مکتب های فلسفی

در کلّ سنّت متافیزیک، چه در دنیاى غرب و چه در جهان اسلام، با دو تفسیر عمده از نقش وجودى انسان در عمل «معرفت» مواجه مى شویم: 1) تفسیرى که بر پایه آن، انسان صرفا نقشى منفعل دارد و همچون لوح سفید یا آیینه اى است که صور یا نقوشِ اشیا در وجود وى، یا مرتبه خاصّى از وجود وى (به نام «ذهن») مرتسم مى شوند؛ 2) تبیینى که (اولین بار به وسیله کانت ارائه شد) در آن انسان فعّالانه در عمل معرفت وارد شده و نقشى سازنده به عهده دارد. در هر دو تبیین یادشده وجود انسان به منزله حجابى است که مانع از ظهور اشیاء فى نفسه مى شود؛ در نتیجه امکان وصول به اشیاء فى نفسه در معرفت بشرى به مسئله و مشکلى چالش برانگیز تبدیل مى شود تا جایى که در فلسفه کانت اصولاً وصول به اشیاء فى نفسه غیرممکن مى نماید. از نظر هیدگر و ملّاصدرا، نقش انسان در عمل معرفت صرفا نوعى آشکارسازى است که در پرتو آن، شى ء آن گونه که هست خویشتن را ظاهر مى سازد. انسان چیزى از خود بر اعیان تحمیل نمىکند؛ او به دلیل ساختار و نحوه خاصّ وجودى خود، اجازه مى دهد که اشیا آن گونه که هستند خویشتن را بنمایانند.

۱۴۲۴.

نقد (1) تحریف ملاصدرا و حکمت متعالیه

نویسنده: مرتضی کربلایی لو

منبع: کتاب ماه فلسفه سال دوم اردیبهشت ۱۳۸۸ شماره ۲۰

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۹۴ تعداد دانلود : ۷۹۷

۱۴۲۵.

«زمان» از دیدگاه ملّاصدرا و برگسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: على فتحى حمیدرضا آیت اللهی

منبع: معرفت فلسفی سال هفتم زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلیدواژه‌ها: زمان ملاصدرا برگسون آن دیرند

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۳۴۰۴ تعداد دانلود : ۱۴۰۲

زمان حقیقتى است که با وجود انسان پیوند یافته است و انسان همیشه خود را در چنبره آن مىیابد،گویا انسان اسیرِ زمان است و راهى براى برون رفت از این اسارت ندارد. ملّاصدرا و برگسون کهفیلسوفانى از دو سنّت فلسفى متفاوت هستند، در تلقّى خویش از زمان، افقى تازه گشوده و راهى نوآغازیده اند. هم ملّاصدرا و هم برگسون بر آن بوده اند که حقیقت زمان را باید در نسبت با وجودتفسیر کرد. ملّاصدرا زمان را حقیقتى مى داند که از نحوه وجود مادّیات انتزاع مى شود؛ برگسون نیززمان را مرادف حرکت مى داند و آن را دیرندى مى شمارد که فقط از طریق خودآگاهى و شهود محض قابل درک است و بنیاد هستى ما را تشکیل مى دهد. در این نوشتار، پس از تبیین زمان از منظر این دو فیلسوف، سعى خواهیم کرد تا میان این دو دیدگاه، الفتى ایجاد نماییم و روزنه اى براى مقارنه و تطبیق بگشاییم.

۱۴۲۶.

عقل و محدودیت قلمرو آن در آثار ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شهاب الدین وحیدی مهرجردی

منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی سال یازدهم زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲ (پیاپی ۴۲)

کلیدواژه‌ها: عقل عملی عقل ملاصدرا عقل نظری محدودیت قلمرو عقل

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۱۵۳

یکی از مباحث مهم در تاریخ کلام و فلسفه در فرهنگ اسلامی و غرب این بوده که آیا عقل قادر به پاسخگویی به تمام مسائل و معارف بشری است یا نه؟ ملاصدرا میراثدار حکمت مشاء و اشراق، و عرفان اسلامی، و بنیانگذار حکمت متعالیه عقل را سلاح قدرتمندی برای باز کردن گرههای بسیاری از مجهولات معرفت بشری و الهی می داند. اما از محددیت آن نیز غافل نبوده است. هر چند بیشتر محققان بر این باورند که ملا صدرا عقل و ایمان را مکمل یکدیگر می داند، ولی نگارنده با توجه به آثار وی همچون اسفار ، مفاتیح الغیب، شرح اصول کافی، شواهد الربوبیه، رساله سه اصل و... معتقد است ملاصدرا در مسائل مختلف از جمله نفس، اسماء و صفات خدا، اسرار و رموز جهان هستی، حقایق عالم هستی، معاد جسمانی و... قائل به محدودیت عقل است. در این جستار می کوشیم به این موارد بپردازیم.

۱۴۲۷.

بررسی برهانهای صدرالمتألهین در باب اصالت وجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمد روضاتی احمد بهشتی

منبع: فلسفه و کلام اسلامی پاییز و زمستان ۱۳۸۸ دفتر ۱

کلیدواژه‌ها: وجود ماهیت اصالت برهان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۲۴۲۷ تعداد دانلود : ۱۲۳۰

با مطالعه در تمام آثار ملّاصدرا چهارده برهان برای اثبات اصالت وجود به دست میآید که این نوشتار آن ها را مورد بررسی قرار داده و بدین نتیجه رسیده است که صدرالمتألّهین برای اثبات اصالت وجود به مثاب? محور هستیشناسی حکمت متعالیه دو رهیافت کلّی را بهکار گرفته است: 1. اثبات اصالت وجود از راه سلب ویژگیهای امر اصیل از ماهیت؛ 2. ابطال اصالت ماهیت از طریق لوازم محال. و در پایان، معلوم میشود که رهیافت نخست و برهان هایی که بر آن مبتنی است وافی به مقصود و قویتر از رهیافت دیگر و استدلالهای ناشی از آن است.

۱۴۲۸.

تاریخ فلسفه اسلامی:

نویسنده: فضل الرحمان مترجم: سعید رحیمیان

منبع: کتاب ماه فلسفه سال دوم خرداد ۱۳۸۸ شماره ۲۱

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۵۵ تعداد دانلود : ۷۷۱

۱۴۲۹.

نقد و بررسی دلایل مشائیان بر ابطال تناسخ(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدتقی یوسفی

منبع: آیین حکمت زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: نسخ رسخ فسخ مسخ تناسخ نزولی تناسخ متشابه تناسخ صعودی تناسخ ملکوتی تناسخ تناسخ ملکی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء

تعداد بازدید : ۲۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۶۷

تناسخ آموزه ای است که از دیرباز، فکر اندیشمندان را به خود معطوف داشته است؛ بحثی که هم در فلسفه نفس، بازتاب های درخور توجهی دارد و هم در دیگر مباحث فلسفی. علاوه بر اینکه نمیتوان از بازتاب های کلامی آن نیز غافل شد؛ از اینرو اندیشمندان مسلمان به فراخور توان فکری خویش به بررسی آن پرداخته و عمدتاً به امتناع عقلی آن گرایش نشان داده اند. فیلسوفان مشائی نیز بر امتناع عقلی تناسخ تأکید کرده اند و گاه تقریرهای جدیدی از دلایل گذشتگان ارائه نموده و گاه به دلایل جدیدی دست یافته اند. در این مقاله، تلاش شده تا دیدگاه مشائیان دربارة تناسخ ارائه شود. ابتدا نگاهی به تاریخچه آموزه تناسخ، گرایش های گوناگون در این باره، اصطلاحات تناسخ و انواع آن میشود و در نهایت مبانی انکار تناسخ طرح میگردد. بررسی دلایل ایشان، تعیین مقدار دلالت آنها و نقد و بررسی هر یک از آنها محور بحث های بعدی است.

۱۴۳۰.

مبانی معرفت شناسی حکمت اشراق سهروردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیما سادات نوربخش

منبع: حکمت و فلسفه سال پنجم بهار ۱۳۸۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۵۶ تعداد دانلود : ۳۰۶۵

۱۴۳۱.

الگوی روشی ملاصدرا در تحلیل مفهومی ایمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جنان ایزدی احد فرامرز قراملکی زهرا مصطفوی احمد بهشتی

منبع: فلسفه و کلام اسلامی پاییز و زمستان ۱۳۸۸ دفتر ۱

کلیدواژه‌ها: ایمان ملاصدرا الگوی تلفیقی تصدیق یقینی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۲۴۹۷ تعداد دانلود : ۱۵۵۸

ملّاصدرا در تحلیل ایمان به گزارش و تفکیک مفهومی تعریف های گذشتگان میپردازد. از نظر او علم یا تصدیق یقینی مفهومی محوری در ایمان است. او جایگاه مفاهیم دیگری چون اقرار زبانی، احوال، و اعمال را در مفهوم ایمان بررسی میکند و آن ها را به مفهوم علم پیوند میزند. پس از این تلفیق، وی از مفاهیم فلسفی، عرفانی، و قرآنی همچون توحید، حکمت، نور، و عقل یاری میجوید تا فرادیدگاه خود در مسئل? ایمان را به تصویر کشد. طیّ این مراحل نشان دهند? استفاد? ملّاصدرا از روش میان رشته ای با الگوی تلفیقی است.

۱۴۳۲.

تحقیق و تصحیح انتقادی رسالة نُکَت المنطق اثر ابن سینا

نویسنده: سید حسین موسویان

منبع: جاویدان خرد دوره جدید بهار ۱۳۸۸ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: منطق قضیه تصور تصدیق حکم ابن سینا قیاس

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۹۴ تعداد دانلود : ۹۳۳

رسالة نکت المنطق یکی از آثار منطقی کوتاه و نکته دار ابن سینا است که تاکنون به چاپ نرسیده و تنها در حدود نیمی از آن ــ که بیغلط هم نیست ــ در حاشیة کتاب شرح الهدایة الأثیریّة نوشتة ملاّصدرا به صورت چاپ سنگی منتشر شده است. تصحیح تحقیقی این رساله برپایة سه نسخة موجود در کتابخانه های استانبول، یک نسخه از کتابخانة مجلس سنا و نیمة یادشده در چاپ سنگی انجام گرفته است. برخی از ویژگیهای این رساله در سنجش با دیگر آثار مهمّ منطقی شیخ بدین قرار است: اولویّت و تقدّم بخشیدن به مباحث «تصدیقات» بر مباحث «تصوّرات»؛ دسته بندی جامع احکام قوای چهارگانة آدمی در عین ایجاز؛ تعریف متفاوت برای «قضیّه» و دسته بندی قضایا از آغاز به سه دستة «حملی»، «متّصل» و «منفصل»، بدون کاربرد واژة «شرطی»؛ و مختص دانستن قضایای «شخصی» به قضایای حملی.

۱۴۳۳.

آیین شهریاری نزد پیشینیان (دورنمایی از درون مایه فصول منتزعه )

نویسنده: علی اوجبی

منبع: کتاب ماه فلسفه سال دوم دی ۱۳۸۸ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۵۴ تعداد دانلود : ۷۹۷

۱۴۳۴.

بررسی دیدگاه های ماسینیون و کربن در باره طبقه بندی آثار شیخ اشراق

نویسنده: محمدعلی ابوریان مترجم: علی علی محمدی

منبع: کتاب ماه فلسفه سال دوم مرداد ۱۳۸۸ شماره ۲۳

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه اشراق

تعداد بازدید : ۱۳۴۶ تعداد دانلود : ۷۲۹

۱۴۳۵.

تجلی توحید در نفس انسانی از منظر ابن عربی و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی شجاری

منبع: فلسفه و کلام (مطالعات اسلامی سابق فردوسی مشهد) بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۸۲

کلیدواژه‌ها: نفس توحید قوای نفس افعال نفس خلیفه الهی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۳۵ تعداد دانلود : ۱۰۴۵

دین اسلام بر توحید حق تعالی تاکید می کند و از آن جا که متفکران مسلمان غالباً انسان را خلیفه خدا می دانند که مجلای صفات الهی و دارای صورت الهی است و از طرفی حقیقت انسان را « نفس ناطقه» می دانند، بنابر این نفس انسـانی –گرچه قوای متعدد دارد- همانند حق تعالی دارای وحدت است. البته از این توحید نفس تفاسیرمتعددی که مبتنی بر مبنای فکری خاص هر متفکری است ارائه شده است. ابن عربی معتقد است چنان که حق تعالی واحدی است که در کثرات تجلی یافته است و کثرت ها نمایشگر وحدت اویند،نفس انسانی نیز واحدی است که در قوای مختلف که بمنزله اسباب و آلات او هستند تجلی کرده است. ملاصدرا رابطه نفس با قوا و افعالش را مانند مساله توحید افعالی می داند. از نظر وی نفس انسانی، تمام قوای حسی، وهمی، خیالی و عقلی است و هر که عارف به حقیقت وجود و اطوار آن باشد، این مطلب دقیق را خواهد فهمید.

۱۴۳۶.

اصالت نور در گفت و گو با دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی

سایر: غلامحسین ابراهیمی دینانی

منبع: کتاب ماه فلسفه سال دوم مرداد ۱۳۸۸ شماره ۲۳

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه اشراق

تعداد بازدید : ۲۶۴۹ تعداد دانلود : ۱۷۴۰

۱۴۳۷.

نگاهی به آثار شیخ اشراق

نویسنده: زهرا مرادخانی

منبع: کتاب ماه فلسفه سال دوم شهریور ۱۳۸۸ شماره ۲۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۲۷ تعداد دانلود : ۱۰۰۲

۱۴۳۸.

سهروردی ، حکمت اشراق و بن مایه های کهن

نویسنده: هانری کربن مترجم: ع روحبخشان

منبع: کتاب ماه فلسفه سال دوم مرداد ۱۳۸۸ شماره ۲۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۱۹ تعداد دانلود : ۸۰۰

۱۴۳۹.

هستی در ملاصدرا و پارمنیدس ‏(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ناهید حجازی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۸ شماره ۵۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۶۷ تعداد دانلود : ۱۳۲۱

۱۴۴۰.

جایگاه قوه خیال در نظام فلسفی صدرالمتألهین

نویسنده: فرشته السادات یاسینی

منبع: فرهنگ پژوهش پاییز ۱۳۸۸ شماره ۴

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۱۴۱۰ تعداد دانلود : ۱۲۲۰

درخت حوزه‌های تخصصی