تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره 9 تابستان 1396 شماره 32 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی ویژگی های سبکی دُرِّسخن « غیاث»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: غیاث الدین بحرآبادی دُرِسخن ویژگی های سبکی پیروی گلستان قرن هشتم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۴۴۰
دُرِّسخن اثری منثور است آمیخته به نظم که در قرن هشتم هجری به وسیله ی غیاث الدین بحرآبادی حمویی به تقلید از گلستان سعدی نگارش شده است. این اثر، بین سال های 739تا 750 ه . ق، یعنی هشتادوسه تا نودوچهار سال پس از نگارش گلستان سعدی، و به همان سبک، نوشته شده است. می توان این اثر را پس از نزهه الارواح امیری حسینی در ۷۱۱ق. ، روضه خلد 733 ق و نگارستان جوینی که در 735ق نگاشته شده، چهارمین اثر نوشته شده به تقلید از گلس تان از لحاظ تاریخی دانس ت. اگرچه کتاب، توان برابری با کلام فاخر سعدى را ندارد، اما اثری پخته، سنجیده، زیب ا، ساده و مفید است. این مقاله بر آن است که ضمن معرفی کوتاه نویسنده و اثرش، ویژگی های سبکی کتاب دُرِّسخن غیاث را بررسی کند. نخست، به نویسنده ی آن یعنی «ابوالفتوح غیاث حمویی»، متخلص به «غیاث» و کتابش دُرِّسخن پرداخته و اطلاعاتی را به دست داده است. در ادامه مقاله، ویژگی های س بکی «دُرِّسخن» غیاث، مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که متن کتاب عرفانی، اخلاقی و تعلیمی است، به شیوه ای ساده و روان نوشته شده، گاهی با سجع و موازنه و صنایع لفظی و محسوس آراسته گردیده و ندرتا واژگانی دشوار و ناشناخته در آن به کار رفته است.
۲.

تاملی بر اخلاق مراقبت در مکتب تربیتی سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق مراقبت اخلاق سعدی جنسیت اخلاق اخلاق فمینیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۲۷۷
سعدی در عرصه نظم و نثر جزو کسانی است که به بُعد اخلاق توجه ویژه ای داشته است. مضمون بوستان سعدی، که اولین اثر مدون وی و جزو شاهکارهای بی رقیب شعر فارسی است، اخلاق و تربیت و سیاست و اجتماعیات می باشد که در ده باب گردآوری شده است. گلستان نیز گرچه هشت باب مختلف و یک مقدمه دارد اما، مضمون اصلی تمام باب های آن اخلاق است و نکته برجسته این آثار حکایاتی است که همه، انسان بااخلاق را با زبانی نرم و دلنشین برای مخاطب می شناساند. سعدی توانسته است اثری کاملاً شخصی در بهترین سنت رساله های اخلاقی فارسی پدید آورد. نکته حایز اهمیتی که در مداقه این آثار به دست می آید، عبارت است از نقش موثر توام عقل و احساس در اجرای اصول اخلاقی در جامعه که بیانگر هدف غایی سعدی می باشد چراکه، هدف او شناساندن اصول اخلاقی برای مردم نیست بلکه، جاری ساختن اخلاق متعهدانه در روح تک تک افراد جامعه می باشد که برای نیل به این مقصود اخلاق سنتی و اخلاق مراقبت در کنار هم و با هدایتگری نبوغ حکیم نواندیش ایفای نقش می کنند. در این مقال سعی بر آن است روش کاربرد توام عقل و عاطفه را از دیدگاه تربیتی سعدی واخلاق مراقبت را عیان تر طرح نماییم.
۳.

تحلیل مرگ و معاد در اسکندرنامه نظامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مرگ معاد نظامی اسکندرنامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۳۲۲
اعتقاد به روز رستاخیز ، شالوده فکری نظامی را تشکیل می دهد . نگرش حکیم گنجه درباره دنیا و آخرت و پیوستگی این دو با هم ، او را از دیگر شاعران پیش از خود متمایز ساخته است . این نوشتار می کوشد تا سیمای مرگ را در کتاب «اسکندرنامه»، بر اساس آیات و قرآن و احادیث و دیگر کتب دینی بررسی کند و ارتباط آن را با مقولاتی چون دین ، دنیا و معاد دریابد .نظام ی ضمن اشراف بر فلسفه اسلاف و عقای د آن ها ، سع ی دارد به تبیی ن مباحث ی بپردازد که با اندیشه های اسلامی پیوندی دیرینه دارد. ضرورت وجود عالم دیگر، میل به بقا و جاودانگی ، نامیرایی روح ، ناپایداری دنیا، بازگشت به اصل ، معاد جسمانی و امثال آن، از جمله مسائلی است که در این جستار مورد ارزیابی قرار گرفته است . در این مقاله، ابتدا مباحث یاد شده به شیوه کتابخانه ای بررسی شده و سپس به روش تحلیلی-توصیفی به نگارش در آمده است.
۴.

بررسی محتوای کنایه های غزلیات منزوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کنایه منزوی اعضای بدن انسان شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۱۹۱
کنایه یکی از مهمترین و تأثیر گذارترین عنصرهای  زیبایی سخن است که اکثر شاعران به آن توجه داشته و به تناسب سخن خود از آن بهره ی کافی برده اند .یکی از این شاعران حسین منزوی است او که خود، به خوبی زبان را می شناسد و با زبان نرم و لطیف شعرش دل و جان مخاطبش را تسخیر می کند، برای ارتباط بیشتر با خواننده ،کنایه را نیز به طرز  ماهرانه ،به  خدمت کلام می گیرد . در بررسی غزلیات منزوی،به این نکته پی می بریم که او سنت های بومی و کهن و آداب و رسوم و باورهای عامه را خوب می شناسد و با استفاده از آن ها و آمیختن این باورهای دیرینه ی  کهن سرزمینمان ،با زبان امروزی توانسته کنایه های بسیار زیبایی خلق کند که نه تنها به پیچیدگی کلامش منجر نشده ؛بلکه زبان گیرا و دلنشین او  را مردم پسندتر ساخته است . جان مایه ی کنایه های منزوی ،مسایل سیاسی و اجتماعی و عاطفی و در مواردی مربوط به زندگی روزمره است که برخی از فرهنگ گذشته وام گرفته شده و برخی دیگر مربوط به فرهنگ معاصر است . این مقاله می کوشد تا زاویه ی از زوایای کنایات منزوی را که با اندام های بدن پیوند دارد واکاوی نماید .
۵.

بررسی مینی مالیسم و مؤلّفه های آن در تذکره الاولیاء عطار نیشابوری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مینی مالیسم عطار نیشابوری تذکره الاولیاء مؤلفه های مینی مالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۳۰۳
مینی مالیسم یا کمینه گراییگونه ای نو در داستان است که بر حذف عناصر غیرضروری و ایجاز بیش از حد تأکید دارد و همین عامل، سبب سادگی و دوری از پیچیدگی در داستان ها می شود. اگرچه این گونه در ادب غرب پدیده ای نوظهور است، ولی نمونه های آن در آثار کهن ایرانی به وفور یافت می شود. تذکره الاولیاء عطار نیشابوری شاعر قرن هفتم هجری از این دسته از آثار است. برهمین مبنا نگارنده پژوهش حاضر برآن است با بررسی مینی مالیسم در اثر یاد شده، میزان مؤلّفه های آن را تحلیل نمایند. برای رسیدن به این منظور،  پس از بررسی کتاب تذکره الاولیا و استخراج حکایات و داستان های کوتاه مینی مالیستی، ویژگی های مختلف آن بررسی و تحلیل شد. این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای و بر مبنای توصیف و تحلیل انجام گرفته، این نتایج را در برداشته که حکایت های کوتاه تذکره الاولیاء با توجه به برخورداری از حجم کم، سادگی زبان، پیرنگ ساده، گفتگو، شخصیّت های محدود و محدودیت صحنه پردازی در زمره داستان های مینی مالیستی قرار می گیرد و عطار در این زمینه بسیار موفّق و الگویی برای دیگر نویسندگان بوده است.
۶.

آغازبندی و خاتمه سرایی در منظومه های فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحمید نعت منقبت مناجات مدیحه براعت استهلال اختتام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۴۳۷
آغازبندی آثار ادبی در نثر و نظم از آغاز ادب فارسی دری معمول گردید. در آثار برجسته نثر فارسی اصطلاح (دیباچه نگاری) و در آثار برجسته منظوم اصطلاح (آغازبندی) مترادف یکدیگرند با این تفاوت که در منظومه ها زمینه گسترده تری برای آغازبندی وجود دارد و چنین است در خاتمه نگاری و خاتمه سرایی. هنر آغازبندی و خاتمه سرایی را می توان در ردیف فنون ادبی و بدیعی به شمار آورد. این آرایه بر ادب و بلاغت گفتار بزرگان ادب چه در نثر و چه در نظم می افزاید. مشرب فکری، فلسفی، مذهبی و جهان بینی سخنوران را می توان از آغازبندی های آنان در آثارشان دریافت و به اسرار درون آنان پی برد. این مقاله به واکاوی آغازبندی و خاتمه سرایی منظومه و مثنوی های برجسته ی گلستان ادب فارسی می پردازد. آغازبندی در منظومه های فارسی با شاهنامه فردوسی شروع می شود و سپس سنایی در حدیقه الحقیقه به طور گسترده تری به آن می پردازد پس از سنایی پیروان مکتب سنایی چه در عرفان و چه در منظومه های غنایی همگی آغازبندی و خاتمه سرایی را تا دوره ی قاجاریه رعایت کرده اند. به ندرت منظومه و مثتوی می توان یافت که مانند مثنوی مولانا بدون آغازبندی و خاتمه سرایی باشد.
۷.

شکوه وطن در نگاه ایلیا ابوماضی و ملک الشعرا بهار (بررسی و نقد تطبیقی وطنیات دو شاعر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: وطنیات شعر مهجر جنبش مشروطه ایلیا ابوماضی ملک الشعرا بهار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۲۷۸
حب وطن نشان لطافت روح، رشد معرفت و انعکاس اصالت نژاد هر نویسنده و شاعر متعهدیست. در زبان عربی و فارسی «وطنیات» موضوعی است که در ادوار گوناگون تاریخ ادبیات در نظم و نثر جلوه گر بوده است. ناله و حنین بر ربع و اطلال و دمن در شعر عرب و به تبع آن در شعر فارسی نمونه هایی از این پرداخت هاست. در شعر معاصر عربی و فارسی نیز «حب وطن» همچنان از شاخصه های مهم شعر سیاسی- اجتماعی است. در آن سو امیرالشعرای عرب «احمد شوقی»، «الیاس فرحات» و بویژه «ایلیا ابوماضی» و در این سو «عارف»، «میرزاده ی عشقی»، «ایرج میرزا» و بویژه «ملک الشعرا بهار» را می توان نام برد. مقاله حاضر با هدف بررسی و نقد تطبیقی وطنیات بهار و ابوماضی، ما را به دریافت های جالبی از همسانی های فکری، ساختاری و صوری دو ادبیات رهنمون می سازد و چون همیشه مهر تأییدی بر پیوند ناگسستنی زبان و ادبیات دو ملت می نهد.
۸.

تفسیر کاربردی گونه های مختلف معشوق در اشعار سیمین بهبهانی با تکیه بر نظریات اریک فروم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیمین بهبهانی معشوق اریک فروم جامعه شناسی روان شناسی عشق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۲۸۹
سیمین بهبهانی معمار شعر عاشقانه معاصر است وهنر بزرگ وی در طراحی این جهانهای تودرتوی عاشقومعشوق است که هیچ یک در تزاحم با دیگری نیستند. براساس نظریات فروم بین عشق به خدا، عشق مادر بهفرزند، عشق برادرانه، عشق به جنس مخالف، ویا حتی عشق به نفس، فرق اساسی وجود ندارد؛ بلکه ماهیت اینعشقها، همه یکی است وتنها موضوع آنها متفاوت است. این جستار با روش تحلیلی - توصیفی به تفسیر گونه-های مختلف معشوق براساس نظریات اریک فروم با ذکر شواهد در اشعار سیمین بهبهانی پرداخته است کهبازتابی از رهیافت ترکیبی جامعهشناسی – روانشناسی را به خواننده عرضه میکند. نتایج این پژوهش نشانمیدهد که میان نظریات اریک فروم وسیمین بهبهانی درباره گونههای مختلف معشوق وجه اشتراک بسیاریوجود دارد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۰