درخت حوزه‌های تخصصی

هدف تحقیق بررسی نگرش دانش آموزان دختر و پسر سالهای سوم دبیرستان و پیش دانشگاهی ناحیه یک آموزش و پرورش شهر شیراز درباره کتابخانه مدرسه بود. جامعة آماری پژوهش را دانش آموزان پسر شاغل به تحصیل در 72 مرکز آموزشی و دانش آموزان دختر شاغل به تحصیل در 78 دبیرستان در ناحیه یک آموزش و پرورش شهر شیراز تشکیل میداد. نگرش دانش آموزان نسبت به کتابخانه به چندین زیرمقیاس و مقوله که همگی روی هم نگرش کلی دانش آموزان نسبت به کتابخانه مدرسه خود را تشکیل میدادند تقسیم شد و علاوه بر سنجش دیدگاه دانش آموزان نسبت به هر یک از مقوله ها و نگرش کلی آنان، تأثیر دو متغیر جمعیت شناختی جنسیت و پایة تحصیلی آنان نیز بر عقایدشان مورد بررسی قرار گرفت.

این مقاله به شرح ایجاد مدلی برای کتابخانه های دانشگاهی میپردازد که بینش مفصلی دربارة ساختار مالی جاری کتابخانه به دست میدهد و تأثیر انتقال به یک محیط دیجیتال را اندازه میگیرد. در حرکت به سوی دیجیتالیشدن، هزینة بعضی از خدمات و فعالیت های مشخص کتابخانه کاهش، و هزینه های دیگر افزایش خواهند یافت. تأثیر این مسئله بر بودجة کتابخانه چگونه خواهد بود؟ این طرح، تصویر دقیقی از هزینه های کتابخانه، قبل و بعد از انتقال به محیط دیجیتال به همة شرکتکنندگان ارائه کرد و نشان داد که ارزش افزودة خدمات کتابخانه بالا میرود. این مدل با همکاری سه کتابخانة دانشگاهی (آتریچ در هلند، لولا در سوئد و برمن در آلمان) ساخته شد.

ایجاد کتابخانه های با هدف استفادة مشترک به حدود یکصد سال گذشته برمیگردد ولی متأسفانه بسیاری از کشورها هنوز به ایجاد چنین کتابخانه ای مبادرت نورزیده اند. با توجه به اینکه تعداد کتابخانه ها روز به روز در حال افزایش است مهم ترین مسئله برای ارتباط کتابخانه ها بعنوان مکان های حیات معنوی و مراکز فعالیت ایجاد کتابخانه هایی با هدف استفادة مشترک و مکان اطلاعاتی برای مراجعه همگان است که ایجاد این مکان جدید در واقع سبب افزایش بهبود خدمات، تغییر و تحول در زندگی جوامع استفادهکننده از آن، صرفه جویی در بودجه، افزایش ساعات کار کتابخانه ها، مدیریت منسجم و هماهنگ، بالارفتن میزان کارایی کارکنان کتابخانه، استفاده از کارشناسان متخصص و مهم تر از همه آموزش مادام العمر برای کلیة مراجعان است. لذا در مقالة حاضر سعی شده است که با بررسی مسائل و مشکلات کتابخانه های با هدف استفادة مشترک و ارائه راهکارها، فکر ایجاد چنین کتابخانه ای در جامعة ما مطرح و تحقق یابد.

مقاله حاضر به معرفی جنبه های مختلف بخش نابینایان کتابخانه مرکزی ومرکز اسناد دانشگاه تهران از جمله مباحثی چون نحوه ایجاد بخش نابینایان، امکانات و تجهیزات و چگونگی ارائه خدمات به دانشجویان نابینا می پردازد، در ادامه جهت رشد و ارتقاء بهتر و بیشتر ارائه خدمات به این عزیزان ، راهکارهایی پیشنهاد گردیده است.

تحقیق حاضر بر آن است تا میزان همگونی فهرست نویسی منابم ایران شناسی کتابخانه های دانشگاس و مراکز پژوهش تهران را با کتابخانة ملی- به عنوان شاخص- مورد ارزیابی ترار دهد. به همین منظور؟ با استفاده از روش پیمایشی و تحلیل محتوا، برگه های فهرست نویسی 12 کتابخانه (از سال 362 ا-1376)، که با موضوع نحت بررسی نزدیکی بیشتری داشتنده از نظر سرشناسه مؤلف. موضوع و رده بندی مورد بررس قرارگرفت و با استفاده از جداول آماری و نیز فرمول هوپر تجزیه و تحلیل گردید. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که 66/6 درصد کتابخانه ها کمتر از 50% درصد ناهمگونی در سرشناسهء مولف دارند و نیز 3/33 درصد آنها دارای 5/65 – 5/87 درصد ناهمگرنی هستند. به بیان دیگر، بیش از 75 درصد کتابخانه ها دارای همگونی بالاتر از 50 درصد در شناساه مؤلف هستند. اما از لحاظ موضوع در 75 درصدکتابخافه ها بین 60-85 درصد ناهمگونی مشاهده شده است. 5/91 درصد کتابخانه ها دارای بیش از 50 درصد ناهمگونی در شمارهء رده بندی بوده اند. در این میان، بیشترین ناهمگونی در سرشناسهء اسامی به کتابخانهء استاد دانش پژوه وکمترین ناهمگونی به پژوهشگاه علوم انسانی تعلق یافته است. بیشترین ناهمگونی در موضوع به کتابخانهء دانشکده هنرهای زیبا و کمترین أن به پژوهشگاه علوم انسانی اختصاص دارد. بیشترین ناهمگونی در رده بندی به کتابخانهء مرکز مطالعات عالی و بین المللی اختصاص دارد و کمترین آن درکتابخانه مجلس یافت شد. است. همچنین با بررسی هر یک از فهرست برگه ها در رده های ده گانه مشخص گردید که بیشترین ناهمگونی اسامی به ردهء ادبیات؟ بیشترین ناهمگونی موضرع و نیز بیشترین ناهمگونی رده بندی به ردهء فلسفه تعلق یافته است. در مجموع یافته ها نشان دادکه ناهمگونی در شمارهء رده بندی (3/72 درصد) بیش از موضوع (71 درصد)، و ناهمگونی در موضوع بیش از ناهمگرنی در سرشناسهء مژلف (8/50 درصد) بوده است.

دانشکده های دکومانتاسیون، کتابداری و مدیریت اطلاعات سنّت هایی را به ارث برده اند: کتابشناسی، دکومانتاسیون، کتابداری، ذخیره و بازیابی اطلاعات، پردازش اطلاعات، اطلاع سنجی ، ارتباطات، آرشیو، نظام های اطلاعاتی، نشر، و غیره. کار ما [کتابداران] با مدارک (شامل کتاب ها، پیشینه ها، داده ها، گفتارها، عناصر نمادین ) و نیز تولید، اشاعه و بهکارگیری دانش در جامعه مرتبط است. اگر در این باب بیندیشیم که چه کسی و چرا از مدارک استفاده میکند، دامنه [این حوزه] وسیع تر هم میشود. ما با مسائل بسیار پیچیده ای مواجه هستیم: درک و باور انسانی، فناوری اطلاعات، و سیاست های اجتماعی. مسائل عقلانی و مشکلات عملی مربوط به اهمیت و پیچیدگیهای اجتماع نیز از جملة این مسائل اند. فناوریهای جدید (نگارش، چاپ، رقومیکردن، ارتباطات راه دور) ابزار جدید و نه اهداف نو را شامل میشوند. ما میتوانیم و باید به موازات تغییراتی که فناوری موجب میگردد، دربارة هر چیزی بازاندیشی و بازآفرینی نماییم. توجه این دانشکده ها بر روی تعداد محدودی از دانشجویان متمرکز شده است. آموزش حرفه گرا باعث سلب علاقه نسبت به ماهیت این حوزه میگردد. یک برنامة حرفه گرای مطلوب برمبنای درآمیختگی بیشتر با تولید، اشاعه و استفادة از دانش شکل میگیرد. روش دانش اندوزانه، عالمانه و انتقادی آن است که مبتنی بر فنون رسمی (الگوریتم ها) و علوم اجتماعی ( مردم شناسی فرهنگی ، جامعه شناسی تحلیل خط مشی ) و نیز علوم انسانی (علم بیان ، معناشناسی ، معرفت شناسی ) باشد. اهمیت ما به واسطة اهمیت مشکلات و ارتباط آموزش، پژوهش، و نیز خدمات عمومی ما در مواجهه با آن مشکلات است.

هدف از این پژوهش مطالعه رفثار اطلاع یابی اینترنتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید بهشتی است. روش تحقیق از نوع پیمایشی یافته ها نشان می دهد که اختلاف قابل ملاحظه ای میان استفاده دانشجویان مورد مطالعه از انواع- اطلاعات در اینترنت وجود دارد. به طوری که مقالات بیشترین سهم را به خود اختصاص داده بود و بیشترین هدت آنان ازگردآوری این اطلاعات، برآوردن نیازمای پژوهشی بوده است. دانشجویان مورد بررسی مهم ترین دلیل عدم استفاده از اینترنت را عدم دسترسی عنوان کردند. دانشجویان مورد بررسی بیشتر از موتورهای کاوش راهنما و نمایه ای استفاده میکنند. بیشترین مشکل دانشجویان، نداشتن حساب بانکی در اینترنت بوده است. بیشتر دانشجریان مورد بررسی (4/44 درصد) میزان رضایت خرد را از نحرهء ارائه خدمات اینترنت دانشگاه متوسط ارزیابی کردند. و دلیل عدم رضایت آنها عمدتأ عدم دسترسی یا اشتراک دانشگاه با پایگاه های اطلاعاتی موضوعی مناسب بوده است.

تألیف کتاب ""کتابخانه وکتابداری ""گرچه اقدامی ضروری برای درسی با همین نام در رشتهء کتابداری محسوب می شود. در تدوین آن نکاتی وجود دارد که نمی توان نادیده گرفت. اصولأ، از آنجاکه شیوهء متداول تألیفاتی از این دست در بین نویسندگان ما اغلب همراه با استناد و اعتماد بیشتر به منابع غربی است، و غربی ها نیز با جهان بینی های خود سعی میکنند در نگارش مطالبی که به نحوی در ارتباط با تاریخ تمدن و فرهنگ و علم است. پیوسته از خود شروع و به خود ختم کنند. و در این میان نه تنها همیشه غرب است که شاخص و در مرکز توجه قرار دارد. بلکه اقوام و ملث های دیگر- به خصوص مسلمانان- به حاشیه رانده شده و مورد بی توجهی، و حتی بی مهری قرار میگیرند. این یک سونگری ها و کوچک شمردن دیگران که از ویژگی های این نوع آثار غربی است، خود به خود به متون نویسندگانی که اعتمادشان بیشتر به منابع غرب است راه یافته و به طور آشکاری بر أن سایه می اندازد؟ و به همان نسبت نیز میان این متون و واقعیات فاصله برقرار میکند. به هر حال، مقالة حاضر بر آن است که در طی چهار بخش عمدتأ به بررسی اینگونه تأثیرات درکتاب !کتابخانه و کتابداری! بپردازد.