کاووس روحی برندق

کاووس روحی برندق

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران
پست الکترونیکی: 14rohi@gmail.com

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۱۰۰ مورد از کل ۱۰۸ مورد.
۸۱.

اسرار نماز در حدیث رضوی با تاکید بر روایت «الصَّلَاةُ لَهَا أَرْبَعَةُ آلَافِ بَابٍ»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حدیث رضوی اسرار نماز علل تشریع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۹ تعداد دانلود : ۱۴۳۹
نماز پرکاربردترین واجب عبادی در آیات قرآن و بهترین وسیله تقرب به درگاه الهی است که ظاهر و باطن و بلکه بطون تودرتویی دارد و افزون بر احکام و آداب ظاهری، تشریع یکایک اجزای آن از فلسفه خاص و اسرار ویژه ای برخوردار است. این مقاله با هدف پژوهش در روایات رضوی، احادیث صادر شده از آن حضرت در خصوص اسرار نماز را گردآوری کرده و با بهره گیری از نظرات شارحان حدیث، عارفان و نگارندگان کتاب های اسرار الصلاه و با ژرف اندیشی در مضامین روایات به ویژه تحلیل «الصَّلَاةُ لَهَا أَرْبَعَةُ آلَافِ بَابٍ» به این نتیجه دست یافته که روایات رضوی درباره نماز افزون بر این که اثبات می کند نماز دارای سر و راز است، به مراتب اسرار نماز و نیز سر و راز پاره ای از اجزا و مقدمات نماز پرداخته است. همچنین راز هر یک از بخش های این معجون معنوی را بیان کرده و به این نتیجه رسیده که تنها وجه مورد قبول در معنای حدیث نام برده دارای اسرار ویژه بودن نماز است.
۸۲.

تبارشناسی عرف در فقه امامیه و حقوق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حقوق عقل عرف نظام حقوقی عادت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی حقوق فقه و حقوق مباحث فقهی –حقوقی
  2. حوزه‌های تخصصی حقوق کلیات نظام های حقوقی و حقوق تطبیقی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات منابع فقه سیره عقلا و عرف
تعداد بازدید : ۱۷۳۳ تعداد دانلود : ۱۲۰۱
عرف در قالب رسم و روش و عادت معمول در میان مردم، نیروی حیاتی هر نهاد حقوقی و یکی از مقوله هایی است که برای انطباق پاره ای از احکام فقهی با مقتضیات زمان و مکان از تأثیری بی بدیل برخوردار است. در واقع، هر قدر یک نظام حقوقی از عرف بیشتر متأثر باشد از استحکام و قدرت بالاتری برخوردار خواهد بود. نظام حقوقی اسلام نیز با صحّه گذاشتن عرف های محلی و ارجاع قانونگذار به آنها توانسته است ماهیت زنده و پویای خود را حفظ و تکامل بخشد. این مقاله کوششی در جهت تبیین جایگاه و تأثیر عرف در نظام حقوقی اسلام با اشاره ای به نقش آن در نظام حقوقی ایران است. بنابراین، پس از ذکر مفاهیم عرف در لسان فقهای شیعه و سنی و همچنین تعاریف اصطلاحی آن، به تأثیر آن در فقه و حقوق و نظام حقوقی اسلام از طریق بیان خصایص عرف به عنوان مهم ترین منبع و مبنا در فقه و حقوق، جایگاه عرف در استنباط احکام شرعی و میزان اثرپذیری نظام حقوقی ایران از عرف خواهد پرداخت.
۸۳.

بازخوانی تأویل های اهل بیت (ع) در روایات تفسیر نورالثقلین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اهل بیت (ع) روایات تأویلی تفسیر نورالثقلین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
تعداد بازدید : ۸۹۰ تعداد دانلود : ۴۰۶
بخشی از تفسیر اهل بیت (ع) روایات تأویلی ایشان است که به نظر می رسد با فهم رایج از آیات قرآن سازگار نباشد. این بخش، از دیرباز محل بحث بوده است؛ برخی با هدف درک بهتر آموزه های ائمه (ع)، و برخی با هدف ردّ و تخطئه، بدان پرداخته اند. طبعاً در هر یک از پژوهش های انجام شده، معیار محقق برای بررسی و تحلیل روایات، متفاوت از دیگران است. اکنون این پرسش مطرح است که روایات تأویلیِ اهل بیت (ع) بر اساس روش و فرایند تأویل (و نه موضوع تأویل) به چه گروه هایی قابل تقسیم اند؟ در بازخوانی روایات تأویلی تفسیر نورالثقلین، تلاش شده است تا در محدودة پژوهش، بر اساس تصریحات موجود در کلام اهل بیت (ع)، فرایند تأویل در روایات، استخراج شود. این پژوهش بدست می دهد که در تفسیر نورالثقلین فرایندهایی که می توان آن ها را مبنای شناسایی و دسته بندی روایات تأویلی اهل بیت (ع) قرار داد، متعددند. برخی از آن ها عبارت است از: تطبیق امر کلی بر یکی یا برخی از مصادیق، حمل آیه بر تمثیل، جری، معرفی مصادیق آیه (انحصاری و غیر انحصاری)، تبیین زمان تحقق کامل مفاد آیه و موارد دیگر که این پژوهش به آن می پردازد.
۸۴.

بررسی و نقد دیدگاه صاحبان تفسیر المنار درباره ی قاعده ی بلاکیف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: محمد عبده تفویض رشیدرضا معناشناسی صفات قاعده ی بلاکیف

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی صفات و اسماء خدا
تعداد بازدید : ۱۱۷۳ تعداد دانلود : ۵۳۰
تفویض یکی از دیدگاه های تنزیهی در معناشناسی صفات الاهی است. بیشتر اهل حدیث و عالمانِ حنبلی مذهب پیرو این رویکرد هستند. این گروه در رویارویی با مشبّهه، قاعده ی بلاکیف را مطرح کردند. این قاعده پس از چندی نزد اشاعره، برای رهایی از مشکل تشبیه، به صورت جدّی استفاده شد. در ادامه، وهابیان با ارائه ی قرائتی جدید از بلاکیف، ضمن اثبات وجود کیفیت برای صفات، علم به آن کیفیت را تفویض کردند. قرائت آن ها از بلاکیف، برخلاف اهل حدیث و اشاعره، نه تنها راه حلی برای مشکل تشبیه نیست، بلکه به تجسیم نیز منجر می شود. محمد عبده از مفسّران معاصر، با وجود پرهیز از پرداختن به اختلافات مذهبی، رویکردی دوگانه از قرائت قاعده ی بلاکیف دارد. رشید رضا هم مانند او، قرائتی متناقض از این قاعده ارائه می دهد. این قرائت ها از یک سو، متمایل به دیدگاه اشاعره است و از سوی دیگر، به دلیل تأثیرپذیری از مبانی سلفیه، مشابه رویکرد وهابیان است.
۸۵.

تحلیل چگونگی اعطای پاداش ورود به بهشت در برابر گریه بر امام حسین(ع) از دیدگاه امام رضا(ع) و سایر اهل بیت(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: گریه امام حسین (ع) فلسفة گریه بر امام حسین (ع) تباکی بهشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۵ تعداد دانلود : ۴۴۳
روایت های فراوانی از اهل بیت (ع) ازجمله امام رضا (ع) درباره ثواب گریه بر مصائب امام حسین (ع) وارد شده، در این احادیث، پاداش فراوانی ازجمله ورود به بهشت در برابر گریستن، گریاندن و حتی تباکی بر امام حسین (ع) ذکر شده است. این احادیث از نظر اینکه چگونه صرف گریه کردن بر امام حسین (ع) موجب ورود به بهشت می شود و این مسئله چگونه با حکمت خداوند سازگار است و این همه اجر و پاداش دربر دارد، مورد اشکال شده است. مقاله پیش رو درصدد پاسخ به این شبهه برآمده و پس از بررسی وجوه مختلف، به این نتیجه رسیده که مجموعه گزاره های موجود، ناظر به کلیّت مسئله است و نه تنها با مشروط بودن آن به امور دیگر اعم از مقتضی، شرط، جزء یا رفع و دفع موانع دیگر منافات ندارد، بلکه گزاره های دینی دیگر که سایر امور را شرط و... به شمار آورده اند، مفسّر و مبیّن گزارة مورد بحث خواهند بود.
۸۶.

ازدواج دختر حضرت لوط(ع) با مشرکان؛ با تأکید بر دیدگاه علاّمه طباطبائی

کلیدواژه‌ها: عصمت ازدواج ضرورت علامه طباطبایی(ره) مشرکان حضرت لوط (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن
تعداد بازدید : ۱۰۸۹ تعداد دانلود : ۴۱۱
قرآن کریم با الگوسازی بخش هایی برجسته از زندگی انسان های کامل و گاه تکرار آن در آیات قرآن، درس های آموزنده ای به ما می دهد. در این میان، پاره ای از آیات قرآنی در نگاه نخست، چالش زا و مسئله برانگیز است. یکی از این موارد، شبهه هایی است که عصمت پیامبران را زیر سؤال می برد و از مهم ترین شبهه ها می باشد و یکی از این شبهه ها، سؤالی است که دربارة حضرت لوط(ع) مطرح است و اینکه چگونه ایشان ازدواج با دختران خود را به مشرکان پیشنهاد داده است. این مقاله با در نظر گرفتن آیات مربوط، راهکارهای برون رفت از این شبهه را از دیدگاه مفسّران، به ویژه علاّمه طباطبائی، مورد تحقیق قرار داده است و به این نتیجه دست یافته که از میان برون رفت هایی که در پاسخ به این شبهه ارائه شده، فقط برون رفت مبتنی بر نبودِ تشریع حرمت ازدواج با مشرکان در زمان حضرت لوط(ع) صحیح است و پاسخی موجّه به شمار می آید.
۸۷.

معیار اعظم بودن «اسم اعظم» خداوند در عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اسم اعظم اسماء الله اعظمیت اسم ضرورت وجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۴ تعداد دانلود : ۱۴۴۸
پژوهش درباره اسم اعظم خداوند، یکی از مباحث پردامنه در روایات اسلامی و به تبع آن در عرفان اسلامی، اعم از نظری و عملی، به شمار می رود. یکی از مسائل مربوط به اسم اعظم، معیار و ملاک در اعظم بودن اسم اعظم است که در میان منابع روایی و عرفانی، جستارهایی مرتبط با آن وجود دارد. مقاله حاضر معیار اعظم بودن اسم اعظم خداوند در عرفان اسلامی را مورد پژوهش قرار داده، و پس از گردآوری یافته ها در زمینه معیار اعظم بودن «اسم اعظم» به این نتیجه رسیده است که از میان هشت احتمال- که عبارت اند از: 1) اعظم بودن تمامی اسمای الهی، 2) هر اسمی که بیشتر عظمت خداوند را آینگی کند، 3) هر اسمی که ثواب دعا با توسل به آن مضاعف می شود، 4) هر اسمی که هنگام خواندن خدا با آن، استغراق در یاد خدا حاصل گردد، 5) عدم امکان اطلاع از اسم اعظم، 6) هر اسمی که اجابت دعا را به دنبال دارد، 7) هر اسمی که امور تکوینی را تحقق خارجی می بخشد، 8) جامع ترین اسم.- احتمال هشتم برترین احتمال است و در نتیجه مراد از اعظم بودن اسم اعظم، آن است که محدوده وجودی آن از نظر تکوینی فراگیرتر از تمامی اسمای عینی الهی است و لذا تمامی آثار وجودی و مظاهر هستی از آن تراوش نموده و صادر می شود.
۸۸.

تحلیل فقه الحدیثی مفهوم احادیث دال بر اسمای حسنای خدا بودن اهل بیت (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اهل بیت (ع) احادیث اسم خدا اسمای حسنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات فقه الحدیث شرح الحدیث
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی توحید و اوصاف الهی در روایات
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر روایات و عترت
تعداد بازدید : ۱۴۲۳ تعداد دانلود : ۵۹۳
واژه ی «اسم» و مشتقات آن از واژه های بسیار پرکاربرد در علوم اسلامی (اعم از علوم نقلی و عقلی) است. این مقاله با روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها و روش تحلیل محتوا در تحلیل داده ها این مساله را بررسی کرده است که مفهوم دقیق اسمای حسنی بودن اهل بیت (ع) که در احادیث اسلامی آمده است، چیست؟ و به این نتیجه دست یافته است که حوزه معنایی فراگیر این عبارت شامل معانی زیر می گردد: آن بزرگواران راهنمای تشریعی به احکام خدا؛ راهنمای تکوینی به خدا؛ راهنمای به صفات و اسماء خدایند؛ برترین واسطه بین خلق و خدا؛ برترین وسیله ظهور اسماء خدا یا برترین مظاهر اسماء خدایند؛ و در نهایت در مقام عبودیت و بندگی جز خدا را نشان نمی دهند. به این صورت که امکان دارد در یک عبارت همه این معانی و یا هر احتمال دیگر ممکن لحاظ شده باشند و یا اینکه در هر استعمالی برخی از آنها اراده شده باشد و مراد از مجموع استعمال ها تمامی این معانی باشد. و دلیل عمده درستی این دیدگاه تحلیل لغوی فراگیر واژه از سویی و اطلاق مضمون اسمای حسنای خدا بودن اهل بیت (ع) است که در احادیث مورد بحث بدان تصریح شده است.
۸۹.

نسبه الکذب الی الانبیاء (ع) فی القرآن الکریم؛ نقد وحلّ(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۳۰۲
یعدّ الإتهام بالکذب من أهمّ الشبهات الوارده فی الأنبیاء والتی شاعت بین الألسن منذ قدیم الزمن بذریعه ظواهر بعض الآیات والروایات. فهذا البحث وبعد أن قام بتعریف کل من مفاهیم "الکذب" و"التوریه" و"المعاریض" حسب معناه فی اللغه والإصطلاح، فإنه یتعرض لمناقشه أربع شبهات تطرح فی کذب النبی إبراهیم (ع) وشبهه واحده تطرح فی کذب النبی یوسف (ع) وبعد عرض الحلول المتعلقه بهذه الشبهات یقوم التحقیق بتقییمها علی اساس المنهج الوصیفی التحلیلی، کما أنه ینتهی إلی نظریه بهذا الشأن تعالج الشبهه الوارده فی کذب النبی إبراهیم (ع) المقرون بالشرک وعباده النجوم بالقول بارتقاء مکانه إبراهیم (ع) التوحیدیه والشبهه الوارده فی تمارضه المصطنعه بالقول بتشخیص المرض والعلم بزمان المرض عن طریق النظر فی النجوم وهذا هو القول الصحیح الموافق لظاهر الآیه وکذلک یتمّ الجواب علی الشبهه الوارده فی کذب النبی إبراهیم (ع) فی کسر الأصنام وترک الصنم الاکبر، بالقول بکون الکذب للمصلحه أو کونه توریه أو من قبیل المعاریض. وبالنسبه إلی إدعاء کون زوجته ساره أختاً له، الجواب لیس إلا کون الروایات الوارده فی هذا الخصوص مجعوله أو کون القول توریه ومن قبیل المعاریض. وأما بالنسبه إلی شبهه الکذب أو تأییده فی قول یوسف (ع) الحلّ الموجّه هو القول بکونه کذبا للمصلحه وذلک بإذن من الله تعالی شأنه. وأما جمیع المبررات المقترحه غیر هذه المذکوره فی الشبهات الخمسه، فإنها جمیعا غیر مبرره.
۹۰.

ارزیابی دیدگاه مفسران در تبیین معنای امر در آیة 54 سورة اعراف(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی تدبیر خلق عالم امر امر آیة 54 سورة اعراف

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن توحید و اوصاف الهی در قرآن
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن جهان و طبیعت در قرآن
تعداد بازدید : ۲۲۶۳ تعداد دانلود : ۲۱۳۶
در آیات پرشماری از قرآن کریم، آفرینش همة موجودات با فعل «خلق» به خداوند استناد داده شده است؛ ولی در آیة 54 سوره اعراف، مالکیت «امر» در مقابل مالکیت «خلق» قرار گرفته و در نگاه نخست تقابل بین «خلق» و «امر» از آن برداشت می شود. ازاین رو مفسران درصدد تعیین معنای «امر» در برابر «خلق» برآمده اند. این مقاله، مفهوم امر را از دید مفسران با هدف تحلیل و نقد، بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که دیدگاه ها در این زمینه عبارت اند از پنج نظریة 1. فرمان، 2. کلام خدا، 3. تدبیر الهی، 4. عالم امر، 5. جنبة امری موجودات، و ادلة این دیدگاه ها قابل نقدند. در این میان تنها دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان راه را برای تفسیر قابل دفاع از آیه گشوده است و مقاله حاضر افزون بر تحلیل و نقد جامع دیدگاه های دیگر مفسران، گامی دیگر در عرضة نظریة مورد توجه علامه طباطبایی در لابه لای تفسیر المیزان برداشته و با ترمیم آن به دیدگاهی نو راه یافته است: تفسیر امر به جنبة غیرتعینی موجودات.
۹۱.

ارزیابی راهکارهای برون رفت از آمرزش گناهان گذشته و آینده پیامبر اکرم(ص)

کلیدواژه‌ها: عصمت پیامبر اعظم (ص) سوره فتح مغفرت گناه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۶ تعداد دانلود : ۴۷۶
پاسخ به شبهات قرآنی همواره یکی از تلاش های فکری اندیشمندان مسلمان بوده است. یکى از شبهات در مورد شخصیت پیامبر اکرم(ص)، برگرفته از آیات ابتدایى سوره فتح است. بر اساس ظاهر این آیات، خداوند علاوه بر این که گناهان گذشته پیامبر را می بخشد، بخشش گناهان آینده او را نیز تضمین کرده و این موضوع آشکارا در تضاد با عصمت آن حضرت قرار دارد. دانشمندان اسلامی به ویژه مفسران قرآن از دیر زمان درصدد پاسخ این شبهه برآمده و هر یک پاسخ یا پاسخ هایی در رفع اشکال ارائه کرده اند. این مقاله افزون بر تحلیل و ارزیابی دیدگاه های ارائه شده، در راستای پاسخ به این سوال شکل گرفته است که: راهکارهای برون رفت از مساله «گناهان گذشته و آینده پیامبر اکرم(ص)» در آیات آغازین سوره فتح چیست؟ سرانجام این نتیجه به دست آمد که یرخی از پاسخ های ارائه شده قابل دفاع بوده و افزون بر آن، پاسخ جدید دیگری مبتنی بر رویکرد عرفانی به دست آمده است.
۹۲.

ارزیابی ترجمه های معاصر فارسی قرآن کریم مشتمل بر مادّه ی «حشر»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن ترجمه های معاصر مادة «حشر»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۴ تعداد دانلود : ۵۷۹
انتقال علوم و معارف از هر زبانی به زبان دیگر، از راه ترجمه ممکن و میسّر است. امّا این جریان انتقال، با وجود نقاط مثبت، نقاط ضعف نیز دارد. توجّه و حسّاسیّت پیرامون این امر در قرآن کریم بسیار حائز اهمیّت است؛ زیرا از منبعی برتر از مادّه سرچشمه می گیرد. یکی از این موارد ضعف، در معناشناسی و معادل یابی واژة «حشر» و مشتقّات آن دیده می شود. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیلی جامع و کامل دربارة معادل یابی این واژه پرداخته است و بدین نتیجه دست یافته است که معادل حقیقی و جامع این واژه، «جمع نمودن و سوق دادن به سوی قیامت» همراه با قید «اجبار» است، امّا این معنای جامع در ترجمه های فارسی معاصر از جمله، ترجمه های آیتی، الهی قمشه ای، رضایی، صفّارزاده، فولادوند، کاویان پور، مجتبوی، مشکینی، مصباح زاده، معزّی و مکارم شیرزای رعایت نشده است و تنها الهی قمشه ای در یک مورد، آن هم به صورت ناقص، بدان اشاره کرده است.
۹۳.

تحلیل و نقد برون رفت های کلامی از ناسازگاری عصمت و استغفار رسول خدا (ص) در حدیث «لَیُغَان»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عصمت توبه کلامی استغفار رسول خدا (ص) معصومان (ع) برون رفت حدیث «لیغان»

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی عصمت و معانی آن
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی وحی و نبوت و امامت در روایات
تعداد بازدید : ۱۱۳۴ تعداد دانلود : ۷۳۲
در برخی دعاهای معصومان(ع)، عباراتی وجود دارد که ایشان به گناهان خود اقرار نموده و از خداوند طلب بخشش و استغفار کرده اند. یک نمونه از این گونه روایات، حدیث «لَیُغَان» است که در جوامع روایی اهل تسنن و شیعه از پیامبر اکرم| نقل شده است که فرمود: «در هر روز، حجابی مانند ابر، جلوی قلب مرا می گیرد و من به همین دلیل، روزی هفتادبار استغفار می کنم». این مقاله، برون رفت های صرفاً کلامی یا آنهایی را که می توان در شمار برون رفت های کلامی قرار داد، گردآوری، تحلیل، رویکردشناسی و ارزیابی نموده است و احتمال های گوناگون را در حل اشکال تضاد توبه و استغفار با مقام عصمت معصومان(ع)، اعتبارسنجی کرده است. نویسنده در فرجام به این دیدگاه راه یافته است که اگرچه برخی برون رفت ها به لحاظ دلایل سیاقی یا براساس مبانی کلامی هرگز نمی توانند پاسخ گویی شبهه باشند و مردود به شمار می آیند، پاره ای از آنها مانند حمل طلب آمرزش بر استغفار برای دفع و پیشگیری، نه رفع و درمان، یا استغفار از گناهان امت به واسطه رهبر و پیشوا بودن، پاسخ های کارساز در رفع شبهه مطرح شده به شمار می آیند.
۹۴.

نقد مبانی فکری وهّابیّت در مسئلة امامت، شرک و مصادیق آن با تأکید بر دیدگاه های علاّمه طباطبائی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امامت علامه طباطبایی وهابیت توسل شرک شفاعت تبرک زیارت قبور

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی خدا کیست؟
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی
  5. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام فرق و مذاهب
تعداد بازدید : ۱۶۰۲ تعداد دانلود : ۱۱۳۴
وهّابیّت در موضوعات گوناگون دیدگاه های ویژه ای جدا از سایر مذاهب و فرقه های اسلامی دارد. یکی از باورهای خاصّ این فرقه، اختلاف در تبیین مسائل مرتبط با امامت و اولیای الهی است که با تکیه بر مبانی خاص در تعریف شرک و مصادیق آن شکل گرفته است. وهّابیّت با نفی نظام علّی و معلولی، واسطة فیض بودن ائمّة اطهار(ع) را انکار می کنند و در نتیجه، مواردی مانند تبرّک و توسّل به ائمّه(ع) و شفاعت خواهی از ایشان را شرک و زیارت قبور آنان را بدعت می دانند. این مقاله با هدف نشان دادن انحراف بنیادین این فرقه در تحلیل مسئلة شرک، با تأکید بر دیدگاه های علاّمه طباطبائی(ره) به نقد آن پرداخته است و به این نتیجه رسیده که اندیشه های سُست غیرعقلانی وهّابیّت موجب شده است که علمای مدافع این فرقه، تعریف نادرستی از مصادیق شرک و توسعه در دامنة آن ارائه دهند. با رجوع به آراء و دیدگاه های علاّمه طباطبائی در تفسیر المیزان به آسانی می توان به باورهای نادرست وهّابیّون در باب مصادیق آگاهی پیدا کرد و بسیاری از اعمال صحیح، مانند تبرّک و توسّل به انبیا و اولیای الهی، درخواست شفاعت از آنان، زیارت قبور آنان و سوگند یاد کردن به غیر خدا را از محدودة شرک خارج نمود.
۹۵.

معنا و مصداق اسم ظاهر و اسم مکنون خدا در روایت ابراهیم بن عمر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: اسم اعظم اسم مکنون مقام احدیت اسم مخزون اسماء حسنی حدیث حدوث اسماء روایت ابراهیم بن عمر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی توحید و اوصاف الهی در روایات
تعداد بازدید : ۱۵۱۷ تعداد دانلود : ۵۹۳
یکی از روایات پیچیده در منابع شیعه، روایت ابراهیم بن عمر از امام صادق درباره اسم مکنون الهی و نسبت آن با اسماء حسناست. محتوای این روایت، جنبه های مختلف معنا را برمی تابد؛ ازاین رو باعث گوناگونی دیدگاه ها درباره مدلول این روایت شده است. در این مقاله، دیدگاه های مختلف را درباره مفهوم اسم در این روایت می آوریم و تصریح می کنیم که اسم در اینجا، اسم لفظی نیست، بلکه اسم عینی و حقیقت خارجی است. آنگاه دیدگاه های محدثان و فلاسفه را درباره مصادیق اسم ظاهر بررسی می کنیم ونتیجه می گیریم اسماء ظاهر، سه اسم «الله»، «تبارک» و «تعالی» است. در پایان نیز به ماهیت اسم مکنون یادشده در روایت می پردازیم و پس از تحلیل دیدگاه های محدثان و فیلسوفان، نتیجه می گیریم منظور از اسم مکنون، مقام «احدیت» است که با اسماء ظاهر پوشیده شده.
۹۶.

تحلیل انتقادی استناد به ظواهر قرآنی در تفسیر «من وحی القرآن»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن من وحی القرآن علامه فضل الله ظهور الفاظ ظواهر قرآنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مأخذشناسی تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
تعداد بازدید : ۱۰۳۰ تعداد دانلود : ۵۴۸
تفسیر «من وحی القرآن» از تفاسیر معاصر شیعی است. محمدحسین فضل الله مفسری است که در تفسیر خود بر ظواهر قرآنی تأکید می ورزد و یکی از مبانی خود را در تفسیر اعتماد به ظواهر قرآنی بیان می کند. استفاده از ظهور در تفسیر وی انواع گوناگونی دارد. فضل الله از مجموع این ظواهر استفاده های گوناگونی چون تأیید یک احتمال تفسیری، نقد و ردّ نظر مفسران دیگر و نقد روایات تفسیری بهره می برد. وی در اکثر موارد همراه با ذکر ظهور، قرائن و شواهدی از قبیل قرائن منفصل قرآنی، روایی یا عقلی را یادآور می شود تا استظهار خود را تأیید کند. با این وجود فضل الله درجایی که قرائنی قرآنی، روایی یا عقلی مبنی بر اراده خلاف ظاهر در میان باشد از ظهور الفاظ دست برمی دارد؛ ولی پایبندی بیش از اندازه ی فضل الله به ظهور در برخی از آیات موجب شده است که وی در ورطه ی افراط افتاده و در معنای ظاهری الفاظ جمود پیدا کند و آرایی خلاف مشهور مفسران و به ویژه مفسران شیعه ارائه دهد.
۹۷.

دجّال در نگاه احادیث فریقین؛ نماد و سمبل یا شخص معین؟(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: نماد مهدویت سمبل دجال نماد بودن دجال

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام فلسفه سیاسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی مهدویت
تعداد بازدید : ۱۷۰۹ تعداد دانلود : ۱۶۹۹
از میان نشانه های آخر الزمان و علائم ظهور، موضوع دجّال از پردامنه ترین موضوعات در روایات فریقین است. در بین ویژگی های شخصی و پیرامونی دجّال، موضوع نماد یا شخص بودن دجّال از چالش برانگیزترین مباحث به شمار می رود. این نوشتار با روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و شیوه اسنادی در استناد به منابع و روش توصیفی تحلیلی در تجزیه و تحلیل داده ها، این مسئله را که دجّال شخص انسانی است یا نماد و سمبل برای یک جریان، بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که از سویی هیچ یک از ادلّه طرف داران نماد بودن دجّال قابل دفاع نیست و از سوی دیگر، برخی از دلایل طرف داران شخص بودن دجّال نیز غیرموجه است. با این حال، بسیاری از ویژگی هایی که طرف داران نماد بودن دجّال برای اثبات دیدگاه خود ارائه کرده اند، از باب مجاز، از ویژگی های شخص دجّال به شمار می آید.
۹۸.

مفهوم و گستره تبرج زنان در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پوشش زینت عفت تبرج آیه 3 احزاب آیه 60 نور

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن احکام فقهی وحقوقی در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن
تعداد بازدید : ۴۳۸۵ تعداد دانلود : ۱۳۷۷
قرآن کریم در آیات 33 سوره احزاب و 60 سوره نور به بیان موضوع تبرج و حکم آن پرداخته است. تعاریف ارائه شده از سوی مفسران و فقیهان در باره تبرج مختلف، اما مشابه یکدیگر است. این مقاله درصدد تبیین دقیق مفهوم تبرج و تعیین قلمرو و گستره آن است. تحلیل عناصر تبرج بیانگر آن است که قلمرو تبرج زنان وسیع تر از اظهار زینت و تبرج در پوشش بوده و مظاهر دیگر مانند تبرج در رفتار، محتوای گفتار و ... را شامل می گردد و هر نوع جلوه گری اعم از نحوه پوشش، نحوه رفتار و محتوای گفتار از سوی زنان در انظار مردان نامحرم که زمینه ساز ارتکاب گناه گردد، تبرج به شمار می آید.
۹۹.

معناشناسی، مختصات و مصادیق «حجب و سرادقات» در حدیث شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حجاب حجب سرادقات مراتب خلقت عوالم حدیث شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۱۴
یکی از آموزه های روایی پیچیده که در گزاره های متعدد، معارف و حقایق فراوانی درباره آن بیان شده است بحث از  «حجب و سرادقات» است و برخی از اندیشمندان اسلامی در شاخه های گوناگون، مانند فقه الحدیث، عرفان و حکمت در لابه لای مطالب و نه به طور مستقل به آن پرداخته اند. این نوشتار با کاوش و تحلیل روایات شیعی، به تبیین روایی مفاهیم، ویژگی ها، مختصات و مصادیق «حجب و سرادقات» پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که نسبت میان این دو، عام و خاص است به گونه ای که حجب به مفهوم مانع بودن میان حق تعالی و مخلوقات اعم از تمامی مراتب خلقت حتی جهان مادی را شامل می شود اما سرادقات به مفهوم احاطه کننده، فقط حجاب های مجرد را دربرمی گیرد و تنها به مراتب مجرد از خلقت اطلاق می گردد.  
۱۰۰.

غرر الآیات در تفسیر «المیزان» با محوریت آیه 56 سوره «ذاریات»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی عبادت آفرینش غرر الآیات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
تعداد بازدید : ۲۸۴۳ تعداد دانلود : ۶۵۰
از میان آیات قرآن کریم، که همگی نورند، برخی آیات از درخشش چشم گیری از نظر محتوا برخوردارند که به آنها «غرر الآیات» گفته می شود. این مقاله با روش اسنادی در گردآوری داده ها و به شیوه توصیفی تحلیلی در تجزیه مطالب، آیه 56 سوره «ذاریات» را به عنوان یکی از آیات غرر، که از سوی علّامه طباطبائی مطرح شده است، از لحاظ نقش کلیدی آن در حلّ پیچیدگی های دیگر آیات، با هدف اثبات و جامعیت محتوایی اش بررسی کرده، و به این نتایج دست یافته است که این آیه در تفسیر آیات دیگر قرآن، با موضوع هدف از ازدواج و تناسل، حق خدا بر بنده، و حق بنده بر خدا به طور مستقیم، و در تفسیر آیاتی با موضوع منظور از خلقت احسن، علت اینکه قتل نفس معارضه با مقام ربوبیت خداست و دیگر موضوعات به طور ضمنی، نقش محوری و کلیدی دارد و میان موضوعات یادشده پیوندی ناگسستنی مشاهده می شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان