فلسفه تطبیقی

بحث از «علیت»ازمهم‌ترین مباحثی است که زیربنای بسیاری از دیگر مباحث فلسفه اسلامی را تشکیل می‌دهد، تا آنجا که انکار آن در حقیقت نفی همة علوم اسلامی است. از سوی دیگر پذیرفتن اصل علیت هم، اختلافات و کشمکش‌ها را در ابعاد و زوایای این قانون در پی داشته‌است، امّا به ندرت موجب انکار اصل علیت شده‌است. یکی از کسانی که در مغرب زمین اصل علیت را به چالش کشیده و در صدد انکار آن برآمده‌است«دیوید هیوم» است. در این نوشتار پس از اشاره به برخی مباحث مهم فلسفی در باب علیت، با استدلال‌ها و نقطه نظرات این فیلسوف آشنا شده ، سپس آنها را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

۲۰۶.

رابطه خدا و انسان از دیدگاه حضرت امام خمینی و کی یرکگارد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فروغ رحیم پور

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۴ شماره ۷۷

کلید واژه ها: عقل ایمان خلیفه الله رابطه انسان و خدا هبوط آدم انسان شدن خدا آزمایش الهی تسلیم فعال تسلیم منفعل

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۴۳ تعداد دانلود : ۱۴۵۱

از میان اموری که به رابطه خدا و انسان مربوط می شود سه مساله به طور مشترک در آثار امام خمینی و کی یر کگارد مورد توجه ویژه قرار گرفته است که یکی از آنها هبوط آدم است که منجر به ورود اولین انسان به جهان طبیعت شد امام خمینی معتقد است که این واقعه کلید باب برکات خدا و عامل بسط رحمت او بر جهان بشری است ولی کی یرکگارد با اشاره به نافرمانی آدم ع و خوردن از درخت ممنوعه هبوط را مجازات یک گناه می داند از سوی دیگر کی یرکگارد معتقد است که خداوند چنان عشق و شفقت بیکرانی به انسان دارد که از سرلطف خود انسان می شود و به زمین می آید تا در رنجهای او شریک شود این رابطه منحصر به فرد که کی یرکگارد از آن به انسان شدن خدا تعبیر می کند از دید امام امری مردود است ولی به نظر می سد که آنچه ایشان در توضیح مقام خلیفه اللهی انسان کامل و نیز در تبیین متمثل شدن آدم به صورت خداوند می گوید بیان محتوا و مراد همان رابطه ویژه در فرهنگ اسلام است و این رابطه مساله دوم از سه مساله مورد بحث مقاله است آخرین مساله مقاله ابتلا و آزموده شدن به سختیها ست که طی آن بنای ایمان بعنوان پل ارتباطی خدا و انسان ساخته می شود و استواری این بنا به نظر کی یرکگارد با تسلیم شدن به امر خدا سنجیده می شود هر چند که این تسلیم منفعلانه و از سر نارضایتی باشد اما از نظر امام خمینی کیفیت تسلیم در نحوه ایمان دخالت تام دارد و از این رو نهایت ایمان رضاست یعنی تسلیم با نهایت خشنودی نه مطلق تسلیم.

۲۰۷.

بررسی تطبیقی اصل بنیادین در فلسفه ارسطو و ابن سینا ‏

نویسنده: حسین قاسمی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۴ شماره ۴۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۲۱ تعداد دانلود : ۷۶۵

۲۰۸.

فلسفه اسلامی و ایده‏آلیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالرزاق حسامی فر

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز ۱۳۸۴ شماره ۱۹۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۱۰۱ تعداد دانلود : ۱۲۱۵

ایده‏آلیسم در قلمرو فلسفه، به دو معنای مهم به کار می‏رود: یکی ایده‏آلیسم عینی یا مابعدالطبیعی که در برابر طبیعت‏گرایی قرار می‏گیرد و دیگری ایده‏آلیسم ذهنی یا معرفت‏شناختی که در برابر رئالیسم معرفت‏شناختی قرار می‏گیرد. ایده‏آلیسم در معنای نخست عبارت است از قول به تقدم روح بر ماده یا اصالت روح و وجود وهمی جسم و در معنای دوم حاکی از نفی وجود مادی متعلقات شناخت حسی است. فیلسوفان اسلامی در حوزه مابعدالطبیعه قایل به دیدگاه سومی میان ایده‏آلیسم عینی و طبیعت‏گرایی‏اند. آنها از یک سو وجود ماده را واقعی می‏دانند و از سوی دیگر در آرای برخی از ایشان چون سهروردی و ملاصدرا وجود جهان مـثل (البته با اختلاف تقریر با افلاطون) پذیرفته می‏شود. دیدگاه فلاسفه اسلامی در حوزه معرفت‏شناسی دیدگاهی رئالیستی است و در آن ایده‏آلیسم ذهنی رد می‏شود. مواجهه این فیلسوفان با ایده‏آلیسم ذهنی ابتدا به صورت نقد سفسطه و بعدها در دوره معاصر، به ویژه در آثار مرحوم علامه طباطبایی و استاد شهید مطهری و آیت ا... مصباح یزدی، به صورت نقد سفسطه و اندیشه ایده‏آلیستی و همچنین دفاع از مبانی رئالیستی فلسفه اسلامی در قلمرو شناخت ظاهر می‏شود.

۲۰۹.

حکمت متعالیه صدرایی، فلسفه حال و آینده ‏

نویسنده: حمیدرضا آیت اللهی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۴ شماره ۳۹

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۵۹۱ تعداد دانلود : ۷۵۴۷

۲۱۰.

نگاهی به تأثیر فلسفه اسلامی در حکمت مدرسی ‏

نویسنده: علی م‍رادخ‍ان‍ی‌

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۴ شماره ۴۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۹۰ تعداد دانلود : ۷۴۵

۲۱۱.

مفهوم وجود نزد ارسطو و فارابی

نویسنده: محمدصادق زاهدی

منبع: رهنمون ۱۳۸۴ شماره ۱۱ و ۱۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۱۲ تعداد دانلود : ۸۵۵

۲۱۲.

تحلیل اسماى خاص از دیدگاه جان استوارت میل و میرزا مهدى اصفهانى(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: مهدی علیپور

منبع: نقد و نظر ۱۳۸۴ شماره ۳۹ و ۴۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۸۰

۲۱۳.

موضوع فلسفه اولی در نظام فلسفی ارسطو و فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: طاهره کمالی زاده

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۴ شماره ۷۷

کلید واژه ها: مابعدالطبیعه جوهر انتولوژی موجود مطلق موجود مفارق تئولوژی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۵۶۸ تعداد دانلود : ۱۰۷۵

بنیادی ترین مساله متافیزیک ارسطو مساله هستی ( وجود ) است و این نکته مسلم است که مساله هستی یا وجود و هست یا موجود در همه مراحل گسترش فلسفیش برای ارسطو هر چند نه به یک نحو مطرح بوده است این مساله در متافیزیک به شکل گسترده و مشخص بیان می شود ارسطو در متافیزیک علم به موجود را به شیوه های مختلف بیان نموده و به مناسبت موضوعات متعدد و متنوعی نیز برای آن قرار داده است در اغاز کتاب چهارم مابعدالطبیعه را علم مطالعه موجود چونان موجود می داند و در بخشهای دیگر متافیزیک مابعدالطبیعه بعنوان علمی که با موجود الهی غیر متحرک – موجود مفارق سر وکار دارد وهمچنین بعنوان علمی که از بالاترین اصول و مبادی و علل اشیا بحث می کند توصیف شده است و در جایی دیگر بعنوان علم به جوهر یا جوهر نخستین است از این رو از دیرباز شارحان و مفسران ارسطو و ارسطوشناسان در تعیین موضوع مابعدالطبیعه دچار تعارض و مشکل بوده اند که در نهایت حاصل قرنها تفسیر رای ارسطو در باب موجود بما هو موجود به دو تفسیر مختلف انتولوژی و تئولوژی منتهی می شود تفسیر یونانیان به موجودات مفارق و تفسیر فیلسوفان مسلمان فارابی و ابن سینا به موجود مطلق که این دو تفسیر تا کنون نیز مطرح است این پژوهش نیز با گزارش و تحلیل این دو تفسیر به جهت تبیین تمایز فلسفه این دیار از فلسفه یونان در صدد مقایسه رای ارسطو و فارابی در این مساله است

۲۱۴.

بررسی هستی‏شناسی در فلسفه ملاصدرا و هایدگر

نویسنده: مهدی منفرد

منبع: فلسفه دین ۱۳۸۴ شماره ۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۸۸ تعداد دانلود : ۱۲۲۲

هستی و وجود، از جمله واژه‏هایی است که مابعدالطبیعه در صدد کشف و تبیین آن بوده است. در تاریخ متافیزیک (همه فلاسفه مدعی بوده‏اند)که موضوع فلسفه »وجود« است (یاوجود به ماهو موجود) یعنی همان هستی و معتقد بودند که بحث‏هایشان بر آن متمرکز بوده است. اما در میان آنها دو اندیشمند مشهور اهتمام بیشتری به مسئله «هستی»داده‏اند و بر این اعتقاد بوده‏اند که فلاسفه بیشترین توجه را به موجود نمودند نه به وجود، و نسبت به وجود غفلت داشته‏اند. صدرالمتألهین و مارتین هایدگر، دومتفکری هستند که درباره «هستی»دیدگاهی نو و ابتکاری ارائه داده‏اند. و ما در این پژوهش سعی نموده‏ایم مختصری از تفکرات دو اندیشمند درباره وجود را بررسی و ارائه نمائیم.

۲۱۵.

بحثی تطبیقی پیرامون بررسی ریشه‌ها، پیش‌زمینه‌ها و خاستگاه‌های نظریة تکثرگرایی دینی در مسیحیت و اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسن حسینی سروری

منبع: اندیشه دینی ۱۳۸۳ شماره ۱۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۳۶ تعداد دانلود : ۶۱۳

۲۱۶.

مطالعه ای تطبیقی درباره حرکت در فلسفه ارسطو و حکمت متعالیه ‏

نویسنده: عباس شیخ شعاعی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۳ شماره ۳۷

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۳ تعداد دانلود : ۷۴۵

۲۱۷.

معرفت شناسی اخلاقی در جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن جوادی

منبع: اندیشه دینی ۱۳۸۳ شماره ۱۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۵۰ تعداد دانلود : ۹۶۴

۲۱۸.

افق خداشناسی در فلسفه ارسطویی و حکمت صدرایی ‏

نویسنده: علی الله بداشتی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۳ شماره ۳۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۸۳ تعداد دانلود : ۸۷۹

۲۱۹.

مردم سالاری در آرای شیخ محمد مهدی شمس الدین و دکتر مهدی حائری یزدی و مقایسه آن با مدل دموکراسی تکامل یافته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اکبر کمالی اردکانی محسن کدیور

منبع: نامه مفید ۱۳۸۳ شماره ۴۴

کلید واژه ها: مردم‌سالاری اندیشة سیاسی شیعه مهدی حائری یزدی دمکراسی تکاملی محمد مهدی شمس الدین

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۹۷۴

در اندیشة سیاسی اندیشمندان معاصر شیعه سه جریان دیده میشود: اول اندیشمندانی که بهطور کلی در زمان غیبت در حوزة عمومی قائل به وظیفهای خاص برای مؤمنان نیستند و دخالت فقها در این حوزه را به امور حسبیه محدود میسازند. دوم اندیشمندانی که قائل به نظریه ولایت فقیه هستند و سوم اندیشمندانی که ضمن نفی حق ویژه برای فقها در حوزه عمومی، معتقدند با رعایت ضوابط کلی دین، تعیین تکلیف حوزه عمومی به خود مردم واگذار شده است. شیح محمد مهدی شمسالدین, فقیه معاصر لبنانی, با نظریة ابتکاری «ولایت امت بر خود» و دکتر مهدی حائری یزدی با نظریة ابتکاری «وکالت مالکان شخصی مشاع» از مهمترین متفکران دسته سوم هستند. این دو اندیشمند در آرای خود با واگذاری کامل حق حاکمیت به مردم، مدلی را از دولت اسلامی ارائه کردهاند که میتوان آن را «دولت انتخابی _ اسلامی» نامید. این مدل که برابری سیاسی و حقوقی انسانها، نفی حق ویژه برای مردان، مسلمانان، شیعیان و فقها در حوزة عمومی، مشارکت و رضایت عمومی، اصل پاسخگویی حکومتگران و قانونگرایی از مهمترین مبانی آن است، قابل مقایسه با مدل دمکراسی تکاملی (روسو - میل), یعنی یکی از مدلهای نُه گانة دمکراسی ارائه شده توسط دیوید هلد, میباشد.

۲۲۰.

ماهیت نفس و رابطه ی آن با بدن از دیدگاه ابن سینا، ملاصدرا و دکارت

نویسنده: علی محمد ساجدی

منبع: رهنمون ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ شماره ۵ و ۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۴۸۵ تعداد دانلود : ۱۷۸۸

درخت حوزه‌های تخصصی