درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷٬۴۲۱ تا ۷٬۴۴۰ مورد از کل ۷٬۵۲۷ مورد.
۷۴۲۱.

شرکت های تجاری فارس در دوره قاجار و چالش های داخلی و خارجی آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹۴) 149 - 178

کلید واژه ها: تاریخ اقتصادی ایران حکومت قاجار ایالت فارس تجارتخانه ها روابط اقتصادی با غرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۵۷
تأسیس شرکت های تجاری در دوره قاجار (1210-1344ق)، از منظر صاحبان آنها، تنها یک اقدام اقتصادی به شمار نمی رفت؛ بلکه در شرایط سده نوزدهم میلادی که تجار ایرانی در رویارویی با انحصار تجاری شرکت های اروپایی بودند، اهداف گسترده سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی را دنبال می کرد. مهم ترین این شرکت ها، تجارتخانه جمشیدیان بود که شعبه هایی از آن، در بوشهر و شیراز در زمینه صرافی فعالیت داشت. علاوه بر تجارتخانه جمشیدیان، تجارتخانه های دیگری نیز در ایالت فارس بودند که در زمینه خریدوفروش ارز فعالیت داشتند. کمپانی تجارتی ایران، کمپانی تجار بوشهر و کمپانی محمدرضا کازرونی و پسران، از جمله شرکت های فعال در فارس بودند. کمپانی تجارت فارس (کمپانی مملکت فارس) نیز در شیراز با مدیریت عبدالرحیم شیرازی تأسیس شد. معرفی این شرکت ها و تبیین چالش های داخلی و خارجی آنها در هنگام تأسیس و فعالیت، مسئله ای است که مقاله حاضر با رویکرد وصفی تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اوّل، در پی تبیین آن است. یافته های پژوهش نشان می دهد که کارشکنی های بانک های استعمارگر، مخالفت های حکّام و عدم حمایت دولتمردان مرکزی از شرکت های تجاری ایرانی در فارس، موجب بروز مشکلاتی در مسیر فعالیت آنها، و در نهایت، ورشکستگی آن شرکت ها شد.
۷۴۲۲.

بررسی امکان پیروی برخی از اعراب دوره پیشااسلامی از آئین مزدک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۶۴-۴۹

کلید واژه ها: آئین مزدک جاهلیت حیره زندقه مانویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۹۹
ابن کلبی در مثالب العرب، به هنگام برشمردن ادیان موجود در میان قبائل اعراب، از ظهور زندقه در میان برخی از قریشیان خبر می دهد و بیان می کند که مسیحیان حیره، به تاجران قبیله قریش زندقه را تعلیم می دادند. او همچنین اسامی زندیقان قریش را ذکر کرده است. با توجه به شواهد تاریخی در به کار رفتن زندقه در معنای مزدک گرایی، در این مقاله به این پرسش پرداخته می شود که آیا زندقه ای که ابن کلبی از رواج آن در میان قریش سخن گفته است، می تواند به معنای مزدک گرایی باشد یا خیر؟ از این رو، با رویکردی تاریخی با روش کتابخانه ای، سعی در کشف شواهدی دالّ بر حضور آئین مزدک در عربستان شده است. تدقیق در گزارش ابن کلبی و تحلیل شواهد کتابخانه ای نشان می دهد که زندقه مزبور به معنای مزدک گرایی نیست و برای شناخت معنای زندقه مورد گزارش ابن کلبی، باید احتمال های دیگر را مورد بررسی قرار داد.
۷۴۲۳.

شخصیت، آثار و تاریخ نگاری علی بن ابراهیم جَوّانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲) 161 - 202

کلید واژه ها: علی بن ابراهیم جَوانی تاریخ نگاری اسلامی صحابه نگاری مورخان شیعه کتاب صاحب فخ و یحیی بن عبدالله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۷۵
علی بن ابراهیم علوی جَوّانی (متوفی اوائل قرن چهارم) از مورخان شیعی و صاحب کتاب های اخبار صاحب فخ و یحیی بن عبدالله است. وی در آثار خود تلاش کرده تا به قیام شخصیت های برجسته علوی و زیدی بپردازد. این کتاب ها از بین رفته است، اما بخش هایی از آن از طریق کتاب مقاتل الطالبیین حفظ شده و به دیگر متون تاریخی راه یافته است. ابهاماتی که درباره شخصیت، حیات علمی، شیوه تاریخ نگاری و منابع مورد استناد جَوّانی و اهداف او از نگارش این آثار وجود داشت، تحقیقی منسجم در این زمینه را گریزناپذیر ساخت. نتیجه پژوهش نشان می دهد که جَوّانی از مورخان و صحابه نگاران شیعه بوده است و مهم ترین انگیزه وی در نگارش مقتل خاندان ابی طالب به ویژه اخبار تاریخی صاحب فخ و یحیی بن عبدالله، افزون بر معرفی چهره معنوی، سیاسی، اجتماعی آنان در شرایط سیاسی و اجتماعی عصر خویش، معرفی فساد حاکمیت و تأکید مجدد بر مبارزه با ظلم تا رسیدن به شهادت از یک سو و از سوی دیگر تحریک زیدیه و علویانی بود که اندیشه قیام مسلحانه داشتند.
۷۴۲۴.

تاریخ نگاری ابن خلدون در العبر: ویژگی ها و ممیزه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۹ ۱۰۰-۸۳

کلید واژه ها: ابن خلدون العبر مقدمه تواریخ عمومی مغرب سده هشتم هجری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۶۳
ابن خلدون مشهورترین مورخ مغربی است که با نگارش العبر، مهمترین اثر تاریخی مغرب اسلامی در قرن هشتم هجری را پدید آورد. این پژوهش پس از بررسی العبر، بدین سوال پاسخ می دهد که، تا چه اندازه اندیشه های ابن خلدون در مقدمه بر العبر تاثیر گذاشت و وجه تمایز العبر با تواریخ عمومیِ مغرب در سده هشتم چیست؟ یافته ها نشان می دهد، ابن خلدون به رغم اتّخاذ رویکرد نقّادانه به تاریخ در مقدمه، نظریات مطرح در آن را در العبر به کار نگرفت و صرفاً به ارجاع خواننده به مقدمه بسنده کرد؛ چه، مؤلّف در العبر در صددِ ارائه تاریخی تحلیلی نبوده و مقدمه را به مثابه ابزاری برای خوانندگان جهت نقد العبر و حوادث تاریخی تألیف کرد؛ این امر، به معنای کاستن از ارزش العبر نیست، بلکه کتاب از نظر نقد و ارزیابی منابعِ خود، تحلیلِ انتقادیِ روایات، اتخاذ شیوه تبارشناختی و بی توجهی به شیوه مرسوم سال شمار، استفاده از سکّه نگاشته ها، طغرانویسی ها، اسناد، مکاتبات و مشاهدات معاصران و توجه به زبانشناسی از تواریخِ عمومیِ مغربِ سده هشتم ممتاز است.
۷۴۲۵.

بررسی تحلیلی تعامل ائمه (ع): با دو رویکرد عقل گرا و نص گرا؛ مطالعه تطبیقی گونه های مواجهه صادقین (ع) با سران معتزله و اصحاب اثر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 31 - 60

کلید واژه ها: امام باقر امام صادق عقل گرایی نص گرایی معتزله اصحاب اثر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۱۰۳
عقل گرایی و نص گرایی از چالش برانگیزترین موضوعات تاریخ تفکر اسلامی بوده و نخستین نشانه ها و ثمرات خود را در تفکر و عمل اصحاب اثر و معتزله نشان داده است. در نوشته حاضر پس از طرح مهم ترین گونه های مواجهه صادقین8با این دو گروه، تطبیق گونه ها در دستور کار قرار گرفته تا راه برای تحلیل اشتراکات و اختلافات مواجهه گشوده شود. فرضیه تحقیق این بود که رویکرد مشترک صادقین8در ارتباط با سران اصحاب اثر، مبتنی بر مراجعه به سنت نبوی برای فهم دینی بود؛ در کنار مواجهه ای سنجیده با معتزله به دلیل ضرورت اصلاح چگونگی بهره گیری از عقل در فهم دینی. یافته های پژوهش نمایانگر تعدد گونه های همگرایی با اصحاب اثر در برابر تعدد گونه های واگرایی با معتزله است. البته جز رویکردهای حدیثی و عقلی، متغیرهای دیگری هم در نوع مواجهه با این دو فرقه مؤثر بوده است.
۷۴۲۶.

خوانشی جامعه شناختی از نامه های امام علی (ع) به معاویه بر اساس نظریه تقابل های اجتماعی لوئیس کوزر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 349-370

کلید واژه ها: تقابل تقابل های اجتماعی لوئیس کوزر نهج البلاغه نامه های امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۸۷
تقابل یا تضاد یکی از مهم ترین رویکردهای نظری در بررسی مسائل اجتماعی به شمار می رود. لوئیس آلفرد کوزر یکی از سرشناس ترین نظریه پردازان جامعه شناسی به حساب می آید که تاثیر بسزایی در بسط و توسعه نظریه تقابل داشته و این نظریه را در لایه های سلبی و ایجابی آن، بازآفرینی کرده است. کوزر در کتاب خود «نظریه تقابل های اجتماعی»، رفتار و تعامل انسان ها، گروه ها و احزاب سیاسی را در شانزده نظریه واکاوی کرده است. این نظریه بستری مناسب برای خوانش متون مختلف از منظر جامعه شناختیبه شمار می رود؛ از این روی، پژوهش پیش رو، با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر نظریه تقابل های اجتماعی کوزر، به بازخوانی و تحلیل نامه های امام علی (ع) به معاویه برآمده است تا درون مایه و محتوای پنهان و عمیق این نامه ها را در ضمن تقابل های اجتماعیبه تجزیه و تحلیلبگذارد و افق های نویی فراروی پژوهشگران قرار دهد. پژوهش حاضر با خوانش و تحلیل نامه های امام (ع) به معاویه بر اساس نظریه تقابل اجتماعی کوزر، به این نتیجه دست یافته که متن نامه های نهج البلاغه، بستری بسیار مناسب جهت خوانش جامعه شناختی بر اساس نظریه تقابل به دست می دهند؛ چراکه از گفتمان جدلی بهره می گیرند و می توان از تقابل های فراوانی همچون تقابل و ایدئولوژی، تقابل خالص و ناخالص، تقابل و انگیزش ناگهانی خصمانه، نظریه در تعقیب دشمنان و غیره در بطن نامه ها سخن گفت.
۷۴۲۷.

بررسی عوامل استیلای خلیفه الناصر بر خوزستان و تداوم آن در دوره خوارزمشاهیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹۴) 119 - 148

کلید واژه ها: خوزستان الناصر لدین الله خوارزمشاهیان آل شمله ابن قصاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۶۹
خوزستان، یکی از ایالت های مهمّ ایران در دوران اسلامی بود. این ایالت، مانند دیگر مناطق ایران، در سده های نخستین اسلامی توسط کارگزاران دستگاه خلافت اداره می شد. به تدریج با آشکار شدن علایم انحطاط دستگاه خلافت عباسی (132-656ق)، خوزستان نیز مانند دیگر نواحی ایران، از زیر سلطه خلفا بیرون آمد و تا اواخر سده ششم هجری، زیر نظر حکومت های مستقر در فلات ایران اداره می شد. در سال 591ق، لشکریان خلیفه الناصر (575-622ق) به فرماندهی ابن قصاب (592ق)، خوزستان را تصرف کردند. بدین ترتیب، خوزستان بعد از چند سده، دوباره تحت سلطه مستقیم نهاد خلافت قرار گرفت و غلام فرماندهان تُرک نژاد خلیفه الناصر، عهده دار امور این منطقه شدند.این پژوهش، بر آن است تا با روش وصفی تحلیلی، به بررسی عوامل استیلای خلیفه الناصر بر خوزستان، و تدوام این سلطه در دوره خوارزمشاهیان (590-628ق) بپردازد. نتایج پژوهش، حاکی از آن است عواملی چون: احیای قدرت دنیوی نهاد خلافت در عراق عرب، سقوط سلطنت سلجوقی در ایران و اختلافات درون دودمانی حکومت محلی آل شمله در خوزستان، موجب تسلط خلیفه الناصر بر خوزستان گردید. پیوستگی جغرافیایی و اقلیمی این ایالت با عراق عرب از یک سو، و گرفتاری های سیاسی نظامی خوارزمشاهیان در شرق و نهایتاً هجوم مغول از سوی دیگر، باعث تداوم سلطه بغداد بر این منطقه شد.
۷۴۲۸.

بررسی تحلیلی محتوای متعه نامه های دوره قاجار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 173 - 210

کلید واژه ها: سندپژوهی دوران قاجار تاریخ اجتماعی ازدواج مُتعه نامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۹۳
اسناد به عنوان یکی از منابع دست اول، نقش مهمی در پژوهش های تاریخی ایفا می کنند. اسناد مُتعه به عنوان گونه ای از اسناد شرعی برآمده از فقه اسلامی، اصول و چارچوب معینی دارند که اطلاعات فراوانی در زمینه فرهنگ، اجتماع، اقتصاد و آداب و رسوم مردمان گذشته از آن ها به دست می آید. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که متعه نامه های دوران قاجار (1210 ۱۳۴۳ق)، از نظر محتوایی چه مضامین و مطالبی در خود دارند؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که متعه نامه های دوران قاجار، از نظر محتوایی، متأثر از قوانین شرعی و عرفی بوده اند و جایگاه اجتماعی افراد در چگونگی تنظیم و تحریر آن مؤثر بوده است.
۷۴۲۹.

نقش بنوحارث و بنومُحارِب در شکل گیری و تثبیت جانشینی خلفای نخستین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۱۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۳) 53 72

کلید واژه ها: بنو حارث بنو مُحارِب قریش آل فِهْر جانشینی پیامبر اکرم (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۸۳
پس از رحلت رسول خدا(ص) نخستین الگوی انتخاب خلیفه بدون تکیه بر نصّ الهی پدیدار شد. دست اندرکاران این حوادث با مشکلات و مخالفت های فراوانی روبه رو بوده و برای تثبیت آن، به قدرت اقتصادی، نظامی، سیاسی و فرهنگی قریش نیاز داشتند. با توجه به قرابت دو بطن بنومُحارِب و بنوحارث، بررسی ابعاد تأثیرگذاری آنان در این حوادث، نیازمند پژوهش جداگانه ای است. نوشتار پیش رو با تکیه بر منابع کهن تاریخی حدیثی شیعه و اهل سنت، و با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی به دنبال تبیین ابعاد گوناگون این تأثیرات است. نتایج پژوهش نشان می دهد که این دو بطن به سبب شرایط زندگی در بیابان های اطراف مکه از روحیه جنگاوری و توان نظامی بالایی برخوردار بودند. جمعیت زیاد، پیوندهای نسبی متعدد با قبایل تَیم و عَدی، نزدیکی عقیدتی و دوستی دیرینه برخی از آنان با عمر و ابوبکر، و فقدان روابط مستحکم با بنی هاشم، زمینه مناسبی برای نقش آفرینی نظامی و سیاسی این دو بطن فراهم آورد. اما وضعیت اقتصادی، علمی و فرهنگی آنان به گونه ای نبود که در ابعاد اقتصادی و فرهنگیِ مسئله جانشینی، ایفای نقش داشته باشند. آنان عمدتاً سربازان و فرماندهان نظامی قدرتمندی بودند که غیرمستقیم در بعد اقتصادی به حاکمیت خلفای نخستین کمک می کردند. اموی گرایی حکومت عثمان و ثبات سیاسی نسبی در سال های نخستِ این دوره، از نقش آفرینی بنوحارث و بنومُحارِب کاست. پس از قتل عثمان، حضور سیاسی آنان دوباره احیا شد، اما این بار آنان در مقابل جریان حاکم قرار گرفتند و در ابعاد سیاسی و نظامی، کمک فراوانی به معاویه کردند.
۷۴۳۰.

تحلیل ویژگی های مؤثر بر بهبود عملکرد سازمان دعوت فاطمیان (297 -567ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 141 - 172

کلید واژه ها: خلافت فاطمیان اسماعیلیه سازمان دعوت تبلیغات دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۶۹
سازمان دعوت به عنوان بزرگ ترین دستگاه تبلیغاتی خلافت فاطمیان (297 567ق)، وظیفه خطیر گسترش و تبلیغ آموزه های اسماعیلی و فراهم آوردن زمینه های تسلط فاطمیان به عنوان تنها خلافت مشروع بر سرزمین های اسلامی را بر عهده داشت. این سازمان، فاطمیان را در مصاف با خلافت عباسی و جهان اهل سنت قرار می داد. این نوشتار با روش وصفی تحلیلی به تبیین ویژگی هایی از سازمان دعوت فاطمی می پردازد که در بهبود عملکرد این سازمان مؤثر بودند. نتایج این بررسی حاکی از آن است که سازمان دعوت فاطمی با برخورداری از ویژگی هایی مانند نظم و انضباط سازمانی، نظارت و کنترل سازمانی، تمرکز سازمانی، تقسیم کار و هماهنگی بین وظایف اعضای سازمان، فعالیت مستمر و فراگیر، پنهان کاری تشکیلاتی و پیروی از زنجیره فرمان توانسته بود در پیشبرد اهداف سیاسی و مذهبی خلافت فاطمی به ویژه در خارج از مرزهای آن عملکرد بهتری داشته باشد.
۷۴۳۲.

حضور بانوان در قیام حسینی با تکیه بر منابع متقدم

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هشتم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 35 - 52

کلید واژه ها: امام حسین (ع) زنان در قیام عاشورا فلسفه عاشورا کربلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۸۰
یکی از مسائل مهم قیام امام حسین(ع)، همراهی بانوان با امام است. چه انگیزه هایی موجب شده تا در این سفر سخت زنان از شهر و مکان آسایش خود هجرت کنند. این تحقیق درصدد است تا با روش توصیفی-تحلیلی انگیزه های همراهی بانوان با امام حسین(ع) در قیام عاشورا را مورد بررسی قرار دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد که بانوان به دو دلیل در حادثه کربلا حضور یافته اند: اول اینکه زنان در آن سفر احتمالاً طولانی به صورت طبیعی به سبب حفظ خانواده از خبائث حکومت کاروان امام را همراهی کردند. دوم اینکه زنان در یک کار ویژه ، در یک هجرت الی الله برای جلوگیری از قضاوت نادرست تاریخ درباره این حرکت، حجتی بر مظلومیت امام، حفظ حقیقت و حقانیت قیام، حفظ وقایع عاشورا از تحریف راویان، الگوگیری جهانی از رفتار اهل بیت: در مصائب سنگین، نشان دادن فضایل اخلاقی امام نسبت به خانواده و افشای ستم خلفای بنی امیه کاروان امام را همراهی کردند.
۷۴۳۳.

تأملی بر مطالعه ساختاری فرش دوازده ضلعی مقبره شاه عباس دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 317 - 340

کلید واژه ها: استاد نعمت الله جوشقانی جوشقان قالی شاه عباس دوم صفوی فرش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۲
فرش دوازده ضلعی مقبره شاه عباس دوم، بزرگ ترین فرش ابریشمی دوره صفوی است که در سال 1082 ق بافت آن تکمیل شد و هم اکنون به شماره ثبتی 1400 در موزه آستان مقدس حرم حضرت معصومه(س) در قم نگهداری می شود. هدف این پژوهش، مطالعه ویژگی های بصری و ساختاری این فرش و ارتباط آن با سقف مقبره است. در این راستا، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش هاست که بافنده تا چه اندازه از نقوش سقف مقبره الهام گرفته است؟ و چه ارتباطی میان عناصر گیاهی و مرکز فرش دوازده ضلعی مقبره شاه عباس دوم وجود دارد؟ تحقیق پیش رو، بر پایه مطالعات کیفی و از حیث روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و مطالب به شیوه کتابخانه ای و میدانی بر مبنای مطالعه ساختاری و بصری فرش گردآوری شده اند. نتایج یافته ها نشان داد که طراحی فرش دوازده ضلعی متأثر از نقوش سقف مقبره و هنر دوره صفوی است.
۷۴۳۴.

بررسی تأثیر مبانی فکری انجمن حجّتیه بر برداشت آنان از قیام عاشورا؛ مطالعه موردی کتاب رمز عاشورا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲) 203 - 224

کلید واژه ها: مبانی تاریخ نگاری عاشوراپژوهی انجمن حجتیه کتاب رمز عاشورا نقد تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۱
قیام عاشورا از دیرباز در میان مکاتب مختلف شیعی، محور مباحثات علمی بوده است. آثار پدیدآمده در این زمینه، بازتاب دهنده مبانی فکری و باورهای پدیدآورندگان این آثار است. پژوهش حاضر، با هدف شناخت میزان اثرگذاری مبانی فکری انجمن حجتیه بر برداشت آنان از قیام کربلا، بر پایه کتاب رمز عاشورا اثری منتسب به این گروه صورت گرفته است. نتایج این تحقیق که به شیوه توصیفی تحلیلی و بر پایه نظام های تولید معرفت برآمده از مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی مورد پذیرش انجمن انجام گرفته، نشان می دهد که انجمن حجتیه شناخت و تبیین قیام عاشورا را به طور مطلق از دایره علوم عادی بشری خارج نموده و راهی جز پذیرش تعبدی این بخش از زندگی سیدالشهدا(ع) برای رسیدن به شناخت ابعاد گوناگون نهضت آن حضرت پیشنهاد نمی دهد.
۷۴۳۵.

ستیز و سازش آصف جاهیان با استعمار انگلیس (1135 -1368 ه.ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۹۳) 151 - 180

کلید واژه ها: آصف جاهیان استعمار انگلیس شبه قاره هند حیدرآباد دکن استعمارستیزی مسلمانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۸۳
یکی از نتایج سلطه ی استعمار انگلستان بر شبه قاره هند که تا سال 1274 ه.ق در قالب کمپانی هند شرقی و سپس با نظارت مستقیم دولت انگلستان صورت گرفت، خاتمه بخشیدن به امپراتوری گورکانی (1274- 932 ه.ق) و سلطه بر حکومت های محلی ازجمله آصف جاهیان بود (1135 1368 ه.ق). بارزترین وجه تمایز آصف جاهیان از سایر حکومت های محلی مسلمان هند این بود که آن ها توانستند تا پایان سیطره استعمار انگلیس حاکمیتشان را به عنوان مهم ترین حکومت محلی و نیز به عنوان تکیه گاه اصلی مسلمانان این سرزمین حفظ کنند. این مهم سبب شده تا پژوهش پیش رو به کمک روش تحقیق تاریخی و استخراج داده ها از منابع به شیوه کتابخانه ای، مناسبات حکام آصف جاهی با استعمار انگلستان را موردبررسی قرار دهد. مطابق با یافته های تحقیق، این حکام با فهم دقیق خود از شرایط شبه قاره، گاه با انگلستان از در مخالفت درآمدند و امتیازاتی گرفتند و گاه با همکاری مقطعی از آن به عنوان ابزاری برای بقای حکومت خود و یافتن مجالی برای ستیز با استعمار بهره گرفتند.
۷۴۳۶.

مؤلفه های اخلاق عرفانی در اربعین حسینی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هشتم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 53 - 76

کلید واژه ها: اربعین حسینی اخلاق عرفانی مؤلفه های اخلاق عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۷۸
خاستگاه اربعین، حبّ الهی و عشق به ولایت است. اربعین حسینی، خاستگاه اخلاق عرفانی و دلالت های تربیتی برای وصول سالک به حضرت حق است. اخلاق عرفانی، از جمله مباحثی است که توجه عالمان اخلاق را به خود معطوف کرده است. رویکرد اخلاق عرفانی در اربعین حسینی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی درصدد پاسخ به این سؤال است که مؤلفه های اخلاق عرفانی در اربعین حسینی چیست؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که پس از قرآن کریم و سنت، اربعین حسینی، از مهمترین خاستگاه های «اخلاق عرفانی» است که اخلاص، بندگی، عشق به حضرت حق، وصال به محبوب، وحدت اجتماع مسلمین، توبه، ورع، زهد، صبوری، توکل، رضا، ذکر دائم، حب و بغض برای خدا را دربرمی گیرد.
۷۴۳۷.

مطالعه وتحلیل تاثیرخلقیات اجتماعی برتوسعه اجتماعی؛ (از منظر امام علی (ع))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 251-269

کلید واژه ها: خلقیات اجتماعی نهج البلاغه اخلاق اجتماعی ایرانیان توسعه یافتگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۷۴
زمینه و هدف: واکاوی وتحلیل خطبه ها وآثار امام علی (ع) نشان می دهدکه امام درمقام حکمران جامعه اسلامی درمدیریت رفتارهای اجتماعی و تحولات اجتماعی وسیاسی جامعه، تاکید بی نظیری برخلقیات اجتماعی وتغییرات و دگرگونی های آن دارد. درمقاله حاضرتلاش براین است که به این پرسش پاسخ داده شود که از نقطه نظر امام علی (ع)، خلقیات اجتماعی چه تاثیری بر توسعه و پیشرفت و در عین حال سقوط جوامع اسلامی و انسانی خواهد داشت؟ روش: برای نیل به این هدف، پس ازتدارک نظری، ازروش مطالعات تاریخی و اسنادی وتحلیل محتوا استفاده شده است. یافته ها و نتایج: پژوهش حاضر نشان داد که درروش توسعه اجتماعی درحکمرانی امام علی(ع)، سنت ها و ویژگی های اخلاق اجتماعی جایگاه محوری دارند.مراقبت و نظارت نظام اجتماعی بر خلقیات اجتماعی از جمله دورویی،بدگمانی و سوء ظن،تنبلی و تملق و تجمل،کلید توسعه اجتماعی و بازتولید سرمایه اجتماعی درحکمرانی امام علی(ع) هستند. ازسوی دیگر، فقدان خلقیات اجتماعی علاوه برایجاد بی اعتمادی،امکان همکاری و مشارکت وسایر تعاملات و کنش های متقابل اجتماعی را از بین می برد و در پی آن، فقدان مشارکت و اعتماد متقابل اجتماعی، امکان هرگونه توسعه اجتماعی را از بین می برد و دورویی و تملق و تن آسایی و خشونت جایگزین آن در جامعه می گردد.
۷۴۳۸.

تحول و تداوم حاکمیت فاطمی بر اساس نظریه اقتدار سنتی ماکس وبر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۹۳) 29 - 62

کلید واژه ها: خلافت فاطمیان ماکس وبر اقتدار سنتی پدر میراثی پادشاه زدگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۹۳
خلافت فاطمی که در قرن های سوم تا ششم هجری قمری گستره ای عظیم از سرزمین های غرب جهان اسلام را در برگرفت؛ بر اساس جنبشی سیاسی _ مذهبی با تکیه بر آموزه های کلامی شیعه اسماعیلیه که معتقد به اصل مهم امامتِ منصوص اسماعیل (درگذشته به سال: 145-138-133 ق) فرزند امام صادق(ع)(درگذشته به سال: 148 ق) و بعد از او محمد بن اسماعیل (درگذشته به سال: 198 ق) بودند، استقرار یافت. مسئله این پژوهش واکاوی تکوین، تحول، تداوم و درنهایت سقوط خلافت فاطمیان با رویکرد جامعه شناختی و بر مبنای نظریه اقتدار سنتی ماکس وبر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی نوشته شده و درنهایت داده های تاریخی با تئوری اقتدار سنتی «وبر» مطابقت داده شده است. یافته های پژوهش نشانگر آن است که بعد از دو سده تلاش داعیان اسماعیلی درنهایت حکومت اقتدار سنتی خلافت فاطمی در شمال آفریقا شکل گرفت. با فتح مصر و بنای قاهره، اقتدار سیاسی خلافت نهادینه گردید و با گسترش تشکیلات اداری و نظامی، حکومت فاطمی با ویژگی نظام پاتریمونیال (پدر میراثی) - بوروکراتیک استقرار یافت. تداوم حاکمیت سیاسی و اداری به سبب ضعف نهاد خلافت و رقابت دیوانیان و نظامیان، آغازگر دوران سلطانیسم فاطمی (پادشاه زدگی) بود که پی آمد آن، قدرت گرفتن وزیران نظامی و سیطره نیروهای سپاهی بر حکومت بود. فرجام نظام پاتریمونیال- بوروکراتیک فاطمیان با تجزیه سیاسی خلافت و تشکیل حکومت ایوبیان (567- 658 ق/ 1173-1260 م) رقم خورد.
۷۴۳۹.

نقش حدیث افتراق در شکل گیری فرقه نگاری اسلامی تا قرن پنجم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲) 99 - 130

کلید واژه ها: فرقه نگاری حدیث افتراق فرقه های اسلامی اوائل المقالات بیان الادیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۶۹
برخی از فرقه نگاران برای معرفی و بررسی فرقه های مسلمان، حدیث افتراق را مبنای نگارش قرار داده اند و به دنبال اثبات هفتاد و سه فرقه اسلامی مطابق با حدیث افتراق بوده اند. اما برخی دیگر هیچ توجهی به حدیث افتراق نداشته و علت انشعاب فرقه ها را در اختلاف عقاید و مبانی دینی آن ها جست وجو کرده اند. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا این حدیث در شکل گیری فرقه نگاری اسلامی نقش داشته است؟ بدین منظور، نوشته حاضر با گزینش و واکاوی دو کتاب اوائل المقالات از شیخ مفید (د.413ق) و بیان الادیان از ابوالمعالی محمد حسینی علوی (د.485ق) نشان داده است که منابعی همچون بیان الادیان متأثر از این حدیث و بر پایه آن تدوین شده اند و در منابعی مانند اوائل المقالات معیارهای دیگری مد نظر بوده و به این حدیث توجهی نشده است.
۷۴۴۰.

بررسی رهیافت ها و مؤلفه های تمدن ساز در دولت شهر اشعریان قم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۱ ۹۸-۷۹

کلید واژه ها: اشعریان قم تشیع دولت شهر تمدن سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۵۵
اشعریان به عنوان اولین دولت شهر شیعی ایران تا قرن چهارم هجری اختیار و اراده حاکمیت را در جغرافیای قم به دست گرفتند و با تعاملات و رفتارهای منطقی با بومیان این منطقه توانستند به ایجاد یک فضای اجتماعی مطلوب و مشترک دست یابند. براساس بررسی منابع تاریخی و تعمیم رویدادهای مهم این دوران با الگوهای شناخته شده در علوم سیاسی می توان رهیافت های تمدن سازی را در حیات این خاندان احصاء نمود؛ از آنجا که یکی از مقدمات تأسیس تمدن ها تشکیل حکومت هاست این دولت شهر گام های اولیه ای در جریان تداوم حکومت خود برداشت که در مفهوم واقعی تلاش برای زمینه چینی ایجاد یک تمدن تلقی می گردد. لذا کوشش برای تغییر حیات اجتماعی منطقه به سمت شهرنشینی، تشکیل ساختار اجتماعی و سیاسی منظم، ترویج قوانین بر اساس عقود عهدنامه ها، رسمیت بخشی به مذهب تشیع، تعامل سیاسی با حاکمیت، مدارای مذهبی با هم کیشان و تأسیس مدارس و ترویج علوم از ملزومات تمدن سازی این جامعه در راستای ایجاد یک تمدن بوده که هرچند در کنش های سیاسی و بعد از روی کار آمدن آل بویه از کانون توجهات خارج شد اما به عنوان پیش درآمدی برای تمدن اسلامی بود که در قرن چهارم به دوران شکوفایی خود رسیده بود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان