درخت حوزه‌های تخصصی

معرفت شناسی علم،تعریف علم، تاریخ علم، مرزگذاری علم با غیر علم

ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
آسیب شناسی علوم انسانی بومی سازی علوم انسانی تعامل علوم انسانی با حوزه فرهنگ چشم انداز آینده روش شناسی علوم انسانی و طبیعی علوم انسانی در کشورهای منطقه و جهان غرب علوم انسانی و مفاهیم مرتبط نظام آموزشی در حوزه علوم انسانی
اهداف علوم انسانی بررسی وجو نقش اخلاق تحقیق در حوزه علوم انسانی و مقایسه آن با حوزه علوم طبیعی تشابهات و تمایزات با روش شناسی علوم طبیعی تفاوت علوم انسانی با علوم طبیعی روش شناسی های حوزه علوم انسانی در مقایسه با دیگر منابع تولید داده روشهای تحقیق(ابزارها و فنون) در علوم انسانی و علوم طبیعی ماهیت علوم انسانی و علوم طبیعی معرفت شناسی علم،تعریف علم، تاریخ علم، مرزگذاری علم با غیر علم نظریه در حوزه علوم انسانی و علوم طبیعی
علم سنجی و تعامل علم و جامعه
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰۱ تا ۱۲۰ مورد از کل ۱۹۲ مورد.
۱۰۱.

تصحیح یک طلسم در فردوس الحکمه

نویسنده:
منبع: تاریخ علم تابستان ۱۳۸۴ شماره ۳

کلید واژه ها: طلسم تصحیح انتقادی ابن ربن طبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴۵ تعداد دانلود : ۲۲۱۰
در کتاب فردوس الحکمه از طلسمى براى تسهیل وضع حمل و سرعت بخشیدن به زایمان زنان دیرزا یا سخت زا سخن گفته مى شود که چون صورت چاپ شده آن مغلوط است، ضمن معرفى این کتاب ارجمند و مؤلف و اشاره اى به ارزش تاریخى آن، صورت صحیح آن طلسم در این مقاله ارائه مى گردد و از اهمیت استفاده از طلسمات و تعاویذ و اوراد در معالجهء بیماران و آرامش بخشیدن به دردمندان و گرفتاران، به عنوان مرحله اى أز تحؤل علم بشر، به اختصار بحث مى شود.
۱۰۲.

مقاله تاریخی لبگ در انتگرال

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز و زمستان ۱۳۸۴ شماره ۴

کلید واژه ها: آنالیز حقیقی انتگرال ریمان انتگرال لبگ انتگرال معین انتگرال نامعین تاریخ ریاضیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷۱ تعداد دانلود : ۱۵۹۰
هانری لبگ در 1901م مقاله کوتاهی در گزارش جلسات آکادمی پاریس به چاپ رساند که مبنای رساله دکتری او قرار گرفت. این مقاله همراه با نوشته هایی از اِمیل بُرِل راجع به اندازه، نقطه عطف مهمی در تحول آنالیز حقیقی به شمار می آید. ترجمه و شرح این مقاله، موضوع نوشته حاضر است. در این شرح به ویژه از چند منبع بهره می گیریم که یکی از آن ها حواشی سه نفر از اعضای آکادمی علوم بر چاپ جدید این مقاله در تاریخ 2001 م است با عنوان «گرامی داشت یکصدمین سال مقاله لبگ».
۱۰۳.

رنگین کمان آسمان : کمال الدین فارسی و دیتریش دو فرایبرگ

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز و زمستان ۱۳۸۴ شماره ۴

کلید واژه ها: رنگین کمان روش تجربی کره شیشه ای نورشناسی شکست نور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۶ تعداد دانلود : ۵۵۹
در این نوشتار آراء و تعلیلات دانشمندان یونانی، اسلامی و لاتینی درباره رنگین کمان، از ارسطو تا دیتریش دو فرایبرگ و کمال الدین فارسی بررسی شده است. از نظر ارسطو، رنگین کمان حاصل تابیدن نور بر ذرات آب در ابر است. در جهان اسلام ابن هیثم که نخستین بار تحولی جدید در شناخت نور یا اپتیک قدیم پدید آورد، با «روش تجربی» به توضیح رنگین کمان پرداخت. چند قرن بعد کمال الدین فارسی به تفسیر نوشته های ابن هیثم همت گماشت و با ساخت مُدلی، عوامل و زمینه های تشکیل رنگین کمان را بازسازی کرد. در جهان لاتینی نیز پس از ترجمه میراث نورشناختی اسلامی، روبرت گروستت و آلبرت لوگراند از جمله نخستین کسانی بودند که به مطالعه این پدیده پرداختند؛ اما در واقع کشف علت پدیده رنگین کمان در جهان لاتینی مدیون دیتریش دو فرایبرگ است. توضیحات دیتریش حدود سال های 1305م/605 ق، یعنی همان سالی که فارسی نتایج تحقیقاتش را منتشر کرده بود، ارائه شد.
۱۰۵.

نقدی بر استدلال رزنفلد در باب انتساب یک رساله ریاضی به الغ بیگ

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز و زمستان ۱۳۸۴ شماره ۴

کلید واژه ها: رساله فی استخراج جیب درجه واحده غیاث الدین جمشید کاشانی قاضی زاده رومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۴ تعداد دانلود : ۵۱۱
روش بدیع غیاث الدین جمشید کاشانی (د. 832 ق) در محاسبه جیب یک درجه، از برجسته ترین آثار ریاضیات دوره اسلامی به شمار می آید. وی در اثری موسوم به رساله الوتر و الجیب به تبیین این روش پرداخته، اما متأسفانه تا کنون نسخه ای از آن به دست نیامده است. همین مسأله توجه پژوهشگران تاریخ علم را به رساله فی استخراج جیب درجه واحده تألیف قاضی زاده رومی (د. حدود 840 ق) ، دوست و همکار کاشانی جلب نموده است. قاضی زاده در این رساله به شرح و بررسی روش کاشانی می پردازد. این مقاله با ارائه اسناد و مدارک معتبر در پی اثبات صحت انتساب این رساله به قاضی زاده است.
۱۰۶.

مجلس ، محلی برای تبادل نظر علمی و سرآغاز تالیف یک رساله از محمد زکریای رازی

نویسنده:
منبع: تاریخ علم تابستان ۱۳۸۴ شماره ۳

کلید واژه ها: رسالهء ابن ماسویه رساله ایارجات روش رازی در ارتقاء علوم مجلس مناظرهء پزشکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۶ تعداد دانلود : ۴۸۱
در این مقاله پیشگفتار رساله اى دربارهء داروهاى مرکب (ایارجات) مطرح شده است. این پیشگفتار در واقع گزارشى ازمجلس یا گردهمایى علمى پزشکان هم عصر محمد بن زکریاى رازى است که با حضور او و غالبآ شاهزاده یا حاکم، به منظور تبادل نظر دربارهء مسائل پزشکى (بیمارى ها و درمان آن ها) برپا مى شده است.
۱۰۷.

تاریخ شناخت دستگاه گردش خون و بیماریهای آن در دوره اسلامی

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز و زمستان ۱۳۸۴ شماره ۴

کلید واژه ها: قلب ابن سینا بیماریهای قلب گردش خون رازی اهوازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۰ تعداد دانلود : ۶۱۱
از مرگ جالینوس تا آغاز قرن 16، جایگاه دانش پزشکی بسیار ارتقاء یافت و زبان های گوناگونی از جمله یونانی، لاتینی، عربی و فارسی زبان گفتگو و نوشتاری علم پزشکی شد. پزشکان تلمودی در عین پذیرش نبض شناسی جالینوسی، شریان و ورید را از یکدیگر تمیز می دادند و احتمالاً هیپرتروفی قلب و نارسائی آن را می شناختند. رازی شرحی از نارسائی آئورت (نه بدین نام) می دهد و می توان حدس زد که وی پیش از ابن النفیس به گونه ای با گردش خون ریوی آشنا بوده است و از بیماری هایی با نشانه های انفارکتوس یاد می کند. مجوسی اهوازی نیز با مقوله اخیر آشنایی داشته است. در همان روزگار، ابن سینا از ادامه ضربان قلب پس از مرگ در حیوان یاد کرده و به شرح پریکاردیت پرداخته است. پس از نظرات همانندی از جرجانی، ابن النفیس آشکارا سخنان جالینوس درباره سوراخ های عبور خون از سپتوم را مردود دانسته و جریان خون کرونر و ریوی را به درستی شرح داده است.
۱۰۸.

کمال الدین فارسی ، فیزیک دان و ریاضی دان نوآور

نویسنده:
منبع: تاریخ علم تابستان ۱۳۸۴ شماره ۳

کلید واژه ها: انتقال دانش جنگ های صلیبی ابن هیثم تهاجم مغول رنگین کمان نظریه اعداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸۳ تعداد دانلود : ۸۵۱
کمال الدین فارسی ‘ ریاضی دان و فیزیدکدان بزرگ ‘ در دوره ای می زیست که جهان اسلام از سویی د رحال رهایی از جنگ های صلیبی ‘ و از دیگر سو در آستانه مواجهه با تهاجم مغول بود . همچنین در همین دوران بود که جنوب اروپا ‘ به ویژه ایتالیا‘ به تدریج بر بازرگانی بین المللی مسلط می شد. هم زمانی نسبی این سه عامل که به تضیف فعالیتهای علمی در بعضی مناطق امپراتوری اسلامی و تجدید حیات آن در مناطق دیگر انجامید. یکی از مهمترین دوره های تاریخ علم را در سرزمین های اسلامی رقم زد. دوره ای که می توان آن ار «قرن فارسی» نامید. محیط علمی تبریز که در آن دوره از قطب های زنده علمی به شمار می رفت‘ فارسی را به نورشناسی ومطالعه کتاب المناظر این هیثم علاقمند کرد .این مطالعه که با روشی کاملا علمی صورت گرفت‘ به کشف و اصلاح مباحثی مهم از جمله رنگین کمان‘ منجر شد. این نوشتار در پی آن است که ضمن بررسی چگونگی تاثیر این عوامل بر وضعیت آثار علمی در کانون های گوناگون علمی سرزمین های اسلامی آن دوره سهم کمال الدین فارسی را در پیشبرد دوعلم فیزیک و ریاضی نشان دهد.
۱۰۹.

علم فراست در منابع اسلامی

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز و زمستان ۱۳۸۴ شماره ۴

کلید واژه ها: ارسطو فراست افلیمون علم قیافه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۰۲ تعداد دانلود : ۲۶۳۸
پی بردن به اخلاق و شخصیت آدمی از طریق مشاهده ظواهر جسمانی او، موضوع علم فراست یا دانش قیافه شناسی است که گروهی از متقدمان و متأخران درباره آن سخن گفته اند، از جمله بقراط سده ها قبل از میلاد به این موضوع توجه کرده است؛ اما تا پیش از ارسطو فراست علمی مستقل و شناخته شده نبود. در منابع اسلامی از افلیمون یونانی به عنوان صاحب نظر در «علم فراست» نام برده اند. علم فراست از طریق ترجمه منابع یونانی، به ویژه کتب طبی، وارد جهان اسلام گردید و دانشمندانی چون رازی، ابن سینا، ابن رشد و جز اینان در این باب به بحث پرداختند و برخی از آنان نیز رساله ها و کتاب هایی مستقل در این موضوع تألیف کردند. رساله فی الفراسه فخر الدین رازی یکی از این آثار است که لطف الله عزیز هروی (سده هفتم ق) آن را به فارسی ترجمه کرده است.
۱۱۰.

کیمیا از نظر ابونصر فارابی

نویسنده:
منبع: تاریخ علم تابستان ۱۳۸۴ شماره ۳

کلید واژه ها: ارسطو فارابی ابن سینا ابن خلدون کیمیا فلز پست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۲ تعداد دانلود : ۳۵۸۵
فارابى در مقاله اى که دربارهء صنعت کیمیا نوشته است، تلاش مى کند علت آمیخته شدن این صنعت را با رموز و اسرار شرح دهد و سپس با توسل به گفته هاى منطقى ارسطو عملى شدن کیمیا، یعنى تبدیل فلزى پست به فلز والایى همچون طلا را ثابت نماید; البته برهان وى صرفآ فلسفى است و پشتوانه تجربى ندارد. در مقالهء حاضر متن عربى رسالهء فارابى و نیز ترجمهء فارسى آن تقدیم خوانندگان مى شود.
۱۱۳.

مدرسه ترجمه حنین بن اسحاق

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز و زمستان ۱۳۸۴ شماره ۴

کلید واژه ها: نهضت ترجمه حنین بن اسحاق اسحاق بن حنین حبیش اعسم پزشکان جندی شاپور بنوموسی ترجمه های پزشکی حامیان ترجمه شیوه های ترجمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲۲
پژوهشگران تاریخ اندیشه دوره اسلامی، حنین بن اسحاق (194-260ق) را به درستی، نماینده فرهنگ یونانی ـ رومی در عصر نخست عباسی دانسته اند. او مترجمی توانا و پزشکی حاذق به شمار می آمد و در فلسفه و کلام مسیحی دست داشت. بی تردید می توان حنین را بزرگ ترین مترجم نهضت ترجمه عصر عباسی خواند، چنان که منابع کهن نیز او را «شیخ المترجمین» نام داده اند. او در این عرصه شیوه گذار بود و مکتب دار. به اعتقاد حنین هر ترجمه بر حسب توانایی مترجم و ذوق و دانش سفارش دهنده شکل می گیرد. از این رو، او گاه در ترجمه اثری به شرح و ایضاح کامل معانی می پردازد و گاه در تلخیص متن مبالغه می ورزد؛ با این همه ویژگی های ثابتی در سبک ترجمه وی و هم مکتبانش قابل تشخیص است. در این پژوهش، گوشه هایی از زندگی علمی حنین همچنین روش ترجمه او و شاگردانش و نیز نسبت حلقه ترجمه او با دانشوران و دولتمردان زمانه بررسی شده است.
۱۱۴.

بررسی یک ساعت خورشیدی استوانه ای عربی اسلامی

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز و زمستان ۱۳۸۴ شماره ۴

کلید واژه ها: ساعت خورشیدی شاخص قطبی خطوط ساعات مختصات استوانه ای اوقات شرعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۶ تعداد دانلود : ۵۰۸
در ارگ قاهره، مقابل مسجد محمد علی، تجهیزات یک ساعت خورشیدی بر بدنه یک برج قرار گرفته است که بسیار خوب کار می کند. این ساعت خورشیدی به خاطر شمار نوشته ها و علائم و نیز به خاطر پیچیدگی محاسباتی که برای طراحی و ساخت آن به کار رفته (استوانه ای مایل به جنوب غربی با [چهار] شاخص کج)، یقیناً ساعتی استثنایی است و شاهد بسیار خوبی برای پیشرفت فوق العاده فنی مسلمانان در ساخت شاخص ها و ساعت های خورشیدی در قرن هجدهم میلادی به شمار می آید. نخستین بار در این مقاله به بررسی این ساعت خورشیدی و بیان مبانی ریاضیات جدید آن می پردازیم .
۱۱۵.

صبح کاذب از چینوت پل تا بامستون

نویسنده:
منبع: تاریخ علم تابستان ۱۳۸۴ شماره ۳

کلید واژه ها: افلاطون خورشید خواجه نصیر الدین طوسی ار اردا و یراز بامداد بامستون بهشت و دوزخ چینوت پل درخشان دنباله دارها راه روشن شرق سرخپوستان کالاپالو و آراپاهو سیاره دهم سیلک کاشان شهر سوخته صبح کاذب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۷ تعداد دانلود : ۱۲۷۵
در روزگار ما نور منطقه البروجی شاید از جمله پیداترین پدیده های نجومی آسمان شب نباشد. اما این مقاله نشان می دهد که د رجهان باستان چنین نبوده است. یافته اصلی مقاله آن است که پدیداری شماری از دنباله داران درخشان در آسمان ‘مستقیما بر ضعف و شدت درخشش نور منطقه البروجی اثر می گذارد و در این راه به بررسی یک بازه تاریخی 500 ساله می پردازد .افزون بر این به بررسی نقش نور منطقه البروجی در شکل گیری باورهای روحانی آدمی درباره جهان پس از مرگ پرداخته می شود. ونشان داده می شود که بخش بزرگی از این باورها با رصد پدیده های نجومی پیوند نزدیک دارد. در بخش یکم مقاله تاریخچه رصد های نور منطقه البروجی در ایران و پهنه اوراسیا ‘ پیش از ظهور اسلام بررسی شده ‘ و بخش دوم به کوشش های اختر شناسان ایرانی برای شناخت ماهیت نور منطقه البروجی از دید ریاضی اختصاص یافته است . رساله خواجه نصیرالدین طوسی درباره صحیح کاذب و معراجنامه کرتیر نیز برای نخستین بار معرفی و به چاپ رسیده اند.
۱۱۶.

رساله ای در استدلال بر روش ضرب و تقسیم شصتگانی منسوب به شرف الدین طوسی

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز ۱۳۸۳ شماره ۲

کلید واژه ها: تقسیم واحد حساب شصتگانی نظام عدد نویسی ارزش مکانی مرتبه ضرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۵ تعداد دانلود : ۸۲۶
حساب شصتگانى که از ارکان حساب دوره اسلامى به شمار مى رود، علاوه بر محاسبات نجومى، در محاسبات دقیق، مانند به دست آوردن جذر و کعب اعداد صحیح غیر شصتگانى نیز کاربرد داشته است و ریاضیدانان مسلمان، پیش از ابداع و رواج کسرهاى اعشارى، براى نمایش قسمت کسرى اعداد از کسرهاى شصتگانى بهره مى جستند. نظام عددنویسى و حساب شصتگانى سابقه اى بس طولانى در تاریخ ریاضیات دارد. سومرى ها در حدود 2000 ق. م این نظام عدد نویسى را ابداع کردند و حساب مبتنى بر آن را گسترش دادند. حساب شصتگانى متشکل از چهار عمل اصلى و استخراج جذر و کعب اعداد شصتگانى است. رسالهء مورد بررسى در این مقاله که منسوب به شرف الدین طوسى، ریاضیدان بزرگ ایرانى است- دربرگیرندهء استدلال بر روش ضرب، تقسیم شصتگانى، برمبناى تناسب است.
۱۱۷.

سیر هندسه اقلیدسی از اقلیدس تا شیخ الرئیس بوعلی سینا

نویسنده:
منبع: تاریخ علم پاییز ۱۳۸۳ شماره ۲
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳۳ تعداد دانلود : ۷۲۲
کتاب اصول اقلیدس با دو ترجمه، معروف به هارمونى و مأمونى. مشتمل بر سیزده مقاله در دوره نهضت ترجمه وارد فرهنگ اسلامى شد اما هندسه موجود در منابع أسلامى، دومقالهء دیگر از ایسقلاوس را نیز دربردارد. بوعلى نیز در نگارش هندسهء شفا با اصل قرار دادن همین پانزده مقاله، به ارائهء أستدلال هاى خویش پرداخته است. در این مقاله، براى آشنایى با نحوه استدلال بوعلى سینا، قضیه تقسیم خط به نسبت ذات وسط و طرفین عرضه و تبیین مى شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان