هنر و تمدن شرق

گرچه مباحثی چون آموزشِ خارج از کلاس درس، آموزش تجربی و آموزش در سفر در بسیاری از کشورهای جهان سابقه دیرینه دارد، این نوع آموزش به ویژه در حیطه معماری و شهرسازی در کشور ما همچنان نوپاست. در پی پرکردن بخشی از نواقص در ادبیات موضوع، مقاله حاضر تئوری یادگیری تجربی1 را برای ارزیابی شیوه آموزش تعدادی از دانشجویان و محققین ایرانی در طول یک سفر تحقیقاتی به اروپا بررسی می کند. بر پایه تئوری یادگیری تجربی کالب2 پیش بینی می شود که سفرهای پژوهشی برای دانشجویان امکان ترکیب همزمان 4 مرحله یادگیری این تئوری را فراهم می آورد. روش تحقیق پژوهش حاضر از نوع کیفی و ابزار جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه ساختار نیافته و پرسشنامه با سؤال های باز پاسخ3 انجام شده است. جامعه این تحقیق 25 نفر از محققین و دانشجویانی را تشکیل می دهد که در سفر پژوهشی به ایتالیا و فرانسه در تابستان 94 شرکت کرده بودند. بعد از جمع آوری اطلاعات و نگارش مصاحبه های انجام شده و پرسشنامه های جمع آوری شده، تحلیل محتوایی داده ها در نرم افزار NVIVO17 انجام شد. آنالیز داده ها فرضیه تحقیق را ثابت می کند. نتایج تحقیق، فرضیه تحقیق را اثبات می کند: سفرهای پژوهشی شرایط شکل گیری همزمان مراحل چهارگانه آموزش عنوان شده در تئوری یادگیری تجربی کالب را که شامل "تجربه عینی"، "مشاهده منعکس کننده"، "ایده پردازی تلخیص شده" و "آزمون فعالانه" بوده، فراهم می آورند.

شهر سیه نا یکی از شهرهای قرون وسطایی است که در سال 30 میلادی با هدف پادگان نظامی توسط رومن ها در نزدیکی رم ساخته می شود. بعدها این شهر در قرون وسطی رشد کرده و تا به امروز با همان ساخت قرون وسطایی به حیات خود ادامه داده است. سیه نا از معدود شهرهایی است که چنین سازمان فضایی دارد. نکته قابل توجه در مورد این شهر، میدان شهری بزرگ آن است که با وجود کاخِ مهم شهرداری در یک جبهه از آن، تمامی شهر به گونه ای در راستای اقتدار و اهمیت میدان به سمت آن جهت گیری کرده  است و این ساختار درست زمانی اتفاق می افتد که دین یکی از عناصر برجسته حکومتی در شهر محسوب می شود. با علم به تمامی مطالب ذکر شده، هدف از پژوهش پیش رو، یافتن ارتباطی منطقی میان باورهای قرون وسطایی و شکل گیری میدان شهری «دل کامپو» در شاکله شهری سیه ناست. با توجه به ساخت کاخ شهرداری در قسمت جنوبی میدان و جهت گیری میدان به سمت این بنا، مشخص می شود که شکل گیری آن حتی در دوران گوتیک زمانی اتفاق می افتد که نظام سرمایه داری بر جامعه قرون وسطی حکمفرما شده و این امر سبب شکل گیری جامعه کمون و ساخت کاخ های شهرداری در جهت حمایت از حکومت های مردم سالار می شود. روش تحقیق در مقاله حاضر توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن به صورت مشاهده و استفاده از اسناد کتابخانه ای است.

محورهای دید شهری، کریدورهای دیدی هستند که در امتداد گشودگی های خطی مانند خیابان ها شکل می گیرند و رو به سمت عنصری نشانه و شاخص یا منظری استراتژیک طراحی می شوند، به علاوه این محورها بعضاً ارتباطی بصری بین دو نقطه برجسته شهری را فراهم می کنند که این در تقویت هویت منطقه بسیار تأثیرگذار است. اما این محورها چگونه باید هویت خود را حفظ کنند؟ و اقداماتی که در این فضاها برنامه ریزی می شود، بر چه اساسی باید باشد؟نتایج تحقیقات نشان می دهد که هویت، یک تداوم تاریخی است که می بایست با کمیت هایی که در طول تاریخ به وجود آمده اند و حامل تاریخ هستند آن را حفظ کنیم، از طرفی هویت غیر قابل اشتراک با دیگر فضاهاست، به صورتی که هر مکان با توجه به ماهیت های مستقل خود، دارای کمیت های مشخصی است که باعث متفاوت شدن شخصیت فضاهای شهری از یکدیگر می شود. برای حفظ و تداوم هویت در محورهای دید شهری نیازمند اقداماتی از قبیل حفظ، بازسازی و احیای محورهای شهری هستیم، که در صورت صحیح و به جا بودن اقدامات، باعث تداوم و تقویت هویت و افزایش تعلق خاطر افراد در این محورها می شود. زمانی که مردم یک جامعه نسبت به محور شهری حس تعلق پیدا کنند، تداوم حضور افراد و ایجاد فضای جمعی طولی بدست می آید، فضایی که افراد و گروه های مختلف اجتماعی در آن حضور به عمل می آورند و با یکدیگر تعاملات اجتماعی برقرار می کنند. در این راستا محور شانزلیزه پاریس و کنسیلیازیون رم، که جزء محورهای شهری مهم جهان و دارای تاریخ و گذشته ای شاخص هستند را برای بررسی اقدامات مرمتی در حفظ هویت منطقه خود در نظر گرفته ایم. در این تحقیق به روش توصیفی_تحلیلی و به روش مشاهده و حضور در فضا و مطالعات کتابخانه ای اطلاعات گردآوری شده است، امید است که نتیجه های این تحقیق کمکی باشد در اقدامات مرمتی برای حفظ هویت محورهای دید شهری.

کلیساهای قرون وسطایی در غرب فضای مذهبی و عبادی مسیحیان، دارای عظمت خاصی است و همواره به عنوان یک بنای شاخص شهری مورد توجه قرار گرفته است. فضای داخلی کلیساها نیز با عناصر به کار گرفته شده در آن ها دارای ویژگی های منحصر به فردی بوده که آن را به مکانی مقدس برای عبادت مسیحیان در طول قرن ها تبدیل کرده است. فرضیه پژوهش بر این امر استوار است که عناصر معمارانه به کار گرفته شده در طراحی یک فضای مذهبی، هنگامی که در راستای پشتوانه های اعتقادی و دینی مرتبط با آن بنا پیش می رود، موفق عمل می کند و زمانی که عوامل سیاسی و تجمل و تزیینات، وجه غالب بر بنا می شود قادر به ایجاد فضایی روحانی و معنوی برای افراد نیایشگرِ وارد شده در آن فضا نیست. هدف از این تحقیق بررسی و واکاوی تأثیرات معنوی و عرفانی عناصر معماری و آیین های عبادی مسیحیان در کلیساهای غربی با توجه به مشاهدات میدانی و ادراک محیطی و بسط موضوع با مطالعه و تحقیق در متون مرتبط است. نحوه به دست آوردن اطلاعات برای پیشبرد این تحقیق برداشت های میدانی در کلیساهای غرب در طول سفر علمی-پژوهشی به کشورهای فرانسه و ایتالیا و تجزیه و تحلیل یافته ها، مطالعات کتابخانه ای و جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه از افرادی است که کلیساهای اروپا را از نزدیک مشاهده کرده اند. حاصل این مقاله دیدگاه انسان شرقی است که برای اولین بار در فضای کلیساهای غرب قرار گرفته و ادراک محیطی و احساس معنوی و روحانی خویش را از یک فضای مذهبی مسیحی بیان می کند.

معماری برند شهرها، نیازمند تلاش های هماهنگ و منسجم برای تثبیت منظر شهری منطبق با انتظارات مثبت دیدارکنندگان است که در عمل به گردشگران ارائه می شود و منظر ذهنی گردشگران را نسبت به شهر یا مکان مورد نظر ترسیم می کند. مؤلفه ها و شاخصه های فرهنگی در ترسیم منظر مکانی و ذهنی جهت توسعه گردشگری شهری، از اهمیت زیادی برخوردار است. در عصر پسامدرن، ساختارهای فرهنگی، فضایی و اجتماعی نقش غیرقابل انکاری در توسعه گردشگری و شهرت مکان های مختلف ایفا می کنند و بر این اساس ایجاد فضاها، دادن شخصیت خاص به شهرها، ترسیم منظر ذهنی برای افراد و شهرت شهرها از اهمیت خاصی برخوردار است. مدیریت شهرسازی در فرآیند ساخت و معماری برند و ترسیم منظر شهری، نیازمند اتکا به مؤلفه های فرهنگی و تاریخی در آفرینش جاذبه های بصری شهر بوده و با لحاظ کردن این مؤلفه ها در زمینه مشخصی برای شهر یا مکان، شخصیت سازی می کنند و با توجه به هدف گذاری انجام شده، برندینگ شهری را به وجود می آورند و یا به عبارتی برند شهری یا مکانی را طراحی و معماری می کنند. شناخت مؤلفه های فرهنگی و تحلیل چگونگی تأثیر آن ها به عنوان ابزار اصلی معماران برند مکان ها و به طور مشخص طراحی و ساخت برند شهری به منظور توسعه گردشگری شهری پایدار، هدف اصلی این پژوهش است که شهرلیون فرانسه به دلیل برخورداری از مایه های فرهنگی و تاریخی مناسب و موفقیت نسبی در این زمینه به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده است.

سکونت گاه ها در دوران معاصر به موضوع فراگیری برای شاخه های معماری، شهرسازی و علوم اجتماعی تبدیل شده است.از علل وجودی این چنین تحقیقاتی ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است. گسترش ارتباطات جهانی باعث تبادل فرهنگ ها و نزدیک شدن بسیاری از نگرش های اجتماعی با یکدیگر شده که بسیاری از نیازهای متفاوت امروزی از نتایج آنهاست. مفهوم کیفیت محیط سکونت و نیز رضایتمندی سکونتی، مفاهیم هم راستا و بر هم مؤثر هستند که به عنوان شاخص، کارآیی یک زیستگاه را در جنبه های متمایز مورد سنجش قرار می دهند. بر این اساس محققین فراوانی در جهت تدوین و تدقیق آنها برآمده اند. می توان از برآیند نظرات جمعی، رضایتمندی سکونتی را مفهومی دانست که در بعد عینی و کالبدی از مقیاسی ریز دانه و کوچک همچون ابعاد و اندازه فضاهای داخلی خانه تا مفهومی درشت دانه همچون شبکه حمل ونقل عمومی شهری، قابل بررسی است. همچنین در بعد ذهنی، گستره وسیعی از احساسات و رفتارهای اجتماعی تا تصمیم های شخصی را دربرمی گیرد. آنچه در این پژوهش بدان پرداخته می شود، مطالعه مشاهده محوریست که به کشف و چگونگیِ پاسخِ فضای مسکونیِ بافت مرکزی پاریس به شاخصه های تأثیرگذار در رضایتمندی سکونتی می پردازد. آنچه به عنوان پیش فرض و با استناد به آمارهای رسمی موجود و نیز تجربه حضور در نمونه موردی، مشهود است، اینکه جمعیت قابل توجهی از ساکنان بافت مرکزی پاریس در خانه های قدیمی با مساحت کم زندگی می کنند. با این حال این شهر در اروپا در رده خوبی از نظر سطح رضایت از زندگی و به تبع آن سکونت قرار دارد. سؤال اصلی این است که کدام عوامل از آنچه در محدوده رضایتمندی سکونتی است و بدان پرداخته می شود، نقش به سزایی در جواب دهی به این نیاز پایه ای ساکنین پاریس دارد.