مطالعات فرهنگی و ارتباطات

  عوامل موثر برای پیدایش دیدگاه غرب نسبت به شرق به طور کلی و به طور ویژه جهان عرب را باید از سده های دور در متون کتاب های مقدس، ماجراهای جنگ های صلیبی و در سده های متاخر در آثار سفرنامه نویسان وجهانگردان اروپایی در پی رویارویی با سرزمین های عربی و فرهنگ مردمان عرب دانست. این مقاله در چارچوب نظریات پژوهشگران مطالعات فرهنگی به نگارش در آمده است. براساس این دیدگاه، آثار و تصویر های که غرب درباره اعراب و سرزمین شان ساخته است، غالبا آمیخته با برتری طلبی است. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای و مشاهده مجموعه ها و فیلم های انیمیشنی نسبت به گردآوری داده ها اقدام و سپس با روش تحلیلی و انتقادی آنها را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است. نتیجه ی این مقاله نشان می دهد که پدیده (بازنمایی) غرب از اعراب و سرزمین های عربی، به عنوان یک پدیده رسانه ای مطرح است و غرب، مردمان خاورمیانه عربی را به عنوان (دیگری) نشان می دهد تا برای ایجاد هویت (خویش) به صورت کلیشه های ایدئولوژیک تمدن غربی بهره گیری و اعراب را در محصولات فرهنگ و هنر تصویری به صورت مردمانی ناشناس و هراس انگیز بازنمایی می کند. هنرهای تصویری به ویژه فیلم های انیمیشن به عنوان یکی از بخش های مهم رسانه ای، فرادستی فرهنگ غربی را از طریق، اندیشه ها، باورها و الگوهای زندگی غربی به کودکان و نوجوانان سراسر دنیا بازتولید و تلقین می کند.

  This research intends to study the social and political state of the wandering space in the north of Tehran based upon studying its present power relations. Accordingly, the exerted power on wandering space was divided into two kinds: cultural power and class based power relations. In addition, according to main presupposition of this research which is perpetual presence of resistance against power, and for obtaining a better knowledge from social and political state of the wandering space, we tried to figure a map of power- resistance relations in this space. For this reason, we selected Iranzamin Street in Qods Township as main field and, besides that, Africa (Jordan) Street and Saadatabad Street as additional fields of the research. The samples (persons) from whom we gathered data was typified based upon their situation in the power relation of our research field. Generally, we can call the method of this research as a qualitative circular/additive method. In the part of data analysis, according to the views about wandering space, we recognized three types among interviewees who were linked to the spaces: indifferent persons, opponents, and agreeable persons. Explanation of the views of these three types about wandering space is not possibly based upon economical states. Furthermore, the users of space were divided to five types and were explained by their affinities of economic status, cultural capital, and reaction against the exerted power on the space. As a result, the wandering space is a hardly problematic space with a very complex power- resistance relation and, therefore, explanation of its social and political status is impossible by simplistic, reductionist, polar, and clichés analysis.

موسیقی خیابانی پدیده ای شهری است. در این معنا برای فهم معنای آن به مثابه کنشی اجتماعی باید تولیدکنندگان آن موسیقی را در ارتباط با شهر به عنوان زمینه تولید آن کنش مورد بررسی قرار داد. در شهر تهران به عنوان شهری با ساختار فرهنگی آمیخته، گونه ی متفاوتی از این پدیده              شکل گرفته است که با گونه قدیمی تر تفاوت هایی دارد. در این موسیقی خیابانی نوظهور علاوه بر آن که پدیده ای شهری است، هنری خیابانی در معنای مدرن نیز محسوب می شود، سازها و آواهایی     نواخته می شود که تا پیش از آن سابقه نداشت و برای نواختن آن نیز به تخصص نیاز است. به نظر می رسد این برداشت که پیدایش این گونه ی نوظهور که ما در این مقاله از آن به گونه متاخر نوازندگی خیابانی یاد کرده ایم، نتیجه ی تحول گونه ی متقدم است، نیاز به بررسی عمیق تری دارد. این مقاله در جریان این بررسی عمیق که با توصیف شرایط وجودی این گونه آغاز شده و با تحلیل تأملی داده های ناشی از روایت داستان زندگی برخی نوازندگان خیابانی گونه متأخر پایان می یابد، سعی دارد به این سوال پاسخ گوید که آیا میان موسیقی و نوازندگی خیابانی گونه ی متقدم و گونه ی متأخر نسبتی وجود دارد؟ به عبارت دیگر، آیا گونه ی متأخر این پدیده، گونه ی تحول یافته ی نوازندگی خیابانی به شیوه ی گذشته است؟ نتایج تحقیق نشان می دهند این گونه تفاوت های عمیق و ماهوی با گونه متقدم دارد. سعی در منحصر به فرد بودگی، توجه به مخاطب و محتوای موسیقایی، تجربه ی حرفه ای در زمینه ی موسیقی و مقاومت در مقابل ترحم دیگران در گونه ی متأخر همگی نشانگر تفاوت های بنیادین میان این دو گونه از موسیقی و نوازندگی خیابانی در شهر تهران است.

شادی در زندگی جوانان انگیزه، پویایی و تحرک ایجاد می کند و به عنوان یک کاتالیزور می تواند نقش تسریع کننده ای در فرایند توسعه جامعه داشته باشد. از این رو با توجه به اهمیت شادی در زندگی جوانان، هدف از این پژوهش مطالعه تأثیر سرمایه فرهنگی و ابعاد آن بر شادی آنها می باشد. از آنجا که در باب شادی نظریه واحدی وجود ندارد، یک چارچوب نظری تلفیقی با تأکید بر نظریات بوردیو مطرح شده است. روش پژوهش در این تحقیق پیمایشی است. بدین منظور     نمونه ای 380 نفری از افراد 15 تا 29 سال شهر بابلسر به طور تصادفی انتخاب شده اند. داده ها با استفاده از دو نوع پرسشنامه (اصلاح شده آکسفورد برای سنجش شادی و محقق ساخته برای سنجش سرمایه فرهنگی) جمع آوری شدند. یافته های آزمون همبستگی پیرسون نشان می دهد که بین متغیر مستقل     سرمایه فرهنگی و ابعاد آن با شادی جوانان همبستگی مستقیم وجود دارد. لکن بیشترین همبستگی شادی با بعد عینیت یافته و کمترین همبستگی آن با بعد نهادینه شده می باشد. همچنین متغیرهای زمینه ای (جنسیت، سن و وضعیت تأهل) هیچ کدام با شادی رابطه نداشتند و تنها متغیرهای تحصیلات و پایگاه اقتصادی- اجتماعی با شادی رابطه معنی دار داشتند. در آزمون چند متغیره نیز مشخص شد که سرمایه فرهنگی عینیت یافته، تحصیلات و پایگاه اقتصادی- اجتماعی در مجموع 11 درصد از واریانس متغیر وابسته شادی را تبیین می کنند.

روزنامه نگاری گفت وگو زمینه مطالعاتی و حرفه ای جدیدی است که به سبب اهمیت یافتن گفت وگو در رسانه ها مورد توجه جدی محافل علمی، آکادمیک و حرفه ای و مجامع بین المللی از جمله یونسکو قرار گرفته است. مسئله پژوهش حاضر بررسی و تبیین مبانی و مؤلفه های روزنامه نگاری گفت وگو و وضعیت آن در رسانه های ایران است. چهارچوب مفهومی این تحقیق بر پایه بسط مفهوم حوزه توسعه مجاور[1] لِو ویگوتسکی و تلفیق آن با منطق گفت وگویی میخائیل باختین، کنش ارتباطی و حوزه عمومی یورگن هابرماس و ارتباطات مشارکتی جان سرواس تنظیم شده و در قالب الگوی توسعه فرهنگی در حوزه توسعه مجاور رسانه ای، ویژگی ها و الزامات روزنامه نگاری گفت وگو را طراحی کرده است. روش پژوهش برای انجام این مطالعه، مصاحبه عمقی با متخصصان است که به صورت هدفمند با 21 تن از استادان ارتباطات، روزنامه نگاران و صاحبنظران حوزه گفت وگو انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد روزنامه نگاری گفت وگو مبتنی بر ارزش های نوینی چون حقیقت گرایی، راه حل گرایی، فرایندمداری و مردم گرایی است و به ارزش های کلاسیک هم در ذیل آنها توجه می کند. همچنین تلفیق روزنامه نگاری حرفه ای با ژانرهای نوینی مانند روزنامه نگاری شهروندی، شبکه ای و کنشگر، بیشتر با روزنامه نگاری گفت وگو مناسبت دارد. در عین حال روزنامه نگاری گفت وگو در حال حاضر فاقد جایگاه و کارکرد مناسب خود در کشور ماست اما می توان به وسیله آموزش سواد رسانه ای به عموم، آموزش های عمومی، تخصصی و حرفه ای درباره زمینه ها، لوازم و کارکرد روزنامه نگاری گفت وگو و تهیه مرامنامه ای عملیاتی، این نوع روزنامه نگاری را ترویج کرد.

دانش فقه در احکام، در آستانه گذار از عصر اول معرفت شناختی خویش؛ یعنی دگردیسی فلسفه فقهی است. از این رو می توان انتظار دومین فصل تحول معرفت شناختی فقه را، در عرصه میان رشته ای ها، از جمله حوزه فقه، خبر و اطلاع رسانی را داشت. مدیریت فقه بنیان فرایند اطلاعات از جایگاه کاربردی بسیار تأثیرگذاری در اقتدار ملی و دینی برخوردار است. تحقیق به مدد روش شناسی پیش رونده و بازخورنده پیشرفت و دو منطق استنتاجی و استنباطی، سه سطح پردازشی الگوی مزبور را در مبانی پارادایمی، سامانه احکام، اصول مدیریت فقه بنیان، تبیین نموده و خصوصا به سطح دوم این پردازش، اهتمام افزونتری می ورزد. در فرایند تولید، توزیع و مصرف خبر، دست یافتن به سامانه احکام فقهی محتوا، منبع، مخاطبان و شاغلان حوزه خبر و اطلاع رسانی در سطح سامانه احکام فقهی، که مبتنی بر مبانی پارادایمی شکل می گیرد و مبنایی برای اصول مدیریت فقه بنیان خبر و اطلاع رسانی است، از جمله ضرورت های دستیابی به الگوی فقه بنیان خبر و اطلاع رسانی است. احکام محتوای خبر، احکام منبع خبر، احکام مخاطبان خبر و احکام فقهی شاغلان خبر سرفصل های تحلیلی این سامانه هستند. ایده ولایت فقیه از ایده ولایت فقه (جریان دانش در مدیریت فرایندهای تغییر) بر می آید و ولایت مندی فقه در گرو اهتمام به استنباط قوانین و احکام کلی همه عرصه های رشد و حیات فردی اجتماعی است و بر بنیان ایده ولایت فقه است که رکن معرفت شناخت نظریه جمهوری اسلامی یا مدنیت معاصر اسلامی دریافته می شود و جایگاه فقه خبر و اطلاع رسانی و ولایت مندی این فقه در حوزه مدیریت اطلاعات و فرایند اطلاعات آشکار می شود.

مفهوم بازتاب مجموعه انتظارات در زمینه حقوق و مسئولیت ها در یک اجتماع خاص است که اعضاء نسبت به یکدیگر، نهادها و جامعه دارند. از مهمترین ابزارهای تحقق شهروندی رسانه ها هستند. در عصر حاضر و بر اثر نفوذ و گسترش وسایل ارتباط جمعی که پیام را با موضوعات متنوع، ساختارهای گوناگون و گستره جغرافیایی وسیع توزیع می کنند، نه تنها می توانند با اجرای برنامه های متعدد نقش آگاهی دهی به افراد جامعه را داشته باشند ، بلکه زمینه و بستر مناسب برای تحقق حقوق و مسئولیت های شهروندی را فراهم نمایند. در پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر استفاده از رادیو و تلویزیون بر میزان آگاهی از حقوق شهروندی از نظریه های جامعه شناسان و نظریه پردازان حوزه ارتباطی و رسانه ای چون نظریه وابستگی به رسانه بال روکیج و دی فلور، نظریه شهروند پردازشگر پورتو، نظریه اقناع و آگاهی بخشی گیل و رادفر، نظریه پرورش گربنر، نظریه های کنش ارتباطی هابرماس، شهروندی مارشال، شهروندی پسامدرن فالکس و شهروندی پارسونز و دیگران استفاده شده است. در اجرای تحقیق روش پیمایش با تکنیک پرسشنامه به کار رفته است. یافته های پژوهش نشانگر آن است که بین میزان استفاده از رادیو و تلویزیون با میزان آگاهی از حقوق شهروندی رابطه معنادار وجود دارد و در میان رسانه ها، تلویزیون قویترین ارتباط را با میزان آگاهی از حقوق شهروندی داشته است، همچنین متغیرهای زمینه ای نظیر سن، جنس و تحصیلات افراد بر میزان آگاهی از حقوق شهروندی شان تأثیر داشته است.

مقاله حاضر برای اجتناب از سوء فهم، مغالطه، سطحی نگری، تعمیم بی اساس و همچنین احتراز از احکام و کلیشه های مبتنی بر مدح و ذم، چه در قالب تمجید و تحسین های شورانگیز و یا تعرض های بی پروا تلاش می کند با اتخاذ رویکردی نقادانه و تحلیلی به بحث پیرامون صورت بندی رویکرد احمد اشرف و محمد علی همایون کاتوزیان در ارتباط با فراروایت غربی مدرنیته و بازنمایی از تاریخ بومی بپردازد. از این رو، معیار ارزیابی ما در این دو دیدگاه نشان دادن این نکته نیست که هرکدام از آنها تا چه اندازه با واقعیت بیرونی تطبیق دارند، بلکه هدف نقد صورت بندی های گفتمانی گزاره های مربوط به شناسایی و بازنمایی هر کدام از این رویکردها در ارتباط با مدرنیته و سنت می باشد که از طریق مولفه های تصور فراروایت گونه از تاریخ، بازنمایی از تاریخ بومی صورت می گیرد.