درخت حوزه‌های تخصصی

نگارنده در مقاله حاضر، نخست به تعریف جهانی‌شدن و علل آن پرداخته است. سپس با معرفی دو وجه غالب جهانی‌شدن یعنی وجه اقتصادی و فرهنگی، دیدگاه مخالفان این پدیده را با استناد به نظرات طیف‌های گوناگون فکری تحلیل و بررسی کرده است. در زمینه فرهنگی مولف معتقد است که هرچند پدیده جهانی شدن و توسعه فناوری ارتباطات سبب شبیه‌سازی افراد و به ویژه نسل جوان با یکدیگر شده، اما می‌توان با برنامه‌ریزی آگاهانه از آن به نفع تحولات مثبت سود برد و به نوعی همزیستی سالم جهانی دست یافت. به اعتقاد وی، ملت‌ها می‌توانند با خارج ساختن بازار تولید و عرضه کالاهای فرهنگی از انحصار، منفعل نبودن در فضای سیبرنتیکی ارتباطات و تلاش برای مشارکت، انتخاب، تولید و نشر فعالانه داده‌ها و معلومات، از تاثیرات زیانبار پدیده‌ جهانی‌شدن احتراز کنند.

ترجمه حاضر ضمن بیان نظرات مخالفان و موافقان کارکرد رسانه‌ها، باتکیه برنظر لئوشی‌یر، ساختار رسانه‌ها را به دنیای ارتباطات، اطلاعات و مبادلات تقسیم می‌کند و پس از طرح سؤال‌هایی در زمینه تعیین محدوده مجاز خشونت رسانه‌ای که یک جامعه بدون آسیب جدی به بهداشت روانی و ثبات روحی افراد آن جامعه می‌تواند تحمل کند، کاربرد یا عدم کاربرد دستور کارهای اخلاقی در حرفه رسانه‌ها، که‌ در حرفه‌های دیگر برای تنظیم رفتار حرفه‌ای اعضای آن به کار می‌رود. معنادار بودن یا بی‌معنی بودن صحبت از اخلاق رسانه‌ای و... به این سؤال‌ها پاسخ می‌گوید.

نظریه های مربوط به مخاطب را می توان در دو گروه بزرگ نظریه های مبتنی بر تاثیرات پرشدت و نظریه های مبتنی بر تاثیرات کم شدت طبقه بندی کرد. روانشناسان بر فرستنده و تاثیرات قومی و جامعه شناسان بر مخاطب و نقش ضعیف رسانه ها اشاره دارند . در این مقاله برخی از نظریه گلوله های جادویی نظریه استفاده و رضامندی نظریه انتقادی مارپیج سکوت نظریه کشت نظریه امپریالیسم فرهنگی نظریه توطئه و نظریه قوانین از این جمله اند. سواد رسانه ای قدرت درک نحوه کار رسانه و معنی سازی در آنها است. سواد رسانه ای را می توان دسترسی تجزیه و تحلیل و تولید ارتباط در شکل های گوناگون رسانه ای و مصرف انتقادی محتوا دانست . سه جنبه مواد رسانه ای عبارت است از : الف)ارتقای آگاهی نسبت به رژیم مصرف رسانه ای و یا به عبارت بهتر تعیین میزان مصرف غذای رسانه ای در یک قالب بهداشتی و دقیق ب) آموزش مهارت های مطالعه یا تماشای انتقادی و سرانجام ج)تجزیه و تحلیل اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی که در واقع در پشت کادر قرار گرفته و قابل مشاهده نیست . سواد رسانه ای کودکان و دلایل فراگیری آن نیز از مباحث دیگری است که در پایان مقاله به آن پرداخته شده است.

وسایل ارتباط جمعی با کارکردهای متنوعی که در جامعه دارند، همواره در تعامل طبیعی با جامعه و محیط اطراف خود هستند . امروزه رقابت شدیدی برای جذب مخاطب در بین رسانه ها پندیدار شده است . استفاده از روش های تامین رضایت و اقناع مخاطبان و توجه به نیازها و نگرش های آنان ، بسیار ضروری و از جمله لوازم موفقیتی است که هرگاه مورد کم توجهی قرار گیرد فرصت را به رسانه رقیب می سپارد.باید توجه داشت که مخاطب ، انسان با اراده ودارای قدرت تصمیم گیری و انتخابی است که هر آن چه را با نیازها و مصالح جمعی به ویژه رادیو و تلویزیون باید فعالیت ها و اهداف اساسی خود را با توجه به شرایط نیازها و ضرورت های محیط تنظیم کنند و همواره برای رسیدن به هدف و بهره مندی مطلوب مطالعاتی از قبیل نیازسنجی مخاطبان و بررسی واکنش آنان در قبال برنامه های پخش شده را مورد توجه قرار دهند . هم چنین هر چه رسانه هدفمند تر باشد یعنی محتوا و پیامی را در برنامه خود دنبال کند ، بهره گیری از روش های جلب رضایت و اقناع ضرورت بیشتری خواهد داشت.

امروزه رسانه‌های گروهی نقش اساسی و مهمی را در شکل دادن به حیات ملت‌ها ایفا می‌کنند و ازجمله عوامل موثر در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع و مخصوصا کشورهای درحال توسعه به‌شمار می‌آیند. اما به رغم کارکردهای مثبت رسانه‌ها، متاسفانه امروزه کشورهای سلطه‌جو با نفوذ در عرصه‌های گوناگون نظام ارتباطی و رسانه‌ای، تمایلات و خواسته‌های نامشروع خود را به مخاطبان جهان سوم تحمیل می‌کنند. از یک سو شبکه‌های وسیع خبررسانی که عمدتا در اختیار مجموعه‌های سیاسی و اقتصادی غرب قرار دارند با ارسال اخبار و اطلاعات تحریف شده و مغرضانه، افکار عمومی جهان سوم را گمراه می‌کننند و ازسوی دیگر، با برنامه‌های تلویزیونی و سینمایی جذاب، به القاء اطلاعات و باورهای نادرست درباره مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به مخاطبان جهان سوم می‌پردازند. در مقاله حاضر تلاش شده است جنبه‌های مختلف این جریان و علل آن بررسی شود.

محوراصلی این فصل، بررسی روش‌هایی است که از طریق آن، فناوری رسانه‌های جدید با تحت تاثیر قراردادن مخاطبان، نوع برخورد و رابطه آن‌ها را نسبت به محصولات مورد مصرف خود تغییر می‌دهد. معرفی سریع فناوری‌های جدید رسانه‌ای به این معنی است که هرگونه تحلیل صورت گرفته دراین زمینه باید به نوعی موید این مطلب باشد که دیدگاه اتخاذ شده نسبت به فناوری، هرگونه کوششی را برای درک چگونگی اجرای فناوری جدید در جامعه و تاثیر آن بر روش‌هایی که مخاطبان از طریق آن محصولات مورد نظر خود را دریافت و مصرف می‌کنند، تایید کند. این فصل با نگاهی به اثر ریموند ویلیامز که نظریه مفیدی را درباب فناوری و جامعه ارائه داده است، آغاز می‌شود و با بررسی مفاهیم و روش‌های مختلفی که از طریق آن تاریخچه فناوری به نگارش درآمده است، ادامه می‌یابد. در پایان نیز رابطه در حال تغییر بین فناوری و مخاطبان رسانه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.

نحوه تعامل اسلام با علوم و پدیده‌های جدید، هم برای کشور ما که قانون اساسی خود را مبتنی بر دیانت اسلام نوشته شده است و هم برای تمامی مسلمانان جهان اهمیت زیادی دارد. این مقاله، با اشاره به جامعیت دین مبین اسلام، ضرورت توجه به ارزش‌های تعالی با استفاده از رویکرد دینی، بعد آسمانی تمدن و رهایی از مادیت صرف را مورد تاکید قرار می‌دهد. نگارنده با بررسی دیدگاه قرآن درخصوص کارکردهای رسانه‌و به ویژه بخش خبر، به توضیح و تبیین مفاهیم به کار گرفته شده در قرآن برای بیان خبر و گزارش می‌پردازد. دراین بررسی، ارزش‌های موردنظر قرآن در خبررسانی ذیل عناوین واقع‌گویی، حق‌گویی، سودمندی، آرامش‌بخشی، امیدزایی و بیان مودبانه و نرم‌گویی مورد طرح و بحث قرار می‌گیرند. توجه به مصالح عمومی که موجب محافظت از اعتبار و وجاهت رساله نیز می‌شود، به موازات فرهنگ خبررسانی در قرآن، مورد تاکید نویسنده مقاله است. مذهب از دیرباز در تحولات جوامع انسانی نقشی برجسته داشته‌است. این نقش برخلاف تصور گروهی از اندیشمندان، نه‌تنها در عصر ما تضعیف نشده بلکه حتی آشکارتر و تعیین کننده‌تر نیز شده است؛ چنانکه درسال‌های آخر قرن بیستم، هم منازعات مذهبی بخش عمده‌ای از منازعات بین‌المللی را تشکیل داده است و هم در حوزه نظری، گرایش‌های بسیار قوی و پویایی در نظریه پردازی در باب تاثیرات فرهنگ، تمدن و مذهب بر تحولات جهانی پدید آمده است. در چنین شرایطی، مذهب به طور مستقیم یا غیرمستقیم محتوای بسیاری از رویدادهایی را که از ارزش خبری برخوردارند تشکیل می‌دهد و در نتیجه نحوه تنظیم خبر نیز نه تنها بر برداشت مخاطبان از رویدادی که مخابره می‌شود تاثیر می‌گذارد بلکه درک و فهم آنان را نسبت به«مذهب» کنترل می‌کند. نگارنده در این مقاله کوشیده است ضمن نشان دادن ضعف رسانه‌ها در پوشش موضوعات مذهبی، علل این ناکارآمدی را در دو عنوان علل ساختاری و علل نهادی جمع‌بندی کرده و به بحث بگذارد.

ایدئولوژی، سیستمی از ایده‌ها و قضاوت‌های روشن، صریح و عموما سازمان یافته است که موقعیت یک گروه یا جامعه را تفسیر، تشریح و اثبات می‌کند. ایدئولوژی، توسط بازیگران اقتصادی و سیاسی اجتماع و از راه‌های مختلف، از جمله اشاعه اخبار، باز تولید می‌شود. در جوامع سرمایه‌داری غربی، سرمایه‌داران سوداگر، از اخبار برای حفظ موقعیت و نفوذ اجتماعی خود بهره می‌گیرند. ایدئولوژی محافظه کارانه آنان، از یک سو برایشان اطمینان بخش و توجیه کننده است و از سوی دیگر به آنان کمک می‌کند که به جای رویارویی با رقبا، با آنها متحد شوند. بدین ترتیب، صاحبان سرمایه در غرب از راه مالکیت بر زنجیره رسانه‌ها، به طور نامحسوس وبه گونه‌ای بر شیوه انتخاب، ارائه و تدوین رویدادهای رسانه‌ای تاثیر می‌گذارند که در نهایت، این رویدادها را در خدمت صاحبان قدرت قرار دهند. از نظر مکتب گلاسگو، وسایل ارتباط جمعی بازوی فرهنگی نظم صنعتی هستند و اخبار آنها از زاویه دید منافع کارفرمایان و به جانبداری از آنان تهیه می‌شود. سبک‌های خبرنویسی، ارزش‌های خبری و نحوه ارائه مطالب در رسانه‌های امروز جهان، شدیدا متاثر از آموزه‌های روزنامه‌نگاری غربی است. این آموزه‌ها باتوجه به مقتضیات رشد و توسعه سرمایه‌داری، به ترویج ایدئولوژی اینترناسیونالیسم آزادی‌گرا می‌پردازند. از نظر «فاولر» ایدئولوژی در زبان خبرها خود را بیان می‌کند. این کار، هرروزه با تکرار باورها و مدل واره‌های عمومی جامعه، به باز تولید ایدئولوژی وفاق اجتماعی منتهی می‌شود. بررسی‌های تطبیقی نشان می‌دهند که رویدادهای واحد، از رسانه‌های جوامع مختلف جهان، به شیوه‌هایی متفاوت گزارش شده‌اند.

شبکه تلویزیون مستقل خبر لندن ITN دارای مزایای متعددی نسبت به بیشتر سازمان های تلویزیون خبری است. این سازمان، یک شرکت مستقل غیرانتفاعی است که صرفا به پخش خبر اختصاص دارد و برای خود، استودیوها و تسهیلات فنی جداگانه‌ای دارد. نگارنده دراین مقاله سعی دارد شمایی از برنامه‌های واقعی تلویزیون مستقل خبر (ITN) لندن را پیش‌ روی خواننده بگذارد. وی بخش‌های مختلف اطاق خبر و وظایف دست‌اندرکاران تهیه خبر از جمله سردبیران، دستیاران فنی، گویندگان و را تشریح و خاطرنشان می‌کند که مهم‌ترین دستورالعمل که باید همواره مورد توجه دست‌اندرکاران امورخبری قرار گیرد، اجتناب از کسالت‌آور بودن خبر است. دوبخش خبری در (ITN)،یعنی خبر ساعت 17:45 و خبر ساعت 22 در این مقاله با یکدیگر مقایسه می‌شوند. خبر ساعت 17:45 با فشردگی و شتاب خاصی همراه است و مدت پخش آن،‌تنها 15 دقیقه طول می‌کشد؛ اما در خبر ساعت 22 شب که به مدت نیم ساعت پخش می‌شود، الگوی متعارف آن است که در پانزده دقیقه اول و پیش از پخش پیام‌های بازرگانی، مجموعه‌ای از مهم‌ترین خبرها و ترکیب مناسبی از کلام و تصویر ارائه می‌شود. نیمه دوم خبر ساعت 10، شامل خبرهای ملایم‌تری است و موضوع‌هایی همچون رویدادهای جالب ‌توجه، خبرهای ورزشی، مسائل تحلیلی و ارائه اطلاعات مشروح را در برمی‌گیرد.

همان‌طور که قرن بیستم زودتر از تقویم، درسال 1876، بااختراع تلفن توسط گراهام‌بل آغاز شد؛ قرن بیست‌ویکم نیز درواقع با انقلاب دیجیتال و اینترنت در دهه 1990، از راه رسید. جهان رسانه‌ها در این دهه بیش از سه دهه قبل از آن متحول شده است و اطلاع و خبررسانی را به ضرورتی غیرقابل انکار برای زندگی در جوامع مدرن تبدیل کرده است. دهه 1990، آغاز دوران جدیدی در رقابت بین شبکه‌های چند رسانه‌ای محسوب می‌شود. دراین دهه، اینترنت و خدمات ارائه‌شده توسط آن، به سرعت گسترش یافته است ولی با این حال به‌طور قطع می‌توان گفت که اینترنت سال‌های 2000 نسبت به دهه قبل از آن مانند سینمای رنگی نسبت به سینمای صامت اوایل قرن بیستم خواهد بود. بعداز روزنامه‌ها و کتاب‌ها، اکنون رادیوها و تلویزیون‌ها نیز از شبکه اینترنت برای پخش پیام‌ها و برنامه‌های خود استفاده می‌کنند. دراوایل 1999، بیش از دو هزار ایستگاه رادیوئی و پنجاه(1) شبکه تلویزیونی از طریق اینترنت برنامه پخش می‌کردند و پیش‌بینی می‌شود باتوجه به اینکه امروز تقریبا هر کس می‌تواند شبکه تلویزیونی خاص خود را در اینترنت داشته باشد در سال‌های آینده سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف به تاسیس شبکه‌ تلویزیونی اقدام کنند.

امروزه سرورهای رسانه‌ای برآنند که از پروتکلی به نام Media object Server یا به طور خلاصه MOS بهره ببرند. این پروتکل که بهره‌گیری از سیستم یادشده را در دوسال گذشته میسر کرده است. در مرکز ثقل مباحثات کارشناسان دنیای خبری قرار گرفته است و با اضافه‌شدن «فراداده‌ها Meta Data»،به عنوان مجموعه‌ای از اطلاعات پایه اهمیت بیشتری یافته است. این سرور یک سیستم ارتباطی آزاد تحت هدایت AP بهترین راه ادغام سیستم‌های پیچیده تلویزیونی است و استفاده از آن درخبر خلاصه نمی‌شود. سیستم ENPS یک سیستم رایانه‌ای تولید اخبار الکترونیکی است و این سیستم امکان دسترسی هماهنگ خبرنگاران را به فایل‌های متنی و اطلاعات ویدئویی موجود در بخش رایانه مرکزی فراهم می‌آورد. پذیرفتن فناوری جدید(پروتکل MOS)در تحریریه‌های خبر منجر به حذف برخی شغل‌های زاید خواهد شد و صاحبان این شغل‌ها که با موقعیت حذفی شغلی خود مواجه می‌شدند، به هر ابزاری چنگ خواهند زد تا از بروز چنین فناوری‌هایی در مجموعه جلوگیری کنند.

نگارنده در این مقاله ضمن برشمردن وجوه اهمیت نظارت در رسانه، به تشریح اختلاف دو دیدگاه اصلی در این خصوص می‎پردازد. از نظر وی در سطح کلان، اندیشمندان، سیاستمداران و مسئولانی که با رسانه سر و کار دارند یا هوادار تثبیت‎اند و یا خواهان تغییر و در نتیجة اتخاذ یکی از این دو رویکردها، چگونگی رابطه میان مخاطب و رسانه شکل می‎گیرد. نگارنده سپس با تشریح ابعاد گوناگون نظارت از جمله فناوری، نیروی انسانی، امور مالی، مضمون و محتوا و سیاستگذاری‎ها، در پایان پیشنهادهای قابل تأملی را در خصوص فرایند نظارت سالم ارائه داده است.

در انجام‌ ارزشیابی‌ عملکرد یا محصول‌ یک‌ سیستم‌ یا مجموعه‌، رویکردهای‌ گوناگون‌ را می‌توان‌ برگزید. این‌ گزینش‌ طبیعتاً می‌بایست‌ بر اساس‌ نوع‌ سیستم‌، هدف‌ ارزشیابی‌، امکانات‌ و توانمندی‌های‌ موجود و سایر عوامل‌ دخیل‌ صورت‌ پذیرد. با این‌ همه‌، تمامی‌ رویکردهایی‌ که‌ نسبت‌ به‌ ارزشیابی‌ سازمان‌ها، نهادها و فعالیت‌ها وجود دارند، عمومی‌ و قابل‌ استفاده‌ در شرایط‌ متنوع‌ ساختاری‌ و سازمانی‌اند. نگارنده‌ در این‌ مقاله‌ می‌کوشد با استفاده‌ از روش‌ ورتن‌ و سندرز، پنج‌ رویکرد و الگوی‌ اصلی‌ ارزشیابی‌ عملکرد در سازمان‌ها و نهادها را به‌ بحث‌ بگذارد.