درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله، پس از تعریف اصل و بیان ضرورت آن در مباحث تعلیم و تربیت، به ویژگى‏هاى حاکم بر اصول تربیتى مى‏پردازد، و سپس اصولى از قبیل: خدامحورى، تعبدمدارى، متربى‏محورى، زندگى محورى، فردمحورى، عمل‏گرایى، اخلاق‏مدارى، سعى‏محورى، اعتدال‏گرایى، محبت‏محورى، نظارت‏مدارى، خوف و رجا، مرگ‏اندیشى، آخرت‏اندیشى و آرمان‏گرایى را مورد بررسى قرار مى‏دهد و در پایان به دست‏آوردهاى تربیتى این اصول مى‏پردازد.

تعلیم و تربیت یکی از مسائل مهم جوامع بشری است که همواره مورد توجه اندیشمندان و متفکران قرار گرفته. این پژوهش در پی بررسی اندیشه فارابی و دورکیم درباره تعلیم و تربیت است. هدف اصلی تحلیل دلالت‏های تربیتی تفکر این دو اندیشمند و نتایج حاصل از آن بر روی جوامع بشری است. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پژوهش، روش «اسنادی» است که ابتدا بر اساس مطالعه اسنادی به بررسی آراء و نظریات این دو متفکر در زمینه تعلیم و تربیت پرداخته، سپس بر اساس روش «تطبیقی و مقایسه‏ای» وجوه اشتراک و تفاوت آراء این دو اندیشمند مورد مداقّه و بررسی علمی واقع شده است. آنچه به عنوان نتایج این پژوهش می‏توان مطرح ساخت این است که هر دو متفکر از لحاظ شیوه تفکر در مکتب کارکردگرایی قرار می‏گیرند و به انسان به عنوان موجودی اجتماعی می‏نگرند. هدف فارابی از طرح اندیشه تعلیم و تربیت حصول سعادت و خوشبختی است که جز از طریق «مدینه فاضله» میسر نخواهد شد. اما هدف دورکیم از طرح این مسائل، چگونگی دست‏رسی به حفظ نظم، ثبات و همبستگی افراد در جامعه است.

در بین روش‏های یادگیری، برخی معلّم‏محور است که در آن معلّم محور فعالیت‏های آموزشی است و برخی یادگیرنده محور است که در آن دانش‏آموز محور یادگیری است. با توجّه به تأثیر خاص رویکردهای یادگیرنده محور، امروزه این روش‏ها توجه محققان و مربّیان را به خود معطوف داشته است. در بین روش‏های یادگیرنده محور، روش «بحث گروهی» از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. نوشتار حاضر در پی آن است تا ضمن تعریف و نحوه اجرای این روش، فواید، شرایط موفقیت، موارد کاربرد و ترکیب اعضای آن را تعیین کرده، به برخی محدودیت‏های کاربرد آن نیز اشاره نماید. در پایان نیز به اختصار برخی از شیوه‏های کاربرد این روش در دروس حوزه‏های علمیه و دانشگاه‏ها ارائه می‏شود.

از کارآمدترین روشهاى تربیتى که در قرآن و سیره پیشوایان دینى آمده، روش عبرت است. عبرت حالتى است که در اثر برخورد با امورى ظاهرى و مشهود، براى انسان پدید مى‏آید و به معرفتى باطنى و غیر مشهود منتهى مى‏شود. به این حالت، اگرچه روش نمى‏گویند ولى با توجه به عامل ایجادکننده آن، جنبه روشى پیدا مى‏کند. تشابه زندگى انسانها و اقوام و ملل مختلف با یکدیگر، حسابگرى و اندیشه‏ورزى و نیز تأثیرپذیرى انسان، مبانى این روش را تشکیل مى‏دهند؛ یعنى در اثر تعامل این ویژگیها با یکدیگر، حالت عبرت پدید مى‏آید. دست‏یابى به بینش، بهره‏مندى از تجارب دیگران، مصونیت نسبى از خطا و درنهایت استفاده بهینه از باقیمانده عمر، از پیامدهاى تربیتى و آثار عبرت است. از منابع عبرت، مى‏توان به حوادث و تحولات تاریخى، سرگذشت اقوام و ملل، شگفتیهاى خلقت، حیات و مرگ تمدنها، عظمت و انحطاط دولتها، تجربیات اولیه خود انسان و در یک کلام، دنیا و سنتهاى حاکم بر آن اشاره کرد.

این نوشتار به شناسایی عوامل تأثیرگذار بر توسعه یادگیری گروهی با هدف نهادینه‏سازی آن در سازمان می‏پردازد. این عوامل در دو دسته عوامل تقویت‏کننده و عوامل محدودکننده جای گرفته‏اند. زمینه مورد پژوهش دیگر، روش‏های یادگیری گروهی است که در این تحقیق به آن اهتمام شده است. هدف این پژوهش، تلاش در جهت باز کردن مرحله جدیدی از یادگیری و بهبود مناسب شرایط متغیر امروزی سازمان‏ها در حوزه مطالعات مدیریتی است و با این پیش‏فرض وارد بحث می‏شود که در شرایط جدید محیطی که سرعت تحول و تغییر بسیار فزاینده است و رقابت خیلی شدید، تنها راه باقی ماندن در گردونه رقابت، یادگیری مستمر و تعاملی افراد با همدیگر و از یگدیگر است. در این تحقیق، با مطالعه و بررسی در میان مباحثی که به عنوان مباحث بسترساز مشارکت گروهی و پویایی آن در حوزه مدیریت مطرح شده‏اند، سعی شده است عوامل موثر بر توسعه یادگیری گروهی شناسایی، موانع یادگیری گروهی معرفی و روش‏های یادگیری گروهی نیز تعیین شوند.

چکیده این مقاله به بررسی و شرح آرای تربیتی «ابن‏سحنون»، متفکر اسلامی قرن سوم هجری و کتاب «آداب المعلمین» وی می‏پردازد. اهمیت تبیین آرای تربیتی ابن‏سحنون و کتاب او در این است که: اولاً ـ جامعه علمی و فرهنگی ما با اولین تألیف تربیتی در تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی آشنا می‏شود. ثانیا ـ کتاب ابن‏سحنون تصویری از فرهنگ، برنامه آموزشی، مواد درسی، دروس ضروری و اختیاری مدارس (در قرن سوم) در قیروان است. ثالثا ـ تاریخ مطمئنی از اوضاع تربیت، نوع ارتباط معلم و مربی با متعلم و متربی در مغرب به حساب می‏آید. رابعا ـ نوع نگرش فقهی علمای مالکی - در آن عصر - به مسایل تعلیم و تربیت، منابع مورد توجه آنان و چگونگی برداشت تربیتی آنها از احادیث پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و... روشن می‏گردد. ابن‏سحنون سواد آموزی، یادگیری قرآن، آموختن آداب دینی و پرورش بر اساس آن را از هدفهای تعلیم و تربیت دانسته و براساس بینش ویژه‏ای که وی از معلم و شغل معلمی دارد، وظایف معلم را در محدوده تعهدها و قراردادهای مالی بین او و اولیای دانش‏آموزان تبیین می‏کند.

نظام رسمی تعلیم و تربیت شامل: الف. آموزش ابتدایی، متوسطه، عالی؛ ب. آموزش پیش‏دبستانی؛ ج. تعلیم و تربیت استثنایی؛ د. تعلیم و تربیت حرفه‏ای، فنی و شغلی. ه. تعلیم و تربیت بزرگ‏سالان است. در کنار تعلیم و تربیت رسمی، دوره‏های غیررسمی و کیفی نیز وجود دارند که هدفشان آماده‏سازی کسانی است که برای ورود به دانشگاه به آزمون ورودی نیاز ندارند. به راستی نظام‏های آموزشی موجود در کشورهای گوناگون، از همین روش‏ها در نظام آموزشی خود بهره می‏گیرند؟ بدین منظور این مقاله به توصیف نظام آموزشی کشور اتریش می‏پردازد. هدف از این مقال، آشنایی با نظام تعلیم و تربیت کشور اتریش است تا ضمن شناخت نظام آموزش این کشور، به شناسایی نقاط قوت آن پرداخته، دست‏اندرکاران و برنامه‏ریزان نظام آموزشی بتوانند از تجارب این کشور در نظام آموزشی خود بهره ببرند. طبعا روش پژوهش اسنادی و توصیفی خواهد بود.

رسیدن به سبک زندگی مطلوب اسلام و ارزیابی سبک زندگی موجود در جوامع مسلمان در گرو دانستن شاخص های زندگی اسلامی است. این تحقیق با بهره گیری از شیوه کتابخانه ای و تحلیل محتوای داده های عقلی و نقلی، که منابع استخراج سبک زندگی اسلامی به شمار می روند، به تعیین شاخص های سبک زندگی فردی و اجتماعی می پردازد. بر اساس فلسفه زندگی برآمده از آیات و روایات، سبک زندگی اسلامی ریشه در شکوفایی ارزش های عقلی و فطری داشته، در حیات عقلانی تجلی می یابد. حیات طیبه اسلامی، رهاورد سبک فردی عقلانی و سلوک اجتماعی عاقلانه است. برخی مؤلفه های سبک زندگی اسلامی در بُعد فردی عبارت اند از: برنامه ریزی نیکو و برنامه های نیکو، نیکوگفتاری و گفتارهای نیکو، نیکوخوری و خوراک نیکو و نیکوخوابی و رؤیاهای نیکو. مفاهیم دیگری همچون سلوک متواضعانه و در عین حال عزتمندانه و نیز سلوک متعبدانه، عادلانه، متعادلانه، صادقانه، مسئولانه و مجاهدانه از مؤلفه های سلوک اجتماعی عاقلانه شمرده می شوند. مجموعه این مؤلفه ها، حیات طیبه انسانی و سبک زندگی اسلامی را تشکیل می دهند. هدف این مقاله ارائه شاخص هایی به منظور سنجش میزان تحقق حیات عقلی است.