درخت حوزه‌های تخصصی

معراج نامه تیموری، از نسخه های خطیِ ارزشمند و از منابع تصویریِ مهم برای فهم هنر دینیِ اسلامی است. عقاید، بینش و ایدئولوژیِ پدیدآورندگانِ این اثر به خوبی در آن متجلّی شده است. وفورِ شعله های آتشین در نظام های نشانه ایِ تصویریِ این معراج نامه و اطلاقِ آن ها به چندین مدلولِ متفاوت و حتی گاهی متقابل، نگاره های معراج نامه تیموری را بیش از پیش متمایز کرده است. این مقاله، با تطبیقِ این عناصر درون متنی، به مطالعه مفاهیم مختلف آتش و چگونگی تغییر کارکرد معناییِ آن در این معراج نامه پرداخته است و سعی دارد علاوه بر بررسیِ پیوند میان نار و نور در این نسخه، مراتب مختلف آتش در آن را نیز با بینش اسلامیِ نگارگر تیموری مطابقت دهد. همچنین معانیِ ضمنیِ متفاوتِ آتش در این نسخه خطیِ مصوّر، مسلماً نگارگر تیموری را وادار کرده است فرم و شکل آن را از نظر بصری تغییر بدهد. این پژوهش به مطالعه این مهمْ نیز خواهد پرداخت.

هنر فعالیتی آگاهانه است که در آن هنرمند به وسیله ی بعضی نشانه های خارجی، احساساتی را که در زندگی خویش داشته است، به دیگران منتقل کرده، چنان که دیگران نیز از آن احساسات متاثر شده و آن ها را تجربه نمایند. این بحث از آن جا با مقوله مورد نظر ما در ارتباط است که این دریافت مشترک میان بیننده آثار هنری، به جز ارزش های فیزیکی و ساختاری آثار، با ارزش های روان شناختی هم در ارتباط می باشد، ارزش هایی که از هم دردی ها و علائق مشترک، تاریخ و پیشینه ی یکسان و بالاتر از این مشترکات فلسفی و فکری انسان ها به وجود می آیند. وقتی به این اشتراکات در دریافت های انسانی می رسیم، دقیقاً به تاریخ و پیشینه و علائق مشترک تاکید داریم، چیزی که گروهی آن را «هویت» می نامند. هنرمند حساس به هویت، سعی دارد آثاری خلق کند که در قالب و صورت ویژگی هایی داشته باشد که بتوان آن را از هنر دیگر ملل تفکیک نمود. این ویژگی ها می تواند مبتنی بر اصالت های بومی، دینی و فرهنگی هر کشور و قومیتی باشد. گذشته ی تاریخی، حماسه های آبا و اجدادی سرزمین نیاکان ما، اصلاً جغرافیای زبان مادری ما، باورها و سنت های طایفه ای، مفاخر ملی مان و به طور کلی همه ی این ها جزء هویت فرهنگی ماست. شعر و ادبیات فارسی در ایجاد غیرت ملی و دلبستگی نیاکانمان در درک عظمت تاریخی و فرهنگی این سرزمین تاثیر مستقیم دارد. نگارش و مصورسازی نسخ خطی و از این میان شاهنامه همواره مورد توجه حاکمان و هنرمندان نگاره گر بوده، چرا که نگارش و تهیه نسخه شاهنامه یکی از سنت های ادبی– هنری ایران در طی قرون متمادی بوده است. بر این اساس تعداد زیادی نسخه خطی از شاهنامه مربوط به دوران ایلخانان تا اواسط دوره قاجاریه به جای مانده است. در این مقاله که به ارزش و اهمیت شاهنامه به عنوان یک اثر شاخص ملی و مصورسازی آن در دوره های مختلف اشاره شده به معرفی و تبیین نمونه هایی از نگاره های شاهنامه دوران ایلخانی تا قاجاریه با تاکید بر هویت جویی ایرانی می پردازد. شایان ذکر است، نحوه چیدمان مطالب و تصاویر بر مبنای توالی تاریخی شاهنامه های مصور دوران مذکور می باشد. سوالات: 1- هویت جویی ایرانی چگونه در داستان ها و مضامین شاهنامه انعکاس پیدا می کند؟2- تعامل شاهنامه و نگارگری در هویت یابی ایرانی چگونه در مضامین و پردازش نگاره ها انعکاس یافته است؟اهداف مقاله نیز شامل موارد زیر است: 1- شناخت شاخصه های هویتی ایرانی- اسلامی در نسخه های مصور شاهنامه دوران ایلخانی تا اواسط صفویه2- دستیابی به عوامل تاثیرگذار بر نوع شاخصه های هویتی ایرانی- اسلامی در شاهنامه فردوسی کلیدواژگان: شاهنامه فردوسی ، هویت ایرانی ، نگارگری ایرانی ، مضمون

نگارش عارفانه ، اساس هنر کاندینسکی را تشکیل می دهد . او به دنبال درونی ترین راه ها برای نقاشی است و از هر گونه احساس ظاهری و جنبه های مادی در اثر هنری دوری می کند . کاندینسکی از هنر بزرگ سخن می گوید ، خردمندی جدیدی که برای بشر به ارمغان آورده می شود . کاندینسکی در رساله « معنویت در هنر » بخوبی به شرح افکار و روشهای خود در هنر و نقاشی پرداخته و هنر و هنرمند را از جوانب گوناگون بررسی کرده است ...

شاهنامه رشیدا با 93 نگاره بدون رقم، متعلق به قرن یازده ه.ق محفوظ در موزه کاخ گلستان، یکی از شاهنامه های مهم دوره صفویه به شمار می رود. خوشنویسی و نگارش زیبای آن به عبدالرشید دیلمی منسوب بوده؛ ازاین رو به شاهنامه «رشیدا» معروف شده است. به دلیل اینکه این شاهنامه امضا و شناسه ای ندارد، این مقاله به بررسی شیوه های شکل گیری در نگاره ها پرداخته و همچنین هنرمندان آن را شناسایی و معرفی کرده است. سؤال اصلی پژوهش این است که نگاره های این شاهنامه، هویتی مشخص از مکتب نقاشی اصفهان دارند یا می توان از شیوه اجرایی نگاره ها به شناسایی هنرمندان آن پی برد؟ این پژوهش با روش بررسی تحلیلی و تطبیقی آثار به جامانده از هنرمندان مکتب اصفهان با نگاره های شاهنامه رشیدا به این نتیجه دست یافته است: نقاشی های این نسخه از منظر ساختار تصویری، رنگ بندی، پیکره نگاری و شیوه اجرایی با نقاشی اصفهان و ویژگی های بصری آثار دو تن از نقاشان این دوره، یعنی محمد یوسف و محمد قاسم انطباق دارند.