کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی

کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی

پژوهشنامه کلام سال هشتم پاییز و زمستان 1399 شماره 2 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

مدل سازی شاخص های موثر بر پذیرش پیاده روی شهروندان (نمونه موردی: شهر کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پیاده روی مولفه های تاثیرگذار بر پیاده روی عوامل اقتصادی اجتماعی کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۰۵
امروزه، گسترش فیزیکی شهرها سبب وابستگی شهروندان به وسایل نقلیه شخصی و عمومی برای جابه جایی در سطح شهر به منظور برآورده ساختن نیازمندی های خود شده است. پیاده روی همچون نفس کشیدن طبیعی است. افزایش فعالیت بدنی یکی از بزرگترین نگرانی های بهداشتی مردم قرن بیست و یکم است. ترویج پیاده روی به عنوان روش برتر برای حرکت افراد با توجه به اثرات مثبت آن از اهمیت زیادی برخوردار بوده و لازم است استراتژی های برای جذاب نمودن آن انجام شود. هدف از اجرای این سیاست ها، افزایش کیفیت محیطی پیاده روی، از میان فضای خیابان هایی است که حق تقدم با عابران است. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیرات عوامل اقتصادی اجتماعی بر پذیرش پیاده روی شهر کاشان است. ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ از ﻧﻮع ﮐﺎرﺑﺮدی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و روش ﺑﺮرﺳﯽ در آن، ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﺖ. حجم نمونه بر اساس نرم افزار سمپل پاور، 150 نفر برآورد گردیده است. ﺟﻬﺖ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ از روش های مختلف آماری همچون، SPSS و Amos استفاده شده است. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎ حاکی اﺳﺖ که یافته های مدل عاملی مرتبه دوم نشان می دهد که نهایتاً کدام متغیرها دارای اهمیت بیشتری است. یافته های بدست آمده، نشان می دهد که عامل اجتماعی، بیشترین بار عاملی را با 89/0 به خود اختصاص داده و بیشتر از سایر عوامل تحت تاثیر قرار گرفته است. پس از عامل اجتماعی، عامل سلامت با بار عاملی 6/0 در رتبه بعدی و متغیر اقتصادی با بار عاملی 58/0 در رتبه آخر قرار گرفته اند. بنابراین، می توان گفت؛ عامل اجتماعی در میزان پذیرش پیاده روی تاثیر بیشتری دارد.
۲.

بهینه سازی پوشش سایه درختان بر یک ساختمان در نواحی گرمسیری با استفاده از GIS و روش فراابتکاری ACO (مطالعه موردی: شهر سمنان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بهینه سازی پوشش سایه ساختمان مسکونی ACO GIS

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۹۲
سایهی درختان در کاهش جذب پرتوهای خورشید توسط عوارض مختلف شهری به خصوص ساختمان ها نقش مؤثری دارند. در مناطق گرمسیری سایهی درختان به کاهش مصرف انرژی و متعاقب آن، کاهش هزینه ها، افزایش ارزش خانه ها، ایجاد منظر بصری زیبا و حس خوبی و سلامتی کمک می کند. لذا، بیشینه نمودن پوشش سایهی درختان، عنصر مهمی در ایجاد محیط شهری دوست دار محیط زیست است. روشی ساده برای ایجاد سایه فراوان، کاشت درختان متعدد در اطراف ساختمان ها است که به دلیل مشکل کمبود آب در بسیاری از مناطق، غیرعملی است. ضمن آنکه، سایه های اضافی بر سطح بام ساختمان، موجب کاهش پتانسیل استفاده از پانل های خورشیدی بر روی بام با هدف تولید الکتریسیته میشود. بنابراین، لازم است با استفاده از روش هایی، با کاشت تعداد معدودی درخت در نقاطی بهینه، پوشش سایه بیشینه را بر سطح نما و پوشش سایه کمینه را بر سطح بام تأمین نمود. در این پژوهش که در شهر سمنان انجام شده است، پس از استفاده از قابلیتهای GIS، مدلسازی سه بعدی منابع داده و تعریف مسئله بهینهسازی مکانی، از روش فرا-ابتکاری ACO برای یافتن مکان درختان با هدف بهینهسازی پوشش سایه آنها بر روی ساختمانی مسکونی در یک منطقه گرمسیری استفاده شده است. نتایج حاصل نشان میدهد در حالت کلی، نمای جنوبی، سپس نمای شرقی و غربی در الویت کاشت درختان قرار دارند. با کاشت 3 درخت در مکان (های) مناسب در جهتهای فوقالذکر، میتوان به ترتیب 04/36، 46/38 و 7 درصد سایه بر سطح کل نما، درب/پنجرهها و بام ایجاد نمود.
۳.

برآورد میزان تبخیر و تعرق واقعی گیاه پسته با استفاده از الگوریتم سبال و تصاویر ماهواره ای لندست 8 (مطالعه موردی: حاشیه کویر ابرکوه در استان یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سبال مدیریت آبیاری پسته تبخیر و تعرق ابرکوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۳۸
تبخیر و تعرق که شامل تبخیر آب از سطح خاک و تعرق از پوشش گیاهی می باشد، یک پارامتر فیزیکی اساسی برای مدیریت منابع آب و نیاز آبی در بخش کشاورزی می باشد. هدف از پژوهش حاضر، تعیین تبخیر و تعرق واقعی از سطح باغات پسته حاشیه کویر ابرکوه استان یزد به منظور استفاده بهینه از منابع آبی این منطقه می باشد. بدین منظور از سری زمانی تصاویر ماهواره ای لندست 8 با 16 تصویر در طول دوره رشد پسته در سال 1394 استفاده شد و سپس با استفاده از الگوریتم سبال نقشه های تبخیر و تعرق باغات پسته در دوره های 15 روزه مربوط به 4 مرحله اصلی فنولوژی گیاه پسته بدست آورده شد. مقایسه تبخیر روزانه بدست آمده از طریق الگوریتم سبال با تبخیر و تعرق بدست آمده از طریق روش فائو56 نشان داد نتایج دو مدل مطابقت خوبی با هم دارند؛ به طوری که، میانگین میزان همبستگی در شش نقطه در طول فصل رشد بین دو روش سبال و فائو، 56، 77/0 و خطای RMSE بین این دو روش، 24/1 میلی متر در روز بدست آمد. بر اساس نتایج، میانگین میزان تبخیر و تعرق پسته در سطح منطقه مطالعاتی در سال 1394، 1015 میلی متر و در 83 درصد سطح باغات میزان تبخیر و تعرق واقعی در یک فصل رشد یک ساله، 700 تا 1300 میلی متر می باشد. در ماه های خرداد و تیر حداکثر میزان تبخیر و تعرق مشاهده شد. به طوری که، در ماه های نا مبرده، میزان تبخیر و تعرق در دوره های 15 روزه بین 80 تا 100 میلی متر متغیر است. همچنین، بر اساس نتایج، 50 درصد میزان تبخیر و تعرق در بازه زمانی 1 خرداد تا 31 مرداد صورت می گیرد.
۴.

تاثیر لکه های خورشیدی بر بارش فصلی و سالانه با استفاده از آنالیز موجک مطالعه موردی (اصفهان و کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بارش لکه های خورشیدی تحلیل آنالیز موجک اصفهان کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۱۲۵
انرژی خورشیدی به عنوان منبع اصلی انرژی زمین و ایجا د کننده ی تفاوت های اقلیمی است. تغییرات میزان انرژی خروجی از خورشید و یا نوسانات دمایی سطح آن، می تواند نوسانات و تغییراتی را در جو زمین ایجاد نماید. لکه های خورشیدی، از جمله مولفه هایی است که  بر سامانه اقلیم در مقیاس های زمانی متفاوت اثر گذاشته و در نهایت نوسانات و تغییرات اقلیمی را به دنبال خواهد داشت. در این مطالعه، به تحلیل طیفی سری های زمانی بارش با استفاده از نظریه موجک ها، با هدف شناخت تاثیر لکه های خورشیدی بر رفتار طیفی بارش، انجام شده است که از داده های بارش و همچنین داده های مربوط به لکه های خورشیدی برای یک دوره آماری50 ساله (2010- 1961) در دو ایستگاه همدیدی اصفهان و کاشان استفاده گردیده است.  سپس با جداسازی محتوای طیفی سری های زمانی بارش با استفاده از تبدیل موجک مورلت و مقایسه آن با داده های تعداد لکه های خورشیدی در سال های مختلف، میزان همبستگی این نوسانات در ایستگاه های مذکور محاسبه شد. بر اساس تحلیل های صورت گرفته، بین بارش و فعالیت لکه های خورشیدی رابطه معناداری دیده نشد و بر اساس آنالیز موجک در اکثر ایستگاه ها رابطه معکوس و ضعیف بین آن ها مشاهده گردید. با توجه به تحلیل آنالیز موجک درطی دوره آماری 50 ساله، چهار سیکل 11 ساله در فعالیت لکه های خورشیدی مشاهده گردید. اوج این فعالیت ها در سیکل های دوم و سوم و حداقل آن در سیکل های اول و چهار وجود دارد. وسعت دامنه سیکل های بارشی (7- 12 ساله)  در فصل پاییز ایستگاه های مورد مطالعه،  نسبت به سایر فصول بیشتر است.  
۵.

تدوین راهبردهای مدیریتی حفاظت و احیای تالاب جازموریان با استفاده از مدل تصمیم گیری چندمعیاره VIKOR(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی راهبردی محیط زیست تالاب جازموریان اولویت بندی DPSIR

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۱۱۴
شرایط اکولوژیک خاص و بحرانی تالاب جازموریان از مشکلات جدی زیست محیطی در منطقه می باشد که لزوم توجه ویژه به این مسئله را می رساند. به منظور حفاظت از تالاب جازموریان، باید مدیریت بهینه منابع و سیاست های مناسب محیط زیستی اتخاذ گردد. تحقیق حاضر، با هدف تدوین راهبردهای مدیریتی تالاب جازموریان با تاکید بر منابع آبی با استفاده از مدل تصمیم گیری چندمعیاره انجام گرفت. این مطالعه، از نوع ارزیابی– تحلیلی بوده که جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی بوده است. در این مطالعه، ابتدا، با استفاده از چارچوب DPSIR معیارهای مورد بررسی با نظر به مطالب آمده در چارچوب نظری تدوین گردید؛ سپس، به جهت اولویت بندی راهکارهای مدیریتی حفظ و احیای تالاب از روش، VIKOR استفاده شد. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺪل VIKOR، به جهت سنجش و تحلیل سلسله مراتبی راهکارهای مدیریتی، نشانگر این موضوع است که به ترتیب، حفظ واحیای پوشش گیاهی بومی با وزن صفر، بالاترین اولویت و در صدر تحلیل سلسله مراتبی، و سپس، مشارکت مردمی در مدیریت حوضه آبریز با وزن 119/0، احداث آب بندهای کوچک به جای سدهای بزرگ با وزن 179/0، ایجاد اشتغال در بخش خدمات و صنایع دستی با وزن 196/0، سامان دهی چاه های حفرشده با وزن 312/0، کشت گیاهان مقرون به صرفه به لحاظ آب مجازی با وزن 205/0، گسترش استفاده از سیستم های نوین آبیاری با وزن 237/0، تعیین آب بهای واقعی در بخش کشاورزی با وزن 488/0، استفاده ازآب فاضلاب تصفیه شده برای آبیاری با وزن 509/0، توسعه و گسترش کشت گلخانه ای و زیرپلاستیک با وزن 742/0 و در نهایت، راهکار سیمان کردن، روپوش و لوله گذاری نهرها با اختصاص وزن 1 در پایین ترین میزان اولویت قرارگرفت.
۶.

ارزیابی جایگاه مؤلفه های حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمروایی خوب شهری بازآفرینی بافت های ناکارآمد منطقه 12 شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۰۴
یکی از رویکردهای نوین مدیریت شهری و مدیریت بافت های ناکارآمد شهری، رویکرد حکمروایی خوب شهری است که فرایندی از همیاری دولت، بخش عمومی، جامعه مدنی و بخش خصوصی است. هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری منطقه 12 شهرداری تهران می باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر داده های اولیه می باشد که جمع آوری اطلاعات اولیه، به صورت اسنادی و پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته است. برای پردازش داده ها از نرم افزارهای SPSS و Smart PLS استفاده شده است نتایج تحقیق نشان دهنده این است که تمامیه مؤلفه های حکمروایی خوب شهری (توانمندسازی، کارایی و اثربخشی، شفافیت، انعطاف پذیری، قانونمندی، عدالت و انصاف، بینش راهبردی، جهت گیری توافقی، مشارکت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی) بر تحقق پذیری بازآفرینی بافت های ناکارآمد تأثیر مثبت و معنی داری داشته اند و به عنوان عوامل تحقق پذیری بازآفرینی بافت های ناکارآم شناسایی شده اند. در این میان مؤلفه های توانمندسازی، کارایی و اثربخشی و شفافیت با ضریب های مسیر 820/0، 766/0 و 653/0 بیشترین تأثیر را بر تحقق پذیری بازآفرینی بافت های ناکارآمد داشته اند. همچنین با توجه به ضریب تأثر و رتبه بندی صورت گرفته؛ ابعاد انعطاف پذیری، قانونمندی، عدالت و انصاف، بینش راهبردی، جهت گیری توافقی، مشارکت و مسئولیت پذیری و پاسخگویی در رتبه های بعدی، از نظر درجه اهمیت در تأثیر بر تحقق پذیری بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری قرار گرفته اند.
۷.

ارزیابی تطبیقی قابلیت زیست پذیری پایدار محلات شهری (مورد پژوهی: محلات کارکنان شرکت نفت و سادات شهر دوگنبدان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پایداری دوگنبدان زیست پذیری کیفیت زندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۱۳۰
امروزه، زیست پذیری شهری و ارتقاء آن، به هدف اصلی بسیاری از سیاست ها، برنامه ها و اقدامات مدیران شهری تبدیل شده و به عنوان شاخصی برای ارزیابی و نظارت بر عملکرد تصمیم گیران و مدیران مورد استفاده قرار می گیرد. رویکرد زیست پذیری را می توان برآمده از افزایش آگاهی نسبت به الگوهای ناپایدار زندگی شهری دانست که در درازمدت موجب کاهش توان منابع محیطی شده و شرایط زندگی شهری را سخت می کند. این پژوهش با هدف آسیب شناسی مهم ترین دلایل افت کیفیت زیست شهری در محلات شهر دوگنبدان با تأکید بر محلات کارکنان شرکت نفت و سادات با روش توصیفی تحلیلی به شکل استنادی و پیمایشی و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام گرفت. به منظور برآورد حجم نمونه پرسشنامه از فرمول کوکران و برای روایی از فرمول آلفای کرونباخ و برای تکمیل آن از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد جامعه آماری شامل سرپرست خانوار، مالکان، سرمایه گذاران، مسئولین و مدیران شهری دوگنبدان بوده و به تعداد 200 نفر مورد پرسش قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد در تمامی مؤلفه های زیست پذیری وضعیت حاکم بر محلات شهر دوگنبدان نامطلوب است؛ به ویژه زمانی که، همین مؤلفه ها در سطح یک محله ی نسبتاً برخوردار و یک محله ی دارای بافت فرسوده و قدیمی بررسی شد؛ ملاحظه گردید که، این شکاف و ناپایداری در بین محلات در حال تشدید شدن می باشد. از سوی دیگر، یافته های تحقیق، تأییدکننده ی این مطلب است که امروزه، محلات شهر دوگنبدان در مسیر پایداری قرار ندارند.
۸.

عوامل کلیدی مؤثر بر آینده بازآفرینی پایدار شهری (مورد پژوهی: بافت ناکارآمد منطقه 14 شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عوامل کلیدی بازآفرینی پایدار شهری آینده پژوهی بافت ناکارآمد منطقه 14 شهر اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۱۲۳
بافت های ناکارآمد بخشی از فضای شهری است که موجب بی سازمانی، عدم تعادل، عدم تناسب، بی قوارگی و افول حیات شهری می گردد. این بافت ها، به عنوان کوچک ترین سلول و مهم ترین عامل در تداوم حیات شهری نقش مهمی را در آینده شهری دارند. بنابراین، لزوم توجه به چشم انداز آینده و برنامه ریزی برای این بافت ها، سبب پایداری محلات و کل شهر می شود. در سال های اخیر، برنامه ریزان و مدیران شهری برای مقابله با مشکلات پیش روی بافت های ناکارآمد، توجه خود را به برنامه ریزی پایدار با استفاده از بازآفرینی معطوف نموده اند. بازآفرینی پایدار، رویکردی جامع و یکپارچه برای حل مسائل شهری است که به بهبود دائمی شرایط پایدار در محیط کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی می شود. پژوهش حاضر به دنبال آن است تا عوامل کلیدی مؤثر در بازآفرینی پایدار بافت ناکارآمد منطقه 14 شهر اصفهان  در افق  1421 را مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش، به لحاظ هدف کاربردی، از نظر ماهیت آینده پژوهی با رویکرد اکتشافی و روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش از طریق مطالعات میدانی و اسنادی گردآوری شد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل اثرات متقابل و نرم افزار میک مک استفاده شد. یافته ها نشان داد عوامل کلیدی مؤثر بر آینده بازآفرینی پایدار منطقه 14 شامل: تحریم های بین المللی، بحران مالی، سرمایه گذاری و امنیت، گسترش محدوده قانونی بافت منطقه 14، مهاجرت های اتباع خارجی، مشارکت ذینفعان در تصمیمات شهری، شیوه مدیریت برنامه ریزی، زیرساخت های گردشگری، پایداری زیست محیطی می باشد.
۹.

بررسی اثرات کاربری های مختلف شهرستان اصفهان بر ایجاد جزایر حرارتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصاویر لندست OLI-TM طبقه بندی شیءگرا کاربری اراضی دمای سطح زمین خودهمبستگی فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۷۵
در این پژوهش، ارتباط کاربری اراضی با دمای سطح زمین شهرستان اصفهان و خودهمبستگی فضایی با بهره گیری از شاخص موران بررسی شده است. بدین منظور، ابتدا، از داده های تصاویر ماهواره ای مربوط به ماهواره لندست هشت و لندست پنج در یک بازه زمانی 18 ساله دریافت و پیش پردازش های لازم اعمال شد. سپس، به منظور بررسی تغییرات کاربری اراضی، نقشه طبقه بندی با استفاده از روش شئ گرا نزدیکترین همسایگی و الگوریتم حداکثر احتمال صورت گرفت و دمای سطح زمین با استفاده از روش های الگوریتم پنجرهء مجزا برای لندست هشت و تک کاناله برای لندست پنجاستخراج شد و از داده های ایستگاه هواشناسی موجود در منطقه برای ارزیابی دمای به دست آمده استفاده گردید. تحلیل آماری بین مقادیر دمای بازیابی شده به روش تک کاناله و پنجره مجزا نشان داد که مقادیر ریشه میانگین مربعات خطا برای سال 2000 و 2018 به ترتیب برابر 64/1 و 93/0 می باشد که حاکی از، عملکرد بهتر روش پنجره مجزا نسبت به تک کاناله است. همچنین، از دیگر نتایج تحقیق، رابطه بین کاربری اراضی و دما می باشد؛ بدین صورت که، دمای مناطق کویری در سال 2000، دمای 76/42 درجه و در سال 2018، 06/46 درجه ی سانتی گراد بوده است که به دلیل نبود پوشش گیاهی، این مناطق دمای بیشتری را به خود اختصاص داده اند. مناطق دارای آب نیز در سال 2000، دمای 16/21 و در سال 2018، دمای 09/32 درجه ی سانتی گراد را به خود اختصاص داده است که دلیل آن را می توان خشک سالی های اخیر، خشک شدن رودخانه زاینده رود و افزایش مناطق شهری و سطوح نفوذ ناپذیر دانست. در نهایت، با استفاده از شاخص تحلیل لکه های داغ، خوشه های گرم و سرد جزایر حرارتی شهرستان اصفهان استخراج شد. تحلیل خود همبستگی فضایی با شاخص های موران جهانی نشان داد دمای سطح زمین به شکل خوشه ای توزیع شده است. تحلیل لکه های داغ تأییدی آشکار بر متمرکز و خوشه ای شدن جزایر حرارتی شهرستان اصفهان در فضا با افزایش دوره زمانی بوده است.
۱۰.

ارزیابی اثرات خشکسالی (خشکسالی هواشناسی) بر توسعه روستایی در روستاهای شهرستان نیمروز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مخاطرات توسعه توسعه پایدار روستایی خشکسالی شهرستان نیمروز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۹۸
مخاطرات طبیعی یک چالش عمده در نواحی روستایی است و کنترل آن در روستا از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از مخاطرات طبیعی که اثرات زیانباری بر جوامع روستایی دارد، خشکسالی است. هدف از این پژوهش، ارزیابی اثرات خشکسالی بر توسعه روستایی در روستاهای شهرستان نیمروز است. جامعه آماری تحقیق را روستاهای شهرستان نیمروز تشکیل داده است که به دلیل زیادی روستاها، 20 درصد از روستاهای شهرستان معادل با 15 روستا به صورت تصادفی انتخاب شده است که جمعیت این روستاها بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 برابر با 1890 خانوار بوده و با استفاده از فرمول کوکران تعداد 320 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای و تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که وضعیت بعد اقتصادی با میانگین 575/2، بعد اجتماعی- فرهنگی با میانگین 677/2 و بعد زیست محیطی با میانگین 529/2 در وضعیت نامطلوب قرار دارند که نشان دهنده تاثیر زیاد این ابعاد از خشکسالی در روستاها است. جهت بررسی اثرات خشکسالی بر توسعه پایدار روستایی از آزمون رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج آزمون نشان داد که خشکسالی بیشترین تاثیر را با مقدار ضریب بتای 376/0 بر بعد اقتصادی داشته است. همچنین، اثرات خشکسالی بر بعد زیست محیطی با مقدار ضریب بتای 254/0 و بعد اجتماعی- فرهنگی با ضریب بتای 187/0 چشمگیر بوده است.
۱۱.

تحلیل میزان پایبندی به اخلاق سبز در خانوارهای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان خواف)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق سبز انسان محوری خانوارهای روستایی خدا محوری طبیعت محوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۹۶
از حدود نیمه قرن بیستم و با بروز بحران های متعدد زیست محیطی، جستجوی ریشه های عمیق تر بحران ها مورد توجه قرار گرفت. از آنجا که ایجاد بحران حاصل تغییر رفتار انسان بود، قواعد و قوانینی برای محدودکردن نحوه برخورد انسان با طبیعت تحت عنوان «اخلاق سبز» اهمیت یافت. پژوهش حاضر درصدد تحلیل میزان سبز بودن اخلاق روستائیان در نواحی خشک مناطق مرزی شرق کشور می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی و میدانی با استفاده از ابزار پرسشنامه بوده است. جامعه آماری، روستاهای بالای 20 خانوار شهرستان خواف و حجم نمونه 235 خانوار در 16 روستای نمونه تحقیق می باشد. در این مطالعه، سازه «اخلاق سبز» به تفکیک سه بعد خدامحوری با 19 شاخص، انسان محوری با 7 شاخص و زیست بوم محوری با 12 شاخص در طیف لیکرت کمی گردید. نتایج نشان داد که با توجه به نقش پررنگ مذهب در منطقه، بعد خدامحوری با میانگین 07/4 بالاترین و بعد انسان محوری با 24/3 پائین ترین میانگین را به خود اختصاص داده است. در مجموع، پایبندی خانوارهای روستایی به اخلاق سبز با میانگین 68/3 به طور معنی داری بالاتر از متوسط ارزیابی شده است. از آنجا که ماهیت مشکلات زیست محیطی هنجاری اند، نباید از نقش مذهب، خانواده و سیاست های دولت در آموزش و ترویج اخلاق سبز غفلت نمود.
۱۲.

ارزیابی اثربخشی اقدامات مقابله با خشکسالی در کاهش آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: دهستان القورات شهرستان بیرجند، استان خراسان جنوبی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آسیب پذیری خشکسالی اقدامات زراعی اقدامات مدیریت خشکسالی ناپایداری روستایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۹ تعداد دانلود : ۷۴
در حال حاضر، یکی از دغدغه های اصلی پایداری روستایی، پدیده خشک سالی است. بررسی ها نشان می دهد که خشک سالی باعث کاهش امنیت غذایی و افول اقتصاد روستایی می شود. در چنین وضعیتی، معیشت روستاییانی که اساس زندگی شان بر کشاورزی استوار است، آسیب می بیند. ازاین رو، اجرای اقدامات مؤثر برای کاهش آسیب در مناطق روستایی بیش از پیش اهمیت می یابد. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی اقدامات مؤثر مقابله با خشک سالی در نواحی روستایی است. دستاورد این پژوهش نیز، دست یابی به الگوی مناسب برای اجرایی کردن اقداماتی است که بتواند در کاهش آسیب پذیری زندگی روستاییان نقش مؤثری ایفاء کند. در این بررسی، براساس فرمول کوکران، 303 نفر به عنوان خانوار نمونه انتخاب شدند. اقدامات مقابله با خشک سالی در دسته بندی های گوناگونی مانند اقدامات زراعی و باغی، اقدامات آبیاری نوین، اقدامات دامی و مدیریت خشک سالی بررسی شده اند. داده های پژوهش از نوع کمی و کیفی و تجزیه و تحلیل آنها بر بنای مدل آماری ساختاری و تحلیل مسیر انجام شده است. براساس نتایج به دست آمده، روستاییان از اقدامات مقرون به صرفه و عملی استقبال کرده اند. اقدامات مختلف زراعت و باغ داری با 93 درصد تأثیر، بیشترین میزان گرایش را داشته است. این اقدامات شامل؛ به کارگیری کشت نشایی، شخم حفاظتی، تغییر نوع محصول به محصولات با نیاز کمتر به آب، جایگزینی گونه های گیاهان با نیاز آبی کم و سازگار با خشکی و کاهش تنوع درختان است. مدیریت خشک سالی نیز با ضریب تأثیر 93 درصد اثربخش بوده است و اقداماتی نظیر تقویت مدیریت مالی و مدیریت محلی اهمیت داشته است. از سوی دیگر، اقدامات حفظ منابع آب با محوریتساخت استخر، لایروبی قنات ها و به کارگیری فنّاوری های نوین آبیاری از اقدامات مهم و بسیار اثربخش اجرا شده در آن منطقه است. همچنین، آبیاری قطره ای از جمله اقداماتی است که در صرفه جویی منابع آب موجود نقش مهمی دارد.اقدامات حفظ منابع آب در محدوده بررسی شده با ضریب تأثیر 89 درصد توانسته است به استفاده بهینه از آب و مدیریت خشک سالی کمک کند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۶