مطالعات ملی

پذیرش این موضوع که جغرافیا و سرزمین، یکی از ارکان هویت ملی به حساب می آید؛ میان مدلول نام سرزمین و هویت جامعه ای، رابطه معنادار برقرار می کند. زان میان، منشا و سیرتحول مفهوم ایران در بیست و هشت قرن، از تشکیل حکومت مادها در فلات ایران تاکنون، واجد اهمیت در خور توجه پیرامون موضوع هویت ملی در ایران است. در این مقاله، ضمن مروری بر پیشینه شناسی مفهوم ایران و ارتقا آن تا مرحله مفهومی سیاسی- اجتماعی و رکن هویت ایرانی در عصر ساسانیان، به بررسی باز آفرینی این مفهوم پس از فترتی قریب نه قرن در دوره صفویه، با جستجو در دوازده اثر از اسناد دولتی، تواریخ، دواوین شعری و سفرنامه نویسان خارجی آن دوره و با روش بررسی اسنادی و ابزار تحلیل محتوا پرداخته می شود. در این کاوش، هم فراوانی تکرار نام ایران در نقش های مختلف مورد نظر بوده و هم نوع کاربرد مفهوم ایران از بعد جغرافیایی و فرهنگی تا مفهوم سیاسی و اجتماعی و رکن هویت ملی ملاحظه شده است. به علاوه، تحول محتوایی آن در دوره دویست و سی ساله صفویه نیز مد نظر بوده است.

پژوهش حاضر با هدف توصیف میزان توجه به مولفه ها و مفاهیم مرتبط با هویت ملی در کتاب های درسی دوره آموزش ابتدایی ایران انجام شده است. بدین منظور با بهره گیری از روش تحلیل محتوی، 27 جلد کتاب درسی دوره آموزش ابتدایی سال 82 – 1381 که شامل 512 درس،3199 صفحه و 3332 تصویر بوده، مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. از روش آنتروپی شانون نیز برای تفسیر پیام و پردازش اطلاعات موجود برای به دست آوردن ضریب اهمیت هر یک از مقوله های اصلی تحقیق شامل ارزش های هویت ملی،ارزش های دینی- مذهبی و ارزش های انقلابی است که هریک توسط معیار های تعریف شده از نظر محقق، بررسی گردیده اند. بر اساس یافته پژوهش، توجه متعادلی به عناصر و مولفه های هویت ملی نشده و در این میان دروس، صفحات و تصاویر کتب درسی این دوره، در زمینه شکل دهی هویت ملی در نسل جدید، بسیار کمرنگ ایفای نقش نموده اند.

مساله اصلی این مقاله، نوع ارتباط و پیوستگی ابژه های فرهنگی و اجتماعی، ارزش های دینی و هویت نسلی است. این امر از آن روست که در مطالعات فرهنگی و مطالعات نسلی، برای بیان شکل گیری و تحول هویت، به تقش عواملی چون ابژه ها، ارزش ها، و شرایط اجتماعی و فرهنگی اشاره شده است. از این میان نقش ارزش ها و ابژه ها از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. شواهد و تجربه تاریخی در ایران نیز تایید کننده داعیه مفهومی فوق است. به عبارت دیگر هویت نسلی در ایران، با فرض تغییر پذیری ارزش ها و ابژه ها، تحقق یافته است. تفاوت در استفاده از ابژه ها و داشتن تجربیات دوره ای که بعضا مشترک و برخی متفاوت از هم می باشند، تمایز گذاری بین نسلی که اساس هویت نسلی است، را امکان پذیر می کند. ابژه ها در عین حال که سازنده هویت های نسلی (1- نسل قبل از انقلاب، 2-نسل انقلاب و جنگ،و 3- نسل جوان، نسل بعد از انقلاب و جنگ) هستند، عامل تمایز و پیوند بین آنها نیز می باشند. اثبات امر فوق با استفاده از روش مقایسه ای (ابژه ها و نسل ها) و نظام مفهومی نسلی در مطالعات نسلی (اینگلهارت و بالس) دنبال شده است.

"دیر زمانی است که نخبگان، دانشمندان و نظریه پردازان، در شناخت و معرفی جامعه متمدن تلاش نموده اند. افلاطون، ارسطو، آگوستین، فارابی، جان لاک، و ژان ژاک روسو،از جمله این تلاش محسوب می شودند. به راستی جامعه متمدن چیست؟ چه ابعادی دارد؟ دارای چه نشانه هایی است؟ عوامل و مکانیزم های اصلی تحقق آن کدامند؟ چه موانع و مکانیزم هایی تحقق آنرا دچار مشکل کرده است؟ و عوامل و مکانیزم های چاره ساز در این راه کدامند؟ آشنایی با بینش اسلامی امام در پاسخ به پرسش های مذکور، ارایه رهنمودهای ایشان به منظور خروج جوامع و ملت های مسلمان و مستضعف از فرایند عقب ماندگی، و پیشنهاد چند پرسش اساسی برای پژوهش در آینده، نتایج مورد انتظاری است که این مقاله سعی کرده است با تمرکز بر فرمایشات امام خمینی (ره) در کتاب کوثر و بررسی آنها، به آن دست یابد. "

"یکی از ویژگی های جامعه ایرانی، آن است که اقوام مختلف آن اغلب در سرنوشت سیاسی یکدیگر احساس اشتراک کرده و به ایفای نقش موثر در رشد و شکوفایی تمدن ایرانی پرداختند و گاهی نیز به خاطر تفاوت ها و اختلافات قومی، رو به درگیری آورده و حتی با وجودی که در اقلیت بودند، برای دستیابی به اوج قدرت سیاسی و در دست گرفتن سرنوشت خویش، حیات سیاسی کشور را به ورطه سقوط و تجزیه کشاندند. از این میان، تات ها، بازمانده تمدن باستانی ماد هستند که در کنار همزیستی مسالمت آمیز با دیگر ایرانیان و تلاشی که برای حفظ و قوام هویت ایرانی کرده اند، در حفظ بستگی ها و عناصر هویتی خود نیز از جمله حفظ گویش تاتی به طور شفاهی نیز اهتمام فراوان داشته اند. در این پژوهش، تلاش می شود تا علاوه بر ریشه شناسی واژه تات، پیشینه تاریخی تات ها و جمعیت و پراکندگی جغرافیایی نفوس آنان، و عوامل همگرایی تات ها با دیگر اقوام مجاور پرداخته و رفتار و ابزار مورد استفاده آنان در پیگیری اهداف و تقاضاهای خود، بررسی شوند."

"یکی از رویدادهای جنبش مشروطیت، ورود نیروی ایلی خان های بختیاری به عرصه کارزار با طرفداران استبداد و حمایت موثر ایشان از مشروطه خواهان و مشارکت فعال و همراهی آنان با نیروهای متحد مشروطه خواه در فتح تهران در تیرماه 1287 هـ.ش. است. این اقدام، با توجه به اینکه ضرورت ها و اهداف این جنبش سیاسی- اجتماعی متوجه نیازهای جامعه شهرنشین می شد و سنخیتی با الگوی رایج جامعه ایلی نداشت، تعجب ناظران رویدادها و تحلیل گران تاریخ مشروطیت ایران را برانگیخت. در واقع، در حالی که مولفه هایی چون مبارزه با استبداد، محدود نمودن قدرت مطلقه حکومت و تاسیس مجلس شورای ملی، از مهمترین اهداف این جنبش بودند؛ این حرکت ملی مورد پشتیبانی خان ها که به صورت مطلق و بدون هرگونه محدودیتی بر جامعه ایلیاتی تحت فرمانروایی خود حکومت می کردند، قرار گرفت. جامعه ای که از ضرورت ها، فلسفه و تحولات جهان نو که پیش فرض مشروطه خواهی است، بی خبر بود و نابرابری های اجتماعی و سیاسی از اجزا ساختاری آن به شمار می رفت. بنابراین حدس و گمان های گوناگونی در مورد علل این اقدام مطرح شد. این مقاله تلاش نموده است از طریق شناسایی ویژگی های ساختار جامعه ایلیاتی، ظرفیت های نظامی که در درون این ساختارها تولید می شد و باعث تسلط نیروهای قبایل و ایلات بر حکومت در ایران می گردید، و نیز مناسبات قدرت در ایران؛ به تحلیل اقدام خان های بختیاری در پیوستن به نیروهای مشروطه خواه بپردازد."