فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۱۲۱ تا ۳٬۱۴۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۳۱۲۱.

وارسیِ زیستگاه های روستانشینی آغازینِ دشت شمالِ مرکزی خوزستان

نویسنده:

کلید واژه ها: روستانشینی آغازین دشت شمال مرکزی خوزستان پویایی پهنه های طبیعی بنه رحیمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۵۴۲
باتوجه به فراوانی زیستگاه های پیش ازتاریخی شناخته شده طی هفتاد سال گذشته در دشت شمال مرکزی خوزستان، شمار زیستگاه های متعلق به مراحل آغازین استقرار در روستا، بسیار ناچیز است. تاریخچۀ مدارک شناسایی شدۀ مربوط به دورۀ روستانشینی آغازین، گواهی می دهد که تقریباً همگی شواهد مربوط به آن دوره به طور تصادفی به دست آمده است؛ بنابراین، اولین مسئلۀ ما این است که چه عواملی باعث شده است تا یافته های ما عمدتاً تصادفی به دست آیند؟ برای توضیح چنین مسئله ای، فرضیاتی مدنظر قرار گرفته است؛ احتمالاً به دلیل پهنه های زیست محیطی پویا که عمدتاً در دشت شمال مرکزی خوزستان به کار است، فرآیندهای نهشته گذاری باعث ناپیدا بودن زیستگاه های مربوط به این دوره شده است. برای این فرضیه، مقیاس کوچک چنین زیستگاه هایی که عمده مصالح به کار رفته در آن ها چینه و خشت های اولیه بوده نیز مدنظر قرار گرفته است. علاوه بر آن، توان زیست محیطی مساعد و روند رو به رشد زیستگاه های ادوار بعدی به سان پوششی گسترده بر بقایای برجای ماندۀ زیستگاه های اولیه قرار گرفته و آن ها را برای همیشه ناپیدا ساخته است. در آخر این که، حدس قوی می رود که روش های به کار گرفته شده در بررسی های باستان شناسی طی چند دهۀ گذشته نیز ازجمله مشکلاتی است که دانسته های اندک ما را درخصوص زیستگاه های آغازین خوزستان باعث شده است؛ بنابراین، برای توضیح مسئلۀ ایجاد شده و با توجه به فرضیات اشاره شده، ارزیابی ما ابتدا معطوف به پهنه های مرتفع و مناطق سیلابی کهن تر در سطح دشت شده است. منطقه ای حدفاصل رودهای شور و عجیروب در جنوب دزفول که بیشترین شواهد مربوط به روستانشینی آغازین دشت شمال مرکزی خوزستان از آنجا به دست آمده است. ارزیابی برخی شواهد منتشر شده در مجموعه های قدیمی، که کمتر به آن ها اعتنا شده و بازدید میدانی این نوید را به ما داده است که روستا های اولیۀ دشت شمال مرکزی خوزستان بسیار بیش از میزانی است که پیش تر دانسته شده بود. نتایج این ارزیابی نشان داده است که حداقل بیش از 11 زیستگاه در دشت شمال مرکزی خوزستان شواهدی از روستا های اولیه را در خود دارند؛ این درحالی است که پیش تر شش محوطه از این دوره شناسایی شده بود.
۳۱۲۲.

نقد و بررسی روایت تهاجم نظامی تبابعه به ایران تا مرزهای تبت و چین در عصر قباد اول ساسانی؛ با تکیه بر روایت طبری و دیگر منابع اسلامی تا قرن هفتم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حمیریان تبابعه باب التبتین تبّت خرد تاجیکستان قباد اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۳ تعداد دانلود : ۴۷۷
مطالعه ی آثار برجا مانده از تاریخ جنوب عربستان،گویای این واقعیت است که برخلاف برداشت های اسطوره ای برخی مورخّان،روایت طبری درباره ی پیشروی ملوک تبابعه به ایران تا مرزهای چین و تبّت،نه تنها با سنگ نبشته های یمنی پس از قرن چهارم میلادی تاحدودی هماهنگی دارد،بلکه باتوجه به نقلِ انبوهی از آن در منابع پیش از سده ی هفتم هجری قمری،به واقعیت های تاریخی نیز نزدیک است. این نوشتار با روشِ تحقیقِ علمی در تاریخ و به شیوه ی توصیفی تحلیلی درصدد یافتن پاسخ این پرسش می باشد که منظورِ راویانِ اخبار از طرح روایت مزبور، شامل چه مختصاتی از جغرافیای آن مناطق بوده و با چه ویژگی هایی صورت گرفته است؟ براین اساس می توان گفت: این پیشروی تنها با نشانه های بخشِ بسیارکوچکی از جغرافیای تاریخیِ تبّت ، یعنی تبّتِ أدنی یا عُلیا که به احتمال قوی همان تاجیکستان کنونی است،مطابقت دارد. دلایلِ متعددی همچون خراج گزار شدن ساسانیان توسط هپتالیان، ضعف ِ قباد ِ اوّلِ ساسانی متأثّر از مزدکیان و حمایت های نابه جایِ وی ازکندیانِ رقیبِ آلِ منذر سبب گردیده تا برخی از تبابعه دست به چنین پیشروی هایی زده باشند.
۳۱۲۳.

چندزبانی در امپراتوری ها: بیزانس و ایرانِ ساسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۳۶۸
هَماوردی طولانی و تلخِ میان بیزانس و ایرانِ ساسانی یکی از مهمترین پدیده های تاریخی اواخر دوران باستان است. این رویداد برای توسعه جوامع و نهادهای بعدی قرون وسطایی در شرق و غرب بسیار مهم بود. هر چند که اهمیت و میراث این دو تمدن بزرگ تا کنون در نوشته های پژوهشگران به طور کامل شناخته نشده است، اما در حقیقت، در جریان روابط گاه خشونت آمیز و بی رحمانه، میان «دو چشم جهان»، قواعد دیپلماسی نوینی بر پا شد: این دو حکومت یک سری از قوانین را مبتنی بر سیاست های همدیگر تعین کردند. تبادل منظم سفیران، به دَربارهای یکدیگر به ویژه پس از اضافه شدن امپراتوری جدید آغاز شد. همچنین قوانین مربوط به حمایت از دیپلمات ها و پیام رسان ها به صورت مشترک است. در ادامه گفتگوها پروتکل ها و پیمان نامه ها به خوبی تعریف و تصویب شد. بنابراین ما با امپراتوری های سرو کار داریم که در عرصهی بین المللی به عنوان «برادر» و «خواهر» به یکدیگر احترام می گذارند. این دو امپراتوری به تدریج تعریف و درک کاملی از پروتکل ها و توافقنامه ها در موضوعات کاربردی و مهمی دربارهی روابط اقتصادی و مذهبی، به دست آوردند، این اقدام با استخدام کارمندان متخصص از جمله جاسوسان که نقش مهمی در مطالعه و شناخت رقیب و درک روحیات و اندیشه ها و نقطه نظرات دشمن داشتند انجام گرفت . بنابرین شواهد نشان می دهد که این دو قدرت باستان ( ایران و بیزانس) دورتر از مرزهای خود با یکدیگر می جنگیدند. اما، سناریوی انتخاب شده مشترک است که در آن این دو نهاد حکومتی سعی می کردند بر یکدیگر غلبه کنند، به عبارتی آن دو یک بازی سیاسی را تعیین کردند که ابعاد آن در سرتاسر جهان آن روزگار تاثیر و اهمیت زیادی داشت. اگرچه، مرز اصلی بیزانس و ایران در منطقه بین النهرین بود، اما نمی توان فراموش کرد که سرزمین های دور دست مانند قفقاز، شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا کم و بیش دست خوش اختلاف و درگیری های زیادی میان دو طرف در این مناطق بود. نمونه های از جنگ لازیکا و جنگ های مربوط به قبایل حیره، دولت کوچک دست نشانده ساسانیان، و دولت غسانی ها متحد بیزانسی ها در اینجا قابل یاد آوری است که برای فهم و درک و پیچیدگی و تنوع قومی و فرهنگی مناطق مرزی هر دو امپراتوری کافی است.
۳۱۲۴.

آسیب شناسیِ مطالعات مزدک شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آسیب شناسی مزدک مزدک شناسی ساسانیان زندیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۱ تعداد دانلود : ۳۵۰
پژوهش و تحقیق در موضوع نحله ها، فرقه ها و جنبش های دینی یا اجتماعی که با مسائل اعتقادی ارتباط دارند، مشکلات خاص خود را دارد. معمولا پیروان هر فرقه یا نحله درصددند آموزه ها و تعالیم خود را بر حق جلوه دهند، اما توسط دشمنان و رقبای شان باطل و منحرف معرفی می شوند. آموزه های مزدکی از جمله این آیین هاست که در زمان پادشاهی قباد ساسانی مطرح شد. آیین مزدکی در آغاز چنان مورد استقبال قرار گرفت که حتی دیانت زرتشتی و حکومت ساسانی را به چالش کشاند. در پیِ سختگیری های خسروانوشیروان نسبت به مزدکیان، از این فرقه تا پایان دوره ساسانی خبری ذکر نشده است. از قرن دوم هجری بار دیگر مزدکیان در پیوند با برخی فرقه ها، شورش ها و قیام ها با عناوین: خرم دین، زندیق، باطنی، بدعت گر و غیره در تاریخ ایران مطرح شدند. تحقیق و مطالعه درباره آیین مزدک و پیروان آن، علاوه بر مشکلات پژوهشی متداول در موضوع فِرق، به دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی خاص دوره ساسانی و سده های نخست اسلامی، مشکلات منحصر به فرد خود را دارد. هدف این نوشتار تحلیل و تبیین مشکلات و آسیب هایی است که درباره مطالعات مزدک شناسی وجود دارد. نوشته حاضر به روش تاریخی با توصیف و تحلیل داده ها با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته است.
۳۱۲۵.

بررسی و مطالعه تزئینات جفت ستون های کاخ- قلعه های قاجاری استان چهارمحال و بختیاری

کلید واژه ها: تزئینات معماری جفت ستون ها کاخ- قلعه قاجار بختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۲۷
کاخ- قلعه های استان چهارمحال و بختیاری از حیث معماری و تزئینات قابل توجه اند. عمده این کاخ قلع هها از دوران قاجار به جای مانده و سبک معماری آن متأثر از فرهنگ تصویری قاجار است. به طور کلی کاخ قلعه ها کاربردهای دفاعی نداشته و در دشت ها بنا شده اند. در استان چهارمحال و بختیاری، شکل معماری و فرهنگ تصویری ملحوظ در این کاخ- قلعه ها عمدتاً نمایش دهنده قدرت طایفه ای، عشیره ای و خانوادگی سران و خوانین بختیاری است. جفت ستون ها که در این تحقیق به صورت مقایسه ای و به روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته اند از شاخص ترین عناصر تصویری و معماری این بناهاست. الگوهای تزئینی این جفت ستون ها بنا بر دست یافته های این تحقیق متأثر از فرهنگ تصویری دوره قاجار از یک طرف و ویژگی های اقلیمی و نیز عناصر محلی خاصه فرهنگ تصویری قوم بختیاری از طرف دیگر است. ذکر این مطلب لازم است که بیشتر این هنرنمایی ها در معماری کاخ- قلعه های موجود بر روی مصالح سنگی بوده است که خود نشان دهنده تأثیر شرایط منطقه ای و کوهستانی محل احداث است. همچنین الحاق تزئینات و نشانه های تصویری خاص بر روی مصالح سنگی بر جلال و جبروت و انعکاس قدرت کا خ- قلعه ها بسیار مؤثر بوده است.
۳۱۲۶.

پرسش های چیستی در تاریخ و راه کارهای پاسخ به آن(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: پرسش از چیستی چرخش زبانی معنا هرمنوتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۴۴۵
پرسش های چیستی یکی از پنج پرسش اصلی پژوهش های تاریخی با محوریت کشف چیستی رویدادهای تاریخی است. مفهوم پرسش های چیستی، پرسش های فرعی که در کنار پرسش چیستی قرار می گیرند و راه کارهای پاسخ به پرسش های چیستی در شمار مهم ترین محورهای شایسته درنگ در این زمینه هستند.  این مقاله می کوشد با روش تاریخی تحلیلی و به استناد اطلاعات گردآوری شده به روش کتاب خانه ای به این مسائل بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهند که در پاسخ به پرسش های چیستی، مورخ باید چرخش های زبانی و تحولات معانی را در نظر بگیرد و استفاده از منابع معتبر و به کارگیری دانش هرمنوتیک را به عنوان ابزارهایی مهم در نظر داشته باشد.
۳۱۲۷.

آوازخوانان و نوازندگان اقوام لر و بختیاری

نویسنده:

کلید واژه ها: موسیقی آوازخوانان اقوام لر و بختیاری ادبیات شفاهی زاگرس میانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۲۶
موسیقی در فرهنگ اقوام ایرانی جایگاه مهمی دارد. به همین دلیل پژوهش های فرهنگ مردم و مردم شناسی توجه ویژه ای به موسیقی شده است. موسیقی بومی- محلی اقوام زاگرس برخاسته از فرهنگ کهن این منطقه و به ویژه مردمان لُر زبان و به طور خاص «بختیاری» است. آوازخوانان و موسیقی شناسان بختیاری و لُر تبار در گستره وسیعی از زاگرس میانی با ساز و دهل و به مدد طبیعت، میراث فرهنگی خویش را تا امروز زنده نگه داشته اند. ادبیات شفاهی ایشان از زندگی، کوچ، کار و اقلیم آنان سرچشمه گرفته و از زبان مردم هنر دوست تکرار می شود. آوازخوانان بختیاری با استفاده از حافظه و دانش غیر نوشتاری خود این مقام ها و ابیات را سینه به سینه انتقالمی دهند. داده های این مقاله با استفاده از روش کتابخان های- میدانی در رابطه با ابزار موسیقایی، ادبیات و اشعار، خوانندگان و انواع ترانه های سور و سوگ، حماسه و تغزل گردآوری، دسته بندی و تحلیل شده است.
۳۱۲۸.

قابل یا تطابق دیدگاه کلامی بر اندیشه تاریخی؟ بررسی موردی دیدگاه تقی الدین علی مقریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مقریزی تاریخ‌نگاری اسلامی سنت های الهی قانون های فراگیر تاریخی جبر تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۵۴۷
چگونگی کنش گری انسان در کنار قانون های فراگیر تاریخی از جمله موضوعاتی است که ذهن نظریه پردازان تاریخ را به خود مشغول داشته است. با توجه به مکتب های گوناگون کلامی و مذهب های مختلف فقهی در جهان اسلام، این موضوع شایسته بررسی است که مورخان مسلمان باورمند به سنت های الهی که اغلب به یکی از این مکتب ها و مذهب ها گرایش و یا انتساب داشته دیدگاه خود در باره مسأله جبر و اختیار را چگونه با تحلیل و تبیین رویدادهای تاریخی پیوند زده و کارگردانی خداوند در تاریخ را چگونه با بازیگری انسان همراه ساخته اند. این نوشتار می کوشد دیدگاه ابوالعباس تقی الدین مقریزی (845 ق.) مورخ پرآوازه شافعی مذهب و اشعری مسلکِ عصر ممالیک را در این زمینه با روشی وصفی تحلیلی و از طریق استخراج داده های مرتبط در آثار او و سنجش آنها با رویکرد کلامی وی مورد بررسی قرار دهد. یافته های این پژوهش ، حکایتگر آن است که مقریزی ، علیرغم تمایلات جبرگرایانه و اعتقاد به نظریه کسب اشعری در تاریخنگاری خود به متون دینی متمایل به اختیار و آزادی انسان و نقش فعال او در رویدادهای تاریخی استناد نموده است. کلیدواژه ها: مقریزی، تاریخنگاری اسلامی، سنت های الهی، قانون های فراگیر تاریخی، جبر تاریخی
۳۱۲۹.

صورت بندی تأثیرات معروف و منکر در تاریخ سیاسی معتزله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: معتزله تاریخ سیاسی معروف و منکر رهیافت مبارزه مثبت رهیافت مبارزه منفی رهیافتِ شرکت در قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۳۸۹
جایگاه راهبردی معروف و منکر در کلام سیاسیِ معتزله به گونه ای که امامت ذیل آن قرار می گیرد و تأثیرات ژرفی بر تاریخ سیاسی این گروه گذاشته است. مقاله حاضر با بهره گیری از چارچوب نظری مبتنیِ بر گونه شناسی مبارزه مثبت، منفی و مشارکت در قدرت، این تأثیر را کاویده است و در پاسخ به این پرسش که جایگاه و سطوح تأثیرگذاری معروف و منکر در تاریخ معتزله چیست، فرضیه خود را مبنی بر ظرفیت و گستردگی اصل پنجم معتزله نسبت به کنش اجتماعی فرهنگی و کنش سیاسی در گستره تاریخ به صورت مستقیم و غیرمستقیم در قالب سه رهیافتِ مبتنی بر چارچوب نظری به آزمون گذاشته است. بر این اساس، مقاله بر آن است که سه رهیافتِ تاریخی هم زمان در مواجهه با معروف و منکر در میان معتزله هویداست: رهیافت مبارزه مثبت، که درصدد مبارزه رویارو با حاکمان نامشروع است و به اِعمال آخرین مرتبه امر به معروف و نهی از منکر یعنی قیام بالسیف دست می زند؛ نمونه آن شرکت در قیام حسنیان و مشارکت در قیام علیه ولید بن یزید است. رهیافت مبارزه منفی، که تا پایه خروج و قیام پیش می رود اما از آن پیش تر نمی رود و به اقدام عملی دست نمی زند که نمونه آن اقدامات واصل بن عطا و عمرو بن عبید است. رهیافت شرکت در قدرت که دست یابی به مراکز سلطه را وسیله لازمی برای نشر عقاید خود و امر به معروف و نهی از منکر می شمرد که نمونه آن ابن ابی دؤاد و ثمامه بن اشرس است. این سه رهیافت سه صورت بندیِ انقلابیون، اصلاحیون و منفعلان را در کنارِ دولت شبه ایدئولوژیک و اقتدارگرا در تاریخ سیاسی معتزله برمی سازد.  
۳۱۳۰.

تحلیل وضعیّت سیاسی، اقتصادی خوزستان در دوره ناصرالدین شاه (1264-1313ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خوزستان قاجاریه استعمار ترکیب جمعیّتی عمران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۲۹۶
خوزستان از آبادترین بخش های ایران زمین و پایتخت پادشاهی های نیرومندی در اعصار مختلف بوده است؛ لیکن در دوره قاجاریه از آبادانی باستانی آن اثری نمانده بود و این ناحیه مشکلات فراوانی داشت. پیشینه تمدّنی، حاصلخیزی زمین، آب و هوای مناسب و راه داشتن به سواحل دریای آزاد، ویژگی هایی است که نابسامانی اوضاع آن در آن دوره را تأمل برانگیز می نماید. نویسنده با هدف بازشناسی وضعیّت سیاسی  اجتماعی خوزستان در عصر ناصری، می کوشد با رویکرد «توصیفی تحلیلی» و روش «کتابخانه ای» و «اسنادی» به این پرسش پاسخ دهد: نابسامانی وضعیّت خوزستان در دوره ناصرالدین شاه ناشی از چه عواملی بوده است؟ چنین فرض می شود که دو دسته عوامل تحوّلات سیاسی و اجتماعی خوزستان را شکل داده اند: نخست عوامل بومی مانند عملکرد قبیله ها و کُنش حاکمان محلی و دیگر دخالت استعمارگران اروپایی. این بررسی نشان می دهد: عملکرد دولت قاجاریه و مداخله بیگانگان مانع عمران این ناحیه گردید و چیرگی زندگی قبیله ای و رفتار نامناسب مأموران حکومتی، از مشکلات سیاسی و اجتماعی خوزستانِ در عصر ناصری بوده است. 
۳۱۳۱.

بررسی و تحلیل داده های فرهنگی-استقراری حاصل از کاوش تپه لپویی (تل سیاه خان شنگولی)

کلید واژه ها: استان فارس دشت مرودشت هزاره چهارم قبل ازمیلاد دوره لپویی کاوش تپه لپویی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۳ تعداد دانلود : ۵۹۱
استان فارس یکی از مهم ترین مناطق ایران در مطالعات باستان شناسی دوران پیش ازتاریخ است. این منطقه جغرافیایی با توجه به زیر ساخت های زیست محیطی متنوع، از استعدادهای طبیعی مناسبی برخوردار است. طی بررسی های باستان شناسی «سامنر» در سال 1972 م. با توجه به شناسایی سفال قرمز رنگ ساده و صیقلی در چندین محوطه دشت مرودشت و کاوش تل باکون در لایه V الف، یکی از دوره های مهم شناسایی شده در توالی گاه نگاری فارس، دوره لپویی است. طی چند دهه اخیر با توجه به شناسایی اندک ویژگی های مادی-فرهنگی دوره لپویی و اندک مدت زمان استمرار فرهنگی (3900-3400 ق.م.)، ابهاماتی نظیر شروع و پایان زمان دقیق این دوره، معیشت، سازوکار اجتماعی-فرهنگی، تولیدات تخصصی و اقتصادی باقی مانده است. یکی از محوطه های منتسب به دوره لپویی، «تپه لپویی» یا «تل شنگولی» است که جزو آخرین بازمانده های محوطه های شاخص این دوره در دشت مرودشت است و در فاصله 3 کیلومتری رودخانه کر در جوار کفه آهو چر قرار دارد. این محوطه، تابستان 1394 ش. توسط کامیار عبدی مورد بررسی مجدد، گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و حریم و کاوش قرار گرفت. تنوع مواد فرهنگی به دست آمده شامل چندین لایه استقرار، ساختارهای معماری، سفال، دست افزار و ظروف سنگی، پیکرک حیوانی، مواد مرتبط با فنون مدیریتی و اداری، اشیاء زینتی و متفرقه بوده که مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته اند. پژوهش فوق در رابطه با مطالعه مواد فرهنگی و استقراری به دست آمده از کاوش تپه لپویی بوده و ماحصل آن مهر تأییدی بر استمرار فرهنگی- استقراری هزاره چهارم قبل ازمیلاد و دوره لپویی در دشت مرودشت است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است.
۳۱۳۲.

اجتماعی شدن زنان در عصر پهلوی؛ امکان یا امتناع(1304-1332ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عصر پهلوی زنان اجتماعی شدن امکان امتناع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۳ تعداد دانلود : ۲۳۵۷
یکی از برنامه های حکومت پهلوی اول و طراحان اصلاحات عصر وی، تلاش برای ایجاد پاره ای از تغییرات اجتماعی براساس الگوی جوامع غربی بود. یکی از این اقدامات، تغییر سبک زندگی اجتماعی و فرهنگی زنان بود که از مظاهر مدرن سازی حکومت تلقی می شد. براین اساس، تلاش شد تا در نگرش جامعه نسبت به حضور زنان در سطوح مختلف اجتماع تغییر و تحولاتی ایجاد شود. بدین منظور، مسائلی در آموزش زنان مطرح شد و تلاش هایی در شکل اصلاحات حکومتی برای ورود زنان به عرصه های اجتماعی به کار بسته شد که غالباً بدون توجه به واقعیت های موجود جامعه ی ایرانی و براساس مدل جوامع مغرب زمین طراحی و به اجراء گذاشته شد. در این جستار، به روش توصیفی– تحلیلی، مسأله ی امکان یا امتناع اجتماعی شدن زنان در عصر پهلوی، براساس اصلاحات و اقدامات حکومتی درباره ی زنان بررسی شده است. یافته ی پژوهش نشان داده که نگرش جامعه به تحولات آموزشی و مسأله ی اجتماعی شدن زنان کمتر امکان وقوع یافته است و این اقدامات در حدّ انتظار نتوانست شرایط مساعد و امکاناتی برای حضور زنان در عرصه ی اجتماعی فراهم سازد و یا در نگرش جامعه نسبت به ورود زنان به این عرصه تغییرات جدی پدید آورد.
۳۱۳۳.

حمایت از فرودستان در ایران روزگار ایلخانی؛ نمونه: ربع رشیدی (تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ایلخانان خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ربع رشیدی حمایت اجتماعی فرودستان جامعه آرمانی فقر فقرزدایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۵۴۲
با سلطه مغولان بر ایران (قرن 7ق/13م) و بروز بحران های فراگیر اجتماعی گروه های فقیر رو به فزونی نهاد و باید برای ساماندهی وضعیت آنان وکاهش فقر سیاست های مناسب حمایتی اتخاذ می شد تا ثبات و امنیت اجتماعی تأمین گردد. موضوع فقر و توانمندسازی گروه های فرودست در آراء صاحب نظران سده های میانه، از جمله خواجه نصیرالدّین طوسی، مورد توجه قرارداشت و نتایج آن در تدوین برنامه های معطوف به حمایت اجتماعی، توسط بخش خصوصی یا دولتمردان مورد توجه قرار می گرفت تا جایی که خواجه رشیدالدّین فضل الله همدانی، نظام حمایت از فرودستان در ربع رشیدی را برپا ساخت. در پژوهش حاضر، با تکیه بر اطلاعات وقف نامه ربع رشیدی و منابع تاریخی، قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که اولویت ها و نیازهای گروه های فرودست در آن زمان کدام ها بودند؟ چه سیاست و راهکارهایی برای رفع نیازهای آن گروه ها و برقراری حمایت اجتماعی از آنان در پیش گرفته شد؟. برای بررسی موضوع ابتدا سیاست و راهبردهای اجرایی در ربع رشیدی شناسایی و استخراج و سپس، با تجزیه و تحلیل آنها، اولویت ها و نیازهای فقرا و مساکین در دوره مورد نظر بازشناسی سرانجام برنامه اجرایی و راهکارها برای رفع نیازهای اصلی فقرا تبیین شد. در نهایت مشخص می شود مدل حمایتی وی در کدامیک از الگوهای تأمین یا بیمه اجتماعی یا مدلی فراتر از این موارد شناخته شده، قرار داشت. نتیجه بررسی موید این امر است که در ربع رشیدی نظام حمایتی کارآمدی، مبتنی بر شناسایی نیازهای گروه های فرودست طراحی شده بودتا با اجرای آن ثبات و امنیت پایدار در جامعه ایجاد و توانمندسازی تدریجی و رفع آسیب های اجتماعی مرسوم در نزد آن گروه ها، محقق شود.  
۳۱۳۴.

سیمای شهر بم در سده های نخستین دوران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سده های نخستین اسلامی شهر اسلامی کرمان بم ارگ بم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۹ تعداد دانلود : ۴۰۹
محور تاریخی شهر بم، مجموعه موسوم به «ارگ بم» است که در جبهه شمال شرقی شهر واقع شده است. علی رغم پژوهش های متعدد و متنوعی که تاکنون در حوزه های باستان شناسی و معماری و در ارتباط با ساختار و سیمای این شهر در سده های نخستین دوران اسلامی انجام گرفته است، هنوز هم پرسش های مهم و کلیدی وجود دارند که به آنها پاسخ های مناسب و متقنی داده نشده است. در پژوهش حاضر که، براساس هدف، از نوع تحقیقات بنیادی و، براساس ماهیت و روش، از نوع تحقیقات تاریخی است، تلاش می شود به این پرسش اساسی که سیمای شهر بم در سده های نخستین دوران اسلامی به چه صورت بوده است؟ پاسخ داده شود.گردآوری داده ها به دو شیوه اسنادی (کتابخانه ای) و میدانی صورت گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهند که شهر بم در سده های نخستین اسلامی دارای سه بخش ارگ، شارستان و ربض بوده است. در این دوره مجموعه ارگ بم، هسته مرکزی شهر بوده و شارستانی محصور با چهار دروازه آنرا محاط کرده است. ربض شهر بارو نداشته و دو رودخانه در شمال و جنوب به صورت فیزیکی بخش بزرگی از آن را از بدنه شارستان جدا ساخته است. موانع طبیعی در شمال و شرق باعث شدند تا شهر در جهات جنوب و غرب توسعه پیدا کند. مساحت تقریبی شارستان 260 هکتار (که با ربض و باغات و مزارع جمعاً مساحتی بیش از 900 هکتار)بوده و شهر سه مسجد جامع داشته یکی در درون مجموعه ارگ و دوتای دیگر در عرصه شارستان.
۳۱۳۵.

مبانی مشروعیت « امرا » در امارت های کرد (از قرن 10 هجری تا 13 هجری / 16 تا 19م)(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۷ تعداد دانلود : ۵۷۸
قوم کُرد در زمره قدیمی ترین ساکنان مناطق غرب و شمال غرب ایران، شمال بین النهرین و اطراف دریاچه وان هستند. تاریخ سکونت آنان در منطقه ای که اکنون کردستان نامیده می شود، از سقوط نینوی در سال 612 ق . م ، تا اکنون بلا انقطاع استمرار داشته است. (توما بوا،2010: 167) تاریخ تشرف به اسلام و یا فتح اسلامی سرزمین های محل استقرار آنها بدرستی معلوم نیست، لیکن مطابق اسناد موجود، ابتدا عزره(عروه) بن قیس در زمان امارتش در حلوان به عصر عمربن خطاب به شهرزور لشکر کشید، لیکن فتحی صورت نگرفت. تا اینکه عتبه بن فرقد امارت یافت و حلوان (بلاذری،1346: 177) و موصل و نواحی همجوار کردنشین را یکی پس از دیگری با شرایط صلح فتح کرد (قدامه بن جعفر،1998 : 381-382). و از این پس کُردها نیز به قلمرو اسلام در آمدند.
۳۱۳۶.

مالکیت اختصاصی در کرمانشاه (پهلوی اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کرمانشاه رضاشاه مالکیت زمین کشاورزی گراندد تئوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۵ تعداد دانلود : ۵۲۱
کرمانشاه یکی از متراکم ترین مناطق مالکیت خالصه و سلطنتی در دوره قاجاریه و پهلوی اول بود. مسئله اصلی مقاله حاضر روشن کردن چرایی و چگونگی شکل گیری مالکیت سلطنتی و پیامدهای این نوع مالکیت بر کشاورزی منطقه کرمانشاه در دوره پهلوی اول است. هدف کلی مقاله توضیح و تفسیر علل و عوامل ظهور و بروز پدیده املاک رضاشاه در کرمانشاه در دوره پهلوی اول است. رویکرد تحقیق حاضر کیفی است. داده ها از مراکز اسناد و منابع کتابخانه ای بر پایه نمونه گیری هدفمند گردآوری و به روش گراندد تئوری تجزیه و تحلیل شد. یافته های تحقیق نشان داد مقوله هایی مانند: «ایدئولوژی ایران باستان»، «فروپاشی نظام ایلی»، «زور»، «نظام ارباب رعیتی مدرن» و «کشاورزی پایه توسعه» عمده ترین علل و عوامل شکل گیری پدیده املاک سلطنتی در کرمانشاه بود. مهم ترین نتایج و پیامدهای پدیده املاک شاهانه در کرمانشاه عبارتند از: تغییر الگوی کشت و توسعه کشاورزی تجاری،  تخصصی شدن دانش بهره برداری از زمین، تأسیس کارخانه قند شاه آباد (اسلام آباد)، سدسازی، توسعه شبکه آبیاری و ماشینی شدن کشاورزی.
۳۱۳۷.

بازتاب فدک درکتاب های تاریخ اسلام ایران (از سال 1358تا1397ه.ش)

کلید واژه ها: فدک تاریخ نگاران ایرانی اسلام خلفا فاطمه زهرا ‏‫(س)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۱۴۲
فدک زمینی وسیع با کشاورزی حاصلخیز و چشمه های پر آب بود که پس از شکست خیبر، یهودیان آن را بدون مقاومت و با پیمان صلحی مشابه پیمان خیبر، تسلیم پیامبر(ص) نمودند. چون فدک بدون جنگ فتح شده بود،نصف درآمد آن «خالصه» رسول خدا گشت، و تا روز رحلت پیامبر (ص) در اختیار حضرت فاطمه (س) قرار داشت. پس از رحلت پیامبر اسلام (ص)، ابوبکر از واگذاری زمین مذکور خودداری کرد و بر سر مالکیت فدک اختلاف به وجود آمد . با توجه به نگارش کتاب های متعدد تاریخ اسلام در ایران، دراین پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و در پاسخ به این پرسش که پژوهشگران ایرانی تاریخ اسلام چگونه به موضوع فدک نگریسته اند؟ کوشیده شده با در نظر داشتن چگونگی بازتاب موضوع فدک در کتاب های تاریخ اسلام ، دیدگاه نویسندگان کتاب های یاد شده مورد بررسی قرار داده شود. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد، موضوع فدک تنها در ده درصد کتاب های تاریخ اسلام هیچ گونه اشاره ا ی نشده است . در 70 درصد پژوهش ها به تفصیل و در 20 درصد به صورت گذرا بازتاب یافته اند . فدک غالبا با نگرش های شیعی و از دیدگاههای سیاسی ، اقتصادی و با محوریت ارث و استدلال حقانیت و مالکیت حضرت فاطمه(س) نسبت به فدک در کتاب های تاریخ اسلام که بین سالهای 1358 تا 1397 به رشته تحریر در آمده مورد بررسی قرار داده شده است .
۳۱۳۸.

جریان شناسی حزب دموکرات ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جریان شناسی سیاسی حزب دموکرات ایران مرامنامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳۲ تعداد دانلود : ۶۸۳
نخستین سازمان ها و گروه های سوسیال دموکرات ایران دراواخر قرن سیزدهم ه.ش پا به عرصه سیاسی گذاشتند. یکی از عوامل مهم در شکل گیری و تأسیس این سازمان ها رشد تمایلات سوسیالیستی و گسترش آن در بین ایرانیان، تحت تأثیر مهاجرت به روسیه و قفقاز بود. در این راستا حزب دموکرات ایران به عنوان یکی از احزاب، متأثر از اندیشه سوسیال دموکراسی روسیه و نظریات کارل کاتسکی اقدام به تدوین مرامنامه خود نموده و فعالیت خود را رسماً از مجلس دوم شورای ملی آغاز کرد. از این روی ضرورت بررسی جریان شناسی سیاسی این حزب از اهمیت خاصی برخوردار است، لذا پژوهش حاضر سعی دارد تا بااستناد برمنابع و اسناد و با روش توصیفی- تحلیلی به این سؤالات پاسخ گوید: حزب دموکرات ایران تا چه حد توانسته در روند دموکراسی سازی جامعه ایران موفق عمل کند؟ یا چه عواملی باعث ناکارآمدی حزب در رسیدن به اهداف و برنامه های خود در جامعه شده است؟ نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان می دهد؛ علل داخلی و خارجی مانند: عدم انطباق مرامنامه حزب دموکرات در بسیاری از موارد باشرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ایران به عنوان علل داخلی، و دخالت های کشورهای مثل روسیه و انگلیس به عنوان علل خارجی که مانع از رسیدن حزب به اهداف اساسی خود شده است. با این اوصاف، تاکنون هیچ پژوهشی به جریان شناسی سیاسی حزب دموکرات ایران از این منظر نپرداخته است.
۳۱۳۹.

تحلیل و بررسی جایگاه شکار سلطنتی و کارکردهای متنوع آن در عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شکار سلطنتی گونه های جانوری شیوه های شکار میرشکارباشی اَشکَره ها صفویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۴ تعداد دانلود : ۸۰۱
شکار همواره به عنوان یکی از مهم ترین تفریحات سلطنتی در میان دودمان های حاکم بر ایران مطرح بوده. دوره صفوی نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ به گونه ای که شکار با اقبال گسترده ای از جانب اکثر شاهان صفوی روبه رو شده است. خاندان صفوی تلاش می کردند از ظرفیت های متنوع این ورزش بهره برداری نمایند. شکار سلطنتی در دوره صفوی به شیوه های گوناگونی انجام می گرفت، و کارکردهای متنوعی را به همراه داشت. این مقاله با شیوه توصیفی – تحلیلی مبتنی بر متون کتابخانه ای تلاش دارد تا جایگاه شکار سلطنتی و کارکردهای متنوع آن در عصر صفوی را مورد بررسی قرار دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد، شکار مهم ترین و در عین حال محبوب ترین تفریح سلطنتی در دوره صفوی محسوب می شده، که به دو شیوه اصلی شکار جرگه و شکار آزاد انجام می گرفته. در این دوره گونه های جانوری مختلفی همچون درندگان، پستانداران، پرندگان و آبزیان شکار می شده. شکار در این عصر دارای چهار کارکرد مهم تفریحی، هنری، معیشتی و سیاسی – نظامی بوده است.
۳۱۴۰.

جنبش مشروطه خواهی در تالش (1330-1324 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مشروطیت تالش دهقانان سردار امجد روسیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۴ تعداد دانلود : ۵۷۷
پس از تجزیه خاک تالش به وسیله روس ها در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، بخش جنوبی آن که در ایالت گیلان باقی ماند، به پنج بلوک با نام های کرگان رود، اسالم، تالشدولا، شاندرمن و ماسال تقسیم گردید و «خمسه طوالش» خوانده شد و اداره آن بلوک ها به پنج خاندان از خوانین محلی واگذار گردید. در دوره مشروطیت حاکم کرگان رود، نصرت الله خان عمیدالسلطنه (سردار امجد) بود. دوره حکومت سردار امجد به سبب روا داشتن ستم های بی سابقه بر مردم، به عنوان یکی از سیاه ترین دوره ها در تاریخ تالش رقم خورده است. در چنان شرایطی دهقانان تالش و بخشی از اقشار متوسط تالش که از گزند خان حاکم در امان نبودند، آماده فرصتی برای خیزش بودند. اوج گرفتن جنبش سوسیال دمکراسی روسیه و پیوند آن با کانون های آزادی خواهی در گیلان و آغاز خیزش های ضد استبدادی در ایران که تدریجاً انقلاب مشروطیت نامیده شد، مردم تالش نیز به پا خاستند و مبارزات خود علیه خان حاکم و حامیان داخلی و روسی اش را با مشروطه خواهی پیوند زدند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان