کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی

در این تحقیق با استفاده از تصاویر MODIS و الگوریتم سبال، مقدار تبخیر و تعرق برای مروست استان یزد در چهار ماه (نوامبر، فوریه، می، آگوست)سال 2017 برآورد گردید. حداکثر میزان تبخیر و تعرق هم زمان با فصل گرم یعنی ماه اگوست و رسیدن گیاه به بیشینه سبزینگی رخ داده است که میزان آن 582 میلی متر می باشد. سپس با کاهش تراکم گیاهی، روند تبخیروتعرق کاهشی بوده است که حداقل میزان تبخیر و تعرق در ماه فوریه (بهمن) بوده است. استخراج ضریب گیاهی انگور با روش فائو نشان داد، مقدار آن در ماه می (23/1) و آگوست (14/1) برآورده شده است. با توجه به بالا بودن میزان تبخیر و تعرق و گرما در این دوماه نیاز گیاه به آب بیشتر بوده است. میزان ضریب گیاهی در فصل پاییز(ماه نوامبر25/0) و زمستان (فوریه 29/0) به دلیل کاهش پوشش سطح برگ و کاهش تبخیر و تعرق مقادیر کمتری از دوره های رشد داشته است. سپس مقادیر تبخیر و تعرق و نیاز آبی انگور با 5 روش دیگر محاسبه شد و با استفاده از شاخص های آماری میانگین خطای مطلق (MAE) با روش فائو مقایسه شدند. نتایج نشان داد مدل تجربی هارگریوز-سامانی و بلانی-کریدل عملکرد مطلوبتری در برآورد تبخیر تعرق مرجع و نیازآبی دارند، اما در این تحقیق روش هارگریوز-سامانی به عنوان روش برتر و سایر روش ها در رتبه های بعدی قرار گرفتند. روش تراجکویک و برتی نتایج مناسبی بخصوص در ماه گرم از خود نشان ندادند.

امروزه بحث کیفیت زندگی در نواحی روستایی پیراشهری از اهمیت زیادی برخوردار است و مطالعات مختلفی در زمینه کیفیت زندگی در این حوزه صورت گرفته است. هدف پژوهش حاضر سنجش سطح رضایت از کیفیت زندگی در نواحی روستایی پیراشهری شهرستان زاهدان است. جامعه آماری پژوهش؛ روستاهای دهستان چشمه زیارت بخش مرکزی شهرستان زاهدان می باشد. طبق سرشماری سال 1395 جمعیت این دهستان 34693 نفر (8821 خانوار) می باشد. تعداد روستاهای بالای 20 خانوار در دهستان چشمه زیارت 126 روستا است. به دلیل زیاد بودن تعداد روستاهای دهستان و عدم امکان بررسی تمام آنها، 10 درصد از روستاهای دهستان که شامل 12 روستا می باشند به عنوان روستاهای نمونه به صورت تصادفی ساده انتخاب شد. با استفاده از فرمول کوکران 283 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، و از حیث ماهیت و روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل یافته ها از آزمون آزمون t تک نمونه ای و مدل تحلیل مسیر که جزئی از مدل های معادلات ساختاری است، استفاده شد. نتایج نشان داد که خانوارهای روستایی در منطقه مورد مطالعه از کیفیت زندگی خود رضایت نسبی دارند. همچنین نتایج بدست آمده از مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که مدل استاندارد عوامل تبیین کننده کیفیت زندگی خانوارهای روستایی به ترتیب ضرایب مسیر متاثر از عوامل اقتصادی، محیطی- کالبدی و اجتماعی قرار دارد. مقدار p کلیه پارامترهای لامدا در مدل فوق حکایت از تأیید کلیه روابط دارد. با این حال عامل اقتصادی مهم ترین عامل موثر بر کیفیت زندگی روستاییان دهستان چشمه زیارت شناسایی شد.

اطلاع از وضعیت پوشش اراضی، میزان و نحوه تغییرات آن در گذر زمان یکی از مهم ترین موارد در برنامه ریزی و سیاست گذاری مدیران در سطوح مختلف است. هدف از مطالعه حاضر بررسی و تحلیل ارتباط بین تغییر پوشش اراضی و تغییرات دمای سطح زمین (LST) است. بدین منظور از 8 تصاویر ماهواره لندست سنجنده TM و OLI مربوط به سال های 2001 و 2019 در محدوده دشت یزد استفاده شد. دمای سطح زمین به روش های تک باندی و پنجره مجزا محاسبه گردید. نقشه های پوشش اراضی، تغییرات پوشش اراضی و تغییر دمای سطح زمین در چهار ماه از هر سال تهیه گردید. نتایج نشان داد در بین سال های 2001 تا 2019، 28درصد از مساحت اراضی کشاورزی کاسته و12 درصد به مساحت اراضی شهری اضافه شده است، که نشان دهنده تخریب زمین های کشاورزی و جایگزینی آن ها با مناطق شهری است. دمای سطح زمین، متأثر از عوامل سطحی، نوع پوشش و خصوصیات آن می باشد. کمترین دما، در منطقه مورد مطالعه مربوط به کشاورزی است. دمای سطح زمین در اراضی بایر و تپه ماسه ای که به سایر کاربری ها تبدیل شده است به طور قابل توجهی کاهش یافته است و تبدیل کاربری کشاورزی به اراضی بایر و تپه های ماسه ای منجر به افزایش دمای بیشتری نبست به سایر کاربری ها شده است.

این پژوهش به بررسی و تطبیق شرایط آب و هوایی و همچنین مکان یابی مناطق مناسب شهرستان لنجان با کشت برنج با استفاده از مدل سازی آماری پرداخته است. با توجه به شرایط فنولوژیکی برنج و تطبیق آن با شرایط اقلیمی مورد نیاز، به بررسی شاخص های مؤثر در کشت محصول (درجه روز رشد و روز رشد مؤثر و نیاز سرمایی و بارندگی مؤثر و احتمال دوره های بازگشت یخبندان فصل بهار) پرداخته شد. سپس همبستگی بین عناصر اقلیمی با عملکرد برنج در ایستگاه های منتخب تحلیل شد. در نهایت با استفاده از GIS نقشه نهایی پهنه بندی مناطق مناسب تا نامناسب کشت برنج با توجه به عناصر تأثیر گذار ترسیم گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که در تمام ایستگاه ها ی مورد مطالعه عامل دما و باد طی مراحل مختلف رشد برنج، پهنه های مناسب تا کاملا مناسب برای کشت برنج را پوشش می دهد ولی میزان بارندگی ایستگاه های منتخب در تمام مراحل رویش برنج، نیاز آبی گیاه را تأمین نمی کند و گیاه، نیاز به آبیاری دارد. همچنین میزان رطوبت نسبی طی مراحل مختلف رویش برنج در شهرستان لنجان، دارای شرایط مناسب و در دیگر ایستگاه های مورد مطالعه، دارای شرایط قابل تحملی می باشد.

پیوندهای روستایی شهری در تنظیم و بیان سیاستهایی توسعه با هدف کاهش فقر و حمایت از نقش مثبت شهرهای کوچک در توسعه نواحی روستایی پیرامونی مورد تأکید کارشناسان توسعه قرار دارد. هدف کلی ازاین مطالعه بررسی پیوند روستائی- شهری دربخش گرکن جنوبی شهرستان مبارکه بانقش آفرینی شهرکوچک زیباشهر درمقایسه باشهرمبارکه (مرکزشهرستان) می باشد. داده های جمع آوری شده دراین کارتحقیقی بردوشیوه کتابخانه ای (جمع آوری آمارواطلاعات )ومیدانی (تکمیل پرسشنامه )استواربوده است. روائی ابزارتحقیق بااستفاده از بررسی مطالعات مشابه وپایائی ابزاراین پژوهش بااستفاده ازآلفای کرونباخ معادل 77/0بدست آمده است. نمونه آماری پرسش شونده دراین پژوهش 340نفرازسرپرستان خانوار راپوشش داد. برای تحلیل داده هاازنرم افزار SPSSجهت تحلیل های توصیفی واستنباطی بهره گرفته شده است. طی بررسیهای بعمل آمده درخصوص جایگاه شهرکوچک زیباشهر دربرقراری پیوند باروستاهای بخش گرکن جنوبی مشخص شد که روستاهای نزدیک به شهرزیباشهر دربرقراری پیوندهای خدماتی واقتصادی ترجیح می دهند با صرف وقت وهزینه کمتر به این شهرمراجعه کنند ودراین خصوص نقش این شهردرسرویس دهی برخی ازخدمات نسبتاٌپررنگ بوده ولی این پیوند یک سویه بوده وباعث توسعه وپیشرفت روستاهای مذکور نشده است. روستاهائی که فاصله بیشتری بااین شهردارند ترجیح می دهنددربرقراری پیوند های خدماتی واقتصادی ودردریافت تمامی خدمات به شهرمبارکه (مرکزشهرستان)که دارای خدمات سطوح بالااست، مراجعه کنند وازاین بابت شهرمبارکه ازجایگاه ویژه ای برخوردارمی باشد و همچنین مشخص شدکه روستاها بادورشدن از شهرکوچک زیباشهرارتباطشان ضعیف تر و با نزدیک شدن با این شهرقوی ترمی شود و پیوند روستاهای مورد مطالعه با شهرهای زیباشهر ومبارکه تاثیراتی را در قالب تبادل اطلاعات و نوآوری بدنبال داشته است.

انجام عملیات بیولوژیک مقابله با فرسایش بادی بدلیل وجود بادهای با سرعت بالا در اراضی لخت بیابانی و ماسه زارها همواره با مشکلاتی مواجه است، پیش شرط لازم برای متوقف کردن آنها ایجاد موانع بر سر راه حرکت خاک و ماسه های روان است. در این مقاله بر اساس نقشه کانون بحران فرسایش بادی استان اصفهان منطقه برداشت مشخص و ضمن تعیین آستانه فرسایش بادی در عرصه های کاری، تعیین پارامتر از جمله جهت باد غالب، خصوصیات فیزیکی شیمیایی خاک وضعیت پوشش منطقه، عملیات پاشش مالچ انجام گرفت. دو آزمایش جداگانه با استفاده از سنگریزه های طبیعی بادامی با تراکم 75 درصد در دشت فساران و سرباره های شرکت فولاد مبارکه با سایز بادامی با تراکم 25 و 50 درصد در مقایسه با شاهد به عنوان مالچ استفاده شدند. طرح آزمایشی مورد استفاده فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار بود. فاکتور A تراکم مالچ و سطوح فاکتور B تله های رسوب گیر (سینی و چند وجهی) بودند. میزان تثبیت کنندگی و قدرت مقاومت مالچ های فوق در مقابل بادهای منطقه، از روی شاخص های چوبی یک متری و نصب تله های رسوبگیر بررسی شد. مقایسه میانگین داده ها در دشت سگزی نشان داد که سطح پوشش 50 درصد نسبت به سطح پوشش 25 درصد از لحاظ آماری برتری معنی داری داشت. در دشت فساران نیز اختلاف معنی داری بین سطح پوشش 75 درصد با شاهد مشاهده شد. لذا انتخاب پوشش 50 درصد سرباره علاوه بر کارایی مناسب و تامین هدف مورد نظر، از نظر امکان رشد گونه های گیاهی مناسب تر می باشد.

نظم و امنیت از پیش نیازهای اصلی در راستای توسعه گردشگری است. در همین زمینه تحلیل بوم شناختی نظم و امنیت می تواند یک چارچوب کلی بر اساس توانمندی ها و محدودیت های موجود برای برنامه ریزی گردشگری روستایی فراهم نماید. هدف این تحقیق، تحلیل بوم شناختی نظم و امنیت در گردشگری روستایی استان اصفهان است. تحلیل بوم شناختی از نظم و امنیت از بهترین روش ها و چارچوب ها برای شناخت بهتر مناطق و برنامه ریزی برای نظم و امنیت در گردشگری است؛ چرا که بوم شناختی از ترکیب عوامل طبیعی و انسانی شکل می گیرد و در صورتی که بر اساس بوم های مختلف برنامه ریزی انجام گیرد، بسیاری از مشکلات موجود در زمینه نظم و امنیت نیز مرتفع می شود. این تحقیق از نوع مطالعات کیفی و مبتنی بر مصاحبه است. جامعه آماری تحقیق را کارشناسان مرتبط با حوزه گردشگری و توسعه روستایی تشکیل داده اند. حجم نمونه 15 کارشناس بوده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها مبتنی بر تحلیل محتوا کیفی بوده است. نتایج نشان داد که مدیریت آب، مدیریت خشکسالی، توسعه جاذبه توریستی طبیعی، تقویت گردشگری کویر از مهمترین عوامل طبیعی تاثیرگذار و تنوع بخشی به اقتصاد روستاها، تثبیت جمعیت و کاهش مهاجرت، تقویت امکانات، بهبود جاده های دسترسی و کاهش بیکاری از مهمترین عوامل انسانی تاثیرگذار در نظم و امنیت گردشگری روستایی هستند. بخش شرقی استان که دشتی و بیابانی است از نظر نظم و امنیت گردشگری روستایی با محدودیت های بیشتری روبه رو است.

تجارب پیشین نشان داده است که با بکارگیری تصاویر سنجنده ی مادیس، می توان، طوفان های شن، ماسه و گرد و غبار (SDS) را مطالعه نمود، اما شاخص های شناسایی غبار موجود، قادر به آشکارسازی گرد و غبار با صحت و دقت بالا نیستند. در این مقاله، ترکیب خطی جدیدی متشکل از باندهای 3، 7، 20، 31 و 32 مادیس برای شناسایی طوفان های گرد و غبار و جداسازی مناطق غبارآلود معرفی شده است. از این ترکیب برای شناسایی طوفان غبار رخ داده شده در 26 و 27 خرداد ماه 1387 استفاده شد. نتایج حاصل از این ترکیب با تصاویر غبار حاصل از شاخص های اختلاف دمای روشنایی میان باندهای 32 و 31 (BTD32-31)، اختلاف دمای روشنایی میان باندهای 20 و 31 (BTD20-31) و اختلاف نرمال شده ی گرد و غبار (NDDI) که از جمله مهمترین شاخص های شناسایی گرد و غبار هستند، مقایسه شد. نتایج، نشان داد که ترکیب معرفی شده، قادر به شناسایی SDS با دقت کلی بالای 88 درصد است.یکی دیگر از ارزیابی های صورت گرفته،آشکارسازی طوفان غبار با استفاده از محصول عمق نوری هواویز (AOD) مادیس و مقایسه ی آن با تصاویر غبار بدست آمده از شاخص ها است. دقت کلی محاسبه شده برای تصویر غبار حاصل از شاخص معرفی شده در مقایسه با طوفان گرد و غبار جداسازی شده با AOD در مقایسه با شاخص های NDDI، BTD20-31 و BTD32-31 به ترتیب 5%، 8% و 31% بالاتر بوده است. با توجه به اعتبارسنجی صورت گرفته شده، شاخص معرفی شده در شناسایی رخداد طوفان های شن، ماسه و گرد و غبار در غرب آسیا در مقیاس های بالا کارآ است.

بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادیِ روستا مربوط به گردشگری است که یکی از اهرمهای توسعه روستایی به حساب می آید. توسعه گردشگریِ روستایی یک راهبرد نوین برای رونق اقتصاد روستایی میباشد. ازآنجاکه امنیت زیربنایی ترین اصل در تدوین راهبردهای توسعه گردشگری است لذا مسئله اصلیِ پیشرویِ پژوهش جاری تحلیل نقش امنیت در توسعه گردشگریِ روستاهای حاشیه کویر در شهرستان سرخه میباشد. پژوهش از نوع پیمایشی است که با روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفته و ابزار اصلی جمع آوری داده، پرسشنامه بوده که توسط جامعه آماری (170 نفر از گردشگران غیر بومی) تکمیل شده است. به منظور بررسی مولفه های تاثیرگذار بر امنیت در توسعه گردشگری روستایی ازآزمون تی تک نمونه ای استفاده شد که بررسی اختلاف میانگین متغیرها نشان می دهد؛ گویه هایِ مولفه هایِ فضایی، نژادی و پایداریِ منظر در وضعیت مطلوبتری نسبت به سایر گویه ها قرار دارند. میزان همبستگی بین شاخصهای امنیت در توسعه گردشگری روستایی درمنطقه برابر 789/0 میباشد که نشاندهنده توانِ تبیین 79 درصد از تغییرات (واریانس) میباشد. تحلیل واریانسANOVA وآزمون F فیشر نشان داد که میان روستاهای شهرستان سرخه از نظرِشاخصهای سیاسی و زیست محیطی تفاوت معناداری وجود ندارد. براساس تکنیک واسپاس و آراس، دو روستای بیابانک و لاسجرد از نقطه نظر شاخصهای تحقیق و پایداریِ توسعه در رتبه اول قرار دارند. یافته های تحقیق نشان میدهد که امنیت گردشگران براساس شاخصهای تحقیق در روستاهای بیابانک و لاسجرد بیشتر است و این دو روستا نسبت به سایر روستاها توسعه یافته تر میباشند. بنابراین تدوین راهکارهایی برای ارتقای سطح امنیت گردشگران در سایرِ روستاها ضروری است.

یکی از مهمترین اهداف تشکیل دولت ها فراهم ساختن رفاه و توسعه برای جامعه است. در ایران بخش عمده ای از مراحل توسعه روستایی در چهارچوب برنامه های پنج ساله صورت گرفته و سرمایه گذاری مهمترین ابزار دولت به منظور دستیابی به توسعه روستایی است. در این پژوهش با شناخت سرمایه گذاری های دولت در روستاها و نقش آن در توانمندسازی روستاییان، چگونگی اثرگذاری آنها در روستاهای ناحیه کاشان مورد تحلیل قرار گرفت. روش پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری 15255 خانوار روستایی ناحیه کاشان و حجم نمونه316 نفر تعیین شد. در این تحقیق با بهره گیری از روش طبقه بندی و بکارگیری ماتریس سه بعدی از شاخص های همچون میزان سرمایه گذاری دولتی(شاخص اثرگذار)، موقعیت جغرافیایی روستا و میزان جمعیت به عنوان شاخص های اثربخش تعیین روستاهای نمونه استفاده و در مجموع 12 روستا انتخاب شد. برای تبیین روابط میان متغیر مستقل و وابسته از تکنیک TOPSIS و تحلیل رگرسیونی و ضریب تعیین(R2) و از نرم افزاز SPSS و GIS استفاده شد. با توجه به رتبه بندی روستاها 75 درصد از روستاهای مورد مطالعه دارای توانمندسازی ضعیف و متوسط و همچنین 67 درصد از روستاها با سرمایه گذاری ضعیف و متوسط ارزیابی شدند. یافته ها از وجود رابطه قوی، مثبت و مستقیم بین دو متغیر سرمایه گذاری و توانمندسازی روستاییان(000/0P=) حکایت دارد. بدین ترتیب در برنامه های توسعه پایدار روستایی باید به برنامه ریزی مشارکت مدار و تسهیلگر، واقع گرا، پایین به بالا و غیرمتمرکز، انجام مطالعات آمایش منطقه ای و محلی، ارتقاء مسئولیت پذیری فردی در سطوح طراحی و اجرای برنامه توجه شود.

با توجه به اینکه فقر قابلیتی سهم قابل توجهی در شکل گیری مفهوم نهایی فقر دارد، آگاهی از الگوی توزیع فضایی پهنه های آن اولین گام در برنامه ریزی و اجرای سیاست های محرومیت زدایی در مناطق شهری به شمار می رود. هدف از این پژوهش پهنه بندی نماگرهای فقر قابلیتی در سطح بلوک های آماری شهر نورآباد ممسنی می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی می باشد. مبانی نظری تحقیق به شیوه کتابخانه ای و اسنادی تهیه شده و داده های خام پژوهش از بلوک های آماری شهر نورآباد ممسنی در سال 1390 استخراج شده است. ابتدا 9 شاخص فقر قابلیتی با روش فازی در محیط نرم افزار Excel بی مقیاس شده است. سپس با تلفیق شاخص ها، شاخص تلفیقی فقر قابلیتی به دست آمد. شاخص تلفیقی فقر قابلیتی با روش عارضه مرکزی، میانگین مرکزی، توزیع جهت دار، فاصله استاندارد، خودهمبستگی فضایی موران و لکه های داغ در محیط نرم افزار Arc GIS تحلیل فضایی می شود. بر اساس نتایج روش لکه های داغ در قسمت های شمالی شهر نورآباد ممسنی لکه های داغ بیشتری دیده می شود که مقادیر بالاتری از شاخص تلفیقی فقر قابلیتی را دارند. در قسمت های جنوبی شهر نورآباد ممسنی نیز لکه های سرد بیشتری دیده می شود که مقادیر پایین تری از شاخص تلفیقی فقر قابلیتی را دارند. همچنین بر اساس پهنه بندی شاخص تلفیقی فقر قابلیتی، 50/2 درصد جمعیت شهر نورآباد ممسنی فقیر و خیلی فقیر هستند.

در حال حاضر گردشگری وکارآفرینی روستایی به عنوان یکی از بزرگ ترین صنایع دنیا مطرح بوده ورشد سریع آن تغییرات اجتماعی ،اقتصادی ومحیطی فراوانی را به دنبال داشته است .گردشگریی روستایی ،ابزاری کارآمد می باشد که منجر به افزایش بهره وری وکارآمدی نیروی انسانی وتوسعه روستایی می گردد.گردشگری کشاورزی نیز به عنوان زیر مجموعه ای از گردشگری روستایی،راهبردی جهت توسعه روستایی بوده وباعث کاهش مشکلات جوامع روستایی مانند بیکاری ،بهره وری پایین کشاورزی،مهاجرت روز افزون به شهرها خصوصادر مناطق نیمه بیابانی مانند روستاهای استان یزد می شود.هدف از انجام این پژوهش بررسی عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی روستایی متاثر از گردشگری کشاورزی در روستاهای شاخص استان یزد می باشد.این پژوهش از نظر ماهیت توصیفی –تحلیلی واز نظر هدف کاربردی ودارای رویکرد کمی است.نمونه آماری پژوهش 384 نفر از ساکنان ،خبرگان محلی ،دهیاران ومدیران صنعت گردشگری با استفاده از روش نمونه گیری کوکران از بین ساکنین 30 روستای شاخص استان یزد انتخاب وابزار اصلی پژوهش ،پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن با نظر اساتید دانشگاه در حوزه گردشگری تایید وپایایی آن نیز بر اساس ضریب آلفای کورنباخ 783/. بدست آمد.تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Smart PLS2.0 وSpss22صورت گرفت ویافته ها نشان می دهند که متغیرهایی چون روستا،گردشگر،کشاورزومزرعه یا باغ از پیشرانهای اولیه (ارکان)گردشگری کشاورزی بوده وو نتایج پژوهش حاکی از آن است که متغیرهایی همچوزیر ساخت ها،حمایتهای دولتی،انگیزه گردشگران وآموزش آنها با محوریت گردشگری کشاورزی عامل توسعه روستایی با نتایج اثر بخش (رشد وتوسعه اقتصادی،اجتماعی وفرهنگی،توسعه وتحول وتوسعه فرهنگ کار وکارآفرینی ) می باشند.