مجموعه ناصر خلیلی

در میان هنرهای دوران اسلامی، سفالگری یکی از متنوع ترین و جذاب ترین هنرها به شمار می آید و همواره موردتوجه باستا ن شناسان و پژوهشگران هنر اسلامی قرار داشته است. از همین رو کتب تخصصی و کاتالوگ های زیادی به زبان های مختلف پیرامون این هنر و معرفی انواع و شیوه های آن به چاپ رسیده است که بسیاری از آن ها بر اساس آثار یک مجموعه های خصوصی یا یک موزه تهیه و تنظیم شده اند. نوشتار پیش رو به بررسی و نقد ترجمه ی یکی از این کتب می پردازد که در واقع یک جلد از مجموعه ای چند جلدی است که به معرفی آثار هنری اسلامی موجود در مجموعه ناصر خلیلی اختصاص یافته است. بررسی دقیقِ ترجمه کتاب که با عنوان «سفال اسلامی» به چاپ رسیده است نشان می دهد که این اثر علی رغم کیفیت ظاهری درخور توجهِ چاپ و روانی نسبی متن در برخی بخش ها، در زمینه ترجمه و ویرایش دارای کاستی ها و ضعف های جدی است. از جمله مهم ترین این ضعف ها می توان به اشکالات جدی و پرتعداد در ضبط اسامی خاص به ویژه نام های جغرافیایی و محوطه های باستانی، ناآشنایی مترجم با اصطلاحات و واژگان تخصصی سفال و هنر اسلامی، اشتباهات و ابهامات در ترجمه و درنهایت توضیحات جهت دار و پراشتباه ویراستار اشاره کرد.

در دور? قاجاری، مصوران و چهره پردازانی پا به عرصه هنر ایران نهادند و شیو? خاصی را در خلق آثار هنری رقم زدند. در این دوره بنا به علاقه و پشتیبانی بعضی از سلاطین، تابلوهای نقاشی، کتاب های نفیس و قلمدان های ارزشمندی خلق شد که همه در نوع خود بی نظیر و ممتاز بودند.آثار هنری و تاریخی مربوط به این دوره را می توان از غنی ترین گنجینه ها، خصوصاً در زمینه تصویرگری و نقاشی دانست؛ زیرا با دقت و تأمل در آن ها می توان به ویژگی ها و جزییات جالب توجهی در خصوص اوضاع اجتماعی حاکم بر آن دوره پی برد.یکی از گویاترین آثار این دوره، قلمدان نگاری های استادانه ای است، که اکثر آن ها در شهرهای تهران، اصفهان و شیراز به دست استادان قلمدان نگار تهیه شده اند. بیشترین بخش تصویرپردازی این قلمدان ها، پیکره نگاری های زنان و در بخشی، متأثر از پیکره های اروپایی هم دوره قاجار بوده که بخش اعظمی از آن ها اینک در مجموعه ناصر خلیلی در لندن جمع آوری و نگه داری می شوند. با بررسی نگاره های این مجموعه، می توان چنین نتیجه گرفت که، باورها و اعتقادات اجتماعی، نوع و نگرش زندگی مردم به ویژه زنان، به عنوان بخشی مهم از جامعه روزگار قاجار و تأثیرات فرهنگ غرب که بازتاب سفرها و بازدیدهای متعدد درباریان، نقاش ها و متمولان قاجاری؛ به خوبی در شیوه و سبک نگارگری و قلمدان نگاری های این دوره انعکاس یافته است.