فرهنگ سازمانی اسلامی

مقاله حاضر با هدف طراحی و تبیین مدل مطلوب فرهنگ سازمانی اسلامی برای مقابله با فساد اداری در سازمان ها تدوین شده است. در این مقاله تلاش شده تا با توجه به آموزه های دینی، مفاهیم ارزشی و نظریه های علمی مربوطه، ابتدا ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های فرهنگ اسلامی مورد شناسایی قرار گیرند؛ سپس به منظور سنجش روایی مدل، به مرحله آزمون گذاشته شوند. روش تحقیق حاضر ترکیبی (شامل دو طیف مطالعه کیفی-کمی) با رویکرد متوالی اکتشافی است: در بخش اول از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی (اسنادی-کتابخانه ای) و فراترکیب و در بخش دوم از روش پژوهشی میدانی- پیمایشی محدود استفاده شده است. این پژوهش از حیث هدف، ذیل تحقیقات توصیفی قرار می گیرد و از نظر نتایج در زمره تحقیقات کاربردی است و به لحاظ نوع داده، تحقیق کیفی به شمار می رود. با مطالعه منابع و تحقیقات متعدد در این زمینه، 4 نوع فرهنگ و 30 شاخص فرهنگی شناسایی شد که با تحلیل های صورت گرفته، در قالب ﯾﮏﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ مدل مطلوب فرهنگ سازمانی اسلامی برای مقابله با فساد اداری در سازمان ها ارائه شده اﺳﺖ.

هدف:پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه های فرهنگ سازمانی اسلامی در پرتو اصول عقاید برگرفته از آیات قرآن کریم و در ادامه، طراحی ابزار استاندارد برای سنجش این مؤلفه ها در سازمان انجام شد. روش:جامعه آماری این تحقیق، خبرگان مذهبی و فقهای برگزیده دینی بودند که از بین آنها، پنج نفر برای گردآوری اطلاعات در مرحله اول (مصاحبه عمیق و تشکیل گروههای کانونی) و 10 نفر در مرحله دوم (توزیع پرسشنامه و تست روایی محتوا) برگزیده شدند. یافته ها:تجزیه و تحلیل داده ها منجر به محاسبه روایی محتوایی هر یک از شاخصهای استخراج شد. نتیجه گیری:پس از کنار گذاشتن شاخصهایی که میزان روایی محتوی آنها پایین تر از حد استاندارد تعیین شده بود، ابزاری که از روایی بالایی برخوردار است با 17 شاخص استاندارد برای اصل توحید، 68 شاخص استاندارد برای اصل عدل، 91 شاخص استاندارد برای اصل معاد و 57 شاخص استاندارد برای اصل نبوت و امامت ارائه شد.

هدف:هدف پژوهش حاضر، ﺷﻨﺎﺳﺎیی مؤلفه های فرهنگ سازمانی از منظر نهج البلاغه و رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی آنها برای اعضای هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس از منظر دانشجویان مقطع دکتری این دانشگاه بود. در این پژوهش، فرهنگ سازمانی از منظر نهج البلاغه و 9 مؤلفه آن شامل اخلاص، یادگیری و دانش افزایی، وجدان کاری، بهبود مستمر، مردم داری، نظم و انضباط، مشورت و هم اندیشی، خود ارزیابی و عدالت در نظر گرفته شد. روش:پژوهش حاضر، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها نیز توصیفی از نوع پیمایشی است. برای اولویت بندی مؤلفه های فرهنگ سازمانی از آزمون فریدمن استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه تربیت مدرس تهران بود. نمونه آماری تعداد 270 نفر از دانشجویان بودند که به صورت تصادفی و از طریق فرمول کوکران به دست آمد. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرانباخ، روایی محتوا با استفاده از نظر متخصصان آشنا به موضوع پژوهش و روایی سازه نیز با بهره گیری از معادلات ساختاری تأیید شد. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و PLS استفاده شد. یافته ها:نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که یادگیری و دانش افزایی به عنوان مهم ترین مؤلفه و ابعاد مختلف عدالت در رده دوم اهمیت مؤلفه های فرهنگ سازمانی از منظر دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس قرار دارند. نتیجه گیری:بر اساس یافته های پژوهش برای ارتقای فرهنگ سازمانی مبتنی بر نهج البلاغه باید بر یادگیری و دانش افزایی اساتید و همچنین رعایت عدالت، بیش از سایر موارد تأکید کرد.

هدف اصلی این پژوهش شناسایی عوامل (ابعاد، مؤلفه ها، شاخص های) پیشران توسعه فرهنگ سازمانی در آموزش وپرورش و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری مؤلفه ها بر یک دیگر بود. روش پژوهش حاضر آمیخته (کیفی کمی) است. برای شناسایی عوامل پیشران و مؤلفه ها، علاوه بر مطالعه اسنادی، از تکنیک تحلیل مضمون با نرم افزار MAXQDA12 استفاده شد. مشارکت کنندگان در بخش کیفی 17 نفر خبره و صاحب نظر در حوزه فرهنگ سازمانی اسلامی بودند که بعد از 14 مصاحبه اشباع نظری حاصل و ۲۳۳ کد باز و ۱۱۳ کد محوری برای فرهنگ سازمانی اسلامی استخراج شد، که در نهایت ۵ بعد انسانی، ارزشی، تشکیلاتی، توسعه ای، چشم انداز و 17 مؤلفه اصلی برای فرهنگ سازمانی اسلامی مشخص شد. روایی ابزار پژوهش به صورت محتوایی به تأیید رسید. برای محاسبه پایایی باز آزمون از میان مصاحبه های انجام گرفته چند مصاحبه به عنوان نمونه انتخاب و هر یک از آن ها در یک فاصله زمانی کوتاه و مشخص دو بار کُدگذاری شد. سپس در بخش کمّی با 21 نفر نمونه از خبرگان و با استفاده از تکنیک دیمتل با نرم افزار  که در آن معیارهای تعظیم شعائر دینی و چشم انداز محوری دارای بیشترین تأثیرگذاری و معیارهای مسئولیت اجتماعی و فرایندهای داخلی دارای بیشترین تأثیرپذیری بودند.

مقدمه و هدف: با توجه به اینکه در هزاره سوم، فرهنگ سازمانی به مقوله ای نوین و بحث برانگیز بین صاحب نظران جامعه شناسی و دیگر حوزه های وابسته مبدل شده، اندیشمندان مدل های متعددی از فرهنگ سازمانی برای جامعه شرقی بر مبنای فرهنگ های غربی ارائه داده اند، که این مدل ها با مبانی اسلامی جامعه ایران سازگاری چندانی ندارد. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل توسعه فرهنگ سازمانی مبتنی بر مبانی اسلامی و بر مبنای مطالعه توصیفی اکتشافی با رویکردی توسعه ای کاربردی انجام گردید. جامعه آماری پژوهش حاضر تمام کارکنان ادارات آموزش و پرورش شهرستان های استان تهران بود. روش پژوهش: نمونه آماری به روش نمونه گیری به صورت خوشه ایی و تصادفی طبقه ای به تعداد ۲۸۰ نفر انتخاب گردید، ابزار گردآوری داده ها شامل مطالعات عمیق کتابخانه ای و پرسشنامه محقق ساخته بود، این پژوهش، مبتنی بر روش دو مرحله ای انجام گردید. یافته ها: در مرحله اول برای شناسایی مولفه ها و ابعاد از روش تحلیل عاملی اکتشافی و در مرحله دوم از تحلیل عاملی تاییدی (smartpls3) استفاده شد و در نهایت مدل مفهومی همراه با چهار روش از لحاظ اعتبار مورد ارزیابی قرار گرفت. روایی ابزار تحقیق از طریق روایی سازه ای به تایید رسید و پایایی ابزار تحقیق از طریق الفای کرونباخ 0.866 محاسبه شد.. نتیجه گیری: در پایان نتایج نشان داد، پنج بعد (ارزشی، تشکیلاتی، توسعه ای، انسانی و چشم انداز) از برازش مطلوبی برخوردارند و هم چنین مشخص گردید بعد انسانی و بعد ارزشی ازاهمیت بیشتری برخوردار هستند.  

هدف این پژوهش تعیین تأثیر رهبری اسلامی و اخلاق کاری اسلامی بر عملکرد اسلامی کارکنان با نقش میانجی فرهنگ سازمانی اسلامی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه کارکنان شاغل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) به تعداد 660 نفر تشکیل دادند که از طریق فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 244 نفر به عنوان نمونه از طریق روش نمونه گیری  طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه استاندارد رهبری اسلامی فبریانی و همکاران (20018)، پرسش نامه استاندارد اخلاق کاری اسلامی علی و الکاظمی (2007)، پرسش نامه استاندارد فرهنگ سازمانی اسلامی فضل الرحمن  و فواد (2022) و پرسش نامه استاندارد عملکرد اسلامی کارکنان  مرسودی و همکاران (2019)بود که روایی پرسش نامه ها بر اساس روایی محتوایی، صوری و سازه مورد بررسی قرار گرفتند و پس از اصطلاحات لازم روایی مورد تأیید قرار گرفت  و از سوی دیگر پایایی پرسش نامه ها با روش آلفای کرونباخ به ترتیب 90/0، 90/0 ، 92 /0 و 92/0 برآورد شد و تجزیه و تحلیل داده ها در سطح استنباطی مشتمل بر مدل سازی معادلات ساختاری انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که رهبری اسلامی، اخلاق کاری اسلامی و فرهنگ سازمانی اسلامی بر عملکرد کارکنان تأثیر مثبت و معناداری دارند. از سوی دیگر، رهبری اسلامی با میانجی فرهنگ سازمانی اسلامی تأثیر قابل توجهی بر عملکرد کارکنان دارد.