قاسم خانجانی

قاسم خانجانی

مدرک تحصیلی: استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۷ مورد از کل ۱۷ مورد.
۱.

بررسی اخبار معجزات در سیره اهل بیت(ع) (مطالعه موردی زینب کذّابه)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: اخبار معجزه معجزات امام هادی (ع) متوکل زینب کذابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۷۱
نقل اخبار مربوط به معجزات و دلایل در زندگی امامان(ع)که برای اثبات امامت و حقانیت امامان(ع)پدید آمد از مباحث رایجی است که در باره هر یک از امامان معصوم(ع)صورت گرفت و در کنار نقل وقایع تاریخی و حوادث دوران زندگی امامان(ع)مطرح شد. یکی از مباحثی که در نقل این اخبار وجود دارد، تکرار یا مشابهت برخی از این معجزات برای دو یا چند امام معصوم(ع)است. مسئله این تحقیق این است که چگونه برخی از این اخبار معجزات به شکلی یکسان به چند امام نسبت داده شده است؟ بر اساس منابع موجود، یکی از این معجزات مربوط به ادعای زنی به نام زینب است که خود را همان زینب دختر امیرالمؤمنین علی(ع)معرفی کرد؛ اما با معجزه امام، ماهیت وی روشن و دروغ گفتن او آشکار شد و به دروغ گویی خود اعتراف کرد. این معجزه به چند امام نسبت داده شده است. در این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی و با شیوه بررسی منبع و اسناد خبر، برخی از عوامل مؤثر در نقل این معجزه برای بیش از یک امام بررسی شده و روشن خواهد شد که حتی اگر اصل ماجرا درست باشد؛ اما رخ دادن آن در زمان سه امام به یک شکل، قابل پذیرش نیست.
۲.

جایگاه هنرهای تجسمی در تمدن اسلامی و تأثیر آن بر هنرهای تمدن های دیگر

نویسنده:

کلید واژه ها: هنر تمدن اسلامی هنرهای تجسمی هنرهای کاربردی فرهنگ اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۲
هنر، به ویژه هنرهای تجسمی در تمدن اسلامی و اثرگذاری آن بر فرهنگ ها و تمدن های دیگر، یکی از عرصه هایی است که کمتر مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. از این رو لازم است پژوهشی صورت بگیرد تا ابعاد این موضوع به شکل ملموسی روشن شود. هدف از این پژوهش، بررسی تاریخچه و تبلور هنرهای تجسمی و کاربرد این نوع از هنر پرداخته شود. از این رو در این تحقیق مسئله این است که هنر، به ویژه هنرهای تجسمی چه جایگاهی در تمدن اسلامی دارد؟ هنرهای تجسمی به چه میزان در توسعه و پیشرفت تمدن اسلامی نقش داشته اند؟ و هنرهای تجسمی به چه میزان در فرهنگ و تمدن های دیگر تأثیرگذار بوده است؟ این پژوهش، با اشاره به جلوه هایی از هنرهای تجسمی، با استفاده از نظرات دانشمندان در دو حوزه اسلام و غرب و با روش توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری مطالب آن بر اساس مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات این پژوهش با روش کیفی انجام شده است. در این پژوهش روشن خواهد شد هنر های تجسمی در عرصه های مختلف تمدن اسلامی جایگاهی برجسته دارد و همچنین روشن خواهد شد که به ویژه هنرهای تجسمی نه تنها با بازسازی و تکمیل عناصر هنری سبب پویایی و پیشرفت تمدن اسلامی در عرصه های مختلف هنری شد بلکه در مقاطعی، بر پویایی و پیشرفت هنر در تمدن ها و فرهنگ های دیگر نیز تأثیرگذار بوده است. در این پژوهش این نتیجه به دست می آید که جلوه های مختلفی از هنرهای تجسمی مانند خطاطی و خوشنویسی، نقاشی، موسیقی، قالی بافی، میناکاری و موارد دیگر علاوه بر اینکه سبب پویایی فرهنگ اسلامی شده است، در فرهنگ های دیگر نیز تبلور یافته است.
۳.

ردّ نظریه هِیوم در باره معجزات از نگاه فلسفه و تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۰۱
برخی از دانشمندان، از جمله دیوید هیوم درصدد برآمده اند تا اخبار معجزات را غیر قابل استناد بدانند. به اعتقاد هیوم هیچ معجزه اى که افراد کافى و واجد شرایط آن را تصدیق کرده باشند، وجود ندارد،  انسان در طبیعتِ خود تمایل فوق العاده قوى به امور عجیب و غریب دارد، اخبار فوق طبیعى و اعجازآمیز عمدتاً و به وفور بین مللِ جاهل و وحشى مشاهده می شوند، به دلیل تعارض ادیان مختلف، معجزاتى که براى اثبات حقانیت هر یک از آن ها ادعا شده اند یکدیگر را تضعیف و باطل می کنند؛ در این نوشته، با تکیه بر روش توصیفی – کتابخانه ای، روشن خواهد شد که نظر هیوم قابل پذیرش نیست. خاطرات و محفوظات گذشته، گواهى شاهدان عینى و گزارش ها و نقل قول هاى تاریخى، آثار فیزیکى به جاى مانده و برخی قوانین علمى و از همه مهم تر تواتر اخبار معجرات و استناد به این اخبار و پذیرش آن از مهمترین دلایل رد نظریه هیوم است.
۴.

اعتبار سنجی روایت کتاب «حدیقه الشیعه» درباره مقابله امام هادی(ع) با صوفیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: امام هادی(ع) صوفیان حدیقه الشیعه بررسی تاریخی بررسی روایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۸۶
براساس روایات متعددی، مقابله با صوفیان، به ویژه مخالفت با آن دسته از صوفیه که با رویکردی نادرست به اباحی گری و بی مبالاتی نسبت به احکام شرعی و حلال و حرام گرایش داشتند، از اقدامات رایج همه امامان معصوم(ع) شمرده می شود؛ اما مسئله این است که شکل مقابله با آنان یا سخنان امامان(ع) در برخورد با این دسته از صوفیان چگونه بوده است؟ یکی از این نمونه ها گزارش کتاب «حدیقه الشیعه» مربوط به مقابله امام هادی(ع) با گروهی از صوفیان در مسجدالنبی است که باید با دقت بیشتر واکاوی شود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و متکی بر بررسی روایی و تاریخی، به دنبال آن است که اعتبار این روایت را بسنجد. پس از این بررسی، به دست آمد که این روایت از نظر محتوا و ادبیات، با روش و منش امام هادی(ع) سازگاری ندارد؛ همچنان که با آموزه های صوفیه هماهنگ نیست. از لحاظ سند هم در منابع دست اول و روایات معتبر نیامده است و از نظر تاریخی نیز با توجه به زمان حضور امام هادی(ع) در مدینه و احضار ایشان به سامرا به این شکل قابل قبول نیست.
۵.

قالب ها و نمادهای شیعی در هنر خوش نویسی با تأکید بر عصر صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: هنر هنر اسلامی خوش نویسی شیعه اهل بیت (ع) صفویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۲۱
درباره هنر خوش نویسی به طور عام و در مورد خوش نویسی در عصر صفویه به طور خاص، نوشته هایی سامان یافته اند، اما درباره ارتباط خوش نویسی با تشیع و اهل بیت (ع)، به ویژه در عصر صفویه کمتر سخن گفته شده است. از این رو در این تحقیق، علاوه بر ارائه تعریف هنر و هنر اسلامی، مسئله این است که هنر خوش نویسی در عصر صفویه به چه شکلی با تشیع و اهل بیت (ع) ارتباط دارد؟ در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی، با اشاره به استفاده از مفاهیم و نمادهای شیعی در هنر خوش نویسی بخصوص در عصر صفویه، این نتیجه به دست می آید که در کنار توصیه های اهل بیت (ع) در باره خوش نویسی و یاد کردن از برخی از اصحاب امامان (ع) و تعدادی از امامان (ع) در زمره خوش نویسان، خوش نویسی در قالب های استفاده مکرر از نام ها و القاب امامان شیعه (ع) به ویژه نام و لقب امیرالمؤمنین علی (ع)، دعا و توسل به اهل بیت (ع)، صلوات بر پیامبر (ص) و خاندان آن حضرت و مواردی از این قبیل، به شکل های کتیبه نگاری، خوش نویسی در حروف رمزی، خوش نویسی در تصاویر، خوش نویسی روی اشیاء، فلز و پارچه و مانند آن صورت گرفته است و اهمیت ارتباط تشیع و اهل بیت (ع) را با خوش نویسی در عصر صفویه و آثار دوره صفوی نشان می دهد.
۶.

نقش حدیث افتراق در شکل گیری فرقه نگاری اسلامی تا قرن پنجم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: فرقه نگاری حدیث افتراق فرقه های اسلامی اوائل المقالات بیان الادیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۹۷
برخی از فرقه نگاران برای معرفی و بررسی فرقه های مسلمان، حدیث افتراق را مبنای نگارش قرار داده اند و به دنبال اثبات هفتاد و سه فرقه اسلامی مطابق با حدیث افتراق بوده اند. اما برخی دیگر هیچ توجهی به حدیث افتراق نداشته و علت انشعاب فرقه ها را در اختلاف عقاید و مبانی دینی آن ها جست وجو کرده اند. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا این حدیث در شکل گیری فرقه نگاری اسلامی نقش داشته است؟ بدین منظور، نوشته حاضر با گزینش و واکاوی دو کتاب اوائل المقالات از شیخ مفید (د.413ق) و بیان الادیان از ابوالمعالی محمد حسینی علوی (د.485ق) نشان داده است که منابعی همچون بیان الادیان متأثر از این حدیث و بر پایه آن تدوین شده اند و در منابعی مانند اوائل المقالات معیارهای دیگری مد نظر بوده و به این حدیث توجهی نشده است.
۷.

بررسی اتهام کفر به حضرت ابوطالب(ع)

نویسنده:

کلید واژه ها: ابوطالب اسلام ابوطالب ایمان ابوطالب کفر ابوطالب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۱۳۲
یکی از موضوعات مورد اختلاف در تاریخ اسلام، ایمان حضرت ابوطالب است. منابع اهل سنت به طور عموم بر این باورند که ابوطالب ایمان نیاورد و نامسلمان از دنیا رفت. این باور غلط سبب شد تا صحابه نگاران اهل سنت نیز ابوطالب را در شمار صحابه نیاورند. اتهام کفر ابوطالب در برابر عدم ایمان ابوطالب مطرح شده است. نویسندگان نیز در رد یا اثبات کفر ابوطالب قلم زده اند و آثار مستقلی در این موضوع نوشته اند. مقاله حاضر، بدون آن که به دنبال اثبات ایمان ابوطالب باشد، با روش تحلیلی- توصیفی به دنبال پاسخ به این مسئله است که چرا اتهام کفر به ابوطالب مطرح شده است؟ این نوشتار پس از بررسی منابع گوناگون نشان داده است که اتهام کفر به ابوطالب نادرست است و به سبب برداشت سطحی و مغرضانه از آیات قرآن و گزارش های تاریخی مطرح شده است. هیچ یک از قواعد کلامی و گزارش های تاریخی اتهام کفر ابوطالب را تأیید نمی کند. در این مقاله نشان داده شد که تکرار باور اشتباه اهل سنت در منابع ادبی، تاریخی، تفسیری و حدیثی موجب شهرت این اتهام شده است.
۸.

نام، کنیه و القاب حضرت حمزه در لغت و تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: حمزه رسول خدا(ص) اسدالله اسد رسول الله و سید الشهدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۰
حضرت حمزه، عموی بزرگوار رسول خدا(ص) از جایگاه برجسته ای در تاریخ اسلام برخوردار است. وی ویژگی های شخصیتی ممتازی داشت که سبب شده بود حتی پیش از اسلام به برخی از این ویژگی ها شهرت یابد. آنچه مهم است آن که نام و القاب ایشان با ویژگی های شخصیتی آن بزرگوار منطبق بوده و پس از اسلام آوردن وی نیز در رفتار و اقدامات شان تبلور یافته است. نام «حمزه» و لقب های «اسد الله»، «اسد رسول الله» و «سید الشهدا» از مواردی است که بر محور شخصیت ایشان یعنی شهامت، شجاعت، دلیری و دلاوری دلالت می کند و علاوه بر شهرت ایشان به ویژگی های یاد شده، در عمل نیز به اثبات رسیده است. البته برای ایشان القاب و عناوین بسیاری نقل کرده اند اما موضوع این نوشته، پاسخ به این پرسش خواهد بود که مفهوم نام ایشان و خاستگاه لقب های اسدالله، اسد رسول الله و سید الشهدا برای حضرت حمزه چیست و این القاب بر چه اساسی به وی اختصاص یافته اند؟ در این نوشته، با رویکرد توصیفی تحلیلی و با روش کتابخانه ای، پس از بررسی لغوی و تاریخی، روشن خواهد شد که نام و القاب یاد شده، برگرفته از ویژگی شجاعت و بروز آن در مقاطع مختلف بر ایشان اطلاق شده است.
۹.

راه های مقابله با نفوذ فکری و فرهنگی در اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: نفوذ استحاله دفاع اندیشه آیت الله خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۵ تعداد دانلود : ۴۷۵
هدف از این تحقیق، شناسایی نفوذ فکری و فرهنگی و راه های مقابله با آن در اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) است. روش تحقیق در این نوشته، توصیفی تحلیلی است که با استفاده از روش کتابخانه ای و بر اساس گردآوری داده ها از مجموعه بیانات و سخنرانی های ایشان استخراج شده است. یر این اساس روشن خواهد شد که از نظر ایشان، نفوذ فکری و فرهنگی هم خطرناکتر و هم ماندگارتر است. از همین رو تخریب و تأثیر منفی این نوع نفوذ از انواع دیگر بسیار بیشتر و البته راه مقابله با آن نیز بسیار پیچیده تر است. مهمترین خطر این گونه از نفوذ، بی هویتی، سکولاریزه شدن، سیطره و تسلط فرهنگ غربی و استحاله است که در این نوشته، با تأکید بر این خطرات از نگاه آیت الله خامنه ای(مدظله العالی) و پیامدهای آن، به راه های مقابله با این خطرات نیز پرداخته شده است. هوشیاری و عدم غفلت از دشمنی دشمن، باور به نفوذ و تهاجم فرهنگی، مدیریت فرهنگ بر مبنای شعارهای انقلاب و مبانی انقلاب و مقابله با استحاله از جمله این راه هاست که در این نوشته بدان پرداخته خواهد شد.
۱۰.

محل ولادت امام هادی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: امام هادی (ع) محل ولادت مدینه صریا مشربه امّ ابراهیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۴۹
برخی از اطلاعات مربوط به امام هادی(ع)، در منابع متعدد با اختلافاتی نقل گردیده و سبب شده است در برخی موارد، اشتباه، تناقض یا تضادهایی صورت بگیرد و توهم نادرست بودن اصل خبر را به دنبال داشته باشد. محل ولادت امام هادی(ع)، از جمله این مباحث است که با تعابیر مختلفی همچون: مدینه، صریا در مدینه و مانند آن از آنجا یاد کرده اند. در این نوشته، بیان خواهد شد که نام دقیق محل ولادت امام هادی(ع)، صریا بوده که در فاصله حدود دو کیلومتری مسجدالنبی قرار داشته است. امروزه، این مکان به «مشربه امّ ابراهیم» شناخته می شود و به شکل یک چهاردیواری موجود است. هم اینک محدودیت هایی از سوی حکومت عربستان برای این مکان ایجاد شده است؛ اما شیعیان به آن توجه دارند و به دیدن و در صورت امکان به زیارت آنجا می روند.
۱۱.

تأملی در پیش گامی ابراهیم بن هاشم در نشر حدیث کوفیان در قم(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: اهواز کوفه قم ابراهیم بن هاشم حسین بن سعید احمد بن محمد بن عیسی محمد بن خالد برقی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۹۳۸ تعداد دانلود : ۷۱۷
کوفه در قرن دوم و سوم، یکی از مهم ترین مراکز علمی شیعه بود که توانست در حوزه های گوناگون علوم، به ویژه علوم حدیث، مرجعیت یابد. روایت، نقل و کتابت حدیث و نیز آموزش و تعلیم و تعلم احادیث اهل بیت علیهم السلام در کوفه سبب شد میراث باارزشی از احادیث ثبت و ضبط شود و از کوفه به مراکز و نقاط دیگر شیعی انتشار یابد. اهمیت انتقال احادیث کوفیان به نقاط دیگر و تأثیر آن بر گسترش و پیشرفت تشیع سبب شده است در منابع حدیثی و تراجم نگاری، از برخی محدثان به عنوان نخستین کسانی یاد شود که حدیث کوفیان را منتقل کرده اند. برای نمونه، اصحاب امامیه «ابراهیم بن هاشم» را نخستین کسی دانسته اند که احادیث کوفیان را در قم منتشر کرد. اما با بررسی دقیق منابع، به نظر می رسد نمی توان وی را نخستین انتشاردهندة احادیث کوفیان در قم دانست و پیش از او افراد دیگری این احادیث را به قم منتقل و آن را انتشار داده بودند. این نوشته با بررسی شواهد تاریخی و حدیثی، تأملی بر این نقل مشهور اصحاب امامیه دربارة ابراهیم بن هاشم دارد.
۱۲.

مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرنهای دوم و سوم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: اهواز قم تاریخ تشیع آل مهزیار اشعریان قم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۳۳۴ تعداد دانلود : ۷۲۴
قم، کوفه و بغداد به عنوان کانونهای اصلی فعالیتهای علمی شیعیان در قرن دوم تا چهارم هجری، جایگاهی ویژه در مطالعات شیعه پژوهی دارند. اما «حوزه علمی اهواز» هم به عنوان یکی از مدارس مهم و کهن شیعه در ایران شایسته یادکرد است که به استناد منابع تاریخی، حدیثی و تراجم، نمایندگان قدرتمند و مشهوری در تاریخ فقه و حدیث شیعه داشته است. این مقاله بر آن است با نگاهی تاریخی و پس از مروری بر ریشه های تشیع اهواز، جایگاه حوزه علمی اهواز را در حفظ و گسترش مکتب اهل بیت(ع) از طریق واکاوی رابطه علمی بین قم و اهواز بنمایاند. این رابطه در قالب مهاجرت برخی علما از اهواز به قم و برعکس، مراودات علمی بین دو خاندان بزرگ «آل مهزیار اهوازی» و «اشعریان قمی» و حضور برخی از اصحاب و وکلای خاص امامان(ع) در این دو مرکز بروز یافته است.
۱۳.

اندیشه های حاکم بر تاریخ نگاری شیخ مفید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: شیخ مفید اندیشه های حاکم تاریخ نگاری گزارش های تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۶۷۰
شیخ مفید برای نقل و بررسی گزارش های تاریخی، ملاک ها و معیارهایی را در نظر داشته است. همین موضوع سبب شده که در برخی موارد سبک ایشان با مورخان دیگر، تفاوت بسیاری داشته باشد. امانت داری در نقل حوادث و گزارش های تاریخی، رعایت اعتدال و انصاف در نقل حوادث، جایگاه قضاوت و داوری عقلانی در پذیرش یا رد گزارش های تاریخی، تأثیر اصول عقاید در تاریخ نگاری، تقیّه و حدود توجه به آن در تاریخ نگاری و نقد و بررسی روایات و احادیث از جمله ملاک هایی است که شیخ مفید در آثار و بررسی های تاریخی خود بدان توجه داشته و تلاش کرده است با رعایت این ملاک ها به بررسی گزارش های تاریخی بپردازد. رعایت این ملاک ها نشان دهنده اندیشه های حاکم بر تاریخ نگاری شیخ مفید است. در این نوشتار، این اندیشه ها و برخی موارد کاربرد آن در آثار شیخ مفید با تفصیل بیشتری بیان شده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان