درخت حوزه‌های تخصصی

نهضت هنر و پیشه انگلستان (1914-1850م) یکی از جنبش های فکری - هنری اروپایی است که از پیشقراولان هنر در قرن بیستم به شمار می رود. شکل گیری این جنبش ریشه در سرگشتگی اندیشمندان و هنرمندانی دارد که خشمگین از موج فزاینده تکنولوژی بر آن شدند تا با برگزیدن هدفی مشترک و رها از هر قید و بندی به یکدیگر پیوسته و از طریق ارتقا مقام هنرهای کاربردی به رتبه هنرهای زیبا و نیز احیاء صنایع دستی به اصلاح مبانی طراحی و زیباشناسی و از طریق آن اصلاح اجتماعی بپردازید. ویلیام موریس (1896-1834م) که پایه گذار این جنبش به شمار می رود اولین هنرمندی است که تحت تاثیر قدرتمندترین متفکران و اصلاح گران عصر ویکتوریا اگوستوس پیوجین (1852-1812م a.w.n pugin) و جان راسکین (1900-1819م john ruskin) قرار گرفت. وی با یاری هنرمندانی چون ویلیام دمورگن (1917-1839 م. william de morgan) چارلز اشبی (1942-1863 م charies ashbee) و سایر دوستان و هم فکرانش کوشید تا با ارتقاء محاسن و مزایایی چون سادگی سودمندی و صداقت در صنایع دستی باعث وحدت در کلیه هنرها گردد. این هنرمندان در جستجو برای یافتن زبانی نو و متفاوت با لهجه های رایج در آن زمان از تزئینات پر زرق و برق و نخوت بار دنیای غرب گذر کرده و با گرایش به شرق زیباترین و با شکوه ترین زبان هنری همه اعصار را در هنرهای اسلامی ایران به ویژه تزیینات ایرانی یافتند زبانی که می توانست به بهترین نحو بیانگر تفکرات و اندیشه های اخلاقی و معنوی آنها در مقابله با سیطره روز افزون ماشین باشد. آنها در مواجهه با زیبایی و خضوع نهفته در هنرهای تزیینی ایرانی به وجد آمده و با دریافت روح عمیق و تفکر ارزشمند هنرمند مسلمان ایرانی که مبین بی زمانی و بی مکانی هنر اوست. از سر شیفتگی آثاری آفریدند که در عین عارض با گرایش های هنری آن زمان مورد استقبال نو اندیشان اروپایی قرا گرفت آثاری که محققاً به عنوان شالوده های هنری قرن بیستم در اروپا شناخته می شوند. در این مقاله کوشیده شده تا با ترسیم پیش زمینه های تاریخی اجتماعی و صنعتی قرن نوزدهم در انگلستان به شناخت اهداف گرایش های فکری و شخصیت های نهضت هنر و پیشه دست یافته و علل تاثیرپذیری آثار این هنرمندان از تزئینات ایرانی - اسلامی را در رمز و راز موجود در این نقوش بجوییم. این مهم از طریق مقایسه تحلیلی برجسته ترین آثار این هنرمندان با شاهکارهای ایرانی میسر خواهد شد.

فرضیه و محور اصلی این مقاله مبتنی بر آنست که تحولات سیاسی - اقتصادی در شکوفایی فرهنگی - هنری این دوره بسیار موثر بوده و در حقیقت اعتبار فرهنگی - هنری این دوره نتیجه و برآمد اعتبار سیاسی - اقتصادی آن بوده است کارگاه هنری سلطان حسین بایقرا خلاصه و فشرده بالندگی های فرهنگی هنری ادوار پیشین بوده که تحت سایه او و مشاور بزرگش میر علیشیر نوایی با آگاهی تمام به شکوفایی و اوج کمال رسید و فضایی از تحولات هنری پدید آمد که در قیاس با گذشته پیشرفته و مترقی بوده است در این دوره نقاشی که در دوره پیش مکتب هرات فرع بر خطاطی بود پیش تاخت و با آن هم دوش و هم کنار گردید.

گروه وسیعی از آثار هنری امروز با عنوان هنر اسلامی شناخته می شوند. شناسه اسلامی در کنار هنر به تصورات مبهم نشانه شناسانه و مفاهیم روشن پدیدار شناسانه ای اشاره می کند. که بر ساخته از مفاهیم اولیه (بدون تعریف اما معلوم) و اصول موضوع (مفاهیم پیشادانشی) مربوط به هنر اسلامی می باشد. تئوری های متنوع نتوانسته اند تعریفی جامع و مانع از هنر اسلامی ارایه نمایند و این پرسش باقی مانده که براستی هنر اسلامی چیست؟ واپژوهی دستاوردهای هنر پژوهان در این زمینه منجر به بازشناسی شش تعریف پایه ای گردید. که سایر فرضیات را می توان زیر مجموعه ای از آنها به شمار آورد. در این تعاریف هنر اسلامی به مثابه هنر مقدس هنر جهان اسلامی هنر مسلمانان هنر با محتوای دینی و اسلامی هنر عربی - هنر انتزاعی و هندسی و یا ترکیبی از تمامی موارد فوق معرفی شده که هیچکدام نمی توانند - به تنهایی و به صورت جامع و مانع معرفی هنر اسلامی باشند - اما هر یک به نوبه خود ‘ روزنه ای به ارایه تعریفی فرهیختار ‘ در این زمینه می گشایند ‘ که تجلی عناصر سلبی و ثبوتی الهی ‘وحدت و یگانگی است. به عبارت دیگر ترابر نمایه هنر اسلامی هنر توحید است.