کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی

کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی

پژوهشنامه کلام سال هشتم بهار و تابستان 1399 شماره 1 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی مورفولوژی تپه های ماسه ای و انطباق آن با داده های باد در منطقه ریگ زرین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ریگ زرین مورفولوژی برخان باد تپه ماسه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۱۵
هدف از این پژوهش، بررسی مورفولوژی تپه های ماسه ای واقع در ریگ زرین در شمال شرق شهر یزد و انطباق آن با داده های باد منطقه است. برای انجام این پژوهش، پس از ترسیم نقشه انواع اشکال تپه های ماسه ای، مورفولوژی آن ها با جهت باد غالب ایستگاه های پیرامون ریگ تطبیق داده شد. نتایج نشان داد که تپه های ریگ زرین، مورفولوژی متنوعی داشته و بیشتر انواع تپه ها شامل تپه های ساده، سیف، برخان، هرم، تپه های مرکب و پیچیده را شامل می شود. تنوع و پیچیدگی این تپه ها نشان دهنده تغییرپذیری شدید بادها به شکل فصلی، سالانه و دوره ای است و با داده های باد هیچ کدام از ایستگاه های پیرامون ریگ مطابقت ندارد. درواقع، به دلیل اختلاف ارتفاع کویرهای ایران مرکزی با مناطق کوهستانی بالادست، مناطق کویری ایران اغلب به عنوان مراکز کم فشار حرارتی در سطح زمین عمل می کنند. تجمع حجم زیادی از ماسه در بخش جنوب شرقی ریگ و شکل گیری تپه های ستاره ای مرتفع در آن نشان دهنده دخالت بادهای غالب شمال غربی در فصل گرم، بادهای فرعی جنوب شرقی منطقه و هم افزایی نیروی باد همگرای محلی است.
۲.

تبیین مدل مفهومی شاخص های محیطی مؤثر بر حضور پذیری و طراحی آن در فضای شهری اقلیم گرم و خشک؛ مطالعه موردی: خیابان حکیم شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدل مفهومی حضور پذیری اقلیم گرم و خشک خیابان حکیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۳
شرایط آب و هوایی حاکم بر فضاهای شهری مناطق گرم و خشک همواره ایجاب می کند که در فرایندهای برنامه ریزی و طراحی شهری متناسب با شرایط مذکور ساماندهی شوند تا کیفیت حضور پذیری آن ها در حد مطلوب واقع شود. این در حالی است که اکثر مطالعات صورت گرفته تاکنون و رویه های اجرایی دستگاه های ذی ربط برای ارتقاء حضور پذیری فضاهای مذکور، متناسب با مدل مفهومی کارآمد نیست و در مقایسه با مناطق دیگر از حضور پذیری و سرزندگی مطلوبی برخوردار نیستند. بر این اساس پژوهش حاضر در پی تبیین ابعاد و شاخص های مؤثر بر ارتقاء حضور پذیری فضاهای شهری در نواحی گرم و خشک می باشد و هدف آن، ارائه چارچوب مدل مفهومی ارتقاء حضور پذیری و طراحی آن برای نمونه مطالعاتی (خیابان حکیم) است. پژوهش پیش رو به لحاظ هدف بنیادی-کاربردی است و روش آن بر مبنای رویکرد آمیخته (کمی-کیفی) می باشد. تبیین شاخص های محیطی مؤثر بر حضور پذیری و تعیین اهمیت آن ها بر مبنای تکنیک دلفی و آنتروپی شانون انجام شده و برای سنجش وضع موجود مورد مطالعاتی، از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که ابعاد زیست بوم، کارکرد، اجتماع، ریخت، فضا، ادراک و منظر به ترتیب جزء ابعاد مهم و تأثیرگذار در حضور پذیری فضاهای شهری مناطق گرم و خشک می باشند که مجموعاً دربردارنده 31 شاخص گوناگون هستند. سنجش وضع موجود خیابان حکیم شهر اصفهان متناسب با ابعاد مذکور و شاخص های آن صورت گرفته و درنهایت بر مبنای این سنجش، چارچوب طراحی شهری و سازمان عملکردی- فضایی برای محدوده مطالعاتی ارائه شده است تا در سکانس های سه گانه تعریف شده برای خیابان حکیم، حضور پذیری ارتقاء یابد.
۳.

قابلیت برآورد رطوبت خاک با استفاده از اینرسی حرارتی و داده های ماهواره ای مودیس (مطالعه موردی: منطقه مرتاضیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دمای سطح زمین (LST) شاخص پوشش گیاهی تفاضلی نرمال شده (NDVI) رطوبت خاک اینرسی حرارت ظاهری منطقه مرتاضیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸ تعداد دانلود : ۸۷
رطوبت خاک، بسیاری از فرایندها را در سیستم آب و هوایی کنترل  نموده و یک متغیر بسیار مهم در این سیستم به حساب می آید. همچنین رطوبت خاک یکی از پارامترهای بنیادی محیط زیست است که بر زندگی گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم ها مستقیماً تأثیرگذار بوده و نقش عمده ای در تبادلات انرژی بین هوا و خاک ایفا می کند. هدف از انجام این تحقیق امکان برآورد تغییرات رطوبت سطحی خاک با استفاده از داده های حرارتی سنجنده های ماهواره ای چند زمانه مودیس (داده های صبح و عصر سنجنده دو ماهواره ترا و آکوا) و با محاسبه اینرسی حرارت ظاهری  می باشد. در این پژوهش از تصاویر مودیس در دو بازه زمانی مختلف، یکی در بازه 19/11/1397 تا 25/11/1397 و بازه دیگری در فصل تابستان یعنی 13/05/1397 تا 18/05/1397 در منطقه مرتاضیه استان یزد استفاده شده است. همچنین از شاخص رطوبتی دما- پوشش گیاهی که بیشترین استفاده را در تحقیقات گذشته در بررسی رطوبت خاک داشته،برای ارزیابی دقت استفاده شده است. نتایج این تحقیق، دقت مناسب داده های ماهواره ای در برآورد شاخص رطوبتی حاصل از اینرسی حرارت ظاهری را نشان داد. همچنین بین شاخص خشکی دما- پوشش گیاهی و اینرسی حرارت ظاهری در روزهای مشخص، رابطه خطی برقرار شد و مقدار خطا در روز 16/05/1397 به میزان 15/0= RMSE و 86/0=R 2 و در روز 20/11/1397 میزان 18/0= RMSE و 76/0=R 2 بوده است. نتایج همچنین بیانگر آن است که بین اینرسی حرارت ظاهری و تغییرات رطوبت سطحی خاک رابطه خطی و مستقیمی وجود دارد.
۴.

تحلیل اثرات اسکان غیررسمی بر پایداری محلات شهری؛ مورد مطالعه محله فرودگاه شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسکان غیررسمی پایداری محله ای مهاجرت شهر یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷ تعداد دانلود : ۹۳
سکونتگاه های غیررسمی به عنوان یک چالش مهم اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی، بسیاری از شهرهای جهان به ویژه شهرهای بزرگ کشورهای درحال توسعه از جمله ایران را درگیر کرده است. تقریباً تمام مادرشهرها و شهرهای بزرگ در ایران با این پدیده و پیامدهای منفی آن روبرو هستند. براین اساس، هدف این تحقیق بررسی وضعیت اسکان غیررسمی در ابعاد چهارگانه اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی در محله فرودگاه شهر یزد می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری این تحقیق شامل تمام خانوارهای ساکن محله فرودگاه شهر یزد و حجم کل نمونه جهت گردآوری داده ها 313 مورد است. نتایج تحقیق نشان می دهد که نیمی از پاسخ دهندگان، کمتر از دو دهه است که در محله فرودگاه اسکان یافته اند؛ از این رو این محدوده، محله مهاجرنشینی با ریشه روستایی محسوب می شود. وضعیت ابعاد پایداری در این محله نشان از آن دارد که در بعد اجتماعی، پایداری در حد متوسط (7/50)، در بعد اقتصادی، ناپایدار (5/38)، در بعد کالبدی، متوسط (1/53) و در بعد مدیریتی نیز وضعیت متوسط (3/48) دارد. پایداری مجموع ابعاد فوق نیز با امتیاز 7/47 در سطح متوسط ارزیابی شده است. نتایج مدل سازی معادلات ساختاری نیز به وضعیت نامناسب ابعاد چهارگانه پایداری اشاره دارد. باتوجه به تحلیل های انجام شده می بایست اقدامات توانمندسازی مجدد در راستای بهبود شرایط افراد در این محله انجام شود. ازاین رو لازم است زیرساخت های کالبدی، تعامل و همبستگی محله ای، شرایط گروه های سنی و خواست آنها، مدیریت یکپارچه و مشارکت شهروندان به صورت جدی در برنامه ریزی های ارتقاء و توانمندسازی لحاظ گردد.
۵.

شناسایی پیشران های کلیدی مؤثر در گردشگری پایدار و تدوین مطلوب-ترین سناریو (مورد پژوهی: شهر تاریخی میبد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گردشگری پایدار آینده پژوهی سناریو نگاری عدم قطعیت شهر میبد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۱
گردشگری از ابزارهای مهم توسعه در جهان معاصر است. به گونه ای که بسیاری از کشورهای جهان در سیاست ها و برنامه ریزی های خود، توجه ویژه ای به گردشگری به عنوان ابزاری مؤثر برای ادامه روند توسعه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دارند. آینده پژوهی به عنوان رویکردی نوین در شناخت تحولات آینده مطرح است که در ترسیم آینده گردشگری پایدار نیز می تواند سهم بسزایی داشته باشد. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، کاربردی، ازنظر روش، ترکیبی از روش های کتابخانه ای و پیمایشی و ازنظر ماهیت بر اساس روش های جدید علم آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی، قصد دارد به شناسایی عوامل اصلی و ترسیم آینده های محتمل و مطلوب در گردشگری پایدار شهر میبد پرداخته و با ارائه سناریوهای ممکن توسعه آتی گردشگری شهر میبد، بر اساس دو شاخص احتمال و مطلوبیت، این سناریوها را اولویت بندی نماید. این پژوهش در سه مرحله شامل تعیین شاخص های کلیدی از طریق روش دلفی، شناسایی پیشران های حیاتی از طریق نرم افزار میک مک و بر پایه روش تحلیل اثرات متقاطع و تدوین سناریوهای مختلف انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق، شامل تعدادی از متخصصان جغرافیا و برنامه ریزی شهری و منطقه ای، گردشگری و کارشناسان خبره اجرایی استان و شهرستان یزد، بوده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که از میان 14 عامل کلیدی، 5 پیشران حیاتی (جاذبه، تاریخ، اقتصاد، مدیریت و برنامه ریزی) به عنوان عوامل و پیشران های کلیدی توسعه صنعت گردشگری شهر میبد محسوب می شود که بر این مبنا پیشران های حیاتی در 3 حالت با سه وضعیت تدوین شده و 82 درصد وضعیت ها نشان از مطلوبیت گردشگری  ایدار داشتند. درنتیجه مطلوب ترین سناریوی پیشنهادشده، سناریوی میبد طلایی بوده که مبتنی بر ایجاد  مکانات رفاهی و تنوع جاذبه های گردشگری همراه با مدیریت و برنامه ریزی مناسب می باشد.
۶.

تحلیلی بر رهیافت های سنجش انتشار گازهای گلخانه ای در نواحی شهری (مطالعه موردی: کلان شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رهیافت تولید- مبنا رهیافت مصرف- مبنا کلان شهر تهران گازهای گلخانه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۱۰۳
تغییرات آب و هوایی نتیجه فعالیت های انسانی مثل مصرف سوخت های فسیلی و تغییرات کاربری زمین است. درحالی که شهرها تنها 2 درصد مساحت کره زمین را اشغال می کنند، مسئول انتشار 71 تا 76 درصد دی اکسید کربن جهانی هستند. ازآنجاکه الگوی تولید و مصرف اقتصاد ایران برمبنای سوخت های فسیلی است، تمرکز جمعیت و فعالیت در کلان شهرها موجب افزایش مصرف این سوخت ها و انتشار متمرکز گازهای گلخانه ای شده است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل و مقایسه رهیافت های تولید- مبنا و مصرف- مبنا در سنجش انتشار گازهای گلخانه ای نواحی شهری و سپس اجرای آن ها در کلان شهر تهران است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی می باشد و داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای گردآوری شده اند. برای سنجش میزان انتشار گازهای گلخانه ای از راهنمای هیئت بین دولتی تغییرات آب وهوا 1995 استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، کلان شهر تهران و میزان مصرف انواع سوخت های فسیلی آن در یک بازه زمانی 11 ساله (1384 تا 1395) است. کلان شهر تهران به دلیل الگوی تولید، توزیع و مصرف بر مبنای سوخت های فسیلی و سبک زندگی مرتبط، سرانه بالایی در انتشار گازهای گلخانه ای دارد که آن را به بزرگ ترین کانون انتشار این گازها بدل کرده است.  نتایج محاسبات با خط مشی پنل بین دولتی درباره تغییرات آب وهوا (رهیافت تولید- مبنا) نشان دهنده افزایش سرانه انتشار دی اکسید کربن کلان شهر تهران در یک بازه زمانی 10 ساله است (سرانه 94/4 و 09/5 تن به ازای هر شهروند در سال های 1385 و 1395). همچنین با استفاده از رهیافت مصرف- مبنا، سرانه رد پای کربن هر شهروند تهرانی 77/7 تن در سال به دست آمد. درنهایت، سرانه انتشار دی اکسید کربن کلان شهر تهران با برخی از کلان شهرهای دنیا مقایسه شد که نتایج نشان می دهد که سرانه انتشار دی اکسید کربن تهران بالاتر از کلان شهرهای بزرگ و پرجمعیتی چون ریودوژانیرو، سئول، بانکوک، بوینس آیرس، هنگ کنگ و لندن است. [1]. Intergovernmental Panel on Climate Change ( IPCC 1995 guidelines)
۷.

شناسایی گردوغبار و تحلیل آن بر روی تصاویر ماهواره ای مودیس (مطالعه موردی: شهرستان زابل)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاخص آکرمن شهرستان زابل گردوغبار مودیس NDVI

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۸۲
آلودگی هوا در شهرها یکی از مشکلات جدی زیست محیطی است. در کشور ایران چند سالی است که این پدیده دامن گیر مناطق وسیعی شده است و شهرستان زابل به دلیل شرایط خاص ژئومورفولوژی و اقلیمی از کانون های اصلی این پدیده است. در تحقیق حاضر، شهرستان زابل به دلیل وجود پدیده گردوغبار فراوان در آن به عنوان منطقه مطالعاتی انتخاب گردیده است. با توجه به این که این منطقه در ماه های تابستان خصوصاً تیر و مرداد دارای حداکثر میزان گردوغبار است، روزهای 21 مردادماه 1396 و 14 تیرماه، 4 و 21 مردادماه سال 1397 به عنوان چهار رویداد پر گردوغبار موردبررسی قرار گرفتند. در این خصوص از تصاویر ماهواره ای سنجنده مودیس استفاده شد و پس از اعمال دو شاخص گردوغبار آکرمن و TDI روی این تصاویر، مقایسه ای بین نتایج آن ها با یکدیگر و همچنین با نتایج شاخص پوشش گیاهی (NDVI) انجام گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که در هر چهار رویداد موردبررسی، بهترین کارایی مربوط به شاخص TDI بوده و این شاخص نتایج بهتر و قابل قبول تری را در منطقه موردمطالعه با توجه به میزان واقعی گردوغبار ارائه داده است. همچنین نتایج ارزیابی صحت تصاویر نشان داد که شاخص TDI با دقت قابل قبولی به شناسایی گردوغبار در منطقه پرداخته است. به گونه ای  که در هر چهار رویداد موردبررسی ریزگردهای با شدت بالا بیشتر در قسمت های شرقی و جنوب شرقی منطقه مطالعاتی وجود داشته است و نقشه NDVI نیز، نشان از رابطه مستقیم پوشش گیاهی منطقه با پدیده گردوغبار و ضعف پوشش گیاهی در نواحی دارای شدت بالای گردوغبار دارد.
۸.

تحلیل رابطه بین قابلیت پیاده روی و پایداری اجتماعی موردمطالعه: شهر سبزوار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه پایدار پایداری اجتماعی قابلیت پیاده روی شهر سبزوار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۱۰۹
امروزه یکی از دغدغه های برنامه ریزان شهری، رسیدن به پایداری شهری و از آن جمله پایداری اجتماعی است. از نظر نوشهرگرایان، یکی از مهم ترین عوامل کالبدی- فضایی مؤثر بر پایداری اجتماعی، قابلیت پیاده روی می باشد که بیانگر پتانسیل محیط مصنوع در تسهیل پیاده روی است. از نظر پیروان این رویکرد شهرسازی، قابلیت پیاده روی می تواند به ایجاد جامعه ای سالم و پایدار کمک کند. با توجه به اهمیت بحث، در این نوشتار، تلاش شده که با انجام یک پژوهش پیمایشی، رابطه بین قابلیت پیاده روی و مؤلفه های پایداری اجتماعی در شهر سبزوار موردبررسی و تحلیل قرار گیرد. حجم نمونه 400 نفر تعیین شده و سهم هر محله از حجم نمونه به تناسب سهم جمعیتی آن در کل شهر محاسبه شده است. روش نمونه گیری در این تحقیق، به صورت تصادفی ساده بوده و جهت تحلیل، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان دهنده رابطه مثبت قابلیت پیاده روی با متغیرهای تعلق مکانی، رضایت سکونتی و عدالت در دسترسی به خدمات است؛ اما این متغیر با دو بعد دیگر پایداری اجتماعی یعنی احساس امنیت و سرمایه اجتماعی رابطه معنادار ندارد. درمجموع، یافته های پژوهش، رابطه معنادار بین قابلیت پیاده روی و پایداری اجتماعی را تائید می کند؛ بنابراین می توان گفت، افزایش قابلیت پیاده روی محلات شهری می تواند به پایداری اجتماعی کمک کند.
۹.

بررسی اثرات تابش خورشید بر سطوح گنبد مساجد مناطق بیابانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تابش خورشید گنبد مساجد نرم افزار رویت ردینس مناطق بیابانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۱۰۲
ساختن بناهای مذهبی در گذشته با در نظر گرفتن آسایش و راحتی کالبد بنا در برابر شرایط اقلیمی سخت منطقه، مورد توجه معماران بوده است. ساختار مساجد به عنوان یکی از بناهای مذهبی کشورمان، در اکثر نقاط اقلیمی مخصوصاً مناطق بیابانی با سقف های گنبدی گوناگون بوده است. این پژوهش به دنبال بررسی عملکرد انواع گنبدهای مساجد مناطق بیابانی به لحاظ فرم و ابعاد در میزان جذب تابش خورشید است. بدین منظور داده های آب و هوائی (دمای خشک و مرطوب، تابش و وضعیت تابش) از ایستگاه های هواشناسی شهرهای اصفهان و یزد طی دوره ی آماری پانزده ساله (1370-1385) استخراج شدند و همچنین نقشه گنبد مساجد از طریق اسناد کتابخانه ا ی رشته معماری دریافت شده است. در این راستا پنج نمونه از گنبد مساجد مناطق بیابانی ( مسجد امام اصفهان، میر چخماق، شیخ لطف الله، سارو تقی و مسجد علی) انتخاب گردیده و سپس گنبدها طبق ابعاد دقیق در نرم افزار رویت 2017 مدلسازی شده است تا میزان جذب تابش خورشید بر سطوح گنبدها در گرم ترین روز سال در سه بازه ی زمانی ساعات 14، 16و 18 برای مناطق بیابانی با استفاده از انرژی پلاس تحت موتور ردینس بدست آید. نتایج نشان داد میزان جذب تابش خورشید بر سطوح گنبدی به فرم و ابعاد آن بستگی دارد. در ساعت 14 گنبدهای با خیز بلند تقریبا 58% و گنبدهای با خیز کم 75% ، در ساعت 16 گنبدهای با خیز کم 68% و گنبدهای با خیز بلند 51% و در ساعت 18 گنبد با خیز بلند 49% و گنبد با خیز کم 46% از سطوح خود را در معرض تابش قرار می دهند. عملکرد گنبدهای خیز بلند مساجد، در گرمترین موقع روز نسبت به گنبدهای خیز کم بسیار بهینه تر می باشند زیرا گنبدهای خیز بلند در این ساعات سایه اندازی بیشتری ایجاد می نمایند.
۱۰.

ارزیابی زیست پذیری شهرهای کوچک از دیدگاه شهروندان مطالعه موردی شهر کاشمر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زیست پذیری جامعه شهری شهر زیست پذیر کاشمر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۳۰
با وقوع رشد سریع شهرنشینی و افزایش مشکلات ناشی از آن، ضرورت تلاشی همه جانبه برای نجات شهر و سالم سازی آن بیش ازپیش احساس می شود. در پاسخ به بحران های موجود در شهرها، نظریه ها و رویکردهای مختلفی برای خروج از این مشکلات مطرح شده که یکی از این نظریه ها رویکرد شهر زیست پذیر است. هدف از پژوهش حاضر بررسی و ارزیابی زیست پذیری شهر کاشمر از دیدگاه شهروندان است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها، کتابخانه ای و پیمایشی می باشد. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهر کاشمر تشکیل می دهند و بر مبنای روش کوکران، 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده اند. روایی پرسشنامه تحقیق، بر مبنای نظر اساتید و کارشناسان حوزه مدیریت شهری بررسی و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در حد مطلوب (831/0) تشخیص داده شد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که رابطه معناداری بین ویژگی های فردی (سن و جنس) و شاخص های زیست پذیری در این شهر وجود ندارد ولی ارتباط بین شاخص های زیست پذیری با سه متغیر دیگر (تحصیلات، شغل و وضعیت سکونت) در حد معنی دار است. مقایسه میانگین رتبه ها با استفاده از آزمون فریدمن نشان می دهد که بالاترین میانگین رتبه، به بعد اقتصادی اختصاص دارد و بدین معناست که شهر کاشمر در بعد اقتصادی از زیست پذیری بالاتری نسبت به سایر ابعاد اجتماعی و زیست محیطی برخوردار است. جهت رتبه بندی متغیرها در هریک از ابعاد، متغیر فرصت های شغلی موجود در بعد اقتصادی، متغیرهای حس هویت و تعلق مکانی در بعد اجتماعی و متغیر رضایتمندی از فضاهای عمومی در بعد زیست محیطی، بالاترین میانگین رتبه را به خود  اختصاص داده اند.
۱۱.

تحلیل الگوی توسعه فیزیکی شهرهای نواحی بیابانی با رویکرد آینده نگاری (مطالعه موردی: شهر یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آینده نگاری توسعه فیزیکی سناریو یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۸۳
شهرنشینی شتابان شهرها و ظرفیت محدود آن ها، توجه به سناریو نگاری را در قالب توسعه فیزیکی شهر بیش ازپیش ضروری ساخته است. در این راستا تحقیق حاضر با هدف تبیین الگوی توسعه فیزیکی شهر یزد با رویکرد آینده نگاری در تلاش است که روند توسعه شهر را در مسیر صحیحی هدایت کند. نوع تحقیق حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر گردآوری داده ها، توصیفی- تحلیلی بوده است. در این پژوهش به منظور بررسی چگونگی رشد و توسعه فیزیکی شهر یزد از مدل هلدرن و برای بررسی وضعیت های محتمل توسعه در آینده از رویکرد آینده نگاری استفاده شده است. بدین منظور از نرم افزار میک مک برای بررسی عملکرد شاخص ها و برای بیان وضعیت های محتمل توسعه فیزیکی شهر یزد در افق 1410 اقدام به تحلیل عوامل کلیدی در محیط سناریو ویزارد شده است. نتایج تحقیقات بر اساس محاسبات مدل هلدرن نشان می دهد که حدود 83/39 درصد رشد شهر یزد در فاصله سال های 1355 تا 1395 بر اثر رشد افقی و حدود 16/60 درصد مابقی توسعه شهر ناشی از رشد جمعیت شهر بوده است. عوامل کلیدی در محیط سناریو ویزارد بیانگر سه نوع سناریو (سناریو قوی:4 سناریو، سناریو ضعیف: 1580 سناریو و سناریو محتمل: 16 سناریو) بوده است. سناریوهای محتمل با 128 حالت دارای سه وضعیت (مطلوب، ایستا و بحرانی) بوده اند که وضعیت مطلوب با 10 سناریو، محتمل ترین سناریوی پیش روی آینده توسعه فیزیکی شهر یزد تشخیص داده شده است.
۱۲.

بررسی نقش پروژه های بهسازی بافت باارزش در توسعه کالبدی روستاهای استان یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روستا بافت باارزش طرح بهسازی توسعه کالبدی استان یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۱۱۵
هدف از این تحقیق بررسی تأثیرات پروژه های بهسازی بافت باارزش به عنوان مهم ترین ابزار، جهت مداخلات برنامه ریزی شده و متمرکز دولتی در توسعه کالبدی و محیطی روستاهای اسلامیه، فهرج، عقدا، شمسی و خرانق از توابع استان یزد می باشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و روش آن به صورت توصیفی و پیمایشی می باشد. جمع آوری اطلاعات به دو شیوه کتابخانه ای (مقاله، کتاب، مجله، وب سایت های اینترنتی و...) و پیمایشی (پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده) صورت گرفته است. نمونه آماری در این تحقیق 75 نفر از کارشناسان و متخصصان عمران، معماری، شهرسازی و برنامه ریزی روستایی می باشند که با پروژه های بهسازی بافت باارزش روستایی و جزئیات اجرایی آن ها آشنا بوده اند. تجزیه وتحلیل داده ها با نرم افزار SPSS و آزمون T تک نمونه ای انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اجرای پروژه های بهسازی بافت های باارزش بر مؤلفه های احیا، مرمت و جلوه بخشی به عناصر کالبدی درون بافت (گره، لبه، نشانه، مرکز و راه)، ساماندهی و روان سازی عناصر ارتباط دهنده و دسترسی های محله ای، ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و هویت بخشی به ﻫﺴﺘﻪ ﮐﻬﻦ و واﺟﺪ ارزش روﺳﺘﺎ، ایجاد و تجهیز تأسیسات و کانال های هدایت و جمع آوری آب های سطحی، ارتقای کیفیت جداره ها و کف در سلسله مراتب معابر (رنگ، بافت، ترکیب و نوع مصالح)، استفاده از مصالح بوم آورد منطقه در بهسازی بافت و ارائه الگوهای بومی و ﺧﻠﻖ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﻨﻮع در ﺑﺎﻓﺖ و ﻣﻌﺎﺑﺮ درون روستایی (پله، سکو، تجهیزات روشنایی و...) تا سطح معناداری 01/0 تأثیر داشته است و باعث بهبود و ارتقای وضع موجود  شده است. همچنین تأثیر اجرای پروژه ها بر مؤلفه های استفاده بهینه از کاربری های متروکه، تبدیل آن ها به کاربری هم سنخ فعال و استفاده از شاخص های مدیریت بحران در اجرای الگوهای بهسازی تا سطح 05/0 معنادار بوده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۶