مطالعات راهبردی فرهنگ

یکی از کارکردهای اساسی نظام آموزشی در هر جامعه، تلاش در مسیر رشد و تقویت هویت دانش آموزان در پایه ها و مقاطع تحصیلی مختلف است تا آنان از این طریق واجد مهارت ها و صلاحیت های لازم برای ایفای مسئولیت های فردی و اجتماعی خود بشوند. در این راستا، یکی از الزامات مهم سیاست گذاری هویتی روزآمد و اثربخش است تا اجرا و عملیاتی کردن آن، زمینه های لازم را برای رشد و تحکیم هویت فراگیران فراهم کند. این مقاله با اتخاذ رویکردی تحلیلی استنتاجی و با مرور منابع و مراجع علمی کوشیده است تا ضمن تبیین کارکرد نظام آموزشی در پرورش هویت یادگیرندگان، مجموعه ای از توصیه های سیاستی لازم در این عرصه را ارائه نماید. یافته های حاصل نشان داد که سیاست گذاری هویتی نظام آموزشی باید بسترهای لازم را برای توجه موزون و جامع نگر به همه عرصه های هویت واقع بینی و اجتناب از ایده آل گرایی صرف، تمرکززدایی و مشارکت دادن هرچه بیشتر همه ذی نفعان، استفاده از ظرفیت های برنامه درسی پنهان مدارس، رشد همه ابعاد شخصیتی فراگیران (شناختی، عاطفی و مهارتی)، بهره گیری از توانمندی های نهادها و گروه های اجتماعی جامعه، استفاده مؤثر از کتب درسی، رشد صلاحیت های حرفه ای معلمان و لزوم تغییر سیاست گذاری های هویتی متناسب با تحولات زمانه فراهم کند. بدیهی است توجه جدی و عملی به توصیه های سیاستی مذکور ضمن کاهش چالش های هویتی نسل جوان، اثربخشی نظام آموزشی را در رشد هویت منسجم دانش آموزان افزایش می دهد.

تمرکز بر تولید، توزیع و مصرف صنایع فرهنگی با ارزش افزوده بالا، به عنوان یکی از محوری ترین مسیرهای پیشرفت، عامل توجه به اقتصاد فرهنگ در کشورهای توسعه یافته است. امروزه اقتصاد فرهنگ توسعه یافته به عنوان قدرت جایگزین در اقتصاد سیاسی کشورها شناخته می شود. توسعه اقتصاد فرهنگ نیازمند به کارگیری راهبردهای کارآمد و متناسب با شرایط و ایجاد هماهنگی در بخش های مختلف تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات فرهنگی به صورت مستمر و متعادل است. برای دستیابی به چنین هدفی لازم است که نقاط ضعف و موانع پیش روی بخش های مختلف اقتصاد فرهنگ شناسایی و راهکارهای برون رفت از آن به سیاست گذاران و اداره کنندگان کشور ارائه گردد؛ بنابراین، در این مطالعه با رویکرد سیاست پژوهی و روش تحقیق کیفی با 30 نفر از متخصصان و فعالان حوزه صنایع فرهنگی از طریق نمونه گیری هدفمند، مصاحبه و مسائل موجود در توسعه اقتصاد فرهنگ شناسایی و درنهایت راهکارهای سیاستی ارائه شده است. تجزیه وتحلیل داده های حاصل از مصاحبه با روش تحلیل محتوای کیفی و در نرم افزار مکس کیودا انجام شده است. نتایج شامل دو بخش مسائل و موانع مربوط به سیاست گذاری و اجرا در بخش های مختلف اقتصاد فرهنگ و راهکارهای سیاستی برای رفع موانع و توسعه آن است. این مسائل در حوزه سیاست گذاری و سه بخش مهم اقتصاد فرهنگ یعنی تولید، توزیع و مصرف طبقه بندی شده اند که برخی از مهم ترین مقوله های اصلی آن عبارت اند از: عدم همسویی نهادی، عدم وجود رویکرد واقع گرایانه در سیاست گذاری، حضور دولت در تولید فرهنگی، مسائل مرتبط با آموزش و پژوهش، نیروی انسانی، انجمن ها و اصناف، کسب وکارهای فرهنگی، بخش خصوصی، حقوق مالکیت معنوی، بازار و بازاریابی داخلی و خارجی، رفاه، تقاضا و جامعه پذیری فرهنگی. در پایان راهکارهایی سیاستی برای از میان برداشتن این موانع در حوزه های مختلف ازجمله چگونگی نقش آفرینی دولت، سیاست گذاری، مدیریت بخش نیروی انسانی، آموزش، پژوهش، بازار فرهنگی و سایر بخش ها ارائه شده است.

با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، اسلام هراسی ابعاد گسترده ای یافته و در قالب "ایران هراسی" ادراک می شود. پیش از به کارگیری گسترده مفهوم «ایران هراسی»، بحث های شرق شناسی، به طورکلی، نوعی از اسلام هراسی را به گونه ای دیگر، مطرح می کردند. علاوه بر آن، گرایش های بیگانه ترسی و نژاد پرستی در دنیای معاصر به پیشرفت این مفهوم یاری رسانده اند. هدف اصلی این مقاله، شناخت ریشه ها و بسترهای تشکیل دهنده ایران هراسی مبتنی بر چارچوب مفهومی سازه انگاری است. سازه انگاری درصدد است تا به جای تأکید بر توانایی دولت ها یا توزیع قدرت به عنوان یکی از ویژگی های ساختاری نظام بین الملل، بر هویت دولت ها انگشت گذارد. انگاره ها می توانند روی هویت ها و منافع و سیاست ها اثر بگذارند و تغییر جهت از توانایی ها به سوی هویت ها آن چیزی است که دولت ها می توانند انجام دهند تا موقعیت خودشان را در ساختار تبیین کنند، پس باوجودآنکه دولت ها سرمایه اصولی مانند خودیاری، پاسداری از امنیت و منافع ملی رفتار می کنند اما اگر بر پایه اصولی باهم همکاری کنند چه بسا که نظرشان در مورد هویت خود و اینکه چه ارتباطی با دیگر جهانیان و نظام بین الملل می توانند داشته باشند تغییر می یابد. سؤال اصلی این پژوهش آن است که ریشه ها و بسترهای تشکیل دهنده ایران هراسی چیست؟ فرضیه اصلی ازنظر این پژوهش به این مقوله می پردازد که گفتمان سیاسی ضدغرب پس از انقلاب اسلامی ایران موجب شکل گیری ایران هراسی شده است. فرضیه رقیب این پژوهش آن است که جمهوری اسلامی ایران با حفظ هویت خود به عنوان یک بازیگر دارای هویتی منحصربه فرد، سعی دارد با همکاری و گفتگو با غرب به مقابله با ایران هراسی بپردازد.

مفهوم سلامت اجتماعی ابعاد جسمی، روانی، و اجتماعی سلامت را در بر می گیرد. هدف این پژوهش طراحی مدل جدید عوامل موثر بر سلامت اجتماعی ایرانیان از طریق مطالعه و جمع بندی پژوهش های انجام شده در زمینه سلامت اجتماعی با رویکرد فراترکیب است. روش پژوهش حاضر کیفی است است و جامعه آماری این پژوهش را مقالات علمی و پژوهشی انجام شده در ایران با موضوع سلامت اجتماعی شهروندان از سال ۱۳۹۰ تا پایان سال ۱۴۰۰ تشکیل داده است. در کل تعداد 32 مقاله پژوهشی یافت شده؛ که در نهایت پس از بررسی و پالایش های مختلف 18 مقاله برای بررسی نهایی انتخاب؛ و در ۵ بعد سازماندهی گردید. یافته های تحقیق نشان می دهد ابعاد ۵ گانه سلامت اجتماعی شهروندان به لحاظ بیشترین قلمرو به ابعاد انسجام اجتماعی، یکپارچگی اجتماعی، شکوفایی اجتماعی، مشارکت اجتماعی، و انطباق اجتماعی اختصاص دارد؛ که هر کدام دارای زیرمجموعه های متعددی است. نتایج تحقیق نشان می دهد سلامت اجتماعی و عوامل موثر بر آن نیاز به توجه بیشتری دارند؛ و آشنایی با معنا و مفهوم سلامت اجتماعی، ابعاد آن و کشف راهبردهای ارتقا سلامت اجتماعی لازمه هر تلاش در دستیابی به سلامت اجتماعی است.

شناخت جامع نسبت به راهبردهای تقریب مذاهب، لازمه طراحی راهبردی جامع، بروز و کارآمد در رسیدن به وحدت اسلامی و تشکیل تمدن واحد است؛ از این رو پژوهش حاضر به منظور بررسی و ارائه دستاوردهای پژوهش های صورت گرفته در موضوع «راهبردهای تقریب بین مذاهب اسلامی» از سال 1390 ش تا 1401 ش به روش مرور نظام مند انجام شد و با جستجو در پایگاه های مهم اطلاعاتی جهان اسلام و با استفاده از راهنمای گزارش دهی مطالعه مقالات مروری «Prisma» درنهایت 13 مقاله برای پژوهش انتخاب شد. از پژوهش های موردمطالعه پنج راهبرد اصلی علمی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و تشنج زدایی برای تقریب مذاهب اسلامی به دست آمد که مبتنی بر سیاست ها و اصول، مقتضیات، شروط و موانع، راهکارهای عملی و اهداف تقریبی هستند. نقشه راه در راهبرد تشنج زدایی چنین ترسیم می شود که تعامل و ارتباط مؤثر، دوری از گفتار و رفتارهای غیر تقریبی، مبارزه با تعصب گرایی و عوامل تفرقه انگیز موردتوجه قرار می گیرند. در راهبرد علمی بیشترین توجه روی طراحی نظام فکری و ارتباط جامعه علمی حوزوی- دانشگاهی با استفاده از ابزارهایی همچون تأسیس دانشگاه بین المللی، نوشتن و چاپ دائره المعارف ها و مجلات علمی است؛ چنانچه در راهبرد فرهنگی، تقویت نظام فرهنگی در میان مذاهب اسلامی توسط مجموعه هایی همچون مجمع جهانی تقریب مذاهب موردتوجه است و در راهبرد سیاسی- اقتصادی ارتباط دولت های اسلامی و تعاملات مشترک آن ها و نابودی اسرائیل موردنظر است و درنهایت با تجمیع راهبردهای پنج گانه راهبردی جامع و بروز ارائه شد. 

تقریباً تمام افراد در مرحله ای از زندگی خود (به خصوص در طول بلوغ یا میان سالی) نارضایتی هایی را نسبت به شکل یا جنبه ای از ظاهر خود تجربه می کنند. بااین وجود نگرانی یا نارضایتی مزمن در مورد ظاهر مسأله ای کاملاً متفاوت از این نگرانی های معمول و به شکل هشداردهنده ای در حال رایج شدن است. تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام قابل توجه و نوجوانان بخش عمده ای از این جمعیت را تشکیل می دهند. حال این سؤال به ذهن متبادر می شود که آیا رویارویی کاربران نوجوان ایرانی شبکه اجتماعی آنلاین اینستاگرام با تصاویر ایده آل زیبا و جذاب در این شبکه به ایجاد خودزشت انگاری می انجامد؟ در این پژوهش محقق با توجه به مسأله موردنظر تلاش می کند تا به بررسی این موضوع بپردازد که نوجوانان کاربر اینستاگرام چه تجربه ای از خودزشت انگاری دارند. جامعه آماری این پژوهش را دختران نوجوان 15-10 ساله اصفهان تشکیل دادند. مصاحبه ای به صورت تک تک با این دختران صورت گرفت و تجزیه وتحلیل این داده ها با استفاده از روش گراندد تئوری انجام شد. نتایج پژوهش نشان می دهد شرایط علی در این پژوهش عبارت اند از: کلیشه های جنسیتی، مقایسه با دیگران، ابزار بودن بدن و چهره، تحقیر توسط دیگران. امروزه یکی از معیارهای ارزیابی فرد از خود، مقایسه بدن و ظاهر خود با دیگران است. شرایط زمینه ای در این پژوهش عبارت اند از: هنجارها و ارزش های تغییریافته، بلوغ جسمانی، درونی کردن الگوهای رسانه. شرایط مداخله گر در این پژوهش عبارت اند از: شرایط خانوادگی، معرفی رسانه بدن ایدئال، حساسیت مربوط به طرد شدن ظاهر، رقابت با دیگران. راهبردها در این پژوهش عبارت اند از: عدم انزوای اجتماعی، کاهش کمال گرایی نسبت به ظاهر، اعتماد به نفس. پیامدها در این پژوهش عبارت اند از: خودکم بینی، رفتارهای کاهنده یا جبرانی، شرمساری.