روانشناسی شناختی

نتایج پژوهش های اخیر حاکی از تأثیر دوزبانگی بر بسیاری از فرایندهای شناختی و هیجانی می باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی نقش دوزبانگی در پردازش هیجان خشم در زبان های اول و دوم دوزبانه های ترکی- فارسی می باشد. به منظور دستیابی به هدف پژوهش، تعداد 18 نفر دو زبانه متوالی ترکی- فارسی (با میانگین سنی 26 سال) از دانشجویان دانشگاه های تهران به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و در این پژوهش که یک پژوهش شبه تجربی است شرکت کردند. شرکت کنندگان علاوه بر پرسش نامه های تاریخچه زبانی، سلامت عمومی، و خلق مثبت و منفی، به آزمون کامپیوتری طراحی شده جهت القاء هیجان خشم و سپس انتخاب معناداری واژه های ترکی و فارسی و ناواژه پاسخ دادند. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که در موقعیت القاء خشم در مقایسه با موقعیت عادی، افراد به طور معناداری زمان بیشتری را صرف پاسخ به معنادار بودن یا نبودن واژه ها کردند. همچنین در گزینش واژه های ترکی در مقایسه با فارسی نیز به طور معناداری کندتر عمل کردند. به علاوه، در ارتباط با مقایسه هر دو زبان به صورت مجزا در هر دو موقعیت، نتایج مقایسه زوجی حاکی از این بود که زمان واکنش افراد به واژه های ترکی در موقعیت القاء خشم به طور معناداری طولانی تر بود. در نتیجه، می توان گفت که افراد دو زبانه ترکی- فارسی در موقعیت هیجانی و مشخصاً هیجان خشم، درگیری بیشتری با زبان اول دارند و زبان ترکی بار هیجانی و تداعی های احساسی بیشتر و عمیق تری برای آن ها داشته، و درگیری احساسی آن ها در زبان مادری شان بیش از زبان دومشان است.

هدف از پژوهش حاضر تعیین اثر سن و سطح مهارت برگشت سالتو بر توانایی چرخش ذهنی دختران شناگر بود. این پژوهش به صورت علی مقایسه ای و با طرح تک مرحله ای و پس رویدادی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شناگران دختر شهرستان شیراز که مهارت برگشت سالتو را آموزش دیده بودند. از بین آن ها به روش نمونه گیری هدفمند 60 آزمودنی انتخاب و سپس در چهار گروه (هفت تا نه سال با مهارت پایین، هفت تا نه سال با مهارت بالا، 10 تا 12 سال با مهارت پایین و 10 تا12 سال با مهارت بالا) قرار گرفتند. سطح مهارت سالتو براساس میانگین نمره سه داور تعیین گردید. برای اندازه گیری چرخش ذهنی از آزمون قلم و کاغذ تصویری (با پایایی 75/0 به روش آلفای کرونباخ) استفاده شد. یافته ها نشان داد که نمرات چرخش ذهنی بین گروه های سنی اختلاف معنادار ندارد (0638/p=)؛ این در حالیست که نمرات چرخش ذهنی بین دو گروه سطح مهارت اختلاف معنادار نشان داد (0001/P=). نتایج حاکی از آن است که چرخش ذهنی با سطوح مهارت متفاوت تغییر می کند. بنابراین احتمالاً می توان ویژگی های ذهنی ورزشکاران از جمله چرخش ذهنی را با استفاده از تمرینات مهارتی تغییر داد.

پژوهش های متعددی به بررسی تفکر آرزومندانه یا سوگیری تمایل در کودکان و بزرگسالان پرداخته اند اما پژوهشی در مورد تحول تفکر آرزومندانه در سنین کودکی و نوجوانی انجام نشده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تحول تفکر آرزومندانه در کودکان و نوجوانان سنین 7 تا 14 سال ایرانی است. پژوهش حاضر از نوع مطالعات تحولی با روش مقطعی بود. جامعه آماری، کلیه دانش آموزان سنین 7 تا 14 سال مدارس عادی دولتی شهر آمل در سال تحصیلی 99-98 بود. حجم نمونه شامل 240 نفر در 4 گروه سنی(هر گروه شامل 30 دختر و 30 پسر) که با روش نمونه گیری در دسترس، انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده، آزمون کارت علامت دار بود که به صورت نرم افزار تحت وب، طراحی شده بود. داده ها با روش تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر، تحلیل شدند. نتایج این پژوهش نشان دادند که تفکر آرزومندانه در کودکان و نوجوانان ایرانی نه تنها با افزایش سن کاهش نمی یابد بلکه افراد 14-11 سال در پیش بینی رویدادهای ناخوشایند، سوگیری شدیدتری نسبت به کودکان 10-7 نشان می دهند. با توجه به تأثیری که تفکر آرزومندانه در فرایند تصمیم گیری بویژه در پیش بینی رویدادهای منفی و به دنبال آن در بروز رفتارهای پرخطر دارد پژوهش بیشتر برای یافتن راهکارهایی برای آگاهی بخشی و متعادل سازی تفکر آرزومندانه، ضروری است.

تصمیم گیری غیراخلاقی می تواند هم خودخواهانه و به نفع خود و هم با هدف نفع رساندن به دیگران باشد. هدف این مطالعه بررسی نقش افتراقی حس قدرت، حس از جایگاه اجتماعی و روش های جایگاه طلبی اجتماعی شامل روش برتری و منزلت در پیش بینی تصمیم گیری غیراخلاقی به نفع خود و به نفع دیگران بود. شرکت کنندگان 150 نفر از شهروندان تهرانی بودند که به صورت داوطلبانه در مطالعه شرکت کردند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس حس قدرت، مقیاس حس جایگاه اجتماعی، مقیاس برتری-منزلت، و پرسشنامه تصمیم گیری غیراخلاقی استفاده شد. یافته های تحلیل رگرسیون نشان داد برتری به صورت مثبت و منزلت به صورت منفی با تصمیم گیری غیراخلاقی به نفع خود، رابطه دارد و در مورد تصمیم گیری غیراخلاقی به نفع دیگران، فقط برتری به صورت مثبت رابطه داشت. رابطه معنی داری بین حس قدرت و حس جایگاه اجتماعی و تصمیم گیری غیراخلاقی در دو وضعیت وجود نداشت. این مطالعه از تمایز مفهومی تصمیم گیری غیراخلاقی خودخواهانه یا به نفع خود و به نفع دیگران حمایت می کند. به نظر می رسد صرف قدرت و جایگاه اجتماعی عوامل مرتبط با تصمیم گیری غیراخلاقی نیستند، بلکه روش های کسب جایگاه یعنی برتری و منزلت مکانیسم های روانی تعیین کننده تری در احتمال تصمیم گیری غیراخلاقی هستند.

بازی های شناختی رایانه ای یک شیوه جدید و برانگیزاننده برای کودکان و نوجوانان می باشد که می تواند علاوه بر جنبه های سرگرم کننده، به آن ها کمک کند تا کارکردهای شناختی و خلاقیت خود را ارتقا ببخشند. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی اثربخشی بازی های شناختی رایانه ای بر کارکردهای اجرایی و خلاقیت کودکان پیش دبستانی انجام شده است. مطالعه ی حاضر در قالب روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل اجرا شده است. نمونه تحقیق 21 کودک دختر و پسر مقطع پیش دبستانی بودند که به شیوه در دسترس در یک مرکز پیش دبستانی شهر بوشهر انتخاب شدند و به شیوه همتاسازی بر اساس جنسیت، سن و هوش در سه گروه 7 نفره یعنی دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند. قبل و بعد از اجرای بازی های شناختی، آزمون خلاقیت تصویری تورنس و نرم افزار استروپ ساده و حافظه کاری وکسلر بر روی سه گروه اجرا شد. گروه های آزمایشی بازی های لوموسیتی و بازی های تتریس هر یک به مدت 16 جلسه ی یک ساعته بازی های شناختی را انجام دادند و گروه کنترل در این مدت هیچ گونه بازی را دریافت نکردند. نتایج نشان داد که انجام بازی های شناختی رایانه ای بر خلاقیت و حافظه کاری کودکان پیش دبستانی تأثیر معنادار دارد ولی بر توجه انتخابی و انعطاف پذیری شناختی تأثیر معنادار ندارد. نتایج این پژوهش تلویحات نظری و کاربردی مهم در ارتباط با نقش بازی های شناختی رایانه ای در ارتقای کارکرد شناختی کودکان پیش دبستانی در بردارد.

یکی از توانایی های عالی مغز، حافظه است. ضعف حافظه دیداری-شنیداری منجر به اختلال خواندن، ریاضی و بیش فعالی می شود. بنابراین تدوین آزمونی جهت تشخیص توانمندی و کارایی دقیق حافظه ضروری می باشد. بر این اساس، آزمونی با استفاده از ادبیات نظری تهیه شده است. آزمون حافظه محقق ساخته از چهار بخش (حافظه عددی-کلامی، حافظه دیداری، حافظه کاری و حافظه شنیداری-جمله) تشکیل شده و اعتبار محتوایی آن توسط اساتید روانشناسی شناختی و مشاوره تائید و سپس با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی بر روی یک نمونه 308 نفری از دانش آموزان پیش دبستانی اجرا شد. سؤالات با روش آماری مناسب تحلیل و میزان اعتبار، پایایی و نمرات هنجار تعیین گردید. برای بررسی پایایی آزمون سه روش محاسبه گردید. ضریب پایایی با استفاده از روش همسانی درونی 83/0 به دست آمد و ضریب همبستگی پیرسون بین دو نیمه پرسشنامه 79/0=r تعیین گردید که نشان دهنده این است که بین دو نیمه پرسشنامه مذکور همبستگی زیادی وجود دارد. برای تعیین اعتبار سازه و مؤلفه های تشکیل دهنده پرسشنامه از روش تحلیل مؤلفه های اصلی با چرخش به شیوه نرمال شده واریماکس استفاده شد و جهت بررسی اعتبار افتراقی از آزمون تی مستقل استفاده شد نتایج نشان داد که بین میانگین نمرات دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معنی دار وجود دارد(001/0> p و 76/2= (204)t). با توجه به میزان پایایی و اعتبار به دست آمده، آزمون حافظه دیداری- شنیداری ابزاری است که می تواند مورداستفاده مراکز اختلالات و مشاوره قرار گیرد و به عنوان ابزاری برای سنجش و تشخیص زود هنگام دانش آموزان پیش دبستانی استفاده شود.

اهمیت درک آسیب شناسی، طبیعت و درمان اختلال طیف اوتیسم در طی دوره مدرسه همیشه مورد تأکید بوده است. کودکان با اختلال طیف اوتیسم مشکلاتی را در استفاده اجتماعی از ارتباطلات کلامی و غیرکلامی دارند که باعث محدودیت عملکردی در ارتباطات موثر، مشارکت اجتماعی، ارتباط اجتماعی و موفقیت تحصیلی کودک می شود از این رو پژوهش حاضر با هدف مقایسه ی دانش آموزان اوتیستیک با پیشرفت تحصیلی بالا و ضعیف از نظر راهبردهای یادگیری و کارکردهای اجرایی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان طیف اوتیسم دبیرستان شهرستان یزد است. با روش نمونه گیری در دسترس 30 دانش آموز اوتیسم با عملکرد تحصیلی بالا (گروه اول) با 30 دانش آموز طیف اوتیسم با عملکرد تحصیلی پایین از لحاظ هوش و مشکلات روانشناختی همگن شدند. پرسشنامه های صفات طیف اوتیسم، کارکردهای اجرایی و راهبردهای یادگیری بین آنها توزیع گردید. سپس داده ها با روش آماری تی تست مستقل بررسی شدند و نتایج نشان داد که دانش آموزان اوتیستیک با عملکرد تحصیلی بالا از نظر تمامی متغیرهای راهبردهای یادگیری و همچنین از نظر بازداری، تنظیم هیجانی، برنامه ریزی و سازمان دهی و انتقال توجه تفاوت معناداری با گروه دانش آموزان با پیشرفت پایین دارند. بنابراین نتیجه گیری می شود که دانش آموزان دارای طیف اوتیسم موفق در تحصیل بیشتر از راهبردهای یادگیری استفاده می کنند و وضعیت بهتری در زمینه کارکردهای اجرایی نسبت به دانش آموزان دارای طیف اوتیسم ناموفق در تحصیل دارند.