راهبرد سیاسی

راهبرد سیاسی

راهبرد سیاسی سال چهارم بهار 1399 شماره 12

مقالات

۱.

تأثیر ایدئولوژی بر استراتژی گروه های تروریستی در مبارزه با آمریکا؛ مطالعه موردی القاعده

نویسنده:

کلید واژه ها: القاعده ایدئولوژی استراتژی آمریکا تروریسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 545 تعداد دانلود : 33
هدف این مقاله بررسی ایدئولوژی گروه تروریستی القاعده و تأثیر آن بر استراتژی این گروه در مبارزه با آمریکاست. سؤال اصلی مقاله این است که ایدئولوژی های القاعده چه تأثیری بر استراتژی هایش در مبارزه با آمریکا دارد؟ در بررسی مختصری از ادبیات موجود آشکار می شود که تعداد اندکی از آن ها به بررسی ایدئولوژی ها و استراتژی های گروه تروریستی پرداخته و بیشتر مطالبی که در این زمینه نگاشته شده در مورد ریشه های ترور، انگیزه های تروریست ها، و واکنش ضد تروریستی است. ایدئولوژی القاعده در نوع خود عمیقاً بین المللی است و تلاش می کند درگیری های منطقه ای و محلی را در قالب وسیع تری چون جنگ علیه مرتدین و کفّار قرار دهد. استراتژی القاعده به صورت منطقی از ایدئولوژی آن نشأت می گیرد در این میان اصلی ترین اولویت های استراتژیک القاعده بسیج مسلمانان برای یک جهاد جهانی علیه غرب و سرنگون کردن رژیم های مرتد به خصوص عربستان صعودی، مصر و پاکستان از اهداف اصلی به شمار می رود.
۲.

موانع تحقق دموکراسی در آسیای مرکزی

کلید واژه ها: آسیای مرکزی اقتدار گرایی جامعه مدنی دموکراسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 881 تعداد دانلود : 884
دموکراسی امروزه به عنوان مطلوب ترین شکل نظام سیاسی در قرن اخیر شناخته شده و در حال گسترش و تسری به اکثر نقاط دنیا است. کشورهای زیادی در صدد بر قراری نظام سیاسی مطابق با الگوی دموکراتیک بر آمدند و ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، خود را برآن مبنا بنا نهادند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری های آسیای مرکزی، این کشورها با چالش های فراوانی جهت ساختار سازی جدید روبرو شدند، عده ای از محققان بر این باور بودند که بستر به وجود آمده پس از فروپاشی شوروی فرصت مناسبی برای تأسیس نظام های سیاسی دمکراتیک به عنوان الگوی جایگزین نظم کمونیستی حاکم در این کشورهاست. بر خلاف دیدگاه موجود، با توجه به گذشت سه دهه از استقلال این جمهوری ها شاهد استقرار وجود حکومت های اقتدارگرا در کشورهای این منطقه می باشیم بطوری که رسوب تفکرات توتالیتری باز مانده از نظام کمونیستی مشخص می باشد، لذا این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای به دنبال پاسخ به این سؤال است که موانع داخلی عدم تحقق دموکراسی در این کشورها چیست؟ و سپس آنها را مورد مداقه علمی و واکاوی قراردهد. ضمنأ پژوهشگران بر این باوراند که وجود عوامل سیاسی و اجتماعی داخلی حاکم بر این کشورها از جمله متغیرهایی همچون؛ عدم قانون مداری، عدم وجود احزاب سیاسی متکثر، جامعه مدنی ضعیف، از جمله موانع داخلی تحقق دموکراسی در این کشورها محسوب می گردد.
۳.

جایگاه ناتو در طراحی استراتژی آمریکا پس از جنگ سرد (با تأکید برخاورمیانه)

کلید واژه ها: سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ناتو فروپاشی شوروی استراتژی کلان آمریکا خاورمیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 483 تعداد دانلود : 612
سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو)، محصول شرایط بین المللی بعد از جنگ جهانی دوم است. ناتو با هدف مقابله با توسعه طلبی شوروی، به عنوان رژیم امنیت منطقه ای تأسیس شد. ناتو با فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد، که دیگر دشمن استراتژیک را بر سر راه خود نمی دید دچار بحران هویت گردید. آمریکا در جهان تک قطبی، در جایگاه رهبری و در راستای نیل به اهداف توسعه طلبانه خود، سعی در ابقاء ناتو و گسترش حوزه های نفوذ آن از اروپا به سایر نقاط جهان به خصوص منطقه خاورمیانه اقدام نمود. حادثه 11 سپتامبر نقطه عطفی در رویکرد جدید امنیتی ناتو بود، زیرا برای نخستین بار از محدوده غرب اروپا فراتر رفته و اقدام به گسیل گسترده نیروهای نظامی به خاورمیانه (افغانستان) نمود. ناتو در شرایط نوین بین المللی با ارائه تعریف جدیدی از تهدیدات، طیف وسیعی از موضوعات جهانی را به عنوان منابع جدید تهدید مورد شناسایی قرار داده و زمینه را برای ایفای نقش خویش در هر نقطه ای از جهان که منافعش اقتضاء کند فراهم ساخته است. در بازگشت به هدف پژوهش که درصدد بررسی جایگاه ناتو در استراتژی کلان آمریکا و تأثیرات ایالات متحده بر ناتو بعد از پایان جنگ سرد می باشد، فرضیه پژوهش بیان می دارد که در دوران جهان تک قطبی، ناتو به عنوان بازوی سیاسی- نظامی، ابزاری برای آمریکا و تحت رهبری این کشور برای نیل به سیاست های توسعه طلبانه آمریکا در هر نقطه ای از جهان (خاورمیانه) بوده است.
۴.

تعامل و تقابل «گفتمان های سیاسی» و «راهبردهای ملی» در سیاست خارجی ایران

کلید واژه ها: ایران سیاست خارجی راهبردهای کلان گفتمان اصلاحات گفتمان اصولگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 303 تعداد دانلود : 233
سیاست خارجی در مقام مهمترین نمود رفتار بین المللی دولت ها همواره عرصه تعامل میان نظریه و عمل بوده است. در این میان، هر گفتمان سیاسی که قدرت را در دست می گیرد، بر مبنای جهان بینی خاصی که نسبت به نظم حاکم در سطح منطقه و جهان دارد، در عرصه سیاست خارجی نگرش های مختلف و بعضاً متعارضی را در چارچوب راهبردهای ملی اتخاذ می کند. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که چگونه سیاست خارجی ایران در «گفتمان سیاسی» و «راهبردهای ملی» دولت سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد شکل گرفته است؟ پیامد نقش های ملی و راهبردهای کلان این دو گفتمان برای سیاست خارجی ایران چه بوده است؟ برای پاسخ به سؤال فوق، نگارنده تلاش می کند با استفاده از ابزارهای تحلیل «نظریه نقش» و روش توصیفی این فرضیه را بررسی کند که «راهبردهای کلان ملی» متفاوتِ روسای جمهور ایران به اجرای سیاست خارجی متفاوت و بعضاً متعارضی منجر شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد در عرصه سیاست خارجی ایران، شاهد تعاطی و تقابل راهبرد گفتمان های مختلف هستیم و تقابل این راهبردها منجر به عدم استفاده مطلوب از ابزار «سیاست خارجی» جهت تحقق اهداف ملی شده است.
۵.

خوانش تاثیرات هویتی «جهادکبیر» بر زیست - سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

کلید واژه ها: سیاست خارجی سازه انگاری جهاد کبیر رهبری هویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 266 تعداد دانلود : 578
سیاست خارجی بارزترین وجه بیرونی و بین المللی حیات، فعالیت و تداوم زندگی سیاسی- اجتماعی یک دولت و ملت محسوب می شود. مهم ترین نشانه پویایی، حیات و بقای دولتهایی که به صورت منطقه ای و بین المللی می توانند در خارج از مرزهای خود هم از منافع ملی مشروع خود دفاع کنند و هم با منطق و اقتدار از هجوم و تعدی متجاوزان جلو گیری کنند، داشتن یک سیاست خارجی نظامند، تبیین و مدون شده و هدفدار می باشد. دارا بودن چنین سیاست خارجی به چند عامل بستگی دارد که نقش آفرینی سیاستمداران چه به صورت حقیقی و چه به صورت حقوقی یکی از آن ها می باشد. در جمهوری اسلامی ایران، نقش رهبری در سیاست خارجی ویژه و برتر است. در این مقاله برآنیم تا «جهادکبیر» را به عنوان یک راهبرد اساسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بازخوانی نماییم؛ گفتمانی که تاکنون چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. سؤال اساسی که در این پژوهش ارائه می شود این است که چرا جهادکبیر در سیاست خارجی مطرح شد و کارکرد هویتی آن بر سیاست خارجی چگونه می باشد؟ فرضیه ما بدین صورت تنظیم شده است که جهاد کبیر به عنوان یک راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی اولاً دارای یک هویت گفتمانی است که به صورت یک پادگفتمان در مقابل گفتمان نفوذ مطرح شده و ثانیاً دارای یک کاربرد هویت بخشی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی در سطح نظام بین الملل می باشد.
۶.

واکاوی عوامل گسترش طبقه متوسط جدید در عصر پهلوی دوم و تاثیر آن بر شکل گیری انقلاب اسلامی ایران

کلید واژه ها: طبقه متوسط قدیم طبقه متوسط جدید گفتمان روشنفکری انقلاب اسلامی توسعه سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 349 تعداد دانلود : 176
مفهوم طبقه متوسط جدید در ایران حاصل ارتباط با غرب یعنی طبقه متوسط حاصل نوسازی و مدرنیزاسیون پیدایش این طبقه در عرصه های گوناگون سیاسی، اجتماعی تا بدان اندازه است که بیشتر اندیشمندان در زمینه های گوناگون آن را زمینه ساز شکل گیری جوامع نو و یکی از عناصر و پیش نیازهای بنیادی جامع دموکراتیک می دانند در مجموع طبقه متوسط جدید با محوریت روشنفکری شکل گرفته است، چون گفتمان روشنفکران، گفتمان دموکراسی است. ب دون شک تحقق دموکراسی، از ویژگی های اصلی طبقه متوسط جدید در عصر پهلوی دوم بوده است. از سوی دیگرساختار نئوپاتریمونیال حکومتی به دلیل تعارض با توسعه سیاسی، واجد مشخصه هایی بوده که تلاش های مزبور را نه تنها با چالش، بلکه ناکام ساخته است و ما در این پژوهش به دنبال این پاسخ به این پرسش هستیم که طبقه متوسط جدید چه نقشی در توسعه سیاسی در دوره پهلوی دوم داشته است؟ و بر اساس این فرضیه پی گیری شده است که خطاهای راهبردی محمدرضا پهلوی در رشد کمی طبقه متوسط جدید و عدم پاسخگویی به تقاضای کیفی و اساسی آنان و ائتلاف طبقه متوسط جدید با سنتی منجر به تزلزل در توسعه سیاسی شد و روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی می باشد.
۷.

چائبول و مجتمع نظامی - صنعتی ایالات متحده : اقتصاد ژئوپلیتیک جنگ سرد و صنعتی سازی کره جنوبی

کلید واژه ها: چائبول جنگ ویتنام کشور در حال توسعه کره جنوبی تدارکات دریایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 679 تعداد دانلود : 944
در میان محققان شرق آسیا، نقش تدارکات دریایی نظامی ایالات متحده (OSP) و مجتمع نظامی-صنعتی (MIC) در توضیحات مربوط به تغییر سریع صنعتی مورد بی توجهی قرار گرفته است. با این حال، پایه های صنعتی شدن در مکان هایی مانند کره جنوبی، با توجه به آنالیزها در شرایط قوی "ملی-منطقه ای" و دولت مرکزی، به اصطلاح " وبر-جدید" به حساب می آیند و هنوز ناکافی هستند .ما استدلال می کنیم که یک رویکرد اقتصاد ژئوپلیتیک با تمرکز بر نقش OSP و روابط در MIC ایالات متحده موجب می شود که ابعاد اجتماعی و فکری موفقیت صنعتی کشور کره در دوران جنگ ویتنام روشن شود، ابعادی که به طور عمده در گزارش های وبر-جدید وجود نداشت. ما به طور خاص به بررسی مشارکت رژیم پارک چانگ هی در جنگ ویتنام و توسعه همراه با چائبول صنعتی کره ای مانند هیوندای می پردازیم و استدلال می کنیم که موفقیت های کشور در حال توسعه کره جنوبی و چائبول با عضویت آنها در MIC ایالات متحده از طریق OSPامکان پذیر شد.
۸.

غایت دولت و ساخت قدرت «بررسی سه رویکرد متفاوت»

کلید واژه ها: قدرت قدرت سیاسی افلاطون ماکیاولی دموکراسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 878 تعداد دانلود : 721
قدرت مهمترین مفهوم در سیاست و جامعه هست و کارکردهای قدرت، پیامدهای قدرت، براشت ها از قدرت، همگی در اندیشه و علم سیاست از اهمیت زیادی برخوردار است. به نظرمی رسد تبیین های گوناگونی از سوی اندیشمندان درباب قدرت ارائه شده است و هر یک از آنها به سیاست و نظام سیاسی متفاوتی منجر می شود. سوال اصلی این پژوهش این است که چه نسبتی بین برداشت های مختلف از قدرت و تحقق دموکراسی وجود دارد؟ فرضیه اصلی پژوهش آن است که برداشت دموکراتیک و مدرن از قدرت، ترکیبی از برداشت فضیلت گرایانه افلاطون و برداشت شخصی گرایانه ماکیاولی از قدرت و به ویژه قدرت سیاسی هست یافته های پژوهش نشان می دهد که قدرت در تصور عمومی پدیده ای چندان مطلوب نیست بلکه بیشتر امری شیطانی تلقی می شود. ولی قدرت اساسا دارای ذاتی نیست که بد یا خوب باشد به نظر می رسد چون قدرت دارای ذات نیست در نتیجه هم می تواند مخرب باشد و هم می تواند سازنده باشد و آن چه قدرت را به این یا آن بدل می کند، غایتی است که بر آن مترتب می شود. اما هر چه باشد قدرت بسیار مهم هست چه خوب چه بد قدرت پدیده ای بسیار مهم است که کمتر به آن می اندیشیم. یک نوع اندیشیدن به قدرت درک این معناست که اندیشمندان برای قدرت چه غایتی را متصور شده اند و این تصور آنها از ابعاد مختلف چه تاثیری براین مفهوم و به طور کلی برامر سیاست داشته است و این تصورات آنها خوش بینانه بوده است یا بدبینانه؟
۹.

تأثیر سیاست خارجی آمریکا (ترامپیسم) در قبال اسرائیل بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

کلید واژه ها: اسرائیل آمریکا جمهوری اسلامی ایران امنیت ملی نوواقع گرایی تهاجمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 223 تعداد دانلود : 935
سیاست های پریزیدنت دونالد ترامپ جمهوری خواه در جهان با ویژگی های منحصر به فرد شخصیتی (پراگماتیسم)، تداعی گر رویکردهای منفعل جدید در حوزه سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا است. ترامپ از نخستین روزهای استقرار در کاخ سفید به واسطه لابی های اسرائیل، دارای کنش های معنادار در قبال ایران بوده است. وی در نشست سالانه فعالان اجتماعی محافظه کار در واشنگتن، علت اصلی خروج از برجام را حمایت از اسرائیل عنوان داشته است. بی شک مسأله مواضع ایران در برابر اسرائیل و نیز سیاست های آمریکا و رئیس جمهور فعلی آن در قبال این رژیم، مسبب مشکلات حاد در روابط خارجی ایران بوده است. لذا هدف از این پژوهش، بررسی سیاست های خارجی دولت آمریکا در قبال اسرائیل و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. در همین ارتباط، سوال اصلی پژوهش بر این مبنا شکل گرفته است که تأثیر سیاست های خارجی آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ در قبال اسرائیل بر امنیت ملی ایران چیست؟، پژوهش حاضر با بهره گیری از روش تحلیلی– توصیفی و در چارچوب نوواقع گرایی تهاجمی، این انگاره را مفروض می پندارد که سیاست های ترامپ در قبال اسرائیل از قبیل به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر بلندی های جولان، حمایت از توسعه شهرک سازی های اسرائیل، انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس و...، بی تاثیر بر مولفه های کلیدی امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود.
۱۰.

کالبدشکافی بحران سیاسی - امنیتی یمن از منظر مکتب کپنهاگ

کلید واژه ها: امنیت بحران راهبردی مکتب کپنهاگ رقابت منطقه ای یمن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 103 تعداد دانلود : 812
پرسشی که نگارندگان پژوهش پیش رو با رویکردی توصیفی تحلیلی و با تأسی از اعتراضاتِ انقلابیِ ملت یمن و سقوط حکومتِ مستبد و دست نشانده «علی عبدالله صالح»، درصدد پاسخ به چرایی آن برآمده اند چنین ترتیب بندی شده است که مهم ترین چالش های رخ نموده در حکومت پسااقتدارگرا منبعث از چه عواملی می باشد؟ فرضیه ای که از مَعبر پرسش مزبور مطرح شده آن است که تحولات پدیدار شده در فضای پساصالح بیش از هر عامل دیگری منبعث از دخالت نیروهای خارجی و به طور خاص اِئتلاف غربی، عَربی، عِبری به رهبری ایالات متحده و عربستان سعودی می باشد؛ ایشان در پرتو رقابت های راهبردی و تغییر جبهه بندی منطقه ای (ادعای هلال شیعی)، جبران شکست در عراق و سوریه و همچنین کوشش برای حفظ سازه سیاسی کشورهای درحال فروپاشی، موجب شده اند تا حکومت جدید یا پسااقتدارگرا با چالش های ژرفی از جنس فقدان امنیت در حوزه های سیاسی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مواجه گردد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۰