مطالعات ملی

مقاله حاضر با هدف مطالعه جهت گیری نظام تقسیمات کشوری در ایران و میزان همسو یا ناهمسو بودن تصمیمات و اقدامات صورت گرفته در تقسیمات کشوری با قوانین بالادستی مرتبط با این بخش تهیه شده است. رویکرد مطالعه، تطبیقی و روش پژوهش، مبتنی بر تحلیل محتوا بوده است. بر این اساس، سطح شهرستان به عنوان یکی از عناصر و واحدهای چهارگانه تقسیمات کشوری انتخاب شد. باوجود تأکید مطالعه بر ناکارآمدی معیارهای تصریح شده در قانون تقسیمات کشوری ایران، نتایج نشان می دهد که در معیارهای جمعیت و تراکم (عوامل موردتأکید در قانون تقسیمات کشوری ایران)، تصمیمات و اقدامات صورت گرفته در تقسیمات کشوری در سطوح شهرستانی، انطباق چندانی با چهارچوب ها و الزامات قوانین بالادستی نداشته است و بسیاری از شهرستان های جدید ایجادشده در سال های 1400-1398، به لحاظ جمعیت و تراکم، از سهم کمتری از مراکز استان ها برخوردار بوده اند؛ همچنین، در همین معیارهای جمعیتی، تراکم و ظرفیت اقتصادی، تناسبی بین عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری در ایران با کشورهای هم سطح خود در این سه معیار دیده نمی شود و شاهد کثرت و تعدد واحدهای تقسیمات کشوری نسبت به سایر کشورها هستیم. بر این اساس، در خلأ قوانین کارآمد برای نظام تقسیمات کشوری در ایران، شاهد تشدید تأثیرگذاری عوامل غیررسمی بر نظام تقسیمات کشوری بوده ایم و همین امر، آثار و نتایج زیانباری چون افزایش هزینه های دولتی را ایجاد نموده است.

هدف این مطالعه واکاوی تأثیرات شبکه های مجازی بر جهت گیری های سیاسی لرها با رویکرد آینده پژوهی است. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، آمیخته (کمّی و کیفی) است. جامعه آماری کارشناسان/ خبرگان و برخی افراد لر در استان لرستان است که با استفاده از روش نمونه گیری غیراحتمالی و به صوت هدفمند 30 کارشناس انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها و اطلاعات از پرسشنامه تأثیرات متقابل آینده پژوهی استفاده شد. جهت تحلیل اطلاعات از مدل ساختاری و نرم افزار Micmac استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد بیان راحت عواطف و احساسات سیاسی (15+)، توسعه هویت قوم نسبت به یک حزب سیاسی (15+)، افزایش و ایجاد درک لرها از مسائل سیاسی (9+)، جمع آوری اطلاعات سیاسی (5+)، دلبستگی افراد به حزب و حزب گرایی (5+)، احساس نزدیکی به حزب گرایی در بین افراد لر (4+)، ایجاد علایق شخصی به اخبار سیاسی (4+)، استفاده سیاسی مکرر از رسانه های اجتماعی (3+)، ایجاد علاقه لرها به امور جاری سیاسی (3+) و شرکت اقوام در رأی گیری و انتخابات آتی (2+) مهم ترین تأثیرات شبکه های مجازی بر جهت گیری های سیاسی لرها در استان لرستان است. از نتایج این پژوهش می توان برای برنامه ریزی آینده نگر مباحث سیاسی قومیت های کشور استفاده نمود.

هدف از این پژوهش تعیین نقش انسجام و جهت گیری ارتباطی خانواده در هویت ایرانی اسلامی نوجوانان بود که به روش توصیفی همبستگی اجرا شد. جامعه آماری نوجوانان شهر اصفهان در نیمه دوم سال 1402 بودند. براساس فرمول کوکران و با در نظر داشتن احتمال ریزش، 398 به روش تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و به صورت گروه های کلاسی، پرسشنامه هویت ایرانی اسلامی راشدی و همکاران (1400)، پرسشنامه انسجام خانواده سامانی (1381) و پرسشنامه الگوی ارتباطات خانواده ریچی و فیتزپاتریک (1990) را تکمیل نمودند. تجزیه وتحلیل آماری با کمک نسخه 26 نرم افزار و به روش تحلیل رگرسیون چندگانه انجام شد. نتایج نشان داد هویت غالب در نوجوانان شهر اصفهان، هویت اسلامی است. همچنین، براساس نتایج به دست آمده انسجام خانواده (9/67 = r2) و جهت گیری گفت و شنود (7/2 = r2) قادر به پیش بینی معنادار هویت ایرانی نوجوانان بودند (001/0>p). همچنین، انسجام خانواده (8/51 = r2)، جهت گیری های گفت و شنود (2/4 = r2) و همنوایی (6/0 = r2) قادر به پیش بینی معنادار هویت اسلامی نوجوانان بودند (05/0>p) و درنهایت، تنها انسجام خانواده (4/66 = r2) قادر به پیش بینی معنادار هویت ایرانی اسلامی نوجوانان بود (001/0>p). بر این اساس، لازم است در راستای دستیابی به هویت ملی سالم در نوجوانان اقداماتی در زمینه افزایش انسجام و اصلاح جهت گیری ارتباطی خانواده انجام گیرد.

پان ترکیسم یک ایدئولوژی سیاسی مبتنی بر نژاد، قومیت و زبان است که بر وحدت و همبستگی جوامع تمامی گویشوران به یکی از شاخه های زبان ترکی تأکید دارد و براساس همین ایده، جریانی الحاق گرا نیز به شمار می رود که الحاق سرزمینی جوامع مزبور به یکدیگر را دنبال می کند؛ ایده ای که دستیابی به آن باعث تجزیه چندین کشور ازجمله ایران می شود و به همین دلیل، تهدیدی جدی برای امنیت ملی، موجودیت و تمامیت سرزمینی ایران است. درحال حاضر، این ایدئولوژی به طور مشخص در منطقه قفقاز جنوبی با سیاست های جمهوری اسلامی ایران در این منطقه در شرایط تضاد بنیادین قرار دارد. با توجه به شرایط خاص قفقاز جنوبی و اینکه اکثریت نفوس آن مسلمان و اهل تشیع هستند، این منطقه از اصلی ترین مناطقی بوده که جمهوری اسلامی ایران از ابتدای انقلاب اسلامی، ایدئولوژی خود را در آن پیگیری کرده است؛ ازاین رو، پرسش اصلی این است که «ایدئولوژی پان ترکیسم چگونه ایده انقلاب اسلامی را تهدید می کند؟». یافته های پژوهش از این قرار است که ایدئولوژی پان ترکیسم، نه تنها به عنوان تهدید و سدی برای پیگیری ایده انقلاب اسلامی در قفقاز جنوبی عمل می کند، بلکه به نظر می رسد این ایدئولوژی درحال حاضر تهدیدی حیاتی برای تمامیت سرزمینی کشور نیز باشد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی تحلیلی و ابزار گردآوری داده های مطالعات، کتابخانه ای است. چهارچوب نظری پژوهش بر پایه تقسیم بندی سه گانه هالستی از سیاست خارجی کشورها در دستیابی به اهداف سیاست های خود است. 

مقاله حاضر با هدف سیاست گذاری مؤلفه های هویت ملی جوانان در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران نگاشته شده است. جهت گیری پژوهش کاربردی و با هدف اکتشافی بوده که با استفاده از روش اسنادی، اطلاعات موردنیاز تحقیق جمع آوری شده و به روش تحلیل تماتیک (مضمون) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که پنج محور «تاریخ و هویت ایرانی اسلامی»، «عشق به جغرافیای ایران و لزوم دفاع از آن در برابر بیگانگان»، «حس تعلق به نظام سیاسی و ارزش های مشروع جمهوری اسلامی ایران»، «فرهنگ و میراث فرهنگی»، «پاسداشت زبان و ادبیات فارسی» عناصر اصلی هویت ملی را در اسناد بالادستی شکل می دهند. در محور اول، آشنایی جوانان با حکومت های ایرانی، مفاخر ادبی، مناسبت های سال شمسی و تقویت هویت اسلامی ایرانی، روح معنویت، تعبد و توحید، رشد فضایل اخلاقی، افتخار به ایرانی بودن، توجه به دیانت در اسناد بالادستی مورد تأکید است. در محور دوم، حضور فعال جوانان در دفاع از سرزمین، ایجاد انگیزه و علاقه وطن دوستی در جهت حفظ استقلال وطن و مرزهای سیاسی، عشق به سرزمین و حفظ و تعالی محیط زیست، میراث فرهنگی و سرمایه های طبیعی ایران حائز اهمیت بوده است. در محور سوم، سیاست هایی به منظور تأمین و حفظ منافع ملی کشور مدنظر قرار گرفته است. محور چهارم شامل سیاست هایی می شود که بر شناخت آیین ها و سنت های عام، جشن ها و اعیاد، ارزش های سنتی، لباس و طرز پوشش، معماری بناها و مکان ها، رسوم، عرف و هنرهای ملی و بومی اشاره دارد. محور آخر نیز مشتمل بر سیاست هایی است که بر مراقبت از «زبان به عنوان مسیری استراتژیک در نفوذ فرهنگی»، حفظ و حراست از آن ضمن ایجاد وحدت، همبستگی اجتماعی و فرهنگی تأکید دارند. درمجموع، می توان اشاره نمود وجود سه عبارت جوان مؤمن، جوان ایرانی و جوان انقلابی، تعابیر مهم اسناد بالادستی بودند. در هیچ یک از اسناد، مؤلفه های هویت ملی نسبت به یکدیگر برتری و فزونی نداشته اند. توجه توأمان و تقریباً یکسان به ابعاد و مؤلفه های هویت ملی در اسناد بالادستی از اهمیت بسزایی برخوردار است.

با توجه به نقش و جایگاه هویت دینی در رشد متوازن شخصیت دانش آموزان و لزوم شناسایی مشکلات و ناکارآمدی های موجود در این زمینه، این پژوهش کیفی کوشیده است تا برمبنای تجارب زیسته و اندیشیده دبیران (دوره متوسطه دوم) میزان تقید دانش آموزان دختر دوره متوسطه دوم به هویت دینی و مشکلات و چالش های اصلی این حوزه را وارسی و شناسایی کند. جامعه آماری پژوهش شامل دبیران متوسطه دوره دوم شهر اصفهان در سال تحصیلی 1403-1402 بودند که از میان آن ها، 24 نفر از دبیرانی که حداقل دارای پانزده سال سابقه تدریس بوده و اطلاعات و تجارب کافی در زمینه موضوع موردبررسی را داشتند به عنوان منابع اطلاع رسان تحقیق شناسایی شدند و با توجه به اصل اشباع نظری، مورد مصاحبه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات، مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند بود. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات نیز از روش هفت مرحله ای کلایزی استفاده شد. درمجموع، یافته ها نشان داد که از دیدگاه دبیران شرکت کننده، میزان پایبندی فراگیران دوره متوسطه دوم به هویت دینی در حدی نازل بوده و رشد و شکل گیری آن نیز با پنج چالش جدی یعنی درگیری افراطی و بیش از اندازه با فضای مجازی و رسانه های اجتماعی، قصور و کم توجهی خانواده های دانش آموزان، تنگناها و مشکلات نظام آموزشی، اثرپذیری از برخی عوامل و واقعیت های اجتماعی و تأثیر منفی دوستان و همسالان مواجه است. بدیهی است سیاست گذاری و برنامه ریزی سنجیده و اقدام دقیق در زمینه رفع یا کاهش چالش های مذکور می تواند نقش بسیار مؤثری در رشد و شکوفایی هویت دینی نسل جوان داشته باشد.

یکپارچگی ملی یکی از منابع قدرت و عوامل امنیت ساز به شمار می رود؛ ازاین رو، در جوامع ناهمگون، همگرایی و همبستگی گروه های مختلف اجتماعی ازجمله اقوام، به منظور تحقق یکپارچگی که اغلب بر محور هویت ملی محقق می شود، از اهمیت بسزایی برخوردار است. حکومت ها برای تحقق این هدف از ابزار گوناگونی بهره می برند؛ در این میان، سازمان های اطلاعاتی با توجه به وفاداری به نظام سیاسی، دسترسی به سیاست گذاران و تصمیم گیران و برخورداری از امکانات منحصربه فرد، نقش تعیین کننده ای دارند. بر این اساس، نوشتار حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که «نقش سازمان های اطلاعاتی در تقویت همبستگی ملی اقوام ایرانی چیست؟» که با بررسی و تلفیق ادبیات موجود درخصوص همبستگی اجتماعی و کارکردهای سازمان های اطلاعاتی، تلاش شد با ارائه مدل به این سؤال پاسخ داده شود. همچنین، به منظور محسوس نمودن مباحث طرح شده، شهروندان کُرد اهل سنت استان کردستان به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. با استفاده از منابع کتابخانه ای، تحلیل ثانویه، اخبار، تحلیل ها و گزارش های موجود، مشخص شد سازمان های اطلاعاتی با ارائه شناخت از وضعیت ها و فرایندها، نظارت بر روندها و درصورت نیاز، اقدام تخصصی متناسب با ویژگی های فرایند همبستگی، در تسهیل این فرایند، تقویت نقاط مثبت، رفع آسیب های سیستم و خنثی سازی تهدیدات و اقدامات موجد اختلال در آن، ایفای نقش می نمایند.