تقی آقاحسینی

روایت گری و داستان گویی با زندگی همه انسان ها عجین است. گویی هر انسان به مثابه داستانی است که باید روایت گردد تا فهمیده شود. از سویی، جهان تعلیم و تربیت نیز جهان داستان ها و روایت ها است. روایت هایی از موفقیت ها و شکست ها در راه تدریس و یادگیری، داستان هایی از دانش آموزان، معلمان، مدیران و دیگر کُنشگران و کارگزاران تعلیم وتربیت که در زندگی خویش و در راه درس و مدرسه با آن ها مواجه شده اند. بنابراین می توان گفت بخش عظیمی از دانش و معانی تعلیم و تربیت، در تجارب و داستان های زندگی نهفته است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر این بود که با استفاده از روش اسنادپژوهی و بر اساس مثال های عینی، انواع روایت های تربیتی را شناسایی نماید و ویژگی های هر طبقه را برشمارد. یافته ها نشان داد روش های روایت گری از نظر روش تفسیر تجارب به سه نوع انفرادی، اشتراکی و گفت و گویی؛ از نظر نوع راوی به دو نوع خودنوشت و دیگرنوشت؛ از نظر منبع روایت به چهار نوع روزانه، فردی،گروهی و تطبیقی؛ از نظر سبک نگارش به دو نوع عمومی و دانشگاهی؛ از نظر زاویه دید به سه نوع اول شخص، دوم شخص و سوم شخص؛ و از نظر بنیاد شکل گیری روایت به دو نوع مبتنی بر واقعیت و مبتنی بر تخیل، قابل تقسیم بندی است که هر طبقه دارای ویژگی ها و دلالت های خاصی می باشد. این تقسیم بندی ها جهت آشنایی اولیه علاقه مندان با گستره روایت های تربیتی می تواند مفید و راهگشا باشد.

پس از تجربه های ناکام کشورهای گوناگون در زمینه ی توسعه ی اقتصادی شان، مدل های توسعه ی پایدار که توسعه را هماهنگ با ظرفیت ها و الزام های زیست محیطی تعریف می کنند، مطرح شدند. در این مدل ها، نقش نیروی انسانی آگاه به دانش محیط زیست و متعهد نسبت به حفاظت از آن بسیار اهمیت دارد. یکی از بسترهای تربیت این نیروی انسانی، آموزش علوم تجربی است. در این پژوهش با بررسی منابع مکتوب و برخط منتشر شده در 20 سال اخیر، با پردازش اطلاعات به دست آمده از آن ها شیوه هایی پیشنهاد شده اند که برای درک محتوا و مفاهیم زیست محیطی توسط دانش آموزان، مناسب اند. می توانیم با استفاده از این تکنیک ها که مهم ترین آن ها مدل سازی، وب پویه ها، وانمودسازی اجتماعی و بازی سازی آموزشی در محیط مجازی هستند، دانش و نگرش های مرتبط با محیط زیست را آموزش دهیم. مدل آموزشی چرخه ی یادگیری ساختار مناسبی برای ارائه و آموزش واحدهای زیست محیطی، محسوب می شود. این مدل آموزشی با مطرح شدن ایده های یادگیرنده ها آغاز می شود، سپس این ایده ها در معرض شواهد قرار می گیرند و پس از تعامل در محیط اجتماعی یا فیزیکی، تامل در مورد ایده ها و استدلال با توجه به شواهد، موجب مفهوم سازی خواهد شد.

توجه به تجارب مدارس موفق به منظور بهره گیری از آنها برای ارتقای کیفیت سایر مدارس حائز اهمیت است. در چنین حالتی مدارس از آزمایش و خطا دوری کرده و برای برطرف کردن ضعف آموزشی خود از تجربه های موفق مدارس استفاده می کنند. هدف از این پژوهش، بررسی راهبردهای بهره گیری از تجارب مدارس موفق با نگاه به تجارب زیسته در حوزه مدیریت است. راهبرد پژوهش کیفی_توصیفی و جامعه موردمطالعه، کلیه استادان رشته مدیریت آموزشی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی شهر تهران در سال 99-1398 است که از بین آنها تعداد 18 نفر از اساتید رشته مدیریت آموزشی به شیوه نمونه گیری از نوع هدفمند ملاک محور تا حد اشباع داده ها انتخاب شده اند. ابزار پژوهش، مصاحبه با روش گفتگوهای غیررسمی بوده است. برای تأمین روایی از روایی تفسیری و برای فراهم کردن اعتبار از تکنیک خود بازبینی دقیق و کسب اطلاعات موازی استفاده شده و تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش مضامین پایه ای، سازمان دهنده و فراگیر صورت گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن بوده که راهبردهای بهره گیری از تجارب مدارس موفق شامل 7 مضمون فراگیر (به اشتراک گذاری تجربه ها، راه اندازی جشنواره مدارس موفق، توسعه حرفه ای، مستندسازی تجربه های مدیران، مدیریت براساس سازمان یادگیرنده، مدیریت یکپارچه، داستان سرایی)، 24 مضمون سازمان دهنده و 80 مضمون پایه بوده است.    

مقدمه و هدف: هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی مدیریت بالندگی حرفه ای دانشگاه فرهنگیان روش شناسی پژوهش: روش پژوهش آمیخته (متوالی- اکتشافی) است. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل صاحب نظران و متخصصان علوم تربیتی شاغل در دانشگاه فرهنگیان و ابزار مطالعه، مصاحبه نیمه ساختار مند، بود. حجم نمونه در بخش کیفی، 10 نفر از صاحب نظران در ارتباط با ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی مدیریت بالندگی حرفه ای بوده که به روش هدفمند و با استفاده از تکنیک گلوله برفی انتخاب شدند. در بخش کمی، جامعه آماری شامل کلیه اعضای هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان کل کشور در سال تحصیلی 1402-1401 بود که از بین آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 260 نفر به عنوان حجم نمونه آماری انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها، از پرسشنامه محقق ساخته ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه ها از نظر متخصصان و روایی سازه آن ها از طریق تحلیل عاملی تأیید گردید. پایایی آن ها نیز با استفاده از ضریب پایایی آلفای کرونباخ، راهبردها برابر 0.9 فرایندها 0.95 و مهارت ها 0.93 محاسبه گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای آماری  SPSS 25، Smart PLS استفاده شد. یافته ها: یافته های بخش کیفی در ارتباط طراحی الگوی ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی مدیریت بالندگی حرفه ای ، سه مضامین اصلی، شامل مضمون مهارت ها، مضمون راهبردها و مضمون فرآیندها بود. یافته های بخش کمی نشان داد که بارهای عاملی مربوط به همه ابعاد و معرف های متغیر "مدیریت بالندگی حرفه ای دانشگاه فرهنگیان" دارای وضعیت مطلوبی هستند، به عبارت دیگر همبستگی این متغیر با مضامین و معرف های مربوط به این مضامین در حد بالا برآورد شده است. در نتیجه ابزار سنجش از روایی عاملی برخوردار است. بحث و نتیجه گیری: در مجموع نتایج همبستگی ها نشان داد که برای مدیریت بالندگی حرفه ای دانشگاه فرهنگیان داشتن ارتباطات قوی می تواند، بالندگی مدیریت حرفه ای دانشگاه فرهنگیان را روز به روز بهتر کند. شاخص های ارزیابی کلیت مدل معادله ساختاری بیانگر این است که داده ها، مدل نظری پژوهش را حمایت می کنند و برازش داده ها به مدل برقرار بوده است. در مجموع ضریب همبستگی بین ارزیابی اثر بخشی دوره های آموزشی مدیریت بالندگی حرفه ای و متغیرهای (آموزشی، اجتماعی،  اجرایی، سازمانی، فردی،مالی- اداری، مدیریتی، نظارت وهدف گذاری) در سطح (01/0 ≥p) برقرار است. بر این اساس ضروری است، مدیران دانشگاه فرهنگیان، بستر مناسبی را در جهت استفاده از الگوی ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی مدیریت بالندگی فراهم نمایند.

زمینه و اهداف: پژوهش حاضر به منظور تعیین تأثیر برنامه درسی بر خودکارامدی حرفه ای دانشجومعلمان رشته های علوم تربیتی (آموزش ابتدایی، آموزش کودکان استثنائی و راهنمایی و مشاوره تربیتی) دانشگاه فرهنگیان اصفهان و با روش پژوهش توصیفی انجام شده است.روش ها: در این پژوهش 241 نفر از دانشجومعلمان که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شده اند مشارکت نموده اند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته دارای روایی صوری و محتوایی و پایایی با ضریب آلفای کرونباخ 977/0 بوده است.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که خودکارامدی حرفه ای دانشجومعلمان (001/0p=، 55/6 X=) و ابعاد آن یعنی بعد شناختی (001/0p=، 08/6 X=)، بعد عاطفی (001/0p=، 40/7 X=) و بعد رفتاری (001/0p=، 18/6 X=) بالاتر از حد متوسط (5/5) محقق شده است. میزان خودکارامدی حرفه ای طی سال های تحصیل در دانشگاه فرهنگیان افزایش معنی داری در سطح (001/0p=) داشته است. اما؛ بین میانگین نمرات خودکارامدی از نظر رشته تحصیلی و از نظر جنسیت تفاوت معنی داری وجود ندارد.نتیجه گیری: در نهایت نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد، برنامه های درسی اجرا شده ی دانشگاه فرهنگیان توانسته در حد مقبولی خودکارامدی حرفه ای دانشجومعلمان را در طی چهار سال تحصیل آن ها رشد دهد.

هدف: امروزه اهمیت دانش و تولید آن بر کسی پوشیده نیست و دانشگاه ها به عنوان محور اصلی تولید آن به شمار می روند. تولید دانش نیز مانند همه تولیدات دیگر دارای چالش ها و آسیب هایی است که نیازمند مطالعه است. بنابراین، هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه های آسیب شناسی تولید دانش در دانشگاه آزاد اسلامی بود.روش شناسی: این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا، کیفی بود. مشارکت کنندگان در پژوهش شامل خبرگان دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی شهر اصفهان در سال تحصیلی 400-1399 بودند که بر اساس روش اشباع نظری تعداد 22 نفر با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبه های نیمه ساختاریافته بود که برای اعتبار یافته ها از دو روش روایی محتوایی به وسیله 4 خبره بیرون از پژوهش و 2 نفر خبره داخل در پژوهش استفاده شد و برای پایایی نیز از روش توافق کدگذاری استفاده شد که حاصل آن 86/0 شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی به روش تحلیل مضمون در نرم افزار Maxqda18 استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان داد 86 کد باز، 9 کد محوری و سه کد انتخابی برای آسیب شناسی تولید دانش در دانشگاه آزاد اسلامی شناسایی شد؛ به طوری که کدهای انتخابی شامل آسیب های نظام دانشگاهی (خط مشی گذاران، دست اندرکاران)؛ آسیب های ساختاری (برنامه درسی آموزش عالی، ساختار پژوهشی، ساختار حمایتی، ساختار وابسته) و آسیب های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی (فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی) بودند.بحث و نتیجه گیری: بر اساس یافته ها می توان نتیجه گرفت تولید دانش در دانشگاه آزاد اسلامی در سه حوزه (آسیب های دانشگاهی، ساختاری و فرهنگی) دارای چالش هایی است که برای ارتقای کمی و کیفی تولید دانش، باید بازنگری در قوانین مربوط دانش و علم و همچنین ارتقای علمی اساتید و دانشجویان صورت بگیرد.