امروزه صاحب نظران و اندیشمندان حوزه های برنامه ریزی شهری و نهادهای مدیریتی شهر معتقدند که کاهش و حل مشکلاتی که گریبانگیر شهرها شده است٬ با نگاه صرف تحکم گرایی و برنامه ریزی از بالا به پایین که عمدتاً در قالب طرح های فیزیکی و کالبدی ارائه می شود قابل انجام نیست، بلکه رفع مشکلات شهر درگرو توجه به مردم٬ خصوصیات و توانمندی های آنان و همچنین تأکید ویژه به روند برنامه ریزی از پایین به بالا در محیط های شهری است. سرمایه اجتماعی یکی از خصوصیات ارزشمند مردم است و از متغیرهای اصلی آن، میزان آگاهی و اعتماد اجتماعی است. در این پژوهش به ارزیابی و سنجش این مهم به روش توصیفی- تحلیلی اقدام شده است. بدین منظور داده ها و اطلاعات موردنیاز از میان جامعه آماری(179574 نفر جمعیت منطقه سه شهرزاهدان) با استفاده از پرسشنامه (از میان 320 نفر نمونه آماری براساس فرمول کوکران) جمع آوری گردید. نتایجی که پس از تجزیه و تحلیل های کمی و کیفی (با بهره گیری از طیف لیکرت، SPSS، آزمون T تک نمونه ای) بدست آمد، بیانگر آن است که شهروندان منطقه سه زاهدان از نظر میزان " آگاهی عمومی" در وضعیت بالاتر از حد متوسط (بر اساس طیف 5 گزینه ای لیکرت عدد 3 حد متوسط در نظر گرفته شده است) قرار دارند و از نظر"میزان اعتماد به نهادهای اجرایی"، این نسبت از حد متوسط پایین تر می باشد و نشان از اعتماد پایین مردم به نهادها و دستگاه های اجرایی دارد. اینک با توجه به اینکه شهروندان منطقه سه شهر زاهدان از نظر میزان آگاهی(اجتماعی، اقتصادی و سیاسی)، در وضعیت مطلوبی بسر می برند، لیکن از نظر میزان اعتماد به مسئولین اجرائی و مدیریتی شهر دارای اعتماد کمی هستند، لذا برنامه ریزان و مسئولین شهری بایستی بیش از پیش به این مهم توجه نموده و با بهبود روش ها و تجدیدنظر درعملکردها، اعتماد اجتماعی شهروندان را جلب تا با مشارکت آنها کارکردهای شهری را ارتقا بخشند.
پژوهش حاضر با هدف شناسایی و مکان یابی پهنه های مناسب اکوتوریسم شامل، کوهنوردی، دامنه نوردی، ورزش های زمستانی، ورزش های آبی، طبیعت درمانی و چشم انداز انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی، مطالعات کتابخانه ای و میدانی و هم چنین استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS بوده است. به همین منظور لایه های اطلاعاتی مورد نیاز شامل نقشه های سطوح ارتفاعی، شیب، جهت شیب، پوشش گیاهی، چشمه های معدنی، نزدیکی به مراکز مسکونی، امنیت، تسهیلات و خدمات، دسترسی به راه ارتباطی تهیه شدند. سپس با تلفیق و همپوشانی لایه های اطلاعاتی در محیط GIS، نقشه نهایی جهت فعالیت اکوتوریسمی در منطقه در سه پهنه با قابلیت ضعیف، متوسط و خوب ترسیم گردید. نتایج حاصل از نقشه نهایی اکوتوریسم نشان داد که پهنه خوب با مساحت 30/1080 کیلومترمربع معادل 78/25 درصد مساحت منطقه، پهنه متوسط با 28/1816 کیلومتر مربع معادل 34/43 بیشترین درصد پوشش منطقه و پهنه ضعیف با مساحت 60/1269 کیلومتر مربع معادل 30/30 درصد و را به خود اختصاص داد و با استفاده از نتایج حاصل از مدل تصمیم گیری چند معیاره AHP به اولویت بندی پهنه های اکوتوریسم پرداخته، و مشخص گردید که پهنه چشم انداز با امتیاز 370/0 در رتبه اول و پهنه های دامنه نوردی، کوهنوردی، ورزش های آبی، طبیعت درمانی و ورزش های زمستانی به ترتیب در رتبه های بعدی قرار گرفتند.
مذهب از گذشته های دور، نقش عمده در استقرار و رونق سکونتگاههای انسانی داشته است. بطور عمده دو نقش کلیدی در این خصوص را می توان ابتدا ناشی از افزایش حس وابستگی فرد به مکان و تعلق خاطر درونی او به نیرویی فرامادی و سپس ناشی از مزیتهای اقتصادی که در نتیجه حضور زائران از دیگر نقاط و احتیاج آنها به کالا و خدمات است برشمرد. می توان گفت رونق گردشگری مذهبی و زیارت نیز برپایه همین موضوع است. براساس آمار مرکز آمار ایران در حال حاضر در 390 نقطه روستایی استان بقعه امام زاده وجود دارد که شامل 10.8% از نقاط روستایی می شود. با توجه به اینکه جمعیت روستایی استان، طی سالهای اخیر همواره با کاهش جمعیت روبرو بوده است و این مساله در نواحی محروم استان شدت بیشتری دارد، لذا این مطالعه به بررسی تغییرات جمعیتی روستاهای دارای امام زاده و فاقد امام زاده در نواحی محروم استان با هدف دستیابی به رهیافت توسعه محلی روستایی با تکیه بر این نقاط می باشد. براین اساس در این مطالعه ضمن استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تشکیل پایگاه اطلاعات مکانی از تمامی روستاهای استان، براساس مدلهای تصمیم گیری چندمعیاره فضایی و با توجه به شاخصهای مربوط به ویژگیهای موقعیتی و میزان بهره مندی نقاط روستایی از خدمات، اقدام به شناسایی نقاط محروم استان گردید. در این مرحله54 نقطه روستایی دارای امام زاده شناسایی شد. در ادامه با استفاده از روشهای مقایسه ای نظیر آزمون tبا دو نمونه مستقل و آزمون کای اسکوئرپیرسون و ضریب همبستگی وی کرامر، تفاوتهای جمعیتی بین این روستاها با روستاهای فاقد امام زاده بررسی شد. نتایج این تحلیل نشان داد که تفاوت معناداری بین میانگین جمعیت روستاهای دارای امام زاده وفاقد آن وجوددارد. همچنین ارتباط معناداری بین اندازه جمعیتی سکونتگاه روستایی با وجود یا عدم وجود امامزاده قابل مشاهده است که مبین نقش مهم این روستاها در تثبیت جمعیت روستایی در نواحی محروم استان است.
بافت های قدیمی شهرها به عنوان ارزشمندترین بافت های شهری هستند که ارزشهای فرهنگی اصیل زیادی برای شهرها دارند. اکثر بافت های قدیمی در طول زمان با فرسودگی مواجه شده و شادابی و سلامت خود را از دست می دهند. یکی از مهمترین مسائلی که در چند دهه اخیر مورد توجه مسؤولان و اندیشمندان مسائل شهری و بخصوص بافت های فرسوده شهری قرار گرفته است موضوع استفاده از ظرفیت های سرمایه اجتماعی بمنظور تسهیل در روند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری است. سطح اعتماد، مشارکت، انسجام اجتماعی و سایر مؤلفه های سرمایه اجتماعی افراد ساکن در بافت های فرسوده از مهمترین ظرفیت ها بمنظور بهبود وضعیت این بافت های شهری می باشند. از این رو در این تحقیق به بررسی میزان تأثیر مؤلفه ی سرمایه اجتماعی و تأثیر میزان هر یک از شاخص های آن در مشارکت ساکنان بافت های فرسوده منطقه 9 شهرداری تهران پرداخته می شود. روش تحقیق این مقاله توصیفی – تحلیلی بوده و به منظور بررسی سطح سرمایه اجتماعی افراد و همچنین میزان تمایل آنها به مشارکت در بافت های فرسوده از ابزار پرسشنامه بهره گرفته شده است. همچنین به منظور آزمون فرضیات تحقیق از نرم افزار SPSS و تحلیل-های آماری پیرسون، آزمون تفاوت میانگین T، تحلیل واریانس یک طرفه و تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج آزمون نشان دهنده این است که مؤلفه های سرمایه اجتماعی نقش زیادی در تبیین میزان مشارکت ساکنان بافت فرسوده در بهسازی و نوسازی دارد و با تاکید بیشتر بر ظرفیت سرمایه اجتماعی ساکنان این بافت ها می توان از این عامل در جهت تسریع در روند نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری استفاده نمود.
پژوهش حاضر با روش شناسی « توصیفی – تحلیلی» با هدف تحلیل فضایی رویکردهای مداخله کالبدی در بافت فرسوده شهر باغملک به انجام رسیده است. جهت دستیابی به هدف پژوهش و با توجه به وضعیت محدوده مورد مطالعه و داده های در دسترس، پنج شاخص تأثیرگذار در زمینه مداخله کالبدی یعنی قدمت بنا، مساحت بنا، ارزش بنا، نوع مصالح بکار رفته در بنا و وضعیت شبکه ارتباطی با 24 متغیر انتخاب گردیده و از دیدگاه 15 نفر از کارشناسان برای تشخیص نوع مداخله در 4 رویکرد بازسازی، بهسازی، مرمت و نوسازی مورد ارزیابی قرار گرفته است. تهیه لایه ها و اطلاعات مربوط به داده ها و شاخص های منتخب پژوهش بر مبنای متغیرهای تشکیل دهنده آنها، بر اساس برداشت و مشاهدات میدانی و ترسیم در محیط نرم افزار Arc GIS 10، بانک اطلاعات شهرداری باغملک و طرح هادی شهر انجام شده است. جهت تحلیل و وزن گذاری داده های بدست آمده از نظرات کارشناسان برای تعیین نوع مداخله کالبدی، از مدل میانگین هندسی باکلی فازی(FBGM) استفاده شده و نتایج حاصله در لایه های حاصل از شاخص های 5گانه در محیط نرم افزار ArcGIS 10 اعمال و به شناخت نوع مداخله کالبدی در بافت فرسوده شهر باغملک اقدام شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که رویکرد مداخله به صورت بهسازی در بافت در اولویت اول مداخله قرار دارد. بدین صورت که قسمت های عمده بافت در حواشی خیابان های اصلی آن با توجه به شاخص های مطرح شده و گستردگی پراکنش آنها و وزن های بدست آمده از نظرات کارشناسان عمدتاً نیازمند مداخله به صورت بهسازی می باشد.
رودخانه به صورت یک سیستم عمل می کند که دخالت جامعه انسانی همچون برداشت شن و ماسه از بستر آن، تغییراتی را در این سیستم به دنبال دارد. پیشرفت تمدن بشری در امر احداث سازه نیاز بشر به شن و ماسه را افزایش داده است به طوریکه برداشت بدون برنامه ریزی مصالح رودخانه ای، اثرات مخربی بر پیکره مورفولوژی و محیط زیست رودخانه خواهد داشت. هدف اصلی این تحقیق شناسایی اثرات برداشت شن و ماسه بر تغییرات دانه بندی رسوبات رودخانه زرین گل و شناسایی تغییرات مورفولوژیکی روی داده در بستر رودخانه در اثر این برداشت ها بوده است. رودخانه زرین گل در غرب شهر گرگان و بین علی آباد و زرین گل قرار دارد و یکی از سرشاخه های مهم گرگان رود محسوب می-گردد. به منظور انجام این تحقیق از داده ها و ابزار مختلفی چون نمونه های رسوب، نقشه، جی پی اس، دوربین، دستگاه غربال و نرم افزارهای Google Earth, Arc GIS, GRADISTAT, Excel استفاده شده است. به منظور دستیابی به هدف تحقیق طی بازدیدهای میدانی صورت گرفته اقدام به نمونه-برداری از رسوبات بستر رودخانه شد و نتایج حاصل از آنالیز نمونه ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد اندازه رسوبات بستر رودخانه در محل های برداشت نسبت به نمونه های بالادست و پایین دست تغییرات چشمگیری داشته است. میانگین قطر رسوبات در محل های برداشت نسبت به نمونه های بالادست و پایین دست کاهش یافته است این درحالی است که درصد ذرات سیلت و رس و ذرات ماسه، در محل های برداشت افزایش قابل توجهی نسبت به بالادست و پایین دست داشته که دلیل آن تعلیق مواد و رسوبات ریز در پی عملیات برداشت مصالح رودخانه ای می باشد. همچنین برداشت های صورت گرفته باعث تغییرات شدیدی در مورفولوژی آبراهه زرین گل شده است که مهمترین آنها تعمیق بستر رودخانه به ویژه در بالادست محل های برداشت، ایجاد پادگانه در کناره های بستر و تشکیل گودال های وسیع در محل های برداشت می باشد.
مطالعه مخروط افکنه ها، به دلیل نقش مهمی که در زندگی ما دارند یک ضرورت محسوب می شود. دامنه های جنوبی کوههای آلاداغ در شمال شرقی ایران از مناطقی است که مخروط افکنه های قابل توجهی در آن شکل گرفته است. این مخروط افکنه ها از آغاز شکل گیری تحت تاثیر عواملی قراردارند که از مهمترین آنها می توان به آب و هوا اشاره نمود. جهت مطالعه ی تاثیرات این عامل روی مخروط افکنه ها ، تعداد 29 مخروط افکنه همراه با حوضه آبریز آنها مشخص و مرز بندی و با روش های میدانی و نرم افزار های GIS ویژگی های آنها اندازه گیری شد. باتوجه به موضوع پژوهش لازم بود که عناصر آب و هوایی نیز اندازه گیری شود. بدین منظور آمار 35 ساله ی ایستگاه های هواشناسی منطقه، مورد استفاده قرار گرفت. با تکمیل شدن مطالعات مشخص شد در بین عناصر آب و هوایی دما و بارش بیشترین تاثیرات را روی مخروط افکنه ها داشته است. دما با تاثیر گذاری در انواع هوازدگی و در نتیجه در تهیه رسوب، تاثیرات خود را روی مخروط افکنه ها اعمال نموده است بارش نیز با ایجاد سیلاب، جریانات مختلف سطحی و عمقی، تاثیر در فعالیت های انسانی، حرکات دامنه ای و انواع هوازدگی در بسیاری از ویژگی های مخروط افکنه ها تاثیرات زیادی داشته است. جهت تکمیل این پژوهش روش های تجربی و کمی نیز مورد استفاده قرار گرفت. بدین منظور بسیاری ازویژگی های مخروط افکنه ها و عناصر آب و هوایی اندازه گیری و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت، خروجی آن نشان داد رابطه نزدیکی بین عناصر آب وهوایی و برخی از ویژگی های مخروط افکنه های منطقه وجود دارد که در این میان رابطه بین بارش و عمق کانال میانی مخروط افکنه ها نمود بیشتری داشت.
توسعه پایدار روستایی منوط به پایداری ابعاد مختلف توسعه (اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) می-باشد. به طوری که بدون تحقق پایداری در هر یک از ابعاد مذکور، توسعه پایدار روستایی با چالش های متعددی مواجه خواهد شد. در این میان، پایداری اجتماعی یکی از سه رکن اساسی و هدف غایی توسعه پایدار بوده که محققان در پژوهش حاضر به دنبال بررسی وضعیت کلی آن و همچنین، عوامل تبیین کننده پایداری اجتماعی در بین جوامع روستایی می باشند. جامعه آماری پژوهش حاضر را، که بر مبنای هدف از نوع کاربردی و روش آن توصیفی است، کلیه سرپرستان خانوارهای مناطق روستایی شهرستان چرداول (9107 = N) تشکیل می دهد که با استفاده از فرمول کوکران 260 نفر به عنوان نمونه انخاب شده اند. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بوده که روایی آن با مراجعه به اساتید دانشگاهی و انجام اصلاحات لازم مورد تأیید قرار گرفت. برای بررسی پایایی ابزار تحقیق،30 پرسشنامه در یک روستای خارج از محدوده مورد مطالعه تکمیل گردید و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده (819/0)، نشان دهنده قابلیت اعتماد و اعتبار بالای ابزار تحقیق بود. جهت دستیابی به اهداف پژوهش از آزمون های توصیفی و تحلیل مسیر استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد سطح پایداری اجتماعی در بین 52 درصد افراد مورد مطالعه در سطح ضعیف و بسیار ضعیف، در بین 26 درصد افرد مورد بررسی در سطح توسط و در بین 22 درصد افراد، در سطح زیاد و بسیار زیادی می باشد. نتایج مدل تحلیل مسیر نشان داد سه متغیر امنیت (837/0)، عدالت (096/0) و کیفیت زندگی (872/0) دارای رابطه مستقیمی با پایداری اجتماعی روستاییان شهرستان چرداول می باشند.
