مدیران با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات تلاش می کنند به طور بنیادی هدف، شکل و اقدامات مدیریتی را تغییر دهند و در این راستا با چالش ها و فرصت های توسعه آتی فناوری اطلاعات و ارتباطات روبه رو هستند. نخستین چالش، غلبه بر قلمرو محدود برخورد با فناوری اطلاعات و ارتباطات در حال حاضر است، چالش دوم، چگونگی مقابله با مسائل ناشی از پیچیدگی است که قابلیت کنترل و مدیریت سازمان را به عنوان یک سیستم، محدود می کند. چالش سوم با مسئله پیچیدگی پیوند دارد و موضوعات بنیادی پایداری و قابلیت زیستن را تشریح می کند. در پی چالش سوم، چالش چهارمی پیش می آید که شناسایی حالت های بقا برای سیستم ها است و همچنین معماری های سیستم پویایی که پدیدار می شود و در برابر تغییرات محیطی که در آن زندگی می کند، تاب آور است.
توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات تأثیر زیادی در زندگی انسان گذاشته است. دامنه این توسعه، در آینده، مجموعه ای از تهدیدها و فرصت ها به همراه خواهد داشت که برای مواجهه فعال با آن باید آن را شناخت و آماده شد. آواتاریسم، پدیده نوظهوری است که رشد و گسترش آن از کشف روشی نوین برای پرکردن خلأ های ارتباطی انسانی منشأ می گیرد. این پژوهش با تمرکز بر روشی جدید در آینده پژوهی باعنوان «تحلیل لایه ای علت ها»، درصدد تجزیه وتحلیل علل آواتاریسم است؛ بنابراین بااستفاده از «روش دلفی» نسبت به هم گرایی دیدگاه های 16 نفر از خبرگان تحقیق اقدام شده است. مطابق نتایج پژوهش در آشکارترین سطح علّی، عناصری نظیر رشد فناوری، تنوع طلبی و سرگرم سازی، شکل گیری این پدیده را توجیه می کند. در لایه بالاتر، عناصری اساسی تر نظیر تمرکز بر نیازهای اشباع نشده بشری به علت نیاز به ارتباط و تعامل و جذابیت های اقتصادی و اجتماعی تاثیرگذار بوده اند. در لایه سوم که عوامل بنیادی آواتاریسم را مطرح می کند ملاحظه می شود که فلسفه شکل گیری این پدیده در تفکر انسان محوری و تلاش برای تقلیل گرایی نظام هستی صرفاً در چارچوب توانمندی های انسان، ریشه دارد، ضمن اینکه تفکر غالب در پیدایش این رویکرد تمایل به قهرمان سازی است.
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ابعاد آواتاریسم و تحلیل تأثیرات آن بر تحولات فرهنگی آینده کشور ایران است. با پیشرفت روزافزون فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در عصر دانش بنیان، یکی از پیامدهای مسلم دیجیتالی شدن جوامع انسانی، شکل گیری زندگی دوم یا زندگی در فضای مجازی به موازات زندگی حقیقی است. آواتارها به عنوان اعضای جامعه مجازی آینده، ویژگی های اساسی انسان آینده را رقم خواهند زد که این امر، شناخت آینده را در گروی شناخت آن ها قرار می دهد. پژوهش حاضر ازنظر نوع هدف، توسعه ای و ازنظر روش اجرا، توصیفی-تحلیلی است، همچنین روش مورداستفاده برای آینده پژوهی «سناریوسازی بااستفاده از رویکرد GBN» است که بااستفاده از این روش به ترسیم و تصور آینده با طراحی سناریوهایی فرضی پرداخته شد. جامعه آماری پژوهش را خبرگان دانشگاهی در حوزه مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات تشکیل می دهند. درنهایت با تشکیل ماتریس دوبعدی که در محور عمودی، مؤلفه های فرهنگی و فنی و در محور افقی، مؤلفه های هم افزایی مثبت، هم افزایی مثبت و منفی و هم افزایی منفی، قرار گرفته اند؛ درمجموع شش سناریو تدوین شده و تأثیرات آواتاریسم بر تحولات فرهنگی آینده ایران در این سناریوها تحلیل شده است.
مقاله حاضر روش شناسی آینده نگاری علم و فناوری درزمینه طراحی سیاست های آینده نگر در مورد شهره ای های هوشمند و سبز ارائه کرده و با مطالعه موردی از شهر تبریز همراه شده است. هدف از موردکاوی، انعکاس این موضوع است که چگونه می توان چشم اندازهای سیاستی را در بستر پویای محرک های اجتماعی، توسعه راه حل ها و بازارها و فناوری های توانمندساز بنا نهاد؛ همچنین درباره این موضوع که چگونه رویکرد ترسیم نقشه راه می تواند باعث هدایت و راهنمایی استراتژیک برای شناسایی مراحل موردنیاز تحول به سمت یک چشم انداز مشترک شود نیز بحث شد. این موضوع می تواند مؤید یک چشم انداز دقیق تر از توالی تکامل فناوری ها و نوآوری ها و ابزارهای وابسته به سیاست ها باشد. رویکرد ترسیم نقشه راه نمایانگر نوعی آینده نگاری است که می تواند به شناسایی وابستگی ها در آینده کمک کند. مطالعه شهر هوشمند تبریز در افق 1404، مثالی از یک نقشه راه تحول آفرین است که با رویکرد آینده نگاری فناوری بااستفاده از مطالعات کتابخانه ای و پانل خبرگان انجام شده است.
امروزه فناوری اطلاعات به صورت فزاینده ای در حال پیشرفت است و ساختار پیچیده ای را در برمی گیرد. در این شرایط بهره گیری از اطلاعات صحیح، دقیق، کامل و به روز در سیستم های اطلاعاتی امری اجتناب ناپذیر محسوب می شود. همچنین با توجه به وجود رقابت گسترده در کسب وکارهای مبتنی بر این حوزه، اتخاذ تصمیم های دقیق، به موقع و تأثیرگذار دارای اهمیت زیادی است. در این خصوص مدیران سازمان ها به منظور بهبود عملکرد خود نیازمند اطلاعاتی در مورد وضعیت فعلی، شرایط محیطی، فرصت ها، تهدیدات، جایگاه، وضعیت رقبا، روند اقتصادی، شرایط سیاسی و اجتماعی و غیره هستند؛ بنابراین ایجاد پایگاه های داده ای بزرگ در این مراکز و نیز تجزیه وتحلیل داده های آن، لازمه دوام و بقای سیستم ها است. در این میان بهره گیری از فناوری های کارا مانند داده کاوی به منظور کشف و استخراج اطلاعات پنهان از پایگاه داده های بزرگ، بسیار حائز اهمیت است. در سال های اخیر داده کاوی به طور گسترده ای در حوزه های علمی و مهندسی مانند علوم فناوری اطلاعات، ژنتیک، داروسازی، آموزش و غیره استفاده شده است. در این مقاله پژوهشگران قصد دارند با یک رویکرد آینده پژوهی اکتشافی از طریق روش های تحلیل روندها و پایش روندها، افق آتی داده کاوی را ترسیم و کاربردهای گوناگون آن را در حوزه های مختلف بررسی کنند.
با ظهور جامعه شبکه ای و توسعه شبکه های اجتماعی فیزیکی و مجازی، مناسبات قدرت در جوامع دستخوش تغییرات زیادی شده است. با ظهور شکل های جدید قدرت در جامعه شبکه ای ازجمله قدرت شبکه بندی، قدرت شبکه، قدرت شبکه ای شده و قدرت شبکه ساز، توازن قدیمی قدرت در جوامع به هم خورده و شهروندان بیش از گذشته در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی قدرت نقش آفرین شده اند. در شرایط جدید ازجمله مهم ترین مسیرهای قدرت آفرینی شهروندان، شبکه های اجتماعی مجازی و ازجمله اصلی ترین عرصه های این ایفای قدرت در رقابت های انتخاباتی است. این عرصه از سویی فرصت مناسبی برای آینده پژوهی و دیده بانی انتخابات فراهم کرده و از سوی دیگر ضرورت این نوع از پژوهش ها را مشخص ساخته است. تقریباً در تمام پژوهش های آینده پژوهی، دیده بانی (پایش و پویش) مقدمه لازم تلقی می شود. از طریق دیده بانی مناسب وقایعی که احتمال رخ دادن آنها وجود دارد مورد بررسی قرار گرفته و آسیب پذیری و غافل گیری کاهش خواهد یافت. انتخابات، همواره یکی از مهم ترین فضاهای عدم قطعیت در کشور ایران بوده است. هریک از دوره های انتخاباتی ایران پس از انقلاب با شگفتی سازی همراه بوده است و دیده بانی فضای کنونی این احتمال را تقویت می کند که مؤلفه شگفتی ساز انتخابات آتی، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی باشد.
امروزه با نگرش به روند فزاینده اثرگذاری و نقش فضای مجازی در جوامع مختلف، توجه به زیرساخت های فناوری حوزه ارتباطات و اطلاعات به عنوان یکی از پیشروترین زمینه های دانش و فنّاوری دارای اهمیت زیادی است. در این پژوهش ابتدا وضعیت موجود زیرساخت های کشور از طریق مصاحبه، جلسه های طوفان فکری و تکمیل پرسشنامه با برخی خبرگان حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات کشور و با استفاده از روش «سوات» (قوت ها، ضعف ها، فرصت ها، تهدیدها) سنجیده می شود، سپس وضعیت مطلوب برای توسعه زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور در افق ده ساله آینده در فضای مجازی با استفاده از پیشران ها و روندهای موجود ترسیم و درنهایت چهار سناریوی راهبردی برای دستیابی به وضعیت مطلوب بر طبق روش هفت مرحله ای سناریونویسی ارائه و اولویت بندی می شوند. بخش های ارتباطی و بستر دسترسی، بازار و صنعت، عصر اطلاعات، تأمین فناوری و پژوهش و توسعه، امنیت و ایمنی، قوانین و مقررات، نهادی در توسعه زیرساخت ها موردتوجه قرار گرفته اند.
