کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی

تنوع زیستی گونه های گیاهی و جانوری بیابانهای ساحلی از جاذبه خاصی برای استفاده گردشگر برخوردار است. هدف این مطالعه تعیین مدل شایستگی تفرج کنندگان علمی یا زیست شناسان در منطقه حفاظت شده بیابانی با تاکید بر بیشترین حضور زوج سم در مسیر است. در این بررسی از پارامترهای محیطی و اکولوژیکی دما، پوشش گیاهی، خاک، منابع آب و جاذبه های طبیعی (چشم انداز پوشش گیاهی: زیرمدل شایستگی گیاهان آندمیک، آسیب پذیر، کم خطر و نادر، نوع حیات وحش و تراکم حیات وحش)، ارتفاع و پارامترهای زیرساختار استفاده شد. نتایج نهایی شایستگی تفرج کنندگان علمی نشان داد که 4/35 درصد در طبقه شایستگی بامحدودیت زیاد و 6/64 درصد در طبقه شایستگی N قرار گرفته است. از عوامل محدود کننده تفرج کننده در منطقه حفاظت شده می توان به ترتیب منابع آب (44598 هکتار، 100%)، توپوگرافی: ارتفاع (8/28935 هکتار، 8/64%) و شیب (2923/4 هکتار، 6/7 % ) و از عوامل افزایش دهنده می توان به دما (15663 هکتار، 2/35%)، جاذبه های طبیعی مانند چشم انداز پوشش گیاهی (54/12415 هکتار، 8/27%) و حیات وحش (4/7701 هکتار، 3/17%) و تنوع گونه های گیاهی بومی اشاره نمود.

طرحهای آبخیزداری نقطه شروع حفظ منابع طبیعی و استمرار دهنده آنها برای بهره برداری بهتر و ممانعت از هدررفت منابع ملی هستند و با ارزیابی کمی آنها می توان به دیدگاه روشنی در مورد بازدهی چنین اقداماتی در حوضه های آبخیز دست یافت. نکته مهم در این رابطه، میزان اثربخشی و سوددهی طرحهای آبخیزداری است که بررسی و ارزیابی عملیات آبخیزداری انجام شده را طلب می نماید تا بتوان بر اساس نتایج حاصله، ضمن تعیین راندمان عملیات آبخیزداری درحوضه فوق، تصمیم گیری در خصوص اجرای طرحهای مشابه در سایر حوضه های آبخیزرا نیز فراهم نماید. هدف از این پژوهش تعیین و شناسایی اثرات اجرای طرح های آبخیز داری بر نظام اجتماعی – اقتصادی و محیطی روستاهای واقع حوزه آبخیز بخش کردیان در شهرستان جهرم است. این پژوهش، بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی – تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات، از تلفیق روش های اسنادی و میدانی استفاده شده و براساس آن با توجه به جامعه آماری(390 خانوار بهره بردار از این حوزه آبخیز)، حجم نمونه خانوارها بر اساس جدول مورگان برابر 190 خانوار به دست آمد. یافته های تحقیق نشان می دهد متغیرهای ارتباط با کارشناسان و مروجان، سهم نمایندگان مردم در مدیریت حوضه، میزان مشارکت مردمی، افزایش سطح باغات، کاهش خسارت سیل به راههای ارتباطی روستا، کاهش فرسایش و رسوب، حل مشکلات مربوط به کمبود آب در منطقه و قیمت اراضی باغی و زراعی به عنوان مهمترین متغیرهای اثر بخش بر اجرای این طرح بوده اند.

استقرار شهر هوشمند یک ضرورت تردیدناپذیر، برای خروج از بحران برنامه ریزی های شهری و حل مشکلات عدیده در شهرها می باشد. پژوهش حاضر با هدف تصمیم سازی در شهر هوشمند بر پایه دانش حاصل از داده کاوی مکانی در شهر یزد به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده مدل ANP انجام پذیرفت. اطلاعات و نقشه های مورداستفاده در پژوهش، از طرح جامع شهری، بلوک های آماری مرکز آمار و شرکت آب و فاضلاب تهیه و سیستم مختصات و تصویر آن کنترل گردید. زیر شاخص تراکم جمعیت در شاخص فشردگی و زیر شاخص مسیر ویژه دوچرخه، اتوبوس و تاکسی در شاخص دسترسی و زیر شاخص بافت فرسوده، کاربری تجاری در شاخص کالبدی، وجود پوشش فاضلاب، منهول فاضلاب و شبکه فاضلاب، فضای سبز، در شاخص محیط زیست در نظر گرفته شد. شاخص ها و زیر شاخص ها از دیدگاه هوشمندسازی در 5 منطقه شهر یزد بررسی شد. نتایج نشان داد با توجه به مقایسه زوجی انجام پذیرفته، وزن زیر شاخص های تراکم جمعیت با عدد 66/0 از سایر زیر شاخص ها بالاتر و وزن زیر شاخص مسیر فاضلاب با عدد 001/0 از سایر زیر شاخص ها کمتر شده است. از بین شاخص های دسترسی، فشردگی و زیست محیطی شاخص دسترسی با وزن 45/0 دارای بالاترین ارزش و شاخص زیست محیطی باارزش 23/0 دارای کمترین ارزش می باشد. وزن های به دست آمده در مناطق مختلف یزد نشان داد منطقه تاریخی با وزن 35/0 دارای بالاترین پتانسیل ازنظر شاخص های هوشمندسازی و مناطق 3، 4، 1 و 2 با وزن 19/0، 18/0، 13/0، 12/0 می باشند.

آموزش نقش بسیار مهمی در تامین نیروی انسانی جامعه داشته و پیشرفت و توسعه یک جامعه مدیون نیروی انسانی تحصیل کرده است که در فضاهای آموزشی به رشد و تعالی می رسند . هدف این تحقیق بررسی و تحلیل وضعیت فضاهای آموزشی مدارس آموزش و پرورش ناحیه 2 کرمان است. مسئله اساسی تحقیق این است که فضاهای آموزشی توزیع مناسب و متعادلی ندارند. امکانات و تجهیزات و منابع به صورت مناسب توزیع نشده است. نتیجه نهایی این تحقیق پیشنهاد لازم برای توزیع متعادل فضاهای آموزشی در سطح ناحیه 2 کرمان است. روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی و داده های تحقیق با استفاده از منابع اصلی یعنی آموزش و پرورش و نوسازی مدارس و همچنین روش میدانی یعنی مراجعه به مدارس و ثبت موقعیت مکانی آنها با استفاده از Gps و آماربرداری از امکانات و تجهیزات و فضاهای آموزشی بوده و جهت تحلیل داده ها از نرم افزار Arc GIS استفاده شده و داده ها در قالب یک فایل Excel آماده و وارد Arc GIS شد و سرانجام بر روی نقشه شهر کرمان جایگزاری و به تحلیل فضایی و پراکندگی فضاهای آموزشی پرداخته شده و در نهایت به تحلیل هر مقطع و هر جنس و توزیع مدارس و امکانات آن پرداخته شد نتایج تحقیق نشان می دهد که مدارس شهر کرمان در مقاطع مختلف، توزیع نامتعادلی دارند اگرچه بخش مهمی از شهر کرمان به مدارس دسترسی دارند اما بخش های نوساز شهری دسترسی مطلوبی به فضای آموزشی ندارند علاوه بر توزیع نامتعادل، کمبود فضاهای آموزشی در بخش های نوساز شهری مشهود است.

رشد فناوری اطلاعات، نفوذ مشتری گرایی، مطرح شدن دانش یادگیری از عوامل مؤثر در ایجاد مفهوم شهر یادگیرنده هستند. این تحقیق با هدف فرابینی شاخص های شهر یادگیرنده (دانشی، اجتماعی- حقوقی و اقتصادی) در سطح نواحی شهر یزد انجام شده است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی- توسعه ای، ازنظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی و از بعد گرداوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی از نوع پیمایشی است. در این تحقیق از آزمون کلموگروف- اسمیرنف، آزمون T تک نمونه ای، همبستگی اسپیرمن و فریدمن بهره گرفته شده است. نتایج آزمون کلموگروف- اسمیرنف، نشان داد که توزیع داده ها نرمال است. همچنین نتایج آزمون T تک نمونه ای، نشان می دهد که میانگین شاخص ها در نواحی شهر یزد کمتر از مقدار مقایسه شده (3) است و مقدار Tمنفی است. این بدین معنی است که وضعیت شاخص های مورد بررسی از نظر خبرگان و کارشناسان در نواحی شهر یزد نامطلوب است. در همبستگی اسپیرمن رابطه متغیر تحصیلات با شاخص دانشی و اقتصادی معنی دار و مثبت و رابطه متغیر تحصیلات و شاخص اجتماعی- حقوقی معنی دار و منفی است. در آزمون فریدمن، ناحیه 7 بیشترین میانگین را در شاخص دانشی و اقتصادی دارد و ناحیه 6 کمترین میانگین را در شاخص دانشی و اجتماعی- حقوقی دارد. همچنین ناحیه 2 بیشترین میانگین در شاخص اجتماعی- حقوقی و ناحیه 5 کمترین میانگین را در شاخص اقتصادی دارند. این اولویت یابی نشان دهنده این واقعیت است که در برنامه هایی که قرار است برای بالا بردن شاخص های شهر یادگیرنده در شهر یزد انجام بگیرد، اولویت با نواحی 5 و 6 است.

گردشگری در سه دهه اخیر و در فضای پس از انقلاب فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، آزادسازی تجارت و جهانی شدن، تغییرات بنیادین و وسیعی را تجربه کرده است. این وضعیت، به ویژه در دهه اخیر، توجه مدیران و سیاستگذاران مقصدها را به فرصت هایی که از این تغییرات وسیع در سطح مقصدهای گردشگری ایجاد می گردد، جلب نموده است، تا بتوانند با اتخاذ رویکرد نوآورانه و هوشمندانه، مزیت رقابتی در گردشگری ایجاد و رقابت پذیری مقصدها را افزایش دهند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثرگذاری هوشمندی بر رقابت پذیری مقصد گردشگری شهر یزد بوده است. برای دستیابی به هدف تحقیق دو مرحله پژوهشی تدوین گردید. در مرحله اول با روش تحلیل داده های آرشیوی به گردآوری و تلفیق پژوهش های پیشین و تعیین مولفه ها و شاخص های سنجش هوشمندی و رقابت پذیری مقصدهای گردشگری پرداخته شده و یافته ها با استفاده از نظر خبرگان گردشگری اعتبارسنجی گردید. در مرحله دوم، با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی، نرم افزار Smart PLS و ابزار پرسشنامه، اثرگذاری هوشمندی بر رقابت پذیری مقصد گردشگری شهر یزد بر اساس نظر خبرگان سنجیده شد. نتایج تحقیق نشان داد که مدل مفهومی تحقیق از برازش قابل قبولی برخوردار است و هوشمندی بر رقابت پذیری مقصد گردشگری شهر یزد تاثیرگذار است. تایید اثرگذاری هوشمندی بر رقابت پذیری و نیز تعیین مولفه های این اثرگذاری در چارچوبی فراگیر و سیستماتیک، نقطه تمایز تحقیق حاضر در مقایسه با تحقیقات پیشین است که هریک وجوهی از هوشمندی و رقابت پذیری را بررسی کرده اند.

با توجه به واقع شدن کشور ما بر روی کمربند زلزله خیز آلپ-هیمالیا و وجود گسل های فراوان، وقوع زلزله در این فلات امری طبیعی است و باید این حقیقت را مدنظر داشت که 66 درصد از مساحت کشور ما در مناطق زلزله خیز واقع شده و 90 درصد از جمعیت کشور ما در این مناطق زندگی می کنند برای کاهش خسارات زلزله مکان های با خطر لرزه ای بالا شناسایی شوند. در این مطالعه خطر زمین لرزه در استان خراسان جنوبی بر اساس روش برآورد و پهنه بندی شده است. به منظور اجرای این روش ابتدا 7 چشمه (محدوده) بالقوه لرزه زا در منطقه بر اساس فراوانی زلزله ها و نوع گسل ها شناسایی و در نرم افزار Arc GIS تعیین حدود و به صورت یک لایه تعریف گردیده اند. داده های زلزله به صورت یکنواخت، از زمین لرزه هایی که شامل 5 زمین لرزه تاریخی و 486 زمین لرزه دستگاهی از سال 1900 – 2015 می باشد، استفاده شده است. داده های زلزله منطقه وارد نرم افزار ZMAP شده و پیش لرزها پس لرزه ها زلزله های با بزرگای Mw < 3.5 از کاتالوگ مدنظر حذف گردید سپس توسط رابطه گوتنبرگ – ریشتر مقادیر a و b محاسبه و در ادامه با استفاده از نرم افزار KIJKO 2001، مقادیر β و λ و بیشینه بزرگی مورد انتظار (Mmax) محاسبه شد و در گام آخر شتاب حاصل از فعالیت چشمه ها با استفاده از نرم افزار EZ-FRISK 7.52 و برای دوره بازگشت های 50، 100، 475، 1000 و 2475 سال تخمین زده شد. بر اساس نتایج به دست آمده، بخش شرقی و غربی استان خراسان جنوبی نسبت به نقاط دیگر لرزه خیزتر می باشند. نقشه های ریز پهنه بندی و گسل های منطقه به صورت لایه های مختلف در محیط GIS تعریف گردیده اند

اکوتوریسم پدیده ای نسبتاً تازه در صنعت گردشگری است که تنها بخشی از کل این صنعت را تشکیل می دهد و بسیاری از کشورهای جهان را بر آن داشته است که سرمایه گذاری های عمده ای را به این بخش، به لحاظ درآمدزایی فراوان آن اختصاص دهند. استان یزد در مرکز ایران و در حاشیه کویر قرارگرفته و کویر یکی از چشم اندازهای غالب آن است که در الگوی توسعه منطقه ای باید به آن توجه شود. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و از نظر روش تحقیق، توصیفی تحلیلی می باشد. جامعه آماری تحقیق، گردشگران محدوده های کویری شهر جهانی یزد بوده که به صورت تصادفی از100نفر در قالب پرسشنامه نظرسنجی شده است. با بهره گیری از روش ارزش-گذاری مشروط و حداقل مربعات تعمیم یافته، ارزش کویرهای یزد محاسبه، عوامل مؤثر بر آن در قالب6الگو احصاء گردیده و با استفاده از الگوی لاجیت مشروط، عوامل مؤثر بر پذیرش و عدم پذیرش در مبالغ مختلف محاسبه شده است. نتایج نشان دهنده آن است که تمایل به پرداخت تحقق یافته270000تومان و سالیانه برای جلوگیری از نابودی کویرهای یزد20000تومان می باشد. همچنین اثرات معناداری در الگوهای تمایل به پرداخت، متغیرهای مسافت، ارزشمند بودن سفر، همراهان و تعداد روزهای سفر دیده شده، به گونه ای که حتی فاصله محل سکونت و تعداد اعضای خانواده اثر معناداری بر تمایل به پرداخت داشته است.

ارزیابی سیاست های کلان در زمینه مسکن همواره علاوه بر تاثیرات اقتصادی ، از لحاظ اجتماعی فرهنگی از چالش های مهم هر جامعه ای می باشد. سیاست های تامین مسکن امروز ایران به عنوان بعدی از سیاست های کلان برنامه های توسعه، می تواند تحت تأثیر جهت گیری ها و رویکردهای دولت ها قرار گیرد. از این رو، ارائه و اجرای بسیاری از پیشنهادهای سیاست های مسکن در طی دهه های گذشته ناتوانی نظام برنامه ریزی مسکن در تأمین مسکن را نشان می دهد که این امر ناشی از فقدان نظام جامع مدیریت مسکن در عرصه های نظری، تجربی و اجرایی می باشد. این پژوهش به دنبال این خواهد بود که در ایران دولت ها چه جهت گیری نسبت به سیاست تامین مسکن و علی الخصوص کیفیت ساخت آن داشته اند. پرسش این پژوهش بر این پایه استوار است که سیاست های دولت در بخش مسکن در دوره های مختلف چه تغییراتی را در کیفیت معماری مسکونی داشته است. برای پاسخ به این پرسش به بیان مقوله سیاست های توسعه مسکن در ایران پرداخته و در ادامه با توجه به متغییر وابسته به طراحی یک پرسشنامه از صاحب نظران امر و همچنین به نمونه های موفق این مقوله اشاره و سپس با توجه به نتایج حاصله از آن ، به تحلیل نمونه موردی 5 شهرک های مسکونی واقع در منطقه2۲ (که با دخالت مستقیم دولت ساخته شده) با استفاده از داده های کیفی مورد مطالعه قرار می گیرد.

در این پژوهش تلاش شده است با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و استفاده از داده های اسنادی و پیمایشی ابعاد مختلف مسکن ایرانی اسلامی بررسی و اصول ومعیارهای مطلوب بیان گردد. برای تعمیم و گسترش الگوی مسکن ایرانی- اسلامی نیاز به معرفی یک شهر یا منطقه شهری به عنوان الگو می باشد تا سایر مناطق به الگو برداری از آن منطقه ترغیب شوند. در این تحقیق برای تعمیم الگوی مطلوب، یک منطقه از مناطق 13 گانه شهر مشهد که بیشترین نزدیکی به مولفه های تعیین شده دارد به عنوان منطقه الگو تعیین و سایر مناطق را با الگوی تعیین شده تطبیق داده شده است. با استخراج مولفه های مسکن ایرانی- اسلامی 11 شاخص هویت،اعتدال،دوری-ازبیهودگی،دوری ازکبر،رعایت سلسله مراتب،حیاط مرکزی داشتن،درونگرایی،امنیت،حیا،تراکم و مساحت تعیین و از طیف لیکرت استفاده وبا کمک نرم افزار Expert choice وزن دهی و ارزشگذاری انجام شد.بعد لایه هابصورت رقومی وارد سیستم اطلاعات جغرافیایی شده و تحلیل ها ارایه شده است. نتایج نشان می دهد مؤلفه های مسکن ایرانی- اسلامی در مناطق مختلف شهر مشهد که از آن به عنوان پایتخت معنوی ایران یاد می شود، رعایت نشده و از مشخصه های مسکن ایرانی-اسلامی فاصله دارد.بطوریکه معیار تراکم با وزن158سازگارترین معیار و مساحت با وزن 49/.دورترین فاصله را با معیار مطلوب در مسکن ایرانی – اسلامی تعلق گرفته است.دیگر یافته ها بیانگر این است که تنها منطقه 8 شهرداری مشهد با داشتن نیمی از شاخصهای مورد تحقیق بیشترین مطابقت را دارد و با داشتن بالاترین ارزش به مقدار44/2دربین سایر مناطق از نظر مشخصه مسکن ایرانی – اسلامی قابل قبول بوده است.

امروزه پایداری و ناپایداری یکی از چالش های روستایی است.از همین رو هدف این پژوهش شناسایی مهم ترین عوامل پایداری و ناپایداری روستاهای شهرستان زرین دشت است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام کار، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را روستاهای شهرستان زرین دشت تشکیل می دهد که براساس سرشماری عمومی سال 1395 تعداد 7927خانوار بوده است. جهت انتخاب حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است که دراین پژوهش 366 سرپرست خانوار به عنوان نمونه انتخاب شده است. روش انتخاب روستاهای نمونه (روستاهای شهرستان زرین دشت) طبقه بندی منظم و روش تکمیل پرسشنامه ها تصادفی ساده بوده است. جهت تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که 7 عامل اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی، زیرساختی،خدماتی، بهداشتی و مخاطرات محیطی به ترتیب مهم ترین عوامل پایداری و ناپایداری روستاهای شهرستان زرین دشت می-باشند. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که ضعف در عوامل ذکر شده به خصوص عوامل اقتصادی و اجتماعی با ناپایداری سکونتگاه های روستایی ارتباط مستقیمی دارد.

در سال های اخیر، بوم گردی به عنوان یکی از گونه های گردشگری توانسته است نقش قابل توجهی در توسعه جوامع روستایی داشته باشد. بر این اساس، این پژوهش با هدف تبیین نقش بوم گردی در توسعه روستای افین نگاشته شد. در این زمینه، تاثیرگذاری بوم گردی بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، و کالبدی روستا مورد بررسی قرار گرفت. رویکرد کلی پژوهش، از نوع پژوهش های کمی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، مبتنی بر داده های کتابخانه ای و میدانی می باشد. به منظور توزیع پرسشنامه، نمونه ای به تعداد 252 نفر مورد بررسی قرار گرفت. جهت توزیع پرسشنامه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. تحلیل داده ها، با استفاده از شاخص های آمار توصیفی همچون توزیع فراوانی و آزمون های آماری استنباطی از جمله آزمون تی تک نمونه ای، خی دو و فریدمن انجام شده است. به طورکلی نتایج نشان می دهد که بوم گردی موجب توسعه اقتصادی، اجتماعی، و کالبدی روستای افین شده است. در این زمینه توسعه بوم گردی در روستای افین، موجب بهبود حمل ونقل، رونق و احیای صنایع دستی، ایجاد فرصت سرمایه گذاری، ایجاد اشتغال، افزایش درآمد، فروش محصولات کشاورزی، افزایش دانش و اطلاعات مردم، آشنایی با اقوام گوناگون، انگیزه جهت کار اشتراکی، همکاری برای حل مسایل گردشگری، بازگشت مهاجرین به روستا، توجه به زیباسازی منازل، استفاده از نمادهای سنتی در روستا، بهبود سیستم دفع زباله و فاضلاب، تمیزی محیط، حفاظت بیشتر از محیط روستا، توجه به حفظ بناهای تاریخی شده است.