درخت حوزه‌های تخصصی

در 1988, گروه فرمت (Format), یک فرمت مشترک را برای ورود اطلاعات در بانکهای اطلاعات کتابشناختی ارائه نموده‌است. این فرمت, با اعمال برخی تغییرات در آن, از موسسات علمی و دانشگاهی و به منظور ثبت مواد موجود در کتابخانه‌ها و مراکز اسناد آنها اقتباس گردیده‌است. تجربه بدست آمده از این طریق, راهی جهت تجدید نظر کامل بر روی این فرمت, ایجاد نمود که تحت عنوان فرمت مشترک مدارک در آرژانتین, ارائه می‌گردد (آغازه اسپانیایی آن فوکاد (FOCAD) مىباشد).فوکاد دارای ویژگیهای زیر است: 1-برای ورود ونیز انتقال داده‌ها بکار مىرود. 2- حدود 100 فیلد (Field) را همراه با داده‌های تجزیه شده در فیلدهای فرعی (Subfield) معین می‌نماید که: الف) امکان تبدیل به فرمتهای دیگر را فراهم می‌کند. ب) قابلیت تغییرپذیری بیشتری برای بازیابی اطلاعات بوجود می‌آورد. 3- فوکاد بعنوان یک مولد فرمت در نظر گرفته می‌شود. یک طراح سیستم قادر است برای یک بانک اطلاعاتی داده شده فیلدهای فوکاد را همانند فیلدهای فرعی انتخاب نماید. همچنین امکان اضافه نمودن فیلدها خارج از فرمت وجود دارد. این روش, امکان استفاده از فرمت را برای طیف وسیعی از کاربران فراهم می‌سازد. 4- مشخصات Setup شده بنحوی که سازگاری کاملی با CCF یونسکو حاصل شده است. به همان ترتیب امکان انتقال داده‌ها به منظور سازگاری با فرمت CEPAL درنظر گرفته شده است. (CEPAL, آغازه اسپانیایی برای کمیسیون اقتصادی آمریکای لاتین (ECLA) است. 5- فیلدهای قابل استفاده برای مدیریت کتابخانه‌ای در نظر گرفته شده‌اند. نرم‌افزار لازم بای انجام فوکاد باید امکان تکرارپذیری تمام فیلدها و فیلدهای فرعی با یک طول متغییر, را فراهم سازد. برای سهولت استفاده از فوکاد, یک دستنامه (Manual) با توصیف فیلد به فیلد به همراه مثالهای مربوطه که در آن، مشخصات Micro ISIS بکار برده شده, منتشر گردیده است (چون Micro ISIS نرم‌افزار عمومی مورد استفاده در آرژانتین است). دستنامه دارای تعدادی ضمینه همراه با جداول, قوانین و رهنمودها برای انجام فوکاد روی Micro ISIS, رابطه با CCF و یک جدول تبدیلی به فرمت CEPAL مىباشد. یک دیسکت با ساختار فوکاد روی Micro ISIS موجود میباشد.

امروزه اطلاعات منتشر شده در مجلات پایه شکل گیری بسیاری از تحقیقات می باشد. ولی افزایش سریع حجم مدارک و توسعه رشته های علمی موجب پیدایش مشکلاتی در دستیابی به اطلاعات منتشر شده است. برای محققانی که در زمینه های گوناگون علمی دست اندرکار پژوهش هستند مطالعه کلیه مدارکی که در زمینه تخصصی آنها منتشر شده است امکان پذیر نیست و یکی از طرق راهیابی سریع به محتوای مدارک علمی و خصوصاً مقالات “عنوان” است. عنوان هر اثر جلوه ای از هویت آن اثر است و به تعبیری نخستین جلوه ای از متن است که خواننده با آن روبرو می شود.

در شئون مختلف نظام اطلاع‌رسانی کشور پراکندگی و تشتت مشخصی حاکم است. یکی از عوامل موثر در این ناهماهنگی، نبود الگویی واحد برای ذخیره اطلاعات کتاب شناختی بر روی رسانه های جدید اطلاع رسانی ـ همچون کامپیوتر ـ در سطح ملی است. کشورهای پیشرفته از سالها پیش و کشورهای در حال توسعه طی دهه اخیر، هر یک الگویی ملی را برای خود طراحی و مورد استفاده قرار داده اند. در ایران نیز، پیش نویس الگویی تحت عنوان «ایران مارک» توسط مراکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، با اقتباس از الگویی به نام «یو. اس. مارک» که در کتابخانه کنگره مورد استفاده قرار گرفته، تدوین شده است. امید است این پیش نویس بتواند بین مراکز اطلاعاتی، نقش موثری را در هماهنگ نمودن شیوه‌های ذخیره و مبادله اطلاعات کتاب شناختی، ایفا نماید. این مقاله مروری است بر شرایط فعلی حاکم بر مراکز اطلاعاتی کشور و تشریح دلایل لزوم استفاده از یک الگوی ملی. در پایان مقاله نیز، خلاصه ای از الگوی مزبور ارائه شده است.

در مقاله حاضر چهار توانایی شناختی (سرعت ادراکی، قیاس منطقی، درک فضایی و درک کلامی) کتابداران و استفاده کنندگان مقایسه شده است. بررسی نشان می‌دهد که متوسط توانائی قیاس منطقی و درک کلامی کتابداران بالاتر از استفاده کنندگان است. بنابراین تمایز بین توانایی‌های شناختی کتابداران و استفاده‌کنندگان را موجد پیامدهایی برایخ دمات کتابداری می‌داند. در بررسی سطح چهار توانایی شناختی در بین کتابداران دانشگاهی و دانشجویان، مشخص گردید که میانگین توانایی‌های درک منطقی و کلامی کتابداران، از دانشجویان بالاتر است. به دلیل تاثیر توانایی شناختی در بازیابی اطلاعات، این یافته‌ها، رهیافتهای مختلفی راکه در بازیابی اطلاعات برای کتابداران و دانشجویان مناسب است، توصیه می‌کنند. هوش یا توانایی عقلی، ترکیب پیچیده‌ای از عواملی است که توانایی شناختی نامیده می‌شود. نمونه‌هایی از توانایی شناختی شامل توانایی‌های استدلال، یادآوری، فهم زبانی، و تعیین موقعیت و درک موارد بصری است. این توانایی‌های شناختی درمطالعات تحقیقی متنوعی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. برای نمونه، پژوهش‌های مدیریتی نشان داده است که توانایی‌های شناختی، در چگونگی اجرای صحیح کارهای مشخص توسط افراد بحساب می‌آید. بررسی کتابخانه‌ای ثابت کرده است که افراد با سطوح عالی‌تری از توانایی‌های شناختی، معین، از سیستم بازیابی اطلاعات با کارایی بیشتری استفاده می‌کنند. در برسیهای جداگانه، تحقیق تاثیر چهار توانایی شناختی را بر موفقیت کتابداران دانشگاهی و کامیابی مراجعان کتابخانه‌های داشنگاهی در انجام پرس و جوهای استفاده کننده مورد ارزیابی قرار داده‌اند1. متعاقباً، محققین توانایی‌های شناختی کتابداران و استفاده کنندگان را مقایسه کردند. این مقاله نتایج قیاس مزبور را ارئه می‌دهد و تمایز در توانایی‌های شناختی کتابداران و استفاده کنندگان را موجد پیامدهایی برای خدمت کتابداری می‌داند.

حجم روزافزون انتشارات, هزینه سنگین تهیه اطلاعات و نگهداری آن, کمبود بودجه, کمبود نیروی انسانی و چندین عامل دیگر بخصوص در چند دهه اخیر کتابخانه ها و مراکز اسناد را بیش از پیش به پذیرش این واقعیت سوق داده است که خرید و نگهداری تمامی اطلاعات مورد نیاز جامعه استفاده کننده اش امکان پذیر نیست و از این رو به سمت سیاست “دسترسی” به منابع اطلاعاتی گرایش پیدا کرده اند. در این مقاله نویسنده سعی کرده است ضمن معرفی ابزارهای دسترسی به اسناد و مدارک, الگویی مناسب برای خدمات تحویل مدارک را نیز ارایه کند.

بازیابی اطلاعاتِ مدارک در نظامهای نمایه سازی همارا  و کامپیوتری, مستلزم آن است که مفاهیم حوزه های فعالیت به درستی شناخته شوند و ذخیره اطلاعات و نمایه سازی مدارک به شیوه کامپیوتری, به زبان ارتباطی واحد یعنی مجموعه اصطلاحات نظام یافته متکی باشد. در این مرحله, تثبیت اصطلاحات و مفاهیم علمی – فنی و یافتن معادلهای فارسی برای واژه های خارجی, تدوین واژه هاو اصطلاحنامه های گوناگون فارسی بمنظور آموزش و گسترش علوم وفنون جهت استفاده در کار نمایه سازی از سویی و ذخیره و بازیابی اطلاعات از سوی دیگر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر این اساس مرکز اطلاعات و مدارک علمی بعنوان اولین گام, درصدد ترجمه اصطلاحنامه کلان نظام مبادله اطلاعات در زمینه سیاستهای علمی و فنی (SPINES) از انتشارات یونسکو برآمد که 8000 توصیفگر در 34 مبحث علمی – فنی است, که در دو بخش به چاپ رسیده است. بخش اول شامل متن اصلی به زبان فارسی بهمراه معادل انگلیسی و بخش دوم شامل فهرست انگلیسی – فارسی توصیفگرها می گردد .

مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران از آغاز سال 1372 اقدام به انتشار فصلنامه‌ای با عنوان چکیده پایان نامه‌های‌ ایران (دکترا و کارشناسی ارشد) نموده است. این فصلنامه حاوی اطلاعات کتابشناختی و چکیده هر مدرک بوده و در پایان هر شماره نیز فهرستهای مربوط به آن شماره چاپ شده است. این بررسی، ضمن معرفی فصلنامه مذکور، به بررسی علمی محتوای پنج شماره این نشریه پرداخته و حتی‌الامکان به توضیح برخی اشکالات و محسنات آن اقدام نموده و نهایتاً پیشنهاداتی جهت رفع اشکالات مزبور ارائه داده است.

این مقاله در تلاش است تنگناهای مدیریتی دنیای غرب و کشورهای پیشرفته صنعتی را که در سالهای اخیر بطور چشمگیری گسترش یافته است و بصورت یک بحران در زمینه های مدیریتی مطرح است را با استفاده از راه حل های ارائه شده بر مبنای دیدگاه اسلامی مورد بررسی قرار دهد . نگارنده معتقد است مدیران و راهبران کشور های جهان سوم با توجه به شرایط خاص و بستر فرهنگی و ارزشی بومی نباید فنون و ابزار مدیریتی و تکنولوژی به اصطلاح پیشرفته غربی را وارد کرده و عینا بکار گیرد زیرا این ابزار و فنون وارداتی منشا آثار مخرب و مزمنی از جمله بدهیهای جهان سوم، گرسنگی ، بی سوادی، بی کاری، و .. می شود. باید به جای خودباختگی ، به محتوای فرهنگی و ارزشی اسلامی و خودی چشم دوخت و در پرتوی معرفت اسلامی راه حل هایی را که بر فطرت انسانی منطبق باشد به کار برد . در این مقاله نگارنده مجموعه فرضیه هایی مبتنی بر نظریه حرکت جوهری ارائه داده است تا مبنا و معیار هرگونه نظریه پردازی و طراحی برنامه در جوامع اسلامی قرار گیرد و در این راستا از قرآن ، سنت معصومین و نظریه پردازی های اسوه های اسلامی و تجربیات پربار سالهای انقلاب اسلامی سود جسته است .

Z39.50 نام یک استاندارد ملی و توافق نامه ای برای بازیابی اطلاعات از سیستم های مختلف کامپیوتری است. این توافق نامه امکانات لازم را برای جستجو و بازیابی اطلاعات در اختیار مشتری (کاربر سیستم کامپیوتری مبدا) قرار میدهد. در این روند جستجو و بازیابی, دانستن زبان مورد استفاده خدمتگزار (کامپیوتر مقصد) الزامی نیست. این مطالعه کاربرد بالقوه توافق نامه شبکه کتابخانه ای ANSI/NISO Z39.50 را به عنوان یک محیط مشتری خدمتگزار برای ایستگاه کاری محقق بررسی میکند. همانطور که خواهیم دید Z39.50 کاملاً مناسب احتیاجات اطلاعاتی این محیط است و ابزار اساسی را برای یک محیط انعطاف پذیر که در دو انتهای این ارتباط مستقل از فروشنده است ارائه می کند.