زهره سرمد

از گذشته تاکنون جایگاه و سیمای زن در ادبیات فارسی یکسان نبوده است و در ادوار تاریخی مختلف، جلوه ای از زن ستایی و زن ستیزی در آثار ادبی دیده می شود. جامی به عنوان یکی از شعرای دوره تیموریان در اشعار خود جلوه های متفاوتی از زن را مطرح نموده است. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دیدگاه  متناقض نمای جامی درباره  سیمای زن در دو مثنوی لیلی و مجنون و سلامان و ابسال پرداخته می شود. هدف از این جستار، واکاوی زن ستایی (لیلی و مجنون) و زن ستیزی (سلامان و ابسال) در اشعار جامی است. بررسی سیمای زن در این دو مثنوی بیانگر دو دیدگاه متضاد در آثار جامی است چنان که در لیلی و مجنون تصویری مثبت از ویژگی های زن چون تجلی روح الهی، خردمندی، وفاداری، پاکدامنی و ... ارائه نموده و در سلامان و ابسال، زن را موجودی فریبکار، ناقص عقل، وسیله کامجویی مردان، بی و فا، کافر نعمت، بدخو و نادان معرفی کرده است. هر چند گاهی در لیلی و مجنون نیز به ندرت شاهد زن ستیزی از زبان بدگویان برضد لیلی هستیم؛ این امر می تواند هم به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوره جامی و هم به دیدگاه شخصی او در ارتباط با زن ستیزی و زن ستایی از ارائه داستان و نمادسازی باشد. 

دست یابی به معرفت، مهم ترین هدفِ تلاش های فلسفی، هنری و عرفانی دنیای دیروز  و امروز بشر است که آگاهی از این حقیقت و رسیدن به آن، اگرچه متفاوت و دارای جلوه های گوناگون است، و هرچند گاه به مدد عقل، گاه به نیروی وحی و گاه با خیال انگیزی و تخیل انجام می پذیرد؛ اما می توان همسانی ها و اشتراکات فراوانی بین آن ها یافت. در این پژوهش، هدف بررسی اندیشه های عرفانی در دو اثری است که، ظاهراً با عرفان در تناقض اند اما تحقیقات درباره آن ها نشان داده است که، علی رغم تناقضات ظاهری، مشابهات و اشتراکات بسیاری در رسیدن به معرفت دارند. شاهنامه یک اثر عرفانی نیست اما، خاستگاه عرفان، فطرت خداجوی انسان است و هیچ دلی پیدا نمی شود که در آن نشانی از تمایلات و تفکرات عرفانی نباشد. تعدادی از شخصیت های اساطیری و حماسی شاهنامه ،خدایان نغمه های مذهبی ریگ ودا هستند؛ که پس از ظهور اشوزردشت و رواج یکتاپرستی، به صورت ایزدان و شاهان، در نخستین اثر حماسی یعنی اوستا جلوه گر شدند و پس از اسلام، به صورت شاهان و پهلوانان بزرگ شاهنامه درآمدند؛ در سرگذشت این مردان و نیز در برخی دیگر از داستان های شاهنامه به مباحثی برمی خوریم که در اثنای آن، شعر فردوسی بیشتر شبیه یک منظومه تمثیلی عرفانی می شود. در این تحقیق سعی بر آن است که ضمن معرفی این شخصیت ها به پیشینه اسطوره ها و تحول ایشان از وداها تا اوستا و شاهنامه  و تحلیل عرفانی هریک اشاره شود.

فی فتره حکم التیموریان فی القرن التاسع الهجری فی تاریخ إیران لم یکن للمرأه مکانه إجتماعیه إیجابیه. جامی ، أحد الشعراء البارزین فی هذا القرن، فی أحد أعماله الشعریه المسمی «هفت اورنگ» وفی إشاره إلی النساء فی مثنویاته قدم نهجاً مزدوجاً وسلبیاً فی کثیر من الأحیان تجاه المرأه؛ فی المقابل، من ناحیه أخری، تغیر الوضع خلال الفتره الدستوریه حیث یمکن رؤیه هذا التغییر فی المواقف الموجوده تجاه المرأه وتحسین وضع المرأه بوضوح فی قصائد ملک الشعراء بهار . یمکن أن یکون هذا الموضوع مرتبطاً بالظروف السیاسیه والاجتماعیه فی عهد الشاعر ونظرته الشخصیه تجاه المرأه. تظهر دراسه التحلیلیه الوصفیه أن الجامی فی لیلی ومجنون یقدم صوره إیجابیه عن صفات الأنثی مثل الجمال والولاء والتعقل وما إلی ذلک، وفی سلامان وابسال ویوسف وزلیخا، قدم المرأه علی أنها مخلوق ناقص، وتابع الشهوه. لوحظ هذا النهج المزدوج أیضاً فی قصائد ملک الشعراء بهار ، مع وجود اختلاف فی أن الموقف الإیجابی تجاه المرأه هو الأکثر بروزاً. فی قصائد بهار ، لم تُذکر المرأه فقط علی أنها عشیقه، ولکن رکز أیضاً علی عقلانیه المرأه وشخصیتها وإنسانیتها.

از اسطوره آفرینش تا مرگ، گیاهان همواره جایگاه ویژه ای در اندیشه های بشر نخستین داشته اند. اهمیت گیاهان در تغذیه انسان، جان بخشی به طبیعت، ارتباط با ماورا و میل به کشف رازهای دنیای مادی از دلایل ارتباط بشر با طبیعت است. گیاه تباری و خداگیاهی از نشانه های قبایل توتمیزم است که افراد به دنبال درگیری های ذهنی درباره پیدایش خلقت و جهان پس از مرگ، نسل خود را به حیوان و یا گیاهی نسبت می دادند. نگرش به چرخه طبیعت، مرگ و زایش دوباره گیاهان و رویش آنان در کنار جسدی که به خاک سپرده می شد، اساطیر خلقت از گیاه و خدا گیاهان را در ذهن بارورتر می نمود. هدف از این جستار بررسی خداگیاهی و گیاه تباری در اساطیر ملل و همچنین علت همسانی برخی از این اساطیر است زیرا پژوهش در اسطوره های بدوی به سبب ماهیت یکسان آن ها باعث کشف اشتراکات فرهنگی در میان جوامع می گردد. روش پژوهش در این تحقیق تحلیلی- توصیفی است.

بخش عظیمی از اساطیر، پاسخی به ابهامات موجود درباره خلقت است. بشر همواره در پی کشف چگونگی خلقت خود و جهان بوده و شرایط زیستی و اعتقاد به خدایان نخستین، نقش مهمی در انتخاب عناصر ترکیبی آفرینش داشته است. انسان به دنبال شرایط زیستی و اجتماعی، عناصر مادی چهارگانه یعنی آب، باد، خاک و آتش را در زمره مقدسات تصور می کرد. در این میان اعتقاد به وجود از آب و خاک، پررنگ تر است. با توجه به طریق معیشتی کشاورزی و دامداری در نیاز به آب و خاک، باورهای مختلف خلقت از این دو عنصر شکل گرفته و در بسیاری از آثار هنری و ادبی نمودار شده است. اعتقاد به خلقت انسان و جهان از عناصر چهارگانه، ازجمله اساطیری است که در میان روایات و باورهای دینی سامی و هند و ایرانی دیده می شود؛ بنابراین بررسی عناصر چهارگانه در اندیشه اقوام سامی و هند و ایرانی با تکیه بر آثار هنری برجای مانده می توان نکات مهمی را در این باره آشکار سازد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای انجام شده است.  یافته های پژوهش حاکی از این است که مطالب مربوط به خلقت جهان و انسان از عناصر چهارگانه در اساطیر و باورهای سامی، هند و ایرانی، به وفور یافت می شود و انعکاس روشن آن را می توان در آثار هنری این ادوار مشاهده کرد. اهداف پژوهش ۱. بازشناسی دیدگاه های موجود درباره خلقت جهان و انسان از عناصر چهارگانه در اساطیر و باورهای سامی و هندوایرانی . ۲. واکاوی چگونگی انعکاس باور به عناصر چهارگانه در آثار هنری اقوام سامی و هندوایرانی. سؤالات پژوهش در کدام ادیان به آفرینش انسان از عناصر چهارگانه اشاره شده است؟ باور به نقش عناصر چهارگانه در خلق انسان چه بازتابی در آثار هنری اقوام سامی و ایرانی داشته است؟

"یک نمونه 120 نفری از دانش آموزان رشته ریاضی سال دوم دبیرستان بـه دو سؤال مربوط به مدت زمان انجام تکلیف و درصد تکلیف ریـاضی انجـام شده از پرسشنـامه فرایند تکلیف مدرسه (کوپر و دیگران، 1999) به عنوان متغیرهـای پیش بین، پاسخ دادند. پیشرفت تحصیلی بر پایـه معـدل دو امتحان پایانی ریاضی اندازه گیری شد. نتایج رگـرسیون سلسله مراتبی نشان دادند کـه جنس دانش آموزان و درصد تکلیف ریاضی انجام شده، تغییرات پیشرفت تحصیلی را تبیین می کنند اما میزان تحصیلات مادر و جنس دانش آموزان در رابطه بین پیشرفت تحصیلی و دو شاخص انجام تکلیف مدرسه نقش تعدیل کننده نداشتند. "

مطالعه حاضر به این منظور طراحی شد تا نقش اصلی و تعاملی رجحان های هدفی با شرایط هدفی (عملکردی و تبحری) بر رفتار کمک طلبی دانش آموزان در جریان حل مساله ریاضی بررسی شود. برای این منظور 200 دانش آموز پسر پایه سوم راهنمایی به روش تصادفی انتخاب شدند. این دانش آموزان که از لحاظ توانایی در حل مساله ریاضی به سه مقوله ضعیف، متوسط و قوی تقسیم شده بودند با مطالعه دو سناریو، درجه رجحان خود نسبت به دو ساختار تبحری و عملکردی را تعیین کردند و سپس در شرایط عملکردی یا تبحری به حل 6 مساله دشوار ریاضی پرداختند. نتایج نشان داد که: 1- دانش آموزان در شرایط تبحری در مقایسه با شرایط عملکردی، بیشتر اقدام به کمک طلبی می کنند. 2- معلوم شد که دانش آموزان دارای توانایی بالا، از راهبردهای کارآمدتر کمک طلبی (اشاره خواستن) استفاده می کنند. 3- دانش آموزان دارای رجحان عملکردی، در شرایط تبحری (در مقایسه با همسالان مشابه خود در شرایط عملکردی) بیشتر به دنبال تایید بر می آیند.

پژوهش حاضر، نقش حرمت خود، در رفتار کمک خواهی و فعالیت های مرتبط با پیشرفت تحصیلی 319 دانش آموز پسر پایه دوم ریاضی و فیزیک را که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند, مورد بررسی قرار داد. به منظور سنجش حرمت خود از مقیاس حرمت خود روزنبرگ استفاده شد. رفتار کمک خواهی, فعالیت های مرتبط با پیشرفت تحصیلی, نگرش ها به کمک خواهی نیز با استفاده از پرسشنامه های محقق ساخته مورد اندازه گیری قرار گرفتند. جهت تحلیل داده ها از روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه و برای آزمودن مدل ارایه شده از تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج نشان داد که دانش آموزان به هنگام مواجه شدن با عملکرد ضعیف, بیشتر از منابع غیر رسمی کمک, به ویژه همسالان و دوستان استفاده می کنند. تحلیل مسیر مدل ارایه شده نشان داد که دانش آموزان دارای حرمت خود پایین, کمک خواهی را تهدیدی به توانایی خود ادراک می کنند که این تهدید بر برداشت آنان از خودشان تاثیر گذاشته و در نتیجه باعث می شود از کمک گرفتن به هنگام نیاز اجتناب کنند.

تحقیق حاضر، رابطه بین اهداف پیشرفت تحصیلی و جهت گیریهای مثبت و منفی دوستان نسبت به درس و تحصیل را در 200 نفر از دانش آموزان دختر و پسر پایه سوم راهنمایی شهر همدان در سال 1377 که به صورت تصادفی انتخاب شده اند، مورد بررسی قرار می دهد. به منظور سنجش جهت گیریهای دوستان و جهت گیریهای هدفی، از پرسشنامه محقق ساخته که با توجه به پرسشنامه الگوهای انطباقی یادگیری، ساخته مر، میگلی و اوردان (1993) تنظیم شده بود، استفاده شد. جهت گیریهای هدفی شامل هدفهای تکلیف مدار، هدفهای توانایی نسبی، هدفهای بیرونی و هدفهای اجتناب از تلاش است. برای سنجش پیشرفت تحصیلی، میانگین نمرات دروس دانش آموزان در نظر گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد که: 1) جهت گیریهای مثبت دوستان، بهترین متغیر پیش بینی کننده اهداف تکلیف مدار است. 2) جهت گیریهای منفی دوستان بهترین متغیر پیش بینی کننده اهداف بیرونی و اهداف اجتنابی است. 3) دانش آموزان با هدف توانایی نسبی، پیشرفت تحصیلی بالاتری دارند. به طور کلی نتایج تحقیق حاضر، حاکی از اهمیت توجه به تاثیر دوستان در اتخاذ جهت گیریهای هدفی دانش آموزان و عملکرد تحصیلی آنان است

پژوهش حاضر در راستای نظریه خود – حکومتی ذهنی اشترنبرگ، الگوهای تفکر دانش آموزان دختر دوم راهنمایی و دبیرستان تیزهوش و عادی را پس از مهار توانش های سه گانه ذهنی آنان، مورد بررسی قرار داده است. از میان یک گروه 360 نفری که به آزمون توانشهای سه گانه ذهنی استرنبرگ (STAT) پاسخ دادند، 136 نفر با یکی از توانش های برتر انتخاب شدند و پرسشنامه الگوهای تفکر را تکمیل کردند. تحلیل عوامل نشان داد این پرسشنامه می تواند 7 الگو از 13 الگوی تفکر معرفی شده در نظریه خود – حکومتی ذهنی را با اعتبار و روایی مطلوب ارزیابی کند. در تحلیل واریانس چند متغیری الگوهای تفکر بر حسب برتری سه توانش ذهنی در دو مقوله (1- تحلیلی، خلاق، عملی 2- کلامی، عددی، تصویری) اثر اصلی کلی سن و نوع مدرسه دیده شد. دانش آموزان دوم راهنمایی بیشتر از دانش آموزان دوم دبیرستان دارای الگوهای تفکر اجرایی، محافظه کار و حکومت گروهی بودند و دانش آموزان تیزهوش بیشتر از دانش آموزان عادی از الگوی تفکر کل نگر و جزنگر استفاده کرده بودند.

پژوهش حاضر در راستای نظریه توانش های سه گانه ذهنی «اشترنبرگ »، رابطه توانشهای ذهنی تحلیلی، خلاق و عملی را با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه دوم راهنمایی و دبیرستان تیز هوش و عادی در هر یک از دروس مربوط به خود مورد بررسی قرار می دهد . به عنوان یک هدف ثانوی ، تفاوت توانشهای ذهنی دانش آموزان نیز بررسی شده است . 360 نفر از دانش آموزان عادی و تیز هوش ، آزمون توانشهای سه گانه ذهنی اشترنبرگ STAT را پاسخ دادند . بررسی همبستگی های چند گانه نمرات افراد در هر یک از دروس مدرسه ای نشان داد توانش خلاق بهترین پیش بینی کننده پیشرفت تحصیلی است ، به طوری که پیشرفت ریاضی و هنر در گروه راهنمایی مدارس عادی، پیشرفت ریاضی و آزمایشگاه فیزیک در گروه دبیرستان عادی و پیشرفته، حرفه و فن در گروه راهنمایی مدارس تیزهوش با این توانش قابل پیش بینی است. «توانش تحلیلی» تنها در گروه راهنمایی عادی پیش بینی کننده نمرات علوم، دینی و انشاء می باشد. توانش های سه گانه ذهنی رابطه معناداری با پیشرفت تحصیلی دبیرستان تیزهوش نشان نداد . تحلیل واریانس چند متغیری «مانوا» توانش های ذهنی دانش آموزان بر خلاف نظراشترنبرگ و همکاران نشان داد که دانش آموزان راهنمایی تیز هوش توانش بیشتری نسبت به دانش آموزان راهنمایی عادی دارند، این امر در مورد دانش آموزان دبیرستان تیزهوش نسبت به عادی حداقل در دو توانش تحلیلی و خلاق صادق نبود

در مقاله حاضر یافته های دو مطالعه گزارش شده است .در مطالعه 1 مقبولیت شش راهبرد افزایش انگیزه پیشرفت (تعیین هدف‘یادگیری مشارکتی‘یادگیری درحد تسلط‘جهت گیری تبحری‘پیشنهادهای مربوط به تکلیف و حق انتخاب)دانش آموزان و تناسب آنها با سه سطح از پیشرفت تحصیلی (پایین‘متوسط و بالا)نزد معلمان سه مقطع تحصیلی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.درهر سه پایه تحصیلی جهت گیری تبحری بیشترین و حق انتخاب کمترین مقبولیت را داشت.تناسب راهبردها برای سه سطح از پیشرفت تحصیلی نیمرخ مشابهی نداشت.برای دانش آموزان قوی‘راهبرد حق انتخاب و جهت گیری تبحری بیشترین وتعیین هدف کمترین تناسب را نشان داد. برای دانش آموزان متوسط و ضعیف جهت گیری تبحری بیشترین و حق انتخاب کمترین تناسب را نشان داد. در مطالعه2 مقبولیت همین راهبردها نزد دانش آموزان برحسب پایه تحصیلی(راهنمایی‘دبیرستان)جنس و پیشرفت تحصیلی(بالا‘متوسط‘پایین)بررسی شد. در دختران‘یادگیری مشارکتی و پیشنهادهای مربوط به تکلیف در راهنمایی و جهت گیری تبحری و تعیین هدف در دبیرستان بیشترین مقبولیت را داشت . در پسرها ‘ حق انتخاب در دبیرستان مقبولتر از راهنمایی و پیشنهادهای مربوط به تکلیف در راهنمایی مقبولتر از دبیرستان بود. تناسب راهبردها برای سطوح مختلف پیشرفت تحصیلی از نظر معلمان با مقبولیت راهبردها نزد دانش آموزان همخوانی نشان نمیداد. احتمالاً یکی از دلایل عمده این عدم همخوانی ناآشنایی معلمان با این راهبردها است . برای آشنایی بیشتر معلمان باکارکرد این راهبردها پژوهشی پیشنهاد شده است .

هدف این مقاله دادن الگویی کلی برای نوشتن مقتلات مبتنی بر تحقیقات تجربی بوده است. در این مقاله اصول کلی نگارش اینگونه مقالات که شامل مقدمه (زمینه و بیان مسأله , بررسی پیشینه , سؤالات, فرضیه ها یا اهداف خاص), روش ( آزمودنی ها , تکالیف و ابزار , طرح تحقیق , شیوه جمع آوری داده ها , تحلیل آماری و متغیرهای اندازه گیری شده ) , ارائه یافته های تحقیق , بحث و نتیجه گیری , نحوه ارجاع و فعرست منابع و مآخذ ؟, چکیده , جداول , نمودارها و عنوان مقاله می باشد , با استفاده از یک نمونه مطالعه منتشر شده در یکی از مجلات معتبر بین المللی تشریح شده است.