درخت حوزه‌های تخصصی

سیر تحول و شکل گیری نهضت و شکوفایی ترجمه در عصر عباسی و عواملی که موجب این نهضت علمی در جهان اسلام گردید، در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد. از جمله این عوامل، توسعه روابط دولت اسلامی با سایر کشورها، امنیت اهل کتاب، وجود امکانات، بهبود وضع اقتصادی، اعزام گروه های علمی به دیگر کشورها و غیره است، ولی مهمتر از همه، انگیزه نیاز بوده که مترجمان را وادار به ترجمه آثار دیگران می نموده است؛ چه نیاز مادی یا معنوی. البته تشویق خلفای عباسی به امر ترجمه نیز موجب رونق بازار ترجمه و پیدا شدن مترجمان مشهور در عصر عباسی گردیده است.

ترجمه با دو پیام « معادل » در دو « رمز» متفاوت سرو کار دارد . وقتی پیامی از «صورت» اصلی به « صورت » دیگری منتقل می شود، اگر کار ترجمه درست باشدکمترین تفاوت مسلّم بین پیام موجود در «صورت» متن اصلی و پیام عرضه شده در «صورت» متن ترجمه، همان «تغییر صورت» یا «تغییر شکل » پیام است. بنابراین، هر ترجمه ای در صورتی که درست و دقیق باشد می تواند فقط «معادلی» برای اصل باشد و نه « مساوی» با آن، زیرا در دو «طرز بیان» یا دو «رمز» متفاوت، هرگز نمی توان دو پیام کاملاً برابر یا «مساوی» را عرضه کرد. مقالة حاضر، تلاشی است در جهت تبیین ممکن بودن تعادل و ناممکن بودن برابری کامل با اصل در ترجمه.

در مقاله حاضر ابتدا رویکردهای گوناگون به دو اصطلاح "کیفیت" و "ارزشیابی" مطرح و سپس کلیات روشهای نظری برای ارزشیابی ترجمه ارائه می شود. در ادامه مقاله، پنج روش عملی که در دانشگاهها و نهادهای آموزشی برای ارزشیابی ترجمه برای اهداف آموزشی به کار گرفته می شود، با جزئیات کامل مطرح و در پایان پیشنهادهایی برای انجام چند طرح پژوهشی به منظور مقایسه سرعت، دقت، سهولت و میزان عینیت نمره گذاری براساس هر یک از روشهای مذکور ارائه می گردد.

"نهضت ترجمه و تولید علم در ایران ریشه ای تاریخی دارد. ایرانیان برای کسب دانش وفنون مختلف در دوره های تاریخی از طریق ترجمه با علوم سایر ملت ها آشنا می شدند و خود دست به ابتکار می زدند. بنابراین ما پس ازاوج گیری ترجمه شاهد شکوفایی فرهنگی و علمی در جامعه ایران هستیم. درقرن دوم و سوم هجری، جامعه اسلامی با استقبال از ترجمه متون یونانی، سریانی، پهلوی، و سایر زبانها عصر طلایی تمدن اسلامی را بنیان نهاد و در این حرکت علمی فرهنگی ایرانیان نقش برجسته ای داشتند. دراین دوره ایرانیان در اکثر علوم دست به ابداعات و اختراعات بزرگ زدند، اما مهمترین دوره ای که جریان ترجمه توانست تاثیر بسیاری دررشد جریان تولید علم داشته باشد، عصر قاجار است. دراین دوره، ایرانیان پس از آشنایی با تمدن غرب و رشد علوم و فنون فرنگی درصدد کسب این علوم برآمدند. بنابراین بهترین وسیله ای که می توانست آنان را در این راه به موفقیت رساند، نهضت ترجمه بود. عباس میرزا نخستین شاهزاده قاجاری بود که درجنگهای ایران و روس به لزوم اخذ علم غربی پی برد. او برای آشنایی صاحب منصبان و نظامیان دستور داد متون فرنگی ترجمه شوند. اقدام بعدی او برای گسترش رشد علمی درایران، اعزام محصل به اروپا بود. از نظر او محصلان پس از فراگیری علوم و فنون غربی در ایران منشا تحولات می شوند. عامل دیگری که به نوگرایی و مدرن شدن علمی ایران کمک نمود، صنعت چاپ و انتشار روزنامه بود. ایرانیان از این طریق با اکتشافات جدید علمی آشنا می شدند. در عصر ناصری با افتتاح دارالفنون به عنوان نخستین مرکز علمی ایران، علوم غربی تدریس شد. با افزایش مدارس نوین، حرکت علمی در ایران رشد بیشتری یافت و زمینه تحولات علمی فرهنگی ایجاد شد. "

زبان انگلیسى و ترجمه از این زبان، به عنوان جزء لاینفک جامعهء ایران و زبان فارسى درآمده است. کثرت و گستردگى ترجمه سبب شده تا زبان فارسى آماج آسیب ها و صدمات متعدد و گوناگونى گردد. مقالهء حاضر به دو موضوع توجه دارد: یکى آن که آسیب شناسى زبان فارسى باید از حد واژگان که معمولآ بحث رایج محافل است، فراتر رفته و واحدهاى مهم تر و بزرگ ترى همچون عبارات و جملات نیز مد نظر قرار گیرد. مسئلهء دیگر آن که تعامل با زبان انگلیسى، لزوما موجب تخریب زبان فارسى نخواهد شد، بلکه اگر از ویژگى هاى زیبایى شناختى زبان انگلیسى توسط مترجمان زبردست بهره برده شود، مى تواند حتى در غنابخشى به زبان فارسى مفید واقع شود و این همان چیزى است که ادیبان و شعراى ما با زبان عربى انجام داده اند. در هر یک از این زمینه ها مثال هایى از مطبوعات رایج کشور ارانه شده است.

این مقاله خوانشی دقیق از شاید معروف ترین داستانها (روایتها) در تاریخ انسان باشد: 1) خلق جهان و کنش نامگذاری، 2) خوردن سیب از درخت دانش و اخراج انسان از باغ عدن، 3) ساختن برج بابل، تخریب آن توسط خدا، تفرقه انسانها و زبان آنها، و در نتیجه گریزناپذیری ترجمه. این داستانها بر اساس خوانش دو متفکر (والتر بنیامین و ژاک دریدا) در حوزه نظریه نقادانه معاصر مورد بررسی قرار گرفته اند. هدف این مقاله در بررسی این سه داستان تحلیل «پیدایش» زبان و ترجمه است: نامگذاری: زبان در اولین قدم خود کلام خداست. در این مرحله، خلق خدا با کلام او یکی است: «در آغاز کلمه بود.» اینکه انسان بر دیگر خلقتهای خداوند نام می گذارد خود تقلیدی از کنش خلق خداوند است. در این مرحله، کلمات (یا بهتر بگوییم «نامها») کیفیت ارتباطی ندارند. آنها تنها خود را بازنمایی می کنند. درخت دانش: در دومین مرحله از داستان زبان است که دانش، داوری، یا ارزشهای بیرونی به حوزه زبان وارد می شوند. این اولین «هبوط» زبان است. کلمات حال تنها وسیله یا ابزاری برای ارتباط با چیزهای بیرون از خود هستند. کلمات دیگر ذات بی واسطه و مقدس ندارند و دیگر «نام» نیستند. برج بابل: در سومین مرحله یا دومین «هبوط» زبان، آرزوی یکی کردن زبان به بن بست می رسد. در این مرحله، با پراکندگی زبانها و خلق هر روزه زبانهای جدید، انسانها دیگر قادر به فهم یکدیگر نیستند. آنها حال به ترجمه نیازمندند. این مقاله با تحلیل این سه روایت سعی بر تشریح اساس فلسفه انجیلی زبان و ترجمه دارد.

باور کلى گروهى در ایران آنست که مردم کشورهاى غربى، مخصوصا دانشمندان، فلاسفه، و شخصیت هاى ادبى، افکارمادى داشته و از سکولاریزم حمایت مى کنند و انتظار مى رود که در آثار ادبى نیز مادیگرایى و سکولاریزم تبلیغ شود. به همین دلیل بسیار شگفت انگیزاست که درون مایهء اصلى داستان کوتاهى به قلم نویسنده اى غربى، رد مادیگرایى و افکار سکولار باشد و جهان آخرت را هم مورد بحث و مداقه قرار دهد. عنوان این داستان زیبا، جذاب و کم نظیررا به فارسى مى توان "آن سوى بوته ها ترجمه کرد. هدف اصلى نگارندهء این مقاله اثبات این مدعا است که نویسندهء داستان فوق الذکر بینش مادیگرایى را یک نظام سیاسى- اجتماعى غلط و بى اعتبار دانسته و آن را سخت مورد نکوهش قرار مى دهد، وى با ظرافت خاصى نشان مى دهد که چنین نظام فکرى، با فطرت و ذات انسان بیگانه برده و آشکارا با آن در تضاد است.

اسطوره از دیدگاه پدیدارشناسى، باورى دینى- آیینى است. روایت دربارهء ایزدان یا ایزدگونه هایى است با قدرت هاى جسمانى و روحانى فوق طبیعى، که مردم آن را حقیقى پندارند. با نگاهى به متون کهن در ادیان گوناگون به روایت هایى اسطوره اى برمى خوریم که قهرمانان آنان گاه پیام آوران دینى الهى اند چون نوح و سلیمان و گاه شهریارى ایزدگونه چون جم اوستایی که موضوع این مقاله است. مقالهء حاضر اسورهء جم (جمشید) را در دو بخش بررسى می کند نخست جم از کهن ترین مستندات هند و ایرانى (وداها و گاهان) بازیابى شده و در بخش هاى گوناگون اوستا مورد بازنگرى قرار مى گیرد، سپس نکاتى دربارهء این شخصیت اسطوره اى که در آثار نویسندگان سده هاى نخستین اسلامى آمده بیان مى شود تا تحول بن مایه هاى این روایت کهن در اقوال و تفاسیر راویانش در گذر زمان ملاحظه شود.

در بررسی اشعار تغزلی به عنوان یک نوع ادبی که شعرای رنسانس ایتالیا مبدع آن بودند و تا قرن هفده ادامه یافت‘ متوجه این نکته می شویم که پترارک نه تنها عناصر این سنت شعری را بنیاد نهاد بلکه به نظر می رسد که او خود به نوعی جزء اساسی و جداناپذیر آن نیز شده است. از جمله عناصر مهم این سبک شعری می توان به مواردی مانند تصاویر کمال گرایانه از معشوق‘ تم تصعید و تعالی و لحن غمبار عاشق اشاره نمود. در بررسی اشعار تغزلی جان دان به تغییر این عناصر بر می خوریم که با فضای شعری پترارک متفاوت است. دان‘ به عنوان یک شاعر متافیزیک‘ در راستای مضامین شعری خود از عناصر سبک پترارکی در غزلیاتش استفاده می کند. به این ترتیب گاهی این عناصر استهزاء می شوند تا پاکی عشق را زیر سؤال ببرد و گاه با لحنی جدی تا طبیعت پارادوکسی عشق را منعکس می کند. هدف این مقاله ابتدا بررسی عناصر پترارکی در نوع ادبی شعر تغزلی است و سپس به تحلیل این عناصر و جایگاه آن در غزلیات دان خواهد پرداخت.

در این مقاله ابتدا سطح دشواری متن و عوامل موثر بر آن از دیدگاه آموزش ترجمه مطرح می شود و پس از معرفی دو فرمول پربسامد برای تعیین شاخص دشواریهای متن، انتقادات وارد بر آنها برشمرده می شود. در ادامه ضمن معرفی مفهوم دشواری متن از دید ترجمه پژوهان، معیارهای متنیت و نیز طبقه بندی و تحلیل متن برای آموزش ترجمه به بحث گذاشته می شود. در پایان پنج عامل موثر در دشواری ترجمه متن مبدا به عنوان دشواریهای همگانی و جهانی از جمله فارسی ارایه می شود و در پایان رهیافت هایی برای انتخاب و طبقه بندی متون برای اهداف آموزشی، که سازگار با سطح توانش ترجمه ای دانشجویان باشد، ارایه می گردد.

"در میان رویکردهای گوناگون به ترجمه، فلسفی آن در فرانسه از اعتبار ویژه ای برخوردار است و حتی فیلسوفی به نام ژان – رنه لدمیرال، که مبانی معرفت شناختی ترجمه شناسی فرانسه را تبیین نموده، خود، واژه (Traductologie) یا «ترجمه شناسی» را ابداع نموده است. در میان فلاسفه پست مدرن، دریدا بیش از دیگران به ترجمه پرداخته است و حتی اولین کتاب منتشر شده او ترجمه ای از هوسرل بوده است. در نوشتار حاضر، ابتدا به رابطه برخی فلاسفه با ترجمه اشاره ای گذرا می کنیم؛ سپس به بررسی جایگاه ترجمه متون فلسفی در میان انواع ترجمه خواهیم پرداخت. و سرانجام، گفتمان فلسفی دریدا در باب ترجمه به اختصار تحلیل خواهد شد."

دکترای زبان انگلیسی دانشکده زبان های خارجی دانشگاه تهران هدف پژوهش حاضر بررسی راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری لغت توسط دانشجویان ایرانی می باشد. بدین منظور یک پرسشنامه لغت بر اساس پرسشنامه آکسفورد (1990) ‘وندن(1987)‘ و جانسون و گو(1996) تهیه شده وبه 231 دانشجوی رشته زبان انگلیسی و غیر انگلیسی داده شد. بررسی نتایج نشان داد که دانشجویان ایرانی درفرایند یادگیری لغت از راهبردهای شناختی و فراشناختی استفاده می کنند. نتایج همچنین نشان دهنده تاثیر رشته دانشگاهی دانشجویان بر انتخاب راهبردهای یادگیری می باشد. بر اساس یافته های پژوهش که حاکی از تاثیر مثبت استفاده از راهبردهای شناختی و فراشناختی در پیشرفت زبان آموزی می باشد‘ پیشنهاد می شود دانشجویان با راهبردهای یادگیری لغت بیشتر آشنا شده و به استفاده از آن ها تشویق شوند.