میقات حج

عرفات سرزمینی مقدس و از  نمادهای پیچیده حج است که در طول تاریخ، انسان های بی شماری با آن در ارتباط بوده و از معارف  بی پایانش بهره برده اند. این سرزمین مقدس، همواره با فراخواندن انسان ها به معارف و شناخت های ناب و توحیدیِ خود، مایه هدایت و آشنایی آنان با وظایف اصیل و ذاتی شان گردیده است. اما از آنجا که معارف و اندیشه های عرفات، ژرف و فناناپذیر است، بدیهی است که با گذشت زمان و رشد و شکوفایی اندیشه بشر، پیام ها و کارکردهای تازه تری می یابد. شناخت خود، دیگران (دوستان، همراهان، دشمنان و شیاطین)، جهان طبیعت و ماورا و مهم تر از همه، شناخت خداوند متعال، از جمله برجسته ترین کارکردها و معارف نمادین این سرزمین مقدس به شمار می رود که در کمال و دستیابی حج گزاران به قرب الهی، نقشی اساسی دارد که نیازمند تحلیل و بررسی است.   نوشتار حاضر با رویکردی ارتباطی، به معنا شناسی سرزمین مقدس عرفات، به عنوان یکی از نمادهای پیچیده حج پرداخته و کارکردها و جنبه های نمادین آن را به عنوان راهبردی شناختی برجسته کرده است.

حج،  از جهات مختلف در سرنوشت مسلمانان تأثیر گذار است و از بُعد اخلاقی و عرفانی، راز و رمزهایی دارد که در کمتر عبادتی می توان یافت. اسرار و معارف حج می تواند زائر سرزمین وحی را در مسیر سیر و سلوک و عرفان ناب قرار دهد.  بُعد اقتصادی حج نیز این ظرفیت را دارد که  بازار بین الملل اسلامی را رونق بخشد و اقتصاد کشورهای اسلامی را به سمت شکوفایی رهنمون سازد. و از نظر سیاسی، اجتماع میلیونی مسلمانان از سراسر جهان با زبان ها و ملیت های مختلف در ایام حج و در مکانی خاص؛ یعنی سرزمین وحی، فرصت تصمیم گیری های مهم را برای نمایندگان بیش از یک میلیارد مسلمان فراهم می کند. آری، حج فرصتی است بی بدیل برای جوامع اسلامی و اینجا است که  حضرت امام خمینی1 و مقام معظم رهبری دام ظله العالی  بر فرصت آفرینی حج تأکید فراوان داشته و دارند. دراین نوشته، با بررسی فرصت آفرینی حج از منظر امام خمینی=  و مقام معظم رهبری در دو  بُعد اخلاقی و سیاسی، کوشیده ایم با بهره گیری از پیام های ایشان به کنگره جهانی حج و بیاناتشان در جمع کارگزاران حج، این موضوع را در دو بعد اخلاقی و سیاسی بررسی و واکاوی کنیم.

اگر نایب به هنگام انجام دادن حجّ منوب عنه بمیرد، نیابت وی از دو جهت مورد بحث است:  نخست؛ از جهت صحت یا بطلان نیابت که تأثیر بسزایی در اِجزا یا عدم اِجزا از منوب عنه دارد و دوم؛ از جهت استحقاق نایب بر اجرتی که دریافت کرده یا قرار است بعد از عمل دریافت کند.از جهت اول، اگر مرگ وی پیش از احرام باشد، به اتفاق فقها عمل او باطل است و از منوب عنه مجزی نیست. همچنین اگر مرگ وی بعد از احرام و بعد از ورود به حرم باشد، به اتفاق فقها نیابت وی صحیح است و از منوب عنه مجزی است. ولی در جایی که مرگ وی بعد از احرام و قبل دخول در حرم باشد، اتفاقی بین فقها نیست و از آنان دو قول نقل شده که قول به عدم اِجزا موافق ادله است.از جهت دوم، اگر نیابت وی برای تفریغ ذمه منوب عنه باشد، استحقاق اجرت وی تابع اِجزا یا عدم اِجزا از منوب عنه است. اما اگر نیابت وی برای انجام دادن خصوص اعمال حج باشد (نه تفریغ ذمه)، دو حالت برای آن متصور است:1. اگر مقدمات انجام دادن حج (مثل طی مسیر) در اجرت دخالتی ندارد؛ در این صورت، بعد از مرگ نایب، وی مستحق اجرتی نیست.2.  و اگر نیابت وی برای خصوص اعمال حج، با دخالت مقدمات (به نحو مقدمیت یا به نحو جزئیت) باشد، هر مقدار عملی که از نایب برای تحقق حج منوب عنه انجام گیرد، به همان مقدار مستحق اجرت است.

تقریب و همگرایی از نیازهای اساسی و مهم امروزِ  جهان اسلام است. یکی از منادیان وحدت مسلمین و تقریب در جهان اسلام، امام خمینی است. توجه به مسئله تقریب، افزون بر سیره عملی امام خمینی، در مباحث علمی و آثار فقهی ایشان نیز متبلور شده است. در این پژوهش با تشریح آرای امام خمینی درباره ماهیت تقیه مداراتی، حکم تکلیفی و محدوده تقیه مداراتی، اجزای عمل مقرون به تقیه (چه تقیه خوفی، چه تقیه مداراتی) و مشروط نبودن تقیه به عدم مندوحه، و مقایسه این آرا با دیدگاه فقهای دیگر، و اهمیت تقریب و همگرایی در اندیشه فقهی امام خمینی تبیین شده است.

«نظیری» نیشابوری و گاه معروف به نظیری مشهدی از شاعران برجسته نیمه دوم قرن دهم و دو دهه نخستِ قرن یازدهم هجری است. مکان تولدش روشن نیست اما وفاتش را میان 1020 تا 1023 نوشته اند. وی سالها در ایران بود، به نقاط مختلف سفر کرد و عاقبت به هند نزد اکبرشاه و جهانگیر رفت. وی در سال 1002 به حج رفت و برگشت و سالهای پایانی عمر را در گجرات برای تجارت زندگی را سپری کرد. از اشعارش چنین بر می آید که هرچند بر مذهب امامی است، اما در هند آن هم در دربار اکبر شاه و جهانگیر، تقیه می کرده و اشعاری برای خلفا سروده است. نظیری، قصیده ای دارد که در ایام عزیمت به مکه معظمه سروده است.

در این نوشته، به ابعاد مختلف طرح جدید قربانی در معیصم، با استناد به اطلاعات پایگاه اینترنتی این طرح پرداخته ایم و به سئوال هایی که در این باره مطرح می شود پاسخ خواهیم داد و در ادامه، به خبری که در یکی از کشتارگاه های روباز این طرح، در موسم گذشته (1439ق.) رخداد، و به مصاحبه ای با مسئولان قربانی ایران در حج های اخیر خواهیم پرداخت. معرفی مراکز توزیع گوشت های قربانی در عربستان و کشورهای محل توزیع سیستم انتخاب گوسفند، دلیل ارزان تر بودن نرخ قربانی و چگونگی خرید قربانی و آمار قربانی ایران در موسم گذشته و نگاهی اجمالی به همکاری بانک توسعه حج و مسئولان قربانی در ایران و... از موضوعات مهمی است که دراین گزارش به آن پرداخته شده است. این اطلاعات می تواند مستندی باشد برای تعهدات طرف سعودی در ارائه و انجام قربانی.

موضوع زیارت از آغاز اسلام، مورد توجه مسلمانان بوده است. پیامبرخدا9  با توصیه زبانی و عملی به مسلمانان درباره زیارت، مشروعیت و بایسته بودن آن را از دیدگاه اسلام آشکار ساخت. وجود دلایل فراوان عقلی و نقلی در منابع معتبر شیعه و سنی، به خصوص آثار امام محمد غزالی درباره حیات برزخی، امکان ارتباط دو سویه زنده ها و مردگان با یکدیگر، به ویژه هنگام زیارت و تأثیر پذیری مزور از دعاها و احسان های زائر، مستمسکی قوی برای نقد دیدگاه های عالمان وهابی است که با وجود اذعان به حیات برزخی مردگان، به ویژه پیامبران(علیهم السلام)، در عین حال منکر چنین ارتباط و تأثیری هستند. در این مقاله ابتدا چند دسته از روایات مرتبط با عنوان بحث که مورد پذیرش علمای وهابی است، نقل گردیده، آن گاه دیدگاه های علمای وهابی مبنی بر انکار ارتباط میان مرده ها و زنده ها به خصوص زیارت کننده و زیارت شونده و مخالفت این دیدگاه ها با روایات یاد شده، در بوته نقد قرار گرفته است.