مرتضی عطایی

این پژوهش با هدف بررسی رابطه دستمزد و بهره وری نیروی انسانی انجام گرفت . طرح پژوهشی توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل واحد های دانشگاههای آزاد اسلامی منطقه چهار با درجه بزرگ بوده است که دانشگاه های آزاد اسلامی واحد های مبارکه وفلاورجان دارای این شرایط بودند. نمونه پژوهش 142 آزمودنی (48 نفر عضو هیات علمی و 94 نفر از کارکنان) بود که به شیوه طبقه ای انتخاب شدند. ابزارهای جمع آوری داده ها پرسشنامه و اسناد و مدارک مالی دانشگاههای مذکور در طی یک دوره پنج ساله بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها علاوه بر روشهای آماری توصیفی از آزمونهایt تک متغیره، توکی، فریدمن، رگرسیون، وضریب همبستگی نیزاستفاده گردید.تحلیل نتایج نشان داد که بین دستمزد و بهره وری نیروی انسانی رابطه مثبت وجود دارد .

رستقباد نام شهر یا قریه ای است که هسته نخستین شهر عسکر مکرم در خوزستان، در نزدیکی آن بنا نهاده شد و سپس به مرور گسترش یافت؛ اما جستجو در منابع مکتوب نشان می دهد بیش از یک مکان با نام رستقباد وجود داشته است: نخست مکانی است از توابع دستوا در خوزستان و دیگر ناحیه یا ناحیه هایی است در عراق. این چندگانگی سبب شده تا شناسایی موقعیت رستقبادی که در چندین مورد، محل وقایعی مهم در نیمه دوم سده نخست هجری قمری قرار گرفته، با اشکال مواجه گردد و ازهمین رو تاریخ ادامه حیات رستقباد دستوا در هاله ای از ابهام قرار گیرد. نتایج این پژوهش به روشنی نشان می دهد که رستقباد خوزستان، دست کم تا سال نود هجری قمری همچنان از حیات و هویتی مستقل برخوردار بوده و تنها اندکی پس از این تاریخ است که به دلیل ایجاد هسته اولیه شهر عسکر مکرم و گسترش آن، نام و هویت خویش را از دست داده و شهر عسکر مکرم جایگزین آن شده است.

محوطه باستانی ناتل در روستای ناتل کنار علیا از توابع شهرستان نور و به فاصله شش کیلومتری جنوب غربی آن در غرب استان مازندران قرار گرفته است. به دلیل اهمیت این محوطه تاریخی، علاوه بر بررسی های باستان شناسی انجام شده، تاکنون سه فصل کاوش در سال های 1387، 1389 و 1395 ه .ش. در این محوطه به انجام رسیده است. پژوهش حاضر بر بخشی از یافته های سفالی فصول اول و دوم این کاوش که در اختیار نگارنده قرار گرفته بود، متمرکز است که تعداد 2166 قطعه سفال لعاب دار و بدون لعاب را شامل می شود. گاه نگاری نمونه های مذکور و به تبع آن آگاهی دقیق تر از دوره های استقراری محوطه، شناخت هرچه بهتر و بیشتر سفال این محوطه به طور اخص و سفال دوران اسلامی مناطق حاشیه جنوبی دریای مازندران به طور اعم، و آگاهی از میزان مشابهت و تفاوت سفال های به دست آمده از این محوطه با مراکز عمده سفالگری دوران اسلامی نیازمند مطالعه دقیق و همه جانبه این نمونه ها در قالب طبقه بندی، گونه شناسی و مقایسه تطبیقی بود که در قالب این پژوهش برای پاسخ به پرسش هایی نظیر: سفال های مکشوف از فصول اول و دوم کاوش در محوطه تاریخی ناتل، به چه دوره یا دوره هایی تعلق دارند؟ و سفال های مکشوف از شهر تاریخی ناتل، از نظر کیفیت ساخت و تزئینات در مقایسه با مراکز عمده سفالگری ایران در دوران اسلامی از چه وضعیتی برخوردارند؟ به انجام رسید. پژوهش حاضر، براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و براساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی و نیز توصیفی-تحلیلی است که در آن موضوع موردبحث با استفاده از منابع مکتوب و داده های باستانی تا حصول نتایج علمی دنبال خواهد شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که غالب نمونه های مورد مطالعه به سده های اولیه (3 و 4 ه .ق.) و میانی اسلامی (5 تا 9 ه .ق.) تعلق دارند، با این توضیح که نمونه های دوره ایلخانی و تیموری نسبت به سده های پیشین در این مجموعه تعداد کمتری را شامل می شود؛ همچنین نتایج مطالعات آماری برروی سفال های شهر تاریخی ناتل حاکی از آن است که این سفالینه ها از کیفیت ساخت و استحکام نسبتاً خوبی برخوردار بوده، اما به لحاظ شیوه ساخت و تنوع نقوش از سطح پایین تری برخوردار است.

در تاریخ هنر ایران برای نخستین بار در نقش برجسته های ساسانی، ایزد اورمزد با پیکره انسانیِ کامل و درحال دیهیم بخشی به پادشاه نقش شده است. شمایل نگاری اورمزد پدیده نوظهوری نیست و پیش تر در کوشان و کوماژن، تصاویر قطعی از این ایزد با بهره گیری از الگوهای یونانی- رومی به نمایش درآمده است، اما در نقوش برجسته ساسانی، اورمزد با شمایلی متفاوت دیده می شود. در این دوره، وی دارای ظاهری کاملاً منطبق با ویژگی های هنر ایرانی است و جالب آن که در برخی از این صحنه ها، بَرسَمی در دست دارد که از ملزومات روحانیان زردشتی در خلال مراسم مذهبی است. بر این اساس، معدودی از پژوهشگران و به ویژه زردشتیان، برآن اند که این پیکره نه از آن اورمزد که متعلق به موبدان موبد است و این ایزد هیچ گاه تجسمی انسانی نیافته است. هدف این نوشتار آگاهی از خاستگاه و الگوهای هنری شمایل نگاری اورمزد در نقش برجسته های ساسانی است. پژوهش حاضر به روش تاریخی و توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است و کوشش شده که به دو پرسش اصلی پاسخ داده شود؛ نخست آن که، با توجه پیشینه شمایل نگاری اورمزد، آیا پیوندی میان این نقوش با تصاویر وی در نقش برجسته های ساسانی بوده است و یا پیکرنگاری این ایزد در نقش برجسته ها الگوی هنری متفاوتی داشته است؟ و دیگر آن که، آیا سنت دینی زردشتی در شمایل نگاری اورمزد در هنر ساسانی تأثیرگذار بوده است؟ به این منظور، متون دینی زردشتی و شواهد باستان شناختی در ارتباط با جایگاه و شمایل نگاری اورمزد در ایران (پیش از ساسانی) و مناطق دیگر مورد مطالعه و بازبینی قرار گرفتند. نتایج بیانگر آن است که شمایل نگاری اورمزد عمدتاً برگرفته از هنر سلطنتی و شخصِ شاه و درواقع به عنوان یکی از ابزار مشروعیت به پادشاهی الهی او به شمار می رود. در عین حال در کتاب مقدس زردشتیان، اوستا اشارات و توصیفاتی وجود دارد که نشان می دهد برسم ازسوی ایزدان زردشتی، ازجمله اورمزد نیز مورداستفاده قرار می گرفته و برسم به دست گرفتن تنها مختص روحانیون نبوده است؛ همچنین اشارات برخی متون فارسی میانه دلالت بر آن دارد که اورمزد نَه تنها در مینو مقابل زردشت تجسم انسانی داشته است، بلکه در گیتی نیز دارای مظهر انسانی و آن هم به شکل «مَرد پارسا» و یا «دین مرد زردشتی» است و از این رو احتمال دارد هنرمند ساسانی آگاهانه این موضوع را برای نقش کردن برسم در دست اورمزد در شماری از نقش برجسته های این دوره مدنظر قرار داده باشد.

در میان هنرهای دوران اسلامی، سفالگری یکی از متنوع ترین و جذاب ترین هنرها به شمار می آید و همواره موردتوجه باستا ن شناسان و پژوهشگران هنر اسلامی قرار داشته است. از همین رو کتب تخصصی و کاتالوگ های زیادی به زبان های مختلف پیرامون این هنر و معرفی انواع و شیوه های آن به چاپ رسیده است که بسیاری از آن ها بر اساس آثار یک مجموعه های خصوصی یا یک موزه تهیه و تنظیم شده اند. نوشتار پیش رو به بررسی و نقد ترجمه ی یکی از این کتب می پردازد که در واقع یک جلد از مجموعه ای چند جلدی است که به معرفی آثار هنری اسلامی موجود در مجموعه ناصر خلیلی اختصاص یافته است. بررسی دقیقِ ترجمه کتاب که با عنوان «سفال اسلامی» به چاپ رسیده است نشان می دهد که این اثر علی رغم کیفیت ظاهری درخور توجهِ چاپ و روانی نسبی متن در برخی بخش ها، در زمینه ترجمه و ویرایش دارای کاستی ها و ضعف های جدی است. از جمله مهم ترین این ضعف ها می توان به اشکالات جدی و پرتعداد در ضبط اسامی خاص به ویژه نام های جغرافیایی و محوطه های باستانی، ناآشنایی مترجم با اصطلاحات و واژگان تخصصی سفال و هنر اسلامی، اشتباهات و ابهامات در ترجمه و درنهایت توضیحات جهت دار و پراشتباه ویراستار اشاره کرد.

هنر در هر دوره ای تحت تأثیر عوامل مختلفی شکل می گیرد و هنر دوره ی قاجار نیز از این قاعده مستثنی نیست. هنر این دوره که در دو شاخه درباری و عامیانه قابل تقسیم بندی است در قالب نقاشی، معماری، نگارگری و تذهیب بالأخص در شاخه هنر درباری مدنظر پژوهشگران قرار گرفته است. سفال دوره قاجار که در بسیاری از موزه ها و مجموعه های داخلی و خارجی موجود است بیشتر طبقه بندی و گونه شناسی شده و همانند سایر هنرهای این دوره از منظر هنر درباری موردمطالعه قرار گرفته و بازتاب هنر عامیانه بر روی این ظروف چندان موردمطالعه قرار نگرفته است. بر این اساس در این پژوهش تعداد 35 ظرف سفالین قاجاری متعلق به موزه خراسان بزرگ مورد مطالعه قرار گرفت. پرسش اصلی این پژوهش آن است که اعتقادات و باورهای عامیانه مردم در تولید و تزئین سفال عامیانه این دوره چه نقشی ایفا نموده و چه عوامل و انگیزه هایی موجب گرایش سفالگران این دوره به بهره گیری از مضامین عامیانه بر روی سفال ها شده است. برای بررسی این مسئله از روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی بهره گرفته شده است. این پژوهش نشان می دهد که به دلیل گسترش موج شیعه گری در کنار گرایش های ملی گرایانه در میان مردم، شاهد بازتاب این نقوش بر روی سفال های عامیانه این دوره هستیم. هرچند که روش اجرای این نقوش در بسیاری موارد از کیفیت مناسبی برخوردار نیست.