درخت حوزه‌های تخصصی

امروزه با ورود فناوری­های نوبن آموزشی و به ویژه دسترسی به اینترنت در بین جامعه فراگیر در مدارس، و تاثیرپذیری آنها از فرهنگهای جهانی و غیر بومی، موقعیتی به وجود آمده است که آموزش و پرورش ناگزیر است تا کارکردهای نوینی را متناسب با نیازهای زمان برای خود برگزیند.گزینش و دستیابی به کارکردهای نو مستلزم نگاهی نو به نظام آموزش و پرورش است آنچه تلقی از نظامهای نوین آموزشی را به عنوان فناوری مدرن آموزشی و نه به عنوان چالش در نظامی آموزشی به ما می­شناساند، تاثیرات این فناوریها در به کارگیری وسائل کمک آموزشی در کلاس درس برای قوت بخشیدن به یادگیری فراگیران است که در پژوهشهای بسیار به اثبات رسیده است. این مقاله با شرح رویکرد دانش­ آموز محوری به عنوان رویکردی نوین در نظام آموزشی، انتقال از آموزش سنتی به آموزش مدرن را مورد بررسی قرار داده و با اشاره به پژوهشهای انجام شده در این زمینه، موانع موجود در این امر را تشریح نموده است و خاطر نشان می­کند که تنها راه رسیدن به دانش­آموز محوری و استفاده از استعداد بالقوه دانش­آموزان در امر پژوهش، استفاده از فناوری­های نوین ارتباطی و اطلاعاتی در فرایندهای آموزشی است.

هدف: هدف از نگارش این مقاله بررسی مفاهیم «فقر اطلاعاتی» در جوامع بشری است. روش: در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای، دیدگاه های مختلف درباره فقر اطلاعاتی، اَبعاد و علل این مساله مورد مداقه قرار می گیرد. یافته ها: در مقایسه با وجوه مختلف فقر، فقر اطلاعاتی پیچیده تر است و اَبعاد وسیع تری را در بر می گیرد و خود سبب تشدید سایر وجوه فقر از جمله فقر اقتصادی می شود. به این ترتیب فقر اقتصادی و فقر اطلاعاتی به هم مرتبط هستند. اصالت/ارزش: این مقاله سعی در معرفی اَشکال عمده فقر در جوامع امروزی دارد و بیان می دارد که فقر اطلاعاتی با مفاهیمی از قبیل فقیر و غنی اطلاعاتی، شکاف دیجیتالی و اضافه بار اطلاعاتی سروکار دارد؛ به علاه اینکه راه های مقابله با آن را بیان می کند.

در عصر حاضر با پیدایش فناوری های اطلاعاتی و دگرگونی در همه بخش های کتابخانه ها مشکلات و چالش های جدیدی پدیدآمده که مدیریت آن را به وظیفه ای پیچیده تبدیل کرده است. یکی از راه های بهبود سیستم مدیریت کتابخانه ها، استفاده از فناوری های نوین اطلاعاتی همچون شناسایی از طریق امواج رادیوئی است با استقرار سیستم مبتنی بر «آر.اف.آی.دی.» در کتابخانه،بیش ترین تجهیزات ممکن برای مدیریت امور کتابخانه ها در همه زمینه ها فراهم خواهدشد و رشد کمی و کیفی در ابعاد گوناگون راهبری و خدمات کتابخانه محقق خواهد شد. از مهم ترین دلایل استفاده از این سیستم،به کار بستن قوانین لازم برای مدیریت کتابخانه به طور خودکار ،دگرگونی کیفی کارمندان و پیشرفت شغل آن ها به جایگاه مدیریت و راهنمایی اعضاء، حذف کارهای کلیشه ای و تکراری از وظایف کتابداران،کارایی زیاد در حفاظت منابع و ارائه خدمات میز امانت به صورت خودکارودر دسترس بودن اطلاعات جامعی از موجودی کتاب ها(تعداد امانت داده شده ها و موجودی ها و محل قرارگیری آن ها و تعداد و ...) است. در این مقاله با مروری بر تاریخچه و کاربرد های «آر.اف.آی.دی.»، بر ضرورت استفاده از این سیستم در کتابخانه ها، چگونگی استفاده از «آر.اف.آی.دی.» در کتابخانه ها، معرفی تجهیزات مورد نیاز و همچنین مزایای حاصل از اجرای این سیستم خواهیم پرداخت.

پژوهش حاضر به روش ارزیابانه انجام گرفته و هدف آن، ارزیابی ساختار و محتوای پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی «سید»، «مگ ایران» و «نمامتن» است. اطلاعات در بخش ساختار از طریق سیاهه وارسی و در بخش محتوا از طریق مشاهده و مصاحبه سازمان یافته با مدیران سه پایگاه گردآوری شد. میزان مطابقت سه پایگاه سید، مگ ایران و نمامتن با معیارهای ساختار به ترتیب 43/50%، 70/54% و 88/41% برآورد شد. نتایج حاصل از ارزیابی جامعیت، گویای آن بود که پایگاه مگ ایران بیشترین جامعیت (35/36%) را در مقایسه با مجله های کل کشور، و پایگاه سید بیشترین جامعیت (94%) را در مقایسه با مجله های علمی و پژوهشی دارند. بر اساس بررسیهای صورت گرفته در پوشش موضوعی، پایگاه سید در حوزة موضوعی پزشکی و پیراپزشکی غنیتر بود، ولی پایگاه های مگ ایران و نمامتن در حوزه موضوعی علوم انسانی، مجله های بیشتری را دربرداشتند. پایگاه نمامتن بر خلاف دو پایگاه سید و مگ ایران، به دلیل استفاده از زبان نمایه سازی کنترل شده، روند مشخص و منسجمی برای نمایه سازی مجله ها داشت. پایگاه های سید و مگ ایران به دلیل روزآمدسازی روزانه، و پایگاه نمامتن به دلیل پوشش گذشته نگر وسیع تر، در شرایط بهتری قرار داشتند. نتایج حاصل از بررسی ویژگیهای منحصر به فرد ساختاری و محتوایی پایگاه ها مبین آن بود که پایگاه سید از این نظر در رتبة نخست قرار دارد. یافته های حاصل از محاسبه همپوشانی سنتی نشان داد بیشترین همپوشانی بین پایگاه های مگ ایران و نمامتن (82/23%) و کمترین همپوشانی بین دو پایگاه سید و نمامتن (67/0%) بود. همپوشانی کلی بین سه پایگاه نیز 12/5% برآورد شد. محاسبه همپوشانی نسبی در پایگاه مگ ایران (47/10%) بود. به طور کلی، هر سه پایگاه میتوانند با توجه بیشتر به معیارهای مطرح شده در سیاهة وارسی، بر قابلیتهای ساختاری خود بیفزایند. در بخش محتوا نیز افزایش جامعیت و توسعة پوشش موضوعی، استفاده از رویکرد ترکیبی، یعنی زبان آزاد و کنترل شده، عدم گزینش در نمایه سازی، افزایش پوشش گذشته نگر و کاهش دورة روزآمدسازی، در هر سه پایگاه توصیه میشود.

هدف این پژوهش، بررسی نیازهای مراجعان به کتابخانه­های عمومی در مورد نشریه های ادواری است. ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر پرسشنامه های به کار رفته در پژوهشهای مشابه است. پرسشنامه اول را 800 نفر از مراجعان بودند که در مردادماه 1388 به کتابخانه­های عمومی مراجعه و پرسشنامه را تکمیل کرده اند. پرسشنامه دوم را کتابداران کتابخانه های عمومی تکمیل کردند. یافته های پژوهش نشان داد بین نشریه های انتخابی ارسالی بر حسب درجه کتابخانه و علاقه و نیازهای مراجعان تفاوتهای فراوانی وجود دارد. چنانچه تصمیم گیران دربارة نشریه های ادواری خاص کتابخانه­های عمومی، شیوة کنونی مجموعه­سازی نشریه ها را ادامه دهند، مقادیر زیادی از بودجه خود را صرف خرید موادی میکنند که مورد توجّه مخاطبان نیست. به نظر کتابداران و مراجعان، ده عنوان نشریه (حدود 60%) در بالای سیاهه پیشنهادی هر دو گروه قرار دارد. این عنوانها عبارتند از: اطلاعات هفتگی، خانواده، خانواده سبز، راه زندگی، روزهای زندگی، سرآشپز، کامپیوتر، کودکان و مادران، موفقیت، هنر آشپزی. اشتراک این نشریه ها گامی همسو با خواست مراجعان است

به موازات افزایش تعداد پایگاه های اطلاعاتی که در کشور طراحی و تولید میشود، توجه به مبانی و اصول علمی طراحی محیط رابط کاربر نیز بیش از پیش با اهمیت شمرده میشود. از همین رو، این موضوع به حوزه پژوهشی عمده ای تبدیل و نظریه های بسیاری در این رابطه مطرح شده است. طراحی محیط رابط اکنون نیازمند استفاده از یافته های علمی، نظریه ها و مدلهای متأثر از علوم گوناگون است. مقاله حاضر به توصیف پژوهشهای حوزه شناختی تعامل انسان با رایانه، معرفی مدلهای تعامل انسان با رایانه، رویکردهای تعاملی در طراحی محیط رابط پایگاه های اطلاعاتی، و نیز تشریح اصول کلی طراحی رابط کاربر میپردازد. همچنین، خصوصیات، ویژگیها و عناصری که محیط رابط باید دارا باشد تا مطابق با درک و ویژگی کاربران باشد، بررسی شده است. مقاله نتیجه گیری میکند که شناخت این ویژگیها و توجه به آنها از سوی طراحان پایگاه های اطلاعاتی میتواند موفقیت نظامهای اطلاعاتی را در برآورده ساختن نیازهای کاربران افزایش دهد

هدف مقاله، بررسی کیفیت و سودمندی استنادها در مقاله های کتابداری و اطلاع رسانی بر اساس نوع، طبقه ، و مکان استنادهاست. این پژوهش از نوع کاربردی و با روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. جامعه آماری برای بررسی نوع و مکان استنادها 915 استناد و برای بررسی سطح سودمندی استنادها 1000 استناد مربوط به مقاله های پژوهشی تألیفی مجله های کتابداری و اطلاع رسانی با درجه علمی ـ پژوهشی،  فصلنامه کتاب،و دفتر کتابداری با درجه علمی ـ ترویجی، مربوط به سال 1385 است. در این بررسی، مقاله های مروری به دلیل تفاوتهای خاص آنها با مقاله های علمی پژوهشی، مورد نظر نبود. نتایج پژوهش نشان داد: 1) بین الگوی استنادی نویسندگان (استفاده از انواع استناد)، در سه مجله مورد بررسی تفاوت معنا دار وجود دارد. 2) توزیع و پراکندگی استنادها در بخشهای مختلف سه مجله مورد بررسی، متفاوت است، به طوری که در هر سه مجله بیشترین تعداد استنادها ابتدا در بخش مرور نوشتار و سپس در بخش مقدمه قرار دارد. 3) سطح سودمندی استنادها در سه مجله مورد بررسی، متفاوت است. سطح سودمندی بالا در مجله کتابداری و اطلاع رسانی با 4/53 %، بیشترین فراوانی را دارد، در حالی که این سطح سودمندی در فصلنامه کتاب 9/28 %، و در کتابداری 9/27 % است. 4) الگوی استنادی نویسندگان، مکان و سطح سودمندی استنادها در کل مجله های مورد بررسی متفاوت است