محمدعلی اکبری

 نوشتار حاضر گزارشی است از مسئله، روش مطالعه، مفاهیم بنیادین و نتایج قابل استخراج از پژوهشی در باب فرم زبانیِ مسلط بر متون تاریخ نگاری. این مطالعه فرمالیستی تنوع انکارناپذیر متون تاریخ نگارانه را ذیل سه ژانر اساسی و، حداقل در ظاهر، تقلیل ناپذیر بررسی می کند: وقایع نگاری، پژوهش تاریخی و رمان تاریخی. از خلال سنجش فرم زبان در سیزده اثر تاریخ نگارانه که به صورت تصادفی انتخاب شده اند، می توان در باب رمانس یا رمان گونه بودن زبان تاریخی، در متنوع ترین و موسّع ترین معنایش، به نتایجی قابل توجه رسید. با توجه به اینکه رمانس و رمان به مثابه دو فرم زبانی بنیادین در داستان نویسی و غیر آن شناخته می شوند و همچنین با توافق بر سر این نکته که اثر رمانس گونه (همچون حکایات هزار و یک شب یا داستان های شهسوارانه) از واقعیت انسانی سخن نمی گوید، تشخیص هر ردّ پایی از رمانس گونگی در سنّت های تاریخ نگارانه باید امری پرمخاطره انگاشته شود. از خلال ملاحظات سلبی و انتقادیِ سه ژانر اساسی فوق الذکر، گزارش حاضر در پی آن است که تصویری هرچند مبهم از راه تحول به فراسوی وضع تاکنون موجود را به ذهن متبادر کند.

متفکران عصر قاجار با انتقاد از آموزش سنتی ایران، در پی تغییر و تحول در روش و شیوه آموزش، محتوا و مواد درسی بودند. این تغییر از طریق برنامه ریزی آموزشی و تألیف کتاب های درسی، برای مواد درسی جدید محقق شد. در مدارس نوین مازندران نیز وضعیت برنامه ریزی آموزشی، مواد و کتاب های درسی تحت تأثیر جریان نوگرایی در کشور دچار تغییر و تحول شد. نگارندگان این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی، با استفاده از اسناد آرشیوی تاریخی و منابع معتبر، در پی پاسخ گویی به این پرسش اند که سیر تحولات برنامه های آموزشی و مواد درسی مدارس نوین مازندران در عصر قاجار چگونه بوده است. یافته های پژوهش (اسناد نویافته) نشان می دهد که مدارس مازندران در آغازین سال های تأسیس از برنامه آموزشی، مواد درسی و کتاب های مورد تدریس در مدارس تهران استفاده می کردند و پس از تأسیس وزارت معارف و تصویب قانون اساسی معارف، به تدریج براساس برنامه وزارتخانه اقدام کرده اند. به نظر می رسد وضعیت زیست بوم و شرایط سیاسی و اقتصادی مازندران در آن روزگار، بر روند برنامه ریزی آموزشی همانند تدریس زبان روسی و آموزش کشاورزی تأثیرگذار بوده است.

زمینه و هدف: یکی از دغدغه های اساسی فرماندهان در شرایط بحران، مدیریت کمیت و کیفیت جیره غذایی، آب و سوخت کارکنان مأموریتی و ستادی است. بدون پشتیبانی مناسب کمی و کیفی، انتظار مأموریت موفق، انتظار بجایی نبوده و این یک اصل بدیهی در مدیریت و فرماندهی است. پرسش اصلی پژوهش این است که، در نیروی انتظامی، جیره غذایی، آب و سوخت برای مراحل سه گانه بحران، در چه مکان هایی اعم از مرکزی، منطقه ای، رده ای و یگانی باید ذخیره سازی شود و از چه الگویی تبعیت کند؟ روش: پژوهش حاضر ازنظر روش، توصیفی – پیمایشی و ازنظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری مورد مطالعه، شامل فرماندهان و کارکنان آمادیِ معاونت آماد و پشتیبانی، یگان ویژه، معاونت عملیات و پلیس پیشگیری نیروی انتظامی به تعداد 87 نفر است. یافته ها: یافته ها مبین آن است که ذخیره سازی قبل از بحران، باید در هر چهار بخش نگهداری مراکز مرکزی- منطقه ای- یگانی و رده ای صورت پذیرد. همچنین ذخیره سازی حین بحران، باید در هر چهار بخش نگهداری اماکن نظامی و انتظامی - چادرها و خودروهای - اماکن دولتی و ایستگاه های ثابت و سیار صورت پذیرد. نتیجه گیری: بررسی یافته ها بیانگر آن است که تناسب با مأموریت، وجود شیوه نامه ها، اجرای شیوه نامه ها، استانداردبودن، پدافند غیرعامل و استحکام بسته بندی از شاخص های مؤثر بر ذخیره سازی قبل از بحران همگی دارای اولویت یکسان است. اولویت داشتن نگهداری رده ای نسبت به نگهداری منطقه ای، یگانی و مرکزی در شرایط قبل از بحران، ایجاب می کند که در برنامه ریزی ها و طراحی شیوه نامه های ذخیره سازی باید نگهداری رده ای، در اولویت قرار گیرد

با توجه به ساختار شهرها، یکی از معضلات اصلی مدیریت ترافیک در شهرهای دارای بافت تاریخی، نداشتن الگوی مناسب مدیریتی است. پژوهش حاضر با این هدف، طراحی و اجرا شد. : این پژوهش از نظر هدف از نوع تحقیق های کاربردی توسعه ای است. بطورکلی در این پژوهش برای پاسخ گویی به اهداف و سوالات ابتدا از روش اسناد کاوی و سپس برای تعیین الگوی مناسب پس از مصاحبه با خبرگان، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. روش انتخاب مشارکت کنندگان در مصاحبه های پژوهش، قضاوتی هدفمند بوده و حجم آن پانزده نفر می باشد. برای تحلیل اطلاعات از روش تحلیل تم(تحلیل مضمون) استفاده شده است. نتایج تحقیق در بر گیرنده 92 تم پایه، 10 تم سازنده و، چهار تم فراگیر می باشند. مدیریت حضور فیزیکی افراد در بافت تاریخی، حفظ ظاهر و باطن بافت تاریخی و...، از تم های سازنده پژوهش می باشند که در چهار تم فراگیر، ویژه بافت تاریخی، مشوق های ترافیکی، ساماندهی های ترافیکی، فرهنگی و تقنینی قرار می گیرند. : برای تحقق هدف تحقیق لازم است روش های مختلف مدیریت ترافیک مرسوم، با الگوی این تحقیق انطباق یابند. بدین منظور موارد شناسایی شده در بخش یافته های تحقیق بایستی در جهت بهبود ترافیک اجرایی گردند.

زمینه و هدف: باور بر این است، در صورتی که سازمان های اجرایی مرتبط با ترافیک، تکالیف خود را به موقع و به صورت تمام و کمال انجام دهند، بخشی از مأموریت های پلیس راهور کاهش یافته و اجرای سایر مأموریت ها تسهیل می گردد. این پژوهش با هدف کشف علل اهمال یا بی عمل ی سازمان ها در اجرای کامل تکالیف ترافیکی صورت گرفته است. روش: رویکرد این پژوهش کیفی بوده و به شیوه مصاحبه با خبرگان و متخصصان صورت گرفته است که به لحاظ روش توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی-توسعه ای است. روش نمونه گیری پژوهش، قضاوتی هدفمند بوده و حجم نمونه پانزده نفر می باشد. برای تحلیل اطلاعات از روش تحلیل تم (تحلیل مضمون) استفاده شده است. یافته ها: نتایج تحقیق در بر گیرنده ۷۰ تم پایه، ۱۲ تم سازنده و، سه تم فراگیر است. مقررات اداری، نظارت، مسئولیت، سامانه ها، اعتبار (بودجه)، اهداف متعالی و...، از تم های سازنده پژوهش هستند که در سه تم فراگیر علل زمینه ای، علل ساختاری و علل رفتاری قرار می گیرند. نتیجه گیری: برای تحقق هدف تحقیق مبنی بر تسهیل مأموریت های پلیس راهور و مهمتر از آن بهبود وضعیت ترافیک لازم است مشکل بی عمل ی یا اهمال سازمان های اجرایی در عمل به تکالیف ترافیکی رفع شود. بدین منظور موارد شناسایی شده در بخش یافته های تحقیق بایستی به صورت مدون و زمانبندی شده در جهت بهبود ترافیک اجرایی گردند.

در دوره قاجار، شکل خاصی از ترکیب قومیتی جمعیت و به تبع آن نحوه حکمرانی محلی در خوزستان پدید آمد که بخشی از آن نتیجه ورود قبایل جدید همانند بنی کعب بود. در سال 1306 ق. با فرمان آزادسازی کشتیرانی در رود کارون، اقتصاد این خطه مورد توجه بین المللی قرار گرفت. با رشد اجتماعی و اقتصادی خوزستان در این دوره، بافت و ساختار جمعیتی نیز تحول گسترده ای پیدا کرد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی پیامدهای روند رشد اقتصادی بر ساختار جمعیتی – قومیتیِ جامعه عرب خوزستان است. این مقاله با استفاده از رویکرد آماری و با روش تبیین عقلانی به بررسی تحول ساختار قومی خوزستان در دوره قاجار خواهد پرداخت. یافته های مقاله نشان می دهد که در اواخر عصر قاجار جمعیت اکثر شهرهای خوزستان افزایش یافت؛ همچنین بافت و ساختار قومی برخی از شهرهای خوزستان به دلیل رونق تجارت و مهاجرت متحول شد.

توجه به موضوع سلامت زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور از یک سو و نقش این گروه در تأمین نیازهای سایر اعضای خانواده از سوی دیگر موجب شده است تا حاکمان نگاه ویژه ای به زنان و سلامت آنان داشته باشند. عواملی نظیر پراکندگی جغرافیایی، تمرکز جمعیت در نواحی روستایی و عشایری در ایران، توسل به طبیبان سنتی برای درمان، رسم ازدواج زودهنگام دختران در کنار اولویت نداشتن موضوع سلامت زنان موجب شده است تا زنان ایرانی در طول تاریخ با مشکلات متعددی در حوزهٔ سلامت روبه رو شوند. ورود ایران به عصر جدید و رویارویی مردم، به ویژه روشنفکران و حاکمان، با مفاهیم دنیای مدرن در دورهٔ قاجار و پهلوی اما نقطهٔ شکافی عمیق در جریان فوق به حساب می آید. پژوهش پیش رو در پی بررسی این مسأله است که موضوع سلامت زنان ایرانی به دنبال ورود و پیاده سازی کدام عناصر دنیای مدرن مورد توجه قرار گرفته و چگونه نظم پیشین دستخوش تغییر شده است؟ پژوهش حاضر با استفاده از شیوهٔ اسنادی و کتابخانه ای در تلاش است تا روند تخصصی شدن نگاه به موضوع سلامت زنان ایرانی را از دریچهٔ مواجههٔ ایرانیان با دنیای مدرن و نقش حاکمان و فعالان اجتماعی در دورهٔ قاجار و پهلوی تبیین کند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که شکل گیری جنبش مشروطه و تأسیس نهادهای قانون گذار، بر پایی تشکل های حامی زنان، توجه به آموزش زنان و دختران، عهده دار شدن ارائهٔ خدمات حوزهٔ سلامت زنان توسط دولت و همراهی حاکمیت با جریان ها و سازمان های بین المللی حامی زنان در دورهٔ مورد بحث توانسته است برای نخستین بار سلامت زنان را به مثابهٔ یک مسأله (Problem) پیش روی دولت و حامیان زنان قرار دهد. سامان دادن به این اقدامات در شرایط فقدان حمایت حاکمیت و نهادهای ذی ربط در دورهٔ قاجار، بر دوش اندک فعالان حوزهٔ زنان و نخستین تشکل ها بوده است. در سایهٔ سیاست تمرکز قدرت و تلاش حاکمیت پهلوی اول و دوم با هدف اجرایی سازی گفتمان های تجدد و توسعه در کشور، حاکمیت برنامه های حمایت از سلامت زنان را نیز عهده دار شده و حتی هدایت تشکل ها را نیز در دست خود گرفت.

سیاست متحدالشکل کردن لباس ایرانیان به عنوان یکی از ارکان نمادین برساختن هویت جدید ایرانی در سرتاسر دوره پهلوی اول دنبال شد. اجرای این سیاست در مناطق مختلف کشور و در قبال اقوام مختلف، رویه های خاصی را ایجاب می کرد. جامعه ی عرب خوزستان یکی از حوزه های قومی بود که در معرض این سیاست قرار گرفت. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که این سیاست در جامعه عرب خوزستان با کدام تدابیر و شیوه های عملی دنبال شد و چه واکنش هایی را از سوی این جامعه ی قومی در پی داشت؟ تحقیق حاضر با روش تاریخی و استفاده از منابع دست اول مانند اسناد و نشریات صورت گرفته است. یافته های تحقیق حکایت از آن دارد که کارگزاران حکومت درزمینه ی اجرا و پیشبرد اقدامات خود به دو روش متوسل شدند؛ نخست استفاده از سازمان آموزش رسمی و دستگاه های اداری و دوم جلب نظر شیوخ و نخبگان جامعه ی موردنظر. آن ها بنا به ملاحظات و موقعیت اجتماعی و منافع مادی با این سیاست همراهی هایی نشان دادند. درواقع کارگزاران می دانستند که بدون جلب نظر و همراهی این شیوخ نمی توانند برنامه های موردنظر خود را در منطقه پیاده سازند. به علاوه نتایج این تحقیق نشان می دهد که جامعه عرب خوزستان علاوه بر روش های نافرمانی جمعی، با تن دادن به مهاجرت به کشور همسایه عراق، در قبال این سیاست از خود واکنش نشان دادند. بدین ترتیب نتایج تحقیق این مهم را آشکار ساخت که سیاست متحدالشکل کردن لباس مردم عرب خوزستان نه تنها به پیشبرد سیاست هویت جدید و رسمی یاری نرساند، بلکه آن را با چالش تازه ای نیز روبرو ساخت.

کلان گفتمان حمایت از زنان و ذیل آن خرده گفتمان حمایت از سلامت آنان، طی قرن های هجدهم تا بیستم میلادی متاثر از جنبش ها و کنوانسیون های سازمان یافته توسط سازمان های رسمی و نهادهای حامی حقوق زنان در کشورهای غربی شکل گرفت. در این مسیر بسیاری از کشورهای در حال توسعه نظیر ایران در جریان مواجه با تمدن جدید، انعکاسی از آنچه در کشورهای غربی در جریان بود را به نمایش گذاشتند. ریشه ی اصلی توجه به سلامت زنان در این سال ها را می توان ذیل روایتی بزرگتر تحت عنوان روایت جدید توسعه ی جهانی بر مبنای توجه و تمرکز بر زنان به عنوان نیروی انسانی بررسی کرد. متاثر از جریان های فوق حکومت محمدرضا شاه برای دستیابی به اهداف توسعه در ایران ناچار شد تا توجهی خاص به سلامت زنان داشته باشد. هدف اصلی این پژوهش روشن ساختن بررسی روند تاثیرپذیری سلامت زنان ایرانی از تغییرات جهانی است. پرسش اصلی این است که برنامه های جهانی توسعه و شکل گیری سازمان های جهانی حامی زنان تا چه حد بر نظام سیاست گذاریِ ایران در موضوع سلامت زنان در طی سال های 57-1340ش. تاثیر گذاشته است؟ پژوهش حاضر با استفاده از شیوه ی اسنادی و کتابخانه ای در تلاش است تا روند سیاستگذاری و هم چنین مسئله شدن سلامت زنان در طی دو دهه ی پایانی حکومت پهلوی را در پرتوی تحولات جهانی تببین کند. یافته های این مقاله نشان می دهد که در جریان تمایل محمدرضا شاه به موضوع گفتمان توسعه، حکومت تلاش بود تا همگام با سیاست هایِ جهانیِ حمایت از سلامت زنان حرکت کرده و سطح سلامت زنان ایرانی را ارتقا دهد.