درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۲۲۱ تا ۲٬۲۴۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۲۲۲۱.

تأثیر خطبه های معاویه بر ایجاد انسجام لشگر شام در جریان نبرد صفین بر اساس رویکرد گفتمانی نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 90-65

کلیدواژه‌ها: نبرد صفین امام علی (ع) معاویه تحلیل گفتمان سنت دین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۴۷۶
نبرد صفین در صفر سال ۳۷ق. در سرزمین صفین که در ناحیه غرب عراق بین رقه و بالس قرار دارد، میان امام علی(ع) در رأس سپاه کوفه و معاو یه بن ابوسفیان به همراهی مردم شام به وقوع پیوست. یکی از نکات جالب توجه در این نبرد که تاکنون به لحاظ علمی چندان مورد بررسی قرار نگرفته، بحث یکدستی و هماهنگی سپاه شام در این نبرد است؛ امری که امام(ع) در خطبه 25 نهج البلاغه ، هنگام وصف سپاهیان شام به آن اشاره کرده و بیشتر منابع تاریخی نیز به آن اذعان کرده اند. نگارندگان پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی، به عنوان رویکردی بین رشته ای علوم اجتماعی که رابطه بین زبان، قدرت، ایدئولوژی و گفتمان را مورد بررسی قرار می دهد، درصدد بررسی تأثیر سخنان معاویه بر این اتحاد و هماهنگی بوده اند. بر همین اساس، با استفاده از رویکرد نورمن فرکلاف با روش تحلیل گفتمان انتقادی به بررسی سخنرانی های معاویه در خلال نبرد صفین و در میان شامیان پرداخته و آنها را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد بررسی قرار داده اند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده بهره برداری توأمان معاویه از سنت و دین برای تولید عوامل انگیزشی و وحدت آفرین در میان مردم شام طی نبرد صفین است.
۲۲۲۲.

بررسی تاریخ ایران باستان وتاریخ اساطیری ایران در مکتوبات اسلامی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 52-70

کلیدواژه‌ها: حماسه تاریخ ایران آریایی ها اساطیر ایرانی اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۲ تعداد دانلود : ۳۶۶
تاریخی که توسط مورخین مسلمان نوشته شده است در وهله اول تفاوت فاحشی با تاریخ ایران باستان دارد که البته با قدری تفکر و تأمل در آن به یگانگی خواهیم رسید. مسئله تاریخ باستان ایران به علت دخل در بسیاری از فرهنگ ها که از چین و ژاپن الی آندلس تا قرن گذشته کشیده شده. و امروزه که مفهوم جهانی شدن مطرح است همواره جایگاه مهمی به عنوان یک فرهنگ مادر داشته و دارد. فرهنگ هر ملتی ریشه در تاریخ آن ملت دارد آداب و سنن و رفتار اجتماعی همه آیینه فرهنگ آن اجتماع و آن فرهنگ زاییده تاریخ تمدن آن ملت است.پس اهمیت تاریخ و فرهنگ ایرانی انکار ناپذیر است؛ ولی تاریخ ایران باستان فرهنگ های زیستی مردم را به صورت مجزا و بسیار محدود ذکر می کند منابع، مفاهیمی بسیار متفاوت را ذکر می کنند منابع زردشتی، منابع اسلامی، کتیبه ها و فرامین بزرگان که بر سنگ ها و دیوارها حک شده اند و سفرنامه ها یا کتاب هایی که مورخان و سیاحان خارجی نگاشته اند. تمامی این منابع قسمت عمده را صرف پادشاهان و امرا کرده و صرفاً نوع سیاست های این بزرگان را جاودان کرده اند سهم ناچیزی از آن برای مردم است؛ ولی چنانچه بارها در تمدن های گیتی دیده ایم اساطیر یک ملت در ذهن آن ملت یک راوی زنده از تاریخ و فرهنگ و تمدن همین ملت است اسطوره ها راویان ملی تاریخ هستند هر چند غلو و بزرگنمایی های آنان غرور مردم سرزمین را بازگو می کند ولی با بررسی و تمیز میان بزرگنمایی ها به عمق حقیقت خواهیم رسید.مسلمانان تاریخی را نوشتند که از زبان مردم جاری بود آنان بر اثر جنگ های داخلی اواخر حکومت ساسانیان، دست اندازی رومیان به مملکت و هرج و مرج کشور و در حمله اعراب و نتایج جنگ های متوالی میان ایرانیان و اعراب و در آخر دشمنی بنی امیه با ایرانیان و رفتار تبعیض آمیزی که با آنان در پیش گرفتند باعث شد نتوانند به نوشته های دبیران ساسانی مستقیماً دست پیدا کنند و آنچه به عنوان تاریخ نگاشتند تاریخ ملی ایرانیان بود. حال قصد بررسی این مکتوبات را که یاد مردمانی بود که از نیاکان خود داشتند داریم. سئوال اساسی ما این است که اساطیر و مفاهیم اساطیری از کجا در تاریخ مکتوب مسلمانان پدید آمدند و بازگوی چه هستند؟ این عمل با بررسی و تحلیل منابع تولیه و معتبر اسلامی تا حدودی روشن خواهد شد و معلوم خواهد گردید افسانه ها نه کاملاً مطابق با انسان هایی هستند که بوده اند بلکه شبه و روحی از آنان هستند که با مردم هر نسل تغییر شکل داده و جاودان شده اند.
۲۲۲۳.

وقفنامه بقعه فخریه در خنج فارس

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 3-16

کلیدواژه‌ها: خُنج بقعه فخریه کاکا فخرالدین وقف ابونجم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۰ تعداد دانلود : ۴۰۳
در مناطق جنوبی ایران به خصوص شهرستان خنج نهاد وقف از اهمیت فراوانی در نزد پیروان طریقت های عرفانی برخوردار بوده است. تا کنون بازخوانی و معرفی دو وقف نامه مربوط به شیخ دانیال و شیخ ابونجم متعلق به قرن های ده و دوازده هجری از شهرستان خنج منتشر شده است. وقف نامه ای که در این پژوهش به بررسی آن پرداخته می شود متعلق به بقعه کاکا فخرالدین از عرفای بنام قرن هشتم و نهم هجری و جانشین شیخ حاجی محمد ابونجم مؤسس طریقت شمسیه است که توسط پیروان وی در مناطق مختلف فارس در قرن نهم هجری وقف بارگاهش شده است. در این نوشتار ابتدا توضیحاتی پیرامون طریقت های عرفانی خنج در قرون هفتم و هشتم هجری داده شده و پس از آن جغرافیای تاریخی خنج، زندگانی کاکا فخرالدین و بازخوانی وقف نامه آورده شده است. اهمیت پژوهش حاضر در آن است که اطلاعات تازه ای پیرامون طریقت شمسیه، حوزه نفوذ آن و اشخاص برجسته طریقت های شمسیه، دانیالیه و همچنین نام تاریخی برخی از مکان ها را برای اولین بار در اختیار علاقمندان قرار می دهد.
۲۲۲۴.

مناسبات عباس میرزا با کلیسای اچمیادزین با تکیه بر اسناد آرشیوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 1 - 30

کلیدواژه‌ها: عباس میرزا کلیسای اچمیادزین کاتولیکوس ایران روسیه ایروان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۱ تعداد دانلود : ۲۸۴
کلیسای اچمیادزین به عنوان نخستین و مهم ترین کلیسای ارامنه، نقش مهمی در تحولات مذهبی، سیاسی و اجتماعی ارمنستان داشت. نقش کلیسای اچمیادزین به ویژه در جنگ های ایران و روس و جدایی ایروان از حاکمیت ایران قابل ملاحظه است. عباس میرزا نایب السلطنه برای جلوگیری از نزدیکی ایروان و به ویژه کلیسای اچمیادزین به روس ها، درصدد تحکیم مناسبات با آن برآمد تا شاید از طریق جلب و استمالت رهبران آن و برقراری پیوند نزدیک با آن ها، از تمایلات گریز از مرکز آنان جلوگیری کند. این نوشتار قصد آن دارد تا با روش تحقیق اسنادی- تحلیلی اسناد آرشیوی فارسی، ارمنی و روسی، روابط عباس میرزا با ارامنه و به ویژه کلیسای اچمیادزین را مورد بررسی قرار دهد تا از آن طریق به تلاش ایران برای حفظ پیوندهای میان خود و ارمنستان برای حفظ حاکمیت تاریخی خود بر آن سرزمین و از سوی دیگر به فعالیت های واگرایانه رهبران اچمیادزین که باعث جدایی ایروان از ایران و الحاق آن به روسیه شد، پی بَرَد.
۲۲۲۵.

واکاوی عوامل اقتصادی در تداوم و تحول مراسم آیینی و سوگواری خراسان با تأکید بر شهر مشهد عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 83 - 103

کلیدواژه‌ها: مراسم آیینی و سوگواری خراسان قاجار اقتصاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۸۵
در تاریخ ایران اسلامی، عصر قاجار یکی از دوره هایی است که تأثیرات عمیقی بر ارزش های دینی و فرهنگی ایران از خود به جای گذاشته است. مراسم آیینی که در دوره قاجار به طورکلی بر اساس عقاید و افکار مذهبی سیاسی شکل گرفته بود چنان تداوم و تحول یافت که در کمتر دوره ای از تاریخ ایران، در زمانی چنان کوتاه بدان پایه رسیده است. بررسی و شناخت روند تداوم و تغییر مراسم آیینی و سوگواری در ایالت خراسان عصر قاجار به عنوان یک مسئله بنیادی، از اهمیت زیادی برخوردار است. مسئله تحقیق، بررسی برخی عوامل اقتصادی تأثیرگذار بر روند مانایی و تحول مراسم های آیینی و چگونگی و نحوه تحول آن است. این مقاله به بررسی وضعیت مراسمات در یکی از برجسته ترین ادوار تاریخ شیعیان یعنی قاجاریان در منطقه خراسان با تأکید بر شهر مشهد و علل اقتصادی تحولات آن با روش توصیفی و تبیینی می پردازد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در تداوم و تغییر مراسمات اگرچه عوامل اقتصادی دخالت داشته است اما عوامل وقف و بازیگران اقتصادی تأثیر بیشتری داشته اند.
۲۲۲۶.

مؤلفه های هویت ملی ایرانی در دیوان ابوالقاسم لاهوتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 213 - 241

کلیدواژه‌ها: ایران گرایی لاهوتی هویت ایرانی وطن ارزش های ملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۳۷۳
ارزیابی اندیشه های اقوام و نخبگان ایرانی دربارۀ هویت ملی شان امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورت یافته است تا راه همگرائی و اتحاد ملی ایرانیان هموارتر شود. مسئله این مقاله تأمل دربارۀ آراء و ایده های ابوالقاسم لاهوتی دربارۀ هویت ملی ایرانی است. پژوهش حاضر، به منظور بررسی مؤلفه های هویت ملی ایرانی در دیوان اشعار لاهوتی صورت گرفته است و نویسنده، با استفاده از روش تحلیل محتوا، به بررسی و ارزیابی یک سری متغیرهای ازپیش تعیین شده در دیوان اشعار لاهوتی پرداخته است. بدین معنی که برای بررسی مؤلفه های چهارگانه هویت ملی ایرانی شامل ارزش های ملی و باستانی، ارزش های فرهنگی دورۀ پس از اسلام، ارزش های دینی، ارزش های مدرن و غربی، سنجه های مشخصی درنظر گرفته شده و نویسنده به شمارش و احتساب نمادهای مربوط به آن متغیر ها در محتوای اثر نام برده پرداخته است. نتایج این پژوهش بیانگر این است که لاهوتی به عنوان شاعر و مبارزی وطن پرست، همواره به ارزش های ملی و فرهنگی هویت ایرانی وفادار بوده و تلاش برای نگارش آثاری به سبک شاهنامه همچون ایران نامه توسط ایشان و ترجمه شاهنامه فردوسی به زبان روسی توسط لاهوتی و همسرش تأییدی است بر تعهد شاعر نسبت به وطنش و حفظ و گسترش ارزش های ایرانی در جهان. به عبارت دیگر، لاهوتی، به رغم تحولات فکری و ایدئولوژیکی که در دوران تبعید و دوری از ایران، تجربه کرده، اما ایران گرایی و عشق به میهن و آرزوی دیدار وطن، جزء لاینفک اندیشه های شاعر بوده است. ضرورت و اهمیت موضوع، بیان سهمی است که نخبگان ملی گرای کرمانشاهی درتاریخ معاصر در وحدت و همگرایی بین اقوام ایرانی داشته اند.
۲۲۲۷.

زن در فرهنگ ترکمنی

نویسنده:
منبع: پژواک زنان در تاریخ سال اول بهار ۱۴۰۰ شماره ۳ 111-135

کلیدواژه‌ها: زن فرهنگ ترکمن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۹ تعداد دانلود : ۴۹۲
نیاکان ترکمنها بیش از شش هزار سال پیش در منطقه شمالی سواحل دریاچه « اشیق / ایسیق گل» کنار سیر دریا و رود جیحون استقرار یافتند، تاریخ ترکمن ها پر از فراز و نشیب است و بیشک زنان در این تحولات، نقشی موثر ایفا کرده اند. مطالعاتی در زمینه فرهنگ، تاریخ و زنان ترکمن انجام شده، اما سیر تحولات، نقش و جایگاه آنان در تاریخ پرماجرای شان کمتر مورد توجه قرار گرفته است، از همین روی پرسش اصلی مقاله بدینگونه مطرح شده که چه تحولاتی در نقش و جایگاه زنان در جامعه ترکمنی در طول تاریخ رخ داده است؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و داده ها از منابع کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده اند. یافته ها نشان می دهد که زنان و به ویژه مادران در دوران افسانه ای، جایگاهی قدسی داشته و از سوی دیگر، زیست قهرمانانه آنان به همراه مردان در دفاع از حریم ایل و دیار خود به تصویر کشیده شده؛ اما در دوره تاریخی نیز همانطور که در دوره افسانه ای نیز محوریت اصلی بر عنصر مرد بوده، به همین منوال ادامه یافته است. علاوه بر مردان، زنان مسن نیز نقشی موثر ایفا کرده اند. در این دوران برخی محدودیتها برای دختران و زنان جوان از جمله تابعیت از مردان اهمیت می یابد. یکی از راههای ابراز مخالفت از شرایط، نغمه و آواز زنانه است. از مهم ترین علل اعتراض زنانه، شیوۂ ازدواج است. در فرهنگ ترکمنی، زیبایی زنانه از دو بعد مادی و معنوی تشکیل می شود. بعد مادی در برگیرنده مؤلفه های ظاهر بدن زنانه، و بعد معنوی حاوی مؤلفه های خلقی و میزان پایبندی به ارزش های جمعی است. اغلب بعد معنوی در زیبایی، نقشی موثر نسبت به بعد مادی دارد. بی شک سیر تحول جایگاه و نقش زنان در فرهنگ ترکمنی، تحت تاثیر تحولات و ساختار جامعه است.
۲۲۲۸.

قرق و امنیت شکار در عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 1-25

کلیدواژه‌ها: ناصرالدین شاه قاجار شکار قرق مسائل امنیتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۳۰۵
قرق و امنیت شکار در عصر ناصری علمی-ترویجی زهرا قنبری [1] سهم الدین خزائی[2] چکیده در عصر قاجار یکی از سرگرمی های پادشاهان و درباریان شکار بود. شکار کردن بخشی از فرهنگ گذشته ایرانیان و به نوعی تمرین برای حفظ آمادگی رزمی به شمار می آمد. قرق کردن یکی از مواردی بود که ارتباط تنگاتنگی با مسئله شکار داشت. در دوره ناصرالدین شاه، به علت علاقه زیاد وی به شکار کردن و پیشرفت هایی که از لحاظ امکانات و ابزارهای شکار به وجود آمده بود، مسئله قرق بیش از پیش، اهمیت یافت. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، به دنبال پاسخ گویی به این پرسش ها است که اقدامات امنیتی برای قرق کردن چه بود؟ و قرق کردن و قرق شکنی چه پیامدهایی به دنبال داشت؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که بسیاری از شکارگاه های عصر ناصری به دستور وی قرق می شد. ناصرالدین شاه دستور قرق کردن مناطقی را می داد که گونه های جانوری بسیاری داشت، تا با آرامش خاطر در آنجا شکار کند. برخی از مناطق را نیز مأموران قرق، محافظت و با افراد متخلف برخورد می کردند. قرق کردن برای محیط زیست جانوری و گیاهی، پیامدهای متعددی دربرداشت. هرگاه منطقه ای در قرق شاه و اطرافیانش قرار می گرفت، در شکار حیوانات افراط و بسیاری از گونه های جانوری شکار می شد. این مسئله موجب شد اغلب گونه های جانوری در معرض انقراض قرار گیرند و تعدادشان به سرعت کاهش یابد. این امر تا جایی پیش رفت که شکارگاه های معروفی همچون جاجرود، از پوشش جانوری و گیاهی خالی شد. واژه های کلیدی: ناصرالدین شاه قاجار، شکار، قرق، مسائل امنیتی. [1]. دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران ghanbari.za@fh.lu.ac.ir [2]. استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران (نویسنده مسئول) khazaei.s@lu.ac.ir تاریخ دریافت : 27/9/1400- تاریخ تأیید 17/12/1400
۲۲۲۹.

تأثیر استعمار بر بروز اندیشه سکولار در مصر باتکیه بر آرای عبدالرزاق

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۳۳

کلیدواژه‌ها: علی عبدالرزاق استعمار غرب گرایی مصر سکولاریسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۶۸۶
ضعف کشورهای مستعمره و قدرت دول استعمارگر، روشنفکران مصر را به کنکاش در مبانی توسعهء غرب واداشت. علاوه بر جذابیت دنیای غرب، افول جامعه اسلامی موجب گشت تا سکولاریسم به عنوان برون رفت از شرایط موجود مطرح گردد؛ این مسئله زمینهء الگو برداری از غرب را گسترش داد. افراط در الگو برداری از غرب بدون توجه به تفاوت های فرهنگی_ساختاری یکی از پیامدهای برخورد تمدن غرب و تمدن اسلامی است. این پژوهش با روش کتابخانه ای انجام گرفته است و در پاسخگویی به تأثیر استعمار مصر بر جدایی دین از سیاست؛ شرایط محیطی را مهم ترین عامل رشد افکار سکولار در جامعهء مصر می داند. کتاب «الاسلام و اصول الحکم» به تألیف علی عبدالرزاق متأثر از این فضا درصدد ترسیم آرمان شهر مسلمین با تکیه بر مبانی غرب و رویکرد سکولار است.
۲۲۳۰.

برهمکنش الگوی زیستگاهی و نظام آبی دشت های رسوبی شوشان بزرگ در دورهٔ روستانشینی پسین؛ خلاصه ای از نتیجهٔ یک بررسی زمین باستان شناختی در خوزستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۵ ۷-۳۰

کلیدواژه‌ها: شوشان بزرگ زمین باستان شناسی الگوی زیستگاهی نظام آبی خوزستان روستانشینی پسین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۴۱۱
زمین باستان شناسی ابزاری توانمند در بازشناسی تعامل چشم انداز طبیعی و فرهنگی یک منطقه است. مهم ترین پرسش در این پژوهش، چگونگی تعامل زیستگاه های دشت شوشان و نظام آبی آن در دوره پیش از شهرنشینی بزرگ مقیاس منطقه است. در این مقاله، خلاصه ای از یک بررسی زمین باستان شناختی اخیر ارائه شده که فرضیه رایج تأثیر فرهنگی میان رودان (بین النهرین) بر شوشان در تغییر الگوی زیستگاهی در هزاره های پنجم تا دوم پیش ازمیلاد، را به چالش می کشد. این بررسی در دو سطح خُرد و کلان، با کمک صدها رخنمود و پنجاه و یک مغزه، نهشته گذاری جریان های آبی کهن منطقه را بازشناسی کرده و با شواهد باستان شناختی از 10 زیستگاه در شوشان بزرگ تکمیل کرده است. این نمونه های رسوب در آزمایشگاه تجزیه و تحلیل شده و برخی نیز به روش تابش گرمایی تاریخ گذاری شده اند. درنهایت، برهمکنش (تعامل) تغییر مکانی الگوی زیستگاهی و جریان های آبی با کمک نرم افزار GIS تحلیل فضایی شده است. نتیجه این تحلیل دست کم سه نکته را تأیید می کند: نخست، حرکت باختری جریان های آبی شوشان هم زمان با دوره روستانشینی پسین؛ دوم، همسویی بی واسطه این تغییر نظام آبی و تغییر مکانی الگوی زیستگاهی در سطح خُرد و کلان؛ سوم، تفاوت چشمگیر چشم انداز طبیعی شوشان و میان رودان در این دوره. بدین ترتیب، تأثیر بی واسطه چشم انداز طبیعی در تغییر الگوی زیستگاهی شوشان و نیز واکنش فرهنگی به این تغییرات به شکل سازگاری با چشم انداز از دیدگاه کنام سازی و درهم تنیدگی بحث می شود. در پایان بر اهمیت روزافزون بررسی های هدفمند زمین باستان شناختی به ویژه در ایران تأکید شده است. نتیجه پژوهش پیشِ رو این گمان را تقویت کرده که نظام آبی این منطقه درطول این دوره بر اثر یک عامل بیرونی از تعادل خارج شده و ارتباط جریان های آبی کهن با یکدیگر در این منطقه را برای مدتی مختل کرده است.
۲۲۳۱.

عریضه های نوغان داران گیلان به مجلس شورای ملی در سال های نخست حکومت رضاشاه پهلوی (1309-1306)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 164 - 198

کلیدواژه‌ها: ابریشم اسناد نوغان داران پهلوی گیلان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۴۳۸
هدف: این مقاله دلایل نارضایتی نوغان داران از دشواری تولید و تجارت ابریشم را گزارش می کند. روش/رویکرد پژوهش: داده ها از عریضه ها و اسناد آرشیوی سال های 1306 تا 1309ش از مجلس شورای ملی و دیگر مراکز اسنادی گردآوری شده است. یافته ها و نتیجه گیری: تغییرات سیاسی ایران پس از مشروطه و نوگرایی پس از آن سبب شد تا درخواست های مردم از دولت مرکزی افزایش یابد. اسناد و شکوائیه های نوغان داران نشان می دهد که توزیع تخم نوغان فاسد، بی عدالتی ملاکان و خوانین محلی گیلان، و افزایش تعرفه مالیات نوغان موجب شد نوغان داران پیوسته در فشار اقتصادی باشند. آن ها مدرن شدن صنعت ابریشم و برداشته شدن فشارهای اقتصادی و اجتماعی را برای برون رفت از دشواری ها خواستار شدند.
۲۲۳۲.

حضور هخامنشیان در ایونیه: از پایان جنگ پلوپونزی تا صلح آنتالکیداس (387-404 پ.م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۹ (پیاپی ۱۳۹) 93 - 117

کلیدواژه‌ها: جنگ های ایران و یونان اردشیر دوم تیسافرنس آگسیلائوس جنگ پلوپونزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۴ تعداد دانلود : ۶۰۰
برخلاف نبردهای پارسیان و یونانیان در دوره داریوش و خشایارشا، گزارش نبردها در دوره های سپسین (اردشیر یکم، داریوش دوم، اردشیر دوم) با روایاتی آشفته، فرعی و پراکنده در منابع یونانی به یادگار مانده اند. پس از برقراری صلح موسوم به «کالیاس» در سال 449 پ.م. میان پارس و آتن، تاریخ نگاری آتنی توجه خود را از هخامنشیان برگرداند و معطوف به رقیب یونانی اش اسپارت کرد. به این ترتیب، تا شصت سال بعد، یعنی تا زمان صلح موسوم به «آنتالکیداس» (صلح شاه) با یک بی توجهی عمدی نسبت به حضور پیگیرانه هخامنشیان در جبهه های غربی و دخالت های آن دولت در امور جهان یونانی مواجه ایم. منابعِ متأخر تاریخی نیز رخدادهای این دوره را از دریچه چشم تبلیغاتی سده چهارم پیش از میلاد آتن که مقتضیات و محدودیت های خاص خود را داشت، نگریسته اند و پژوهش های جدید نیز اگرچه تلاش درخوری در نور افشاندن به نکات تاریک و مبهم این دوره داشته اند، تقریباً همه از زاویه ای یونان شناسانه و اکثراً یونان محورانه به کشاکش پارس و قدرت های یونانی نگاه کرده اند. پرسش اصلی این پژوهش درباره تداوم نفوذ دولت هخامنشیان در ایونیه و غرب آسیای صغیر در دوره پس از جنگ پلوپونزی تا صلح 387 پ.م است. بر پایه این پژوهش، به نظر می رسد برخلاف آنچه که بسیار گفته شده است، این پیروزی ها صرفاً با طلا و رشوه و تنها با تحمیل صلح شاه به دست نیامده بود و هخامنشیان با ترکیبی از جنگ و دیپلماسی در طول دهه ها به این موفقیت نائل شدند.
۲۲۳۳.

«تداوم اندیشه» زبان مشترک معماری مجموعه های مذهبی دارالسلطنه تبریز از قرن هفتم تا نهم قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۸ ۳۹-۶۰

کلیدواژه‌ها: تداوم معماری زبان مشترک اندیشه مجموعه های مذهبی تبریز قرن7- 9 ه. ق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۶۷۳
اندیشه به عنوان زبانی مشترک از ابتدا در پس معماری این سرزمین دیده می شود، از این رو صاحب نظران بسیاری در پی تبیین و تجلی زبان مشترک در آثار معماری بوده اند. در هر دوره از تاریخ شاهد ظهور بناهای جدیدی هستیم، که با حفظ الگوهای دوره های قبلی سعی بر تداوم اندیشه، به شکلی مناسب تر از قبل می باشند. در این میان، مجموعه های مذهبی بیشترین سهم از معماری این سرزمین رابه خود اختصاص داده اند. این پژوهش برآن است تا با بررسی مجموعه های مذهبی قرن 7- 9 ه. ق. شهر تبریز،اندیشه و زبان مشترک معماری ایرانی اسلامی را تبیین نماید. تحقیق بر اساس روشی ترکیبی شامل تاریخی تفسیری وراهبرد کلی توصیفی تحلیلی پیش رفته و نتایج حاکی از آن است که معماری ایرانی اسلامی بر اساس تداوم اندیشه شکل گرفته که این اندیشه بشکل زبان مشترک و الگو در آثار دیده می شوند که نشأت گرفته از مفاهیم معنایی- انتزاعی و عملکردی- ظاهری می باشند.
۲۲۳۴.

پژوهشی درباره تعداد حج های پیاده امام حسن مجتبی(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۸۵) 35 - 66

کلیدواژه‌ها: امام حسن (ع) حج پیاده مکه منا عرفات مشعر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴۷ تعداد دانلود : ۴۴۶
یکی از فضایل امام حسن مجتبی(ع)، انجام حج های پیاده از مدینه تا مکه است، ولی تعداد این حج ها به صورت های مختلف؛ یعنی پانزده، بیست و بیست و پنج حج گزارش شده است. با توجه به دوران محدود ده ساله امامت آن حضرت(ع)، این پرسش وجود دارد که ایشان در چه مقطعی این تعداد حج پیاده را انجام داده است؟ مقاله پیش رو که با هدف بررسی میزان درستی این آمار و چگونگی انجام آن با روش سندپژوهی تدوین یافته است به این نتیجه رسیده است که با توجه به دوران امامت آن حضرت(ع)، این آمار به عنوان حج پیاده از مدینه به مکه نادرست و ناهم گون با حقایق تاریخی است. به نظر می رسد پیاده روی های امام(ع) مربوط به رفتن از مکه به منا و از آن جا به عرفات و سپس به مشعر و گاه به منا بوده است و روایتی صحیح نیز به این نکته اشاره کرده است. بر اساس این برداشت، امکان انجام حج با چنین شرایطی قبل از امامت آن حضرت نیز متصور است.
۲۲۳۵.

گِل نوشته ای از تجارت خانه اِگیبی در اورشلیم

نویسنده: مترجم:
منبع: پژوهش در تاریخ سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۰ 29 - 35
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۲۱۹
بایگانی خاندانِ اِگیبی از بابل، با حدود 2000 گِل نوشته، بزرگ ترین مجموعه از میان بایگانی های خصوصی از هزاره اولِ قبل از میلاد در بابل است. آنها (گِل نوشته ها) بین سال های 606-486ق.م. نوشته شده اند. امروزه این الواح در موزه های سراسرِ جهان پراکنده اند و بیش از همه در  موزه بریتانیا در لندن و موزه شرقِ نزدیک در برلین نگهداری می شوند. موزه اورشلیم [نیز] یک لوح از اِگیبی در میان مجموعه های خود دارد. در مقاله پیشِ رو، این گِل نوشته برای اولین بار منتشر شده و همچنین درباره جایگاه آن در بایگانیِ بزرگ اِگیبی به طورِ کامل بحث شده است.
۲۲۳۶.

ناسیونالیسم ایرانی و مسئله آذربایجان و زبان ترکی (با تأکید بر مجلات دوره گذار از قاجاریه به پهلوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۹ (پیاپی ۱۳۹) 73 - 91

کلیدواژه‌ها: ناسیونالیسم ایرانی نژاد آریایی زبان فارسی زبان ترکی آذربایجان عثمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶۱ تعداد دانلود : ۶۵۵
پژوهش حاضر بر اساس این مساله شکل گرفته است که چرا طی مرحله دوم تکوین ناسیونالیسم در ایران (دهه گذار از قاجاریه به پهلوی)، ترک ستیزی به یکی از عناصر سلبی ناسیونالیسم ایرانی تبدیل شد و این رویکرد چه پیامدهایی برای موقعیت زبان ترکی در ایران داشت؟ مطالب مطرح در مطبوعات و مجلات منتشر شده در دهه گذار از قاجاریه به پهلوی(1294-1304ش./1915-1925م.)، چون «کاوه»، «ایرانشهر»، «نامه فرنگستان» و «آینده»، متناسب با مساله پژوهش مبنای بحث قرار گرفته است. بر اساس یافته های این پژوهش، دو عامل موجب نگرانی و بدبینی نخبگان ایرانی نسبت به موجودیت زبان ترکی در ایران شد. عامل نخست، فهم تقلیل گرایانه از مفهوم ملت-دولت ایرانی، بر اساس نژاد آریایی و زبان فارسی بود. عامل دیگر حضور و نفوذ امپراطوری عثمانی در آذربایجان و مرزهای غربی ایران و همچنین استقلال جمهوری آذربایجان (1918 میلادی) از روسیه تزاری بود. نتیجه این شرایط آن شد تا ناسیونالیست های ایرانی، نسبت به نفوذ و حضور ناسیونالیست های ترکِ عثمانی و قفقاز در بین ترکان ایران نگران شوند و زبان ترکی را در آذربایجان به عنوان عاملی تهدید کننده برای موجودیت و هویت ملی ایران تلقی کنند. تلاش برای تغییر و حذف زبان ترکی در آذربایجان و رواج زبان فارسی به جای آن، راهکار ناسیونالیست های ایرانی در مواجهه با وضعیت مذکور بود.
۲۲۳۷.

بررسی تطبیقی فعالیت های صوفیان و کرامیه در گسترش اسلام در شرق ایران (سده های 3 تا 5 قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 99 - 121

کلیدواژه‌ها: صوفیه کرامیه گسترش اسلام شرق ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۲۸۰
تصوف و کرامیه، دو جریان تأثیرگذار در شرق ایران بودند که یکی از تأثیرات اجتماعی آنان گسترش اسلام بود. این بررسی با رویکردی تطبیقی به دلایل موفقیت صوفیان و کرامیه در گسترش اسلام می پردازد. هدف از این تحقیق که با روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است، پاسخ به این پرسش است که رمز موفقیت صوفیان و کرامیه در نشر اسلام چه بود؟ نتایج نشان می د هد، نحوه رفتار و سلوک صوفیه با مردم و استفاده از شیوه های مناسب تبلیغی ازجمله زهد ورزی، کلام ساده و صریح، شعارهای تساوی طلبانه و استفاده از خانقاه، رمز موفقیت آنان در گسترش اسلام بود. رمز موفقیت کرامیه در گسترش اسلام، دیدگاه ارجاء گرایانه از ایمان، زهد ورزی، کلام ساده، استفاده از روش فصالی و بهره بردن از خانقاه برای ترویج عقاید خود بود. البته صوفیان در نشر اسلام موفق تر از کرامیان عمل کردند، زیرا آنان علاوه بر سود جستن از شاخصه ها و روش های مذکور از خدایی سخن می راندند که لطفش بر قهرش چیرگی دارد و مسلما چنین نگرشی نسبت به خداوند با اقبال بیشتری  از سوی مردم مواجه گردید.
۲۲۳۸.

نامه های رسول خدا(ص) به ملوک و انگاره های مونتگومری وات در این باره(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸۶) 7 - 44

کلیدواژه‌ها: رسول خدا (ص) دعوت جهانی اسلامی گسترش اسلام استشراق ویلیام مونتگومری وات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۶ تعداد دانلود : ۳۲۴
رسول خدا(ص) در راستای ابلاغ جهانی رسالت خویش، نامه هایی را برای دعوت پادشاهان سرزمین های مقتدر آن عصر ارسال کردند. این نامه ها زمانی ارسال گردید که پیامبر(ص)  هنوز بر جزیرهالعرب تسلط پیدا نکرده بود. ویلیام مونتگومری وات، اسلام شناس مشهور قرن بیستم میلادی با تأمل در این رویداد، ضمن پذیرش اصل این واقعه تاریخی، معتقد است محتوای این نامه ها و جریان اعزام ها با حکیم بودن حضرت محمد(ص) سازگار نیست و مورد تحریف مورخان مسلمان قرار گرفته است. با توجه به شهرت وات به عنوان یک سیره نگار برجسته در غرب و تحقیق و تحلیل علمی وی از رویدادهای صدر اسلام و سیره نبوی، در این پژوهش سعی بر این است که با رویکردی وصفی تحلیلی، با واکاوی آرای وات درباره این نامه ها، دقت نظر و یا خطاهای احتمالی وی در این زمینه، سنجیده شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که وات با دیدگاهی علمی و نگاهی شکاک و هوش مند با هدف ایجاد تشکیک در منابع تاریخ اسلام و اثبات محلی و عربی بودن رسالت خاتم النبیین(ص) به زوایای مبهم این واقعه پرداخته است، اما در نقد و بررسی خود نتوانسته است، مستندات لازم را بیابد و به ناچار در مواردی بر اساس افکار خود و آرای مستشرقان پیش از خود به تحلیل این روایت تاریخی پرداخته است.
۲۲۳۹.

سنت های الهی حاکم بر حرکت تاریخ از منظر قرآن و نهج البلاغه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸۶) 75 - 110

کلیدواژه‌ها: قرآن نهج البلاغه فلسفه نظری تاریخ سنت های الهی قانون تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۹ تعداد دانلود : ۴۵۴
فلسفه تاریخ یکی از مهم ترین شاخه های معرفت تاریخی و در بردارنده مباحث مختلفی است که قانون تاریخی در بین آن ها، جایگاه ویژه ای دارد. این موضوع با عنوان سنت الهی در قرآن و نهج البلاغه همراه با ارائه  نمونه هایی مبتنی بر روش حکمت و تعقل تاریخی مورد توجه قرار گرفته است و آگاهی از آن، یکی از نشانه های یقین و شناخت قطعی شمرده می شود.مقاله پیش رو سعی دارد با روش وصفی تحلیلی و با استفاده از آیات قرآن و آرای شارحان نهج البلاغه، مروری بر مفهوم و ویژگی های سنت های تاریخی در قرآن و نهج البلاغه داشته باشد. یافته های این مقاله نشان می دهد بر اساس آموزه های قرآن و نهج البلاغه، وقوع رویدادهای تاریخی، تابع سنت هایی ویژه است. همان گونه که دیگر صحنه های جهان هستی نیز به وسیله سنت های ویژه آن ها اداره می شود. این سنت ها ویژگی هایی هم چون تغییرناپذیری، واقع گرایی، تبدیل ناپذیری و حرکت به سوی هدفی معین دارند.
۲۲۴۰.

کنش گری فقیهان حله در نشر فرهنگ اسلامی پس از حمله مغول(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸۶) 111 - 142

کلیدواژه‌ها: ف‍ق‍ی‍ه‍ان فرهنگ دینی حله کنش گری اجتماعی تشیع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۶ تعداد دانلود : ۲۴۱
غفلت از دیدگاه ها و عملکرد عالمان دینی و فقیهان در حوزه های مختلف اجتماعی سبب شده است تدابیر، رویکردها و اقدامات آن ها کمتر، نقد و بررسی شود و این میراث سترگ، کمتر در اختیار نخبگان و نقش آفرینان اجتماعی در سده های بعد قرار گیرد. توجه به کنش گری فقیهان و عالمان دینی به ویژه در مقاطعی از تاریخ که جامعه اسلامی دچار بحران ها و چالش های فراگیر بوده است، از اهمیت بیشتری برخوردار است. عدم توجه به این گونه، پژوهش های تاریخی اجتماعی سبب شده است برخی مراکز و نهادهای دینی، متهم به بی توجهی به شرایط، بسترها و نتایج فرهنگی و اجتماعی کنش های اجتماعی گردند.این مقاله با تکیه بر منابع کتاب خانه ای و استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ گویی به این مسئله است که فقیهان حله در سده های هفتم و هشتم هجری که جهان اسلام دچار پی آمدهای حمله مغول و سقوط خلافت عباسی بود از کدام بسترها، ابزارها و قالب ها در حوزه نشر فرهنگ دینی بهره برده اند؟ از نتایج این مقاله می توان به اهتمام فقیهان حله به تسهیل مراودات فرهنگی، سوق دادن مناقشات مذهبی به مذاکرات علمی، تأکید بر اخلاق به عنوان زیر بنای فرهنگ اسلامی، مسئولیت پذیری فرهنگی، پرهیز از قرائت های منفعلانه در حوزه فرهنگ دینی و استفاده از ابزارها و قالب های فرهنگی در حوزه نشر فرهنگ و آموزه های مذهبی اشاره کرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان