درخت حوزه‌های تخصصی

برای استقرار نظام دموکراتیک وجود زمینه های اجتماعی- اقتصادی مناسب لازم است؛ ازاین رو، مطالعة علمی این زمینه ها می تواند چگونگی تحقق دموکراسی را تبیین کند. این پژوهش با هدف پاسخ به دو سؤال چیستی (براساس گونه شناسی آلموند و وربا) و چراییِ فرهنگ سیاسی دانشجویان دانشگاه گیلان (مبنی بر نظریة لیپست) صورت گرفته است. این مطالعه با روش پیمایش انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بوده و جامعة آماری کلیة دانشجویان دانشگاه گیلان اند که 374 نفر آنها به شیوة نمونه گیری مطبّق انتخاب شده اند. براساس یافته های پژوهش، بین متغیرهای جنسیت، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، درآمد ماهیانة خانواده، وضعیت اشتغال و محل سکونت دانشجویان، با فرهنگ سیاسی آنها، رابطة معنادار و مستقیمی وجود دارد. 4/36 درصد پاسخگویان فرهنگ سیاسی محدود و 6/63 درصد آنها نیز فرهنگ سیاسی اطاعتی دارند.

مقاله حاضر نخست سه علت رواج واژه جهانی‌شدن را در سال‌های اخیر، تحولات اقتصادی، فرارسیدن عصر اطلاعات و مشکلات جهانی، می‌شمارد. به زعم مولف ظهور این مسائل همکاری بین‌المللی را ضروری‌تر ساخته است. اما دراین میان امریکا به مثابه تنها ابرقدرت، درصدد است تا مفهوم جهانی‌شدن را به امریکایی شدن تغییر دهد و برای این منظور، برنامه راهبردی و بلند مدتی را تدوین نموده است که سه محور مهم آن عبارت‌اند از: تحکیم برتری اقتصادی امریکا، پافشاری بر تدوین نظام بین‌المللی آزاد در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری و ایجاد ائتلافی بزرگ و بین‌المللی از دموکراسی های جهان و منزوی ساختن کشورهای غیر دموکراتیک، سیاستمداران این کشور حتی براین باورند که بنابه تجربیات پیشین، عدم مشارکت امریکا در برقراری نظام نوین جهانی به معنای از هم فروپاشی آن خواهد بود و به بیان ساده‌تر رهبری امریکا را ضامن موفقیت این نظام نوین دانسته‌اند. بدیهی است که این عقیده مخالفت سایر اندیشمندان را برانگیخته و آن را کاملا مغایر با روح همکاری جهانی در عصر حاضر دانسته‌اند.

روزنامه نگاری دینی از ژانرهای رسانه ای است که در نزدیک به دو قرن تجربه روزنامه نگاری چاپی در کشور، هنوز هیچ روزنامه ای خبرنگار ثابت در حوزه ادیانندارد. این پژوهش به مطالعه تطبیقی محتوای مطالب دینی روزنامه های کیهان و اطلاعات در سیزده روز اول ماه محرم طی سال های 1335 تا 1385 می-پردازد . در این مطالعه به روش نمونه گیری غیر احتمالی هدفمند 118 روزنامه بررسی و 1126 مطلب با موضوع مذهبی استخراج و به روش تحلیل محتوای کمی، کدگذاری و تجزیه و تحلیل شدند. مقایسه میان محتوای دو روزنامه حاکی است که موضوعات دینی، کارکرد و ژانر آن ها طی دو دوره مورد بررسی دچار تحول شده است. استفاده از سبک خبر در سه دهه پس از انقلاب افزایش و در مقابل آگهی های دینی کاهش یافته است. در حالی که عمده مطالب منتشر شده در دوره قبل از انقلاب دارای کارکرد آموزشی و تبلیغ دینی بوده است؛ در سال های پس از انقلاب کارکرد خبری و ارشادی با تمرکز بر زندگینامه بزرگان دینی بیشتر غالب است. کارکرد آموزشی در روزنامه کیهان و کارکردهای تبلیغ دینی و خبری در روزنامه اطلاعات مشهودتر است. همچنین دو روزنامه از نظر تعداد و اندازه مطالب قبل و بعد از انقلاب روندی متضاد دارند.

مقالة پیش رو در پی پاسخ به پرسش تأثیر تغییر گفتمان های سیاسی بر طنز مطبوعاتی است. به این منظور روزنامه های نماینده دو جناح اصولگرا (کیهان) و اصلاح طلب (جامعه،  توس و شرق) در سال های اول ریاست جمهوری دولت های هفتم، نهم و یازدهم مورد بررسی قرار گرفته اند. چارچوب نظری این پژوهش نظریه های سه گانة طنز، نظریة کارناوال میخائیل باختین و مسئولیت اجتماعی رسانه هاست و به این منظور طنزهای مکتوب و تصویری 144 شماره از این روزنامه ها به روش تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفته اند. در این بررسی مشخص شد که روزنامه های جناح اصلاح طلب بر عکس روزنامه جناح اصولگرا متأثر از تغییر گفتمان های سیاسی هستند و برعکس نظریه باختین طنز مطبوعاتی نه در فضای بسته بلکه در فضای بازتر سیاسی به سمت طنز انتقادی پیش می رود.

سوءمصرف مواد پدیده ای اجتماعی با ابعاد بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی است که بخش عظیمی از نیروی انسانی بسیاری از کشورها را درگیر کرده است. پیش گیری از این مشکل اجتماعی که با توجه به حساسیت جامعه و اولویت آن باید سرلوحة سیاست های اجتماعی قرار گیرد، مستلزم شناخت وضع موجود و نیز عوامل خطر و محافظ آن است. نگرش افراد به مواد یکی از عواملی است که هم می تواند در شناخت وضع اعتیاد در گروه های مختلف جمعیتی به سیاست گذاران اجتماعی کمک کند و هم می تواند به منزلة یکی از تعیین کننده های گرایش به سوءمصرف مواد مطالعه و کنترل شود. مطالعة حاضر با هدف اولیة سنجش وضعیت نگرش دانشجویان کشور به مواد صورت گرفته است. در این پژوهش نگرش 510 نفر از دانشجویان کشور که با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شده بودند بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین نمرة نگرش کل دانشجویان پسر به اعتیاد بیشتر از دانشجویان دختر است میانگین نمرات نگرش کل و خرده مقیاس های «تمایل به مواد» و «باور غلط به شیوع بالای مواد» در افراد مجرد بالاتر از افراد متأهل استولی در خرده مقیاس های «عدم مشارکت فعال در برنامه های پیش گیری و درمان» و «عدم برخورد فعال با اعتیاد» این تفاوت ها از نظر آماری معنادار نبودند. در اکثر خرده مقیاس های نگرش به مواد، میانگین نمرات نگرش در دانشجویان ساکن منزل دانشجویی بیشتر از دانشجویان ساکن در مسکن شخصی و خوابگاه ها بود ولی این تفاوت برای خرده مقیاس «عدم برخورد فعال با اعتیاد» ازنظر آماری معنادار نبود. به نظر می رسد عواملی مانند پیوندهای اجتماعی و منابع کنترل درونی و بیرونی، دسترسی به هنجارهای مؤید مصرف مواد، زندگی در کانون گرم خانواده، و سرپرستی و نظارت مناسب خانواده بر امور دانشجویان می تواند در شکل دهی و اصلاح نگرش به مواد نقش داشته باشد.

ایران به ویژه از یک دهه قبل در شرایط بحران اقتصادی قرار دارد. بحران های اقتصادی پیامدهای اجتماعی به دنبال دارد. از دیدگاه نظریه آنومی، آرزوها و اهداف افراد یکی از عوامل و مکانیسم هایی است که بحران های اقتصادی را به مسائل و آسیب های اجتماعی تبدیل می کند. در واقع بحران های اقتصادی، آرزوها و اهداف افراد را به ویژه آرزوی پول و ثروت را از حدود متعادل و متعارف آن خارج می کند. آرزوهای بی حَدوحَصر یا خارج از حدود متعارف نیز مسائل و آسیب های اجتماعی را در پی دارد. بر این اساس پرسش پژوهش حاضر این است که در شرایط بحران اقتصادی کشور، اهداف و آرزوهای جوانان چیست و شدت و ضعف این آرزوها به چه میزان است؟ چه نسبتی از جوانان آرزوهای بی حدوحصر یا آنومیک دارند و پیامد این آرزوها چیست؟ روش این پژوهش پیمایش و جامعه آماری آن جوانان 20 تا 35 سال شهر تهران بوده است. نتایج نشان داد آرزوی پول و ثروت آرزوی اول حدود یک چهارم از جوانان است. نتایج شاخص آرزوهای آنومیک نشان می دهد که این آرزوها در بین 9 درصد از پاسخگویان در حد زیاد و برای 21 درصد آنها در سطح متوسط بوده است. نتایج پژوهشْ چارچوب نظری را تأیید می کند. نتایج تحلیلی نشان می دهد آرزوهای آنومیک بر احساس آنومی، ناامیدی، احساس محرومیت، نارضایتی از زندگی و در نهایت کج رَوی به طور معناداری تأثیرگذار است. این یافته ها گویای اعتبار چارچوب نظری پژوهش است و نشان می دهد که آرزوها و اهداف به عنوان یک عامل تأثیرگذار بر نگرش ها و رفتارهای افراد دارای اهمیت است و می تواند شاخص مناسبی برای سنجش وضعیت آنومیک باشد.