جغرافیای تاریخی

ولایات ما سبذان و مهرجانقذق و حاکم نشین های آنها یعنی سیروان و صیمره هرکدام به نوبه خود در تحولات سیاسی ایران دوران اسلامی نقش بسزا داشته اند. آنچه که به اهمیت این ولایات افزوده، این است که ماسبذان و حاکم نشین آن محل ییلاق خلفای عباسی و مدفن مهدی خلیفه عباسی و مهرجانقذق و حاکم نشین آن صیمره، محل استقرار و موطن هرمزان معروف و همچنین زادگاه دانشمندان بزرگی در جهان اسلام بوده است. با عنایت به این مسأله که بعد از تصرف تیسفون بدست اعراب مسلمان، ولایات ماسبذان و مهرجانقذق به عنوان ولایات سرحدی به شمار می آمدند. از اینرو برای رخنه و نفوذ و همچنین بسط قدرت اعراب به داخل سرزمین ایران این مناطق خالی از اهمیت نبوده و نقشی کلیدی در فتح دیگر نواحی شاهنشاهی ساسانی داشته اند. این مقاله بر آن است تا به جغرافیای تاریخی ولایات ماسبذان و مهرجانقذق و حاکم نشین آنها و چگونگی فتح آنها را بدست اعراب مسلمان بپردازد.

۷۳.

قزوین در آثار البلاد زکریای قزوین

نویسنده: قاسم انصاری

منبع: دروازه بهشت (اداره ارشاد قزوین) سال ششم تابستان ۱۳۸۴ شماره ۱۹

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه جغرافیای تاریخی

تعداد بازدید : ۱۸۲۹ تعداد دانلود : ۶۸۱

۷۴.

میراث فرهنگی زیدیان ایران و انتقال آن به یمن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدکاظم رحمتی

منبع: تاریخ ایران زمستان ۱۳۸۸ شماره ۵ (پیاپی ۶۳/۵)

کلیدواژه‌ها: معتزله زیدیه قاسم بن ابراهیم رَسی ناصر اطروش قاضی جعفر بن عبدالسلام مِسْوَری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۲۹ تعداد دانلود : ۱۳۲۶

مهاجرت عالمان زیدی به ایران در میانه قرن سوم قمری و تأسیس حکومت زیدیه در نواحی دریای خزر هر چند عمری کوتاه داشت، اما از حیث فرهنگی به علت وجود مراکز و جوامع زیدی در آن نواحی و برخی شهر های خراسان، تا چندین سده پس از سقوط امارت علویان طبرستان، تداوم یافت. در قرون ششم و هفتم قمری میراث زیدیان ایران در چند مرحله به یمن منتقل شد که نقش مهمی در شکوفایی فرهنگ و تمدن زیدیه در آنجا داشته است. این مقاله نخست به معرفی میراث زیدیان ایران و پس از آن به بحث انتقال میراث زیدیه به یمن و اهمیت آن می پردازد.

۷۵.

شهر واحه های سغد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اللهیار خلعتبری حسن باستانی راد

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۸۹ شماره ۵ (پیاپی ۸۳)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۲۹ تعداد دانلود : ۸۵۴

سرزمین سغد، از پیشگامان ساخت و رشد و بالندگی شهر در پهنه تمدن ایرانی است.نام سغد ریشه در معنای سکونت گاه و شهر دارد.ساکن سغد جزو نخستین شهرنشینان و کناره های رود سغد(زرافشان) بهترین جایگاه از نظر طبیعت و اقلیم برای بالندگی شهر به شمار می رود.قرار گرفتن شهرها در محدوده ای پرآب و بهره مند از دشت ها و ریگستان اهی وسیع و گذر مهم ترین راه های تجاری بخش های شرقی ایران از سغد و کشاورزی و نظام دهقانی، باعث شکوفایی آن شد؛ در حالی که این منطقه همواره در معرض یورش مهاجمان صحرانورد شرقی بود.در این مقاله تلاش بر آن است تا ضمن پرداختن به عوامل مؤثر در پیدایش و بالندگی شهرهای این دیار، پیشینه نام و نشان، زمینه های تاریخی در شکل شناسی و شکوفایی شهرهای سغد مورد تأمل قرار گیرد.

۷۶.

قلاع تنکابن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اللهیار خلعتبری عباس پناهی

منبع: پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۱ شماره ۳۴

کلیدواژه‌ها: تنکابن گیلان آثار باستانی قلعه دژ

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه جغرافیای تاریخی

تعداد بازدید : ۱۸۲۲ تعداد دانلود : ۱۰۸۰

آثار باستانی درشمال ایران، به ویژه در منطقه گیلان و تنکابن، به واسطه آب و هوای بارانی و رطوبت زا، در طول روزگاران، از تخریب طبیعت در امان نمانده است. از این رو، با اینکه بیش از چند سده از پیشینه آثار تاریخی منطقه تنکابن نمی گذرد، تنها نامی از اماکن باستانی و قدیمی در افواه و در متون تاریخی و جغرافیایی برجا مانده است. از سوی دیگر، جنس مواد و مصالح ساختمانی ابنیه تاریخی شمال ایران- که بیشتر از چوب، سنگ و ساروج بوده- تخریب آن ها را سرعت بخشیده است؛ لذا، به استثنای ابنیه مذهبی، که مردم به محض رویت فرسایش در جهت تعمیر آن اقدام می کردند، جز قلعه مارکوه، که بخش هایی از دیواره های سنگ چین شده آن هنوز باقی است، از بناهای روزگاران کهن و باستانی و حتی نخستین سده های تاریخ ایران پس از اسلام، در تنکابن، اثری باقی نمانده است. با این همه، وجود تپه ها و تل های بسیار گواه بر وجود آثار فراوان باستانی در روزگاران گذشته این سرزمین می باشد. در این مقاله، سعی شده است، با استفاده از منابع موجود، نگاهی گذرا به جغرافیای طبیعی و تاریخی تنکابن و ویژگی دژهای پر اهمیت آن افکنده شود.

۷۷.

خلیج فارس در متون ادبیات فارسی

نویسنده: سید جعفر حمیدی

منبع: نامه فرهنگ ۱۳۸۴ شماره ۵۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۱۴ تعداد دانلود : ۸۴۰

۷۸.