مجید زارع شحنه

اگر بحران را ترکیبی از فرصت و تهدید بدانیم بدون شک مسأله ولایتعهدی امام رضا علیه السلام یکی از بحرانهایی بوده است که ایشان با آن مواجه شدند. و مدیریت این بحران توسط امام رضا علیه السلام مدل و برنامه جامعی می طلبید که در آن بهترین بینش ها و روش های اداره و کنترل بحران لحاظ می شد که این مقاله در صدد تبیین آن در پاسخ به چیستی مدیریت بحران در مساله ولایتعهدی با روشی توصیفی – تحلیلی پرداخته است . در این مقاله ابتدا مطالبی پیرامون بحران و مدیریت بحران بیان گردیده و در بخش دوم جستجویی در باب مدیریت بحران در مسأله ولایتعهدی در سیره امام رضا صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که مدیریت بحران در سیره امام رضا را با عنایت به دو رویکرد تبیینی وتنذیری در سه بعد مدیریت قبل از بحران، مدیریت حین بحران ومدیریت بعد از بحران می توان طراحی کرد که در مرحله اول اقدامات مدیریتی از قبیل هشدار عمومی در جهت وقوع بحران، برنامه ریزی، ایمن سازی و شفاف سازی صورت گرفته است. در مرحله دوم اقدامات مدیریتی همچون تبدیل بحران به فرصت، اتخاذ تصمیم به موقع و روشنگری و اطلاع رسانی انجام شده و در مرحله سوم اقدامات مدیریتی مانند بهره وری بهینه در تبلیغ مذهب تشیع وبهروری بهینه از مناظرات انجام گردیده است . خاطر نشان می شود که مدیریت بحران توسط امام رضا(ع) در سه مرحله قبل از بحران،حین بحران و بعد از بحران با رویکردهای تبیینی وتنبیهی صورت گرفته است ؛ این مساله نشانگر توجه امام به تدابیر و اقدامات با چشم انداز تبیین معارف الهی ویادآوری وتنبه یاران و دشمنان است با اقداماتی که امام در مدت ولایتعهدی انجام دادند طرح مامون برای نابودی امامت ائمه (ع) منجر به شکست شد وامام (ع) با راهبردهای مناسب ،تشیع را به ساحل امن هدایت کردند

لازمه هر سازمانی فعالیت هایی است که اعضای سازمان در ارتباط با یک دیگر، سازمان، ارباب رجوع، یا مشتریان انجام می دهند. هر سازمانی با توجه به مبانی ارزشی خود به دنبال دستیابی به الگویی از رفتار سازمانی است که در عملکرد سازمان بالاترین اثربخشی و کارآیی را داشته باشد. یکی از الگوهای رفتاری متناسب با سازمان های اسلامی الگویی است که مبتنی بر اخوت اسلامی باشد. سازمان های اسلامی به دلیل تفاوت مبنایی با سازمان های غیراسلامی نیازمند شیوه های خاص خود در اداره سازمان هستند. هدف از این پژوهش تبیین مؤلفه های گرایشی بود و محققان برای نیل به این هدف این سؤال را مطرح کردند که «مؤلفه های گرایشی در الگوی رفتار سازمانی مبتنی بر اخوت اسلامی چیست؟». بدین منظور در کتاب های اسلامی با روش داده بنیاد جست وجو کردند و مؤلفه های گرایشی الگوی اخوت اسلامی را به دست آوردند که عبارت اند از: تمایل به جلب رضایت الهی، آخرت گرایی، راهنماگرایی، تمایل به جلب رحمت و افاضات الهی در فعالیت ها، یک دلی و همدلی، همدردی و دلسوزی، محبت و مهربانی، مثبت گرایی، خیرخواهی، خدمت گرایی، اعتمادورزی، کنترل میل ها، و گرایش ها در جهت ایجاد و حفظ اخوت اسلامی.

لازمه هر سازمانی فعالیت هایی است که اعضای سازمان در قبال یکدیگر، سازمان، ارباب رجوع یا مشتریان انجام می دهند که در دانش «رفتار سازمانی» بحث و بررسی می شود. هر سازمانی با توجه به مبانی ارزشی خود، به دنبال دستیابی به الگویی از رفتار سازمانی است که در عملکرد سازمان بالاترین اثربخشی و کارایی را داشته باشد. یکی از الگوهای رفتاری متناسب با سازمان های اسلامی، الگویی است که مبتنی بر اخوت اسلامی باشد. سازمان-های اسلامی به دلیل تفاوت مبنایی با سازمان های غیر اسلامی، نیازمند شیوه های خاص خود در اداره سازمان هستند. محقق پس از جست وجو در کتاب های اسلامی، با روش گرندد تئوری مؤلفه های بینشی الگوی اخوت اسلامی را به دست آورده و یافته های خود را با تمرکز بر روش تحلیلی – توصیفی بیان کرده است که عبارت اند از: خدا باوری، معادباوری، راهنماباوری، با ارزش دانستن نعمت های الهی، منفور دانستن خشم و عذاب الهی، شناخت جایگاه و ارزش اخوت اسلامی.

تعهد عاطفی یکی از ابعاد سه گانة تعهد سازمانی است که اکثر سازمان ها به دنبال راهکارهایی برای ایجاد، حفظ و افزایش آن در سازمان هستند. سازمان های اسلامی، به دلیل تفاوت مبنایی با سازمان های غیراسلامی، نیازمند شیوه های خاص خود در افزایش تعهد سازمانی و ابعاد سه گانه آن میباشند. به منظور شناسایی راهکارهای افزایش تعهد عاطفی در اسلام، پس از جمع آوری ادبیات تحقیق و پس از جست وجو در کتاب های اسلامی، یافته های خود را با تمرکز بر روش تحلیلی ـ توصیفی، بیان کرده و به نتایج زیر دست یافته است: راهکارهای افزایش تعهد عاطفی از دیدگاه اسلام عبارتند از: نگاه مثبت و محبت آمیز به یکدیگر، ابراز و بیان مهر و محبت، رعایت انصاف، چشم پوشی و مدارا، عفو و گذشت، حسن خلق، حسن ظن، نرمی در گفتار، احسان به دیگران، ایجاد رابطه عاطفی، شفافیت در امور، انتصابات مقبولانه، رعایت مساوات و برابری، سعه صدر.