درخت حوزه‌های تخصصی

وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی از دیدگاه های مختلفی موضوع پژوهش محققان، بویژه محققان حوزهای علوم رایانه و کتابداری و اطلاع رسانی، قرار گرفته اند . یکی از این موارد، ارزیابی رابط کاربر وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی است که توجه بسیاری را به خود جلب نموده است. بدین منظور، متخصصان این دو حوزه روشهای مختلفی را برای ارزیابی رابط کاربر وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی ابداع کرده اند که روش «ارزیابی مکاشفه ای»، به عنوان یکی از روشهای کیفی، از جمله آنهاست. این مقاله قصد دارد   ابتدا روش ارزیابی مکاشفه ای را تعریف کند، سپس مراحل اجرای ارزیابی و مسائلی را که باید در هنگام ارزیابی به آنها توجه داشت مورد نظر قرار دهد و در نهایت پاره ای از مزایا و محدودیتهای این روش را از دیدگاه متخصصان حوزه تعامل انسان با رایانه ذکر نماید.

اینترنت با در برداشتن وب گاه های متعدد و متنوع، به عنوان یکی از مهم ترین محورهای تولید علم، بر فعالیتهای آگاهیرسانی سازمانها و مراکز اطلاع رسانی تأثیر بسیار شگرفی بر جای گذاشته است؛ به گونه ای که آنها وب گاه های خود را به عنوان راهی برای استفاده از منابع اطلاعاتی در دسترس کاربران[4] مختلف، قرار داده اند. ارزشیابی خدمات، کارها و فعالیتهای انجام شده توسط افراد، سازمانها و مراکز اطلاعاتی و خدماتی، یکی از راهکارهای مؤثر در ارتقا و بهبود کیفیت خدمات در هر شغل و حرفه ای محسوب شده، به تولید خدمات و محصولات برتر و با کیفیت تر منجر میگردد. از این رو، در جامعه رقابتی امروز به منظور حفظ و توسعه پایدار فرایند تولید علم به وسیلة وب گاه های سازمانی، جذب مخاطبان بیشتر، و در راستای رسیدن به هدفهای عالی بسط و توسعه تولید علم، ناگزیر از سنجش کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه های سازمانها و مراکز اطلاع رسانی هستیم. یکی از روشهای مناسب ارزیابی کیفی خدمات اطلاع رسانی وب گاه ها، شیوه ای است که بر اساس بازخوردها[5] یا به عبارتی، دیدگاه های کاربران و مصرفکنندگان اطلاعات[6] باشد. بنابراین، به منظور آگاهی از سطح انتظارها[7] و ادراکهای[8] آنها از کیفیت خدمات دریافتی از وب گاه ها، باید از ابزارها و مدلهای «کاربر مدار»[9] مانند ابزار وب کوال استفاده کرد. وب کوال، ابزاری است برای ارزیابی دریافتهای کاربر از کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه ها، دارای چهار بعد سودمندی[10]، سهولت استفاده[11]، جذابیت[12] و روابط دوستانه[13] ـ دوازده سازه[14] و 35 مؤلفه[15]؛ که در آن کیفیت خدمات هر سازه با طرح چند سؤال در یک طیف هفت گزینه ای (بسیار مخالفم[16] 7 6 5 4 3 2 1بسیار موافقم[17]) از نظر کاربران مورد ارزشیابی قرار می گیرد. در پایان, به منظور بهبود کیفیت خدمات آنها، مدل مفهومی[18] بهبود کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه های سازمانها و مراکز اطلاع رسانی, طرح و بررسی شده است

رابط کاربر کتابخانه های دیجیتالی در چگونگی تعامل کاربران با آن و در نتیجه عملکرد مطلوب این کتابخانه ها نقش تعیین کننده ای دارد. با توجه به نبودِ معیارهای ویژه برای ارزیابی رابط کاربر کتابخانه های دیجیتالی، مطالعه حاضر با بررسی وسیع متون و منابع مربوط، به شناسایی و تعیین این معیارها میپردازد. در این پژوهش از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا استفاده شده است. پس از انجام کاوش در وب و پایگاه های اطلاعاتی مهم، منابع مرتبط با این زمینه شناسایی گردید و با بررسی منابع ارزیابی محور و سایر منابع پژوهشی و مروری، 43 منبع تفکیک شد. این منابع با توجه به محتوا، در سه مقولة رابط کاربر و کتابخانه های دیجیتالی، کتابخانه های دیجیتالی و کاربردپذیری و سایر مطالعات مرتبط با رابط کاربر طبقه بندی شد. در نهایت، پس از تحلیل محتوای متون انتخابی در رابطه با معیارهای مورد استناد و نویسندگان آنها، معیارهای مورد نظر بر اساس تعداد دفعات تکرار در متون مورد مطالعه تعیین و برای ارزیابی رابط کاربر کتابخانه های دیجیتالی پیشنهاد گردید.

پژوهش حاضر وضعیت مجموعه سازی کتابخانه های دبیرستان های دولتی شهر تهران را در سال تحصیلی 88-1387 مورد بررسی قرار می دهد. 99 دبیرستان از میان 296 دبیرستان دخترانه دولتی موجود به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و به روش پیمایشی مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار این پژوهش یک پرسشنامه با 23 سئوال بسته و 2 سئوال باز می باشد. یافته ها نشان داد که 40 کتابخانه (5/45 درصد) توسط کتابدار اداره می شود. «عدم توجه و اهمیت به شغل کتابداری» مهم ترین دلیل عدم استخدام کتابدار در کتابخانه های آموزشگاهی ذکر شده است. رشد سالانه ی منابع به طور متوسط کم تر از یک درصد است. آزمون آماری کای اسکوئر نشان داد که حضور یک کتابدار متخصص در کتابخانه با ایجاد مجموعه ای که رضایت مراجعه کنندگان را تامین کند، ارتباط دارد ( 038/0= p و 54/6= X2 ). بیش ترین سهم مجموعه را کتب مذهبی، و کمترین سهم را کتب سرگرمی و تفریحی دارند، ضمن اینکه داشتن تحصیلات کتابداری نقشی در اولویت موضوعی مجموعه ندارد. «توصیه ی مراجعان» نخستین اولویت به عنوان ابزار انتخاب کتاب و «کمبود بودجه» مهم ترین مشکل در مجموعه سازی عنوان شده است.

بازاریابی، یعنی جستجو برای یافتن مناسب ترین بازار و بخش هایی که سازمان میتواند در آن جا خدماتی مفیدتر و مؤثرتر ارائه داده و نیاز کاربران و مراجعان خود را به بهترین شکل ممکن برطرف سازد. کتابخانه، سازمانی بازارمدار است که کلیه فعالیت های آن با توجه به نیازهای کاربر جهت میگیرد و علاوه بر مرتفع ساختن نیازهای موجود، درصدد ایجاد نیازها و تقاضاهای جدید نیز هست. بازاریابی، کتابخانه ها را هم در جهت شناخت نیازهای کاربران و هم در جهت برآورده ساختن این نیازها توان مند میکند. پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان استفاده از اصول بازاریابی در کتابخانه های عمومی شهر تهران اجرا شده است. روش پژوهش «پیمایشی توصیفی» و بر اساس مدل بازاریابی «4P» است. جامعه پژوهش کتابخانه های عمومی شهر تهران بوده اند که 30 کتابخانه زیر نظر هیات امنای کتابخانه های عمومی و 60 کتابخانه زیر نظر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به صورت تصادفی انتخاب شده و به پرسشنامه پاسخ داده اند. داده ها در تابستان 1387 گردآوری شده و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان داد که کتابخانه های عمومی تهران از نظر کاربرد آمیخته های بازاریابی در وضعیت مناسبی نیستند و لازم است در این زمینه برنامه ریزی جامع تری داشته باشند.

هدف: مطالعه میزان رضایت مندی پژوهشگران از خدمات اداره های کتابخانه و شبکه پژوهشکده مهندسی جهاد کشاورزی. روش: در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شد و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. یافته ها : پژوهش نشان میدهد که 8/73 درصد پژوهشگران حداقل یک بار در ماه از خدمات کتابخانه استفاده میکنند. آنها از ساعت کار کتابخانه, پاسخگویی تلفنی و تجهیزات سالن مطالعه نسبتا"" راضی هستند, اما از عدم رعایت سکوت در سالن مطالعه کتابخانه ناراضیاند. به طورکلی, میزان رضایت از منابع اطلاعاتی در سطح نسبتا"" پایینی است. بیشترین نارضایتی به کمبود نشریات لاتین با 8/41 درصد, کتاب های فارسی با 3/39 درصد و نشریات فارسی با 32 درصد مربوط میشود. 1/54 درصد پاسخگویان از عدم برپایی نمایشگاه های داخلی در کتابخانه ناراضی هستند. میزان رضایت پاسخگویان از تاثیر نرم افزار کتابخانه در جستجوی اطلاعات بیش از رضایت از تاثیر برگه دان است. در بین خدمات ارائه شده توسط ادراهی شبکه , بیشترین میزان رضایت (6/33 درصد) به امکانات شبکه داخلی و کمترین رضایت (8/46 درصد) به تعمیر تجهیزات رایانه ای و پاسخگویی به مشکلات رایانه ای همکاران اختصاص دارد. تقریبا"" تمام پاسخگویان از شبکه اینترنت استفاده میکنند و فراوانی پاسخگویانی که چند بار در روز از اینترنت استفاده میکنند با 5/61 درصد بیش از سایر کاربران است.