درخت حوزه‌های تخصصی

وقوع انقلاب اسلامى در ایران به رهبرى امام خمینى(رحمه الله) یکى از رخدادهاى بزرگ نیمه دوم سده بیستم بود که باعث ایجاد تغییرات و تحولات فراوانى در کشورهاى منطقه و نیز در ساختار قدرت جهانى شد. رخ دادن انقلابى در این مقیاس، بدون تردید درون مرزهاى ملى کشور مبدا باقى نمى ماند; به خصوص اینکه از پشتوانه اى اعتقادى برخوردار باشد و نداى آرمان هاى انسانى را سر دهد. این انقلاب با برخوردارى از دیدگاه فرامرزى خود، کشورها و ملت هاى فراوانى را ـ به خصوص در خاورمیانه ـ تحت تاثیر قرار داد. این تاثیرگذارى عمدتاً در پیشبرد روند بیدارى و آگاهى مسلمانان و افزایش فعالیت هاى مؤثر دینى در کشورهاى اسلامى، بهویژه جوامع شیعى قابل مشاهده است. انقلاب اسلامى از یک طرف باعث شد مذهب شیعه مورد توجه قرار گرفته، به جهانیان معرفى شود و از طرف دیگر، جوامع شیعى در کشورهاى مختلف در اثر انقلاب اسلامى احساس خودباورى کرده، در جهت رشد و ارتقاى سیاسى گام برداشتند و موفق شدند برخى احزاب و تشکل هاى سیاسى را تاسیس یا تقویت کنند. اکنون آنان با تکامل نسبى فرایند سیاسى، در ساختارهاى سیاسى جوامع و کشورهاى خود نقش آفرینى مى کنند. این مقاله در صدد است با روش تحلیلى به تبیین ژئوپلیتیکى نقش انقلاب اسلامى در سیاسى شدن شیعیان بپردازد و ابعاد این موضوع را مطالعه کند.

خراسان وماوراءالنهر در تاریخ ایران واسلام متن جغرافیای تاریخی شهرهای ایران که دارای شصت و سه بند می باشد ‘به احداث شصت و یک شهر و دیار وبناهای گوناگون در ماوراءالنهر خراسان و دیگر نقاط ایران پرداخته است. در اصل متن از یکصد و پانزده شهر بزرگ و کوچک سخن رفته است ولی از سرنوشت و چگونگی ساخته شده پنجاه و چهار شهر آن اطلاعی در دست نیست . شهر بغداد به عنوان شصت و یکمین شهر توسط خلیفه ابونصر معروف به ابوالدوانیق ساخته شده است . گرد آوری و تدوین نهایی آن شهر به هشتصد سال پس از میلاد مسیح نسبت داده شده است . در این متن شهر سمرقند را کاووس پسر قباد پی افکندو سیاوش پسر کاووس آن را به پایان رساند.در سمرقند هفت پادشاه بودند‘جمشید‘فریدون‘منوچهر‘کیکاووس‘کیخسرو‘لهراسب وگشتاسب . نفرین شده افراسیاب شهر را ویران و آن را بتخانه کرد . در شرق ماوراءالنهرنبت و در جنوب آن خراسان و در غرب آن غور است. ماوراءالنهر از دیرباز به خاطر آبادانی و وفور محصولات ‘مراکز تولیدی و تأسیسات اقتصادی پایگاه دادو ستد و مرکز تجارت بوده است . سمرقند ‘نخشب‘ویشگرد‘خجندوفرغانه از بلاد ماوراء جیحون در خطه خراسان ذکر شده است .

در دوران صفویه و آغاز قاجاریه ، بسیاری از مسیحیان و یهودیان در ایران زندگی می کردند ، چنانکه شمار آنان از زرتشتیان ایرانی نژاد بیشتر بود. به علت وضعیت سیاسی خاص این دوران شمار بسیاری از سفرا و نمایندگان سیاسی اروپا به ایران می آمدند و معمولاً هیئتهای تبلیغی مسیحی نیز آنها را همراهی می کردند. این هیئتها به تبلیغ آئین مسیحیت پرداخته همچنین زمینه را برای حکومتهای استعماری آماده می کردند. یکی از مهمترین فعالیتهای آنها نوشتن کتابهایی بر ضد اسلام و در دفاع از حقانیت مذهب خودشان بود. علمای مسلمان و نیز مسلمانان ( جدید الاسلام ها) کتابهای زیادی بر ضد آنها نوشتند، چنانکه ادبیات گسترده ای در این زمینه به وجود آمد. این مقاله این ادیبات را در عصر صفویه و قاجاریه مورد بررسی قرار می دهد.

خلیج فارس و مناطق حاشیة آن در طول تاریخ، از اهمیت قابل ذکری برخوردار بوده است. موقعیت راهبردی نظامی، سیاسی و تجاری این منطقه همواره مورد توجه قدرت های بزرگ جهانی بوده است. قدرت های بزرگ، به ویژه در عصر استعمار، همواره در صدد تثبیت جایگاه خود در این منطقه بوده اند و برای دست یابی به این مهم، از راه کارهای متفاوتی بهره می گرفتند. منع تجارت برده طی قرن نوزدهم در خلیج فارس نیز از جمله راه کارهایی بود که از سوی استعمار انگلستان به سبب اهمیت آن در حفظ منافع این دولت در منطقة خلیج فارس صورت گرفت و در نهایت، این دولت توانست با توسّل به اجرای این اصل به ظاهر انسانی و بشر دوستانه، تجارت دریایی خلیج فارس را تحت کنترل خود درآورد. این نوشتار برآن است تا ضمن بررسی جایگاه غلامان در فرهنگ اسلامی - ایرانی منطقة ساحلی خلیج فارس، که بیشتر در اسناد و مدارک بر جای مانده از این دوره و در لابه لای منابع انگلیسی قرار دارد، به اهمیت این قشر جامعه بپردازد و با بررسی تفاوت های اساسی میان فرهنگ برده داری غرب و جایگاه والای غلامان در فرهنگ خلیج فارس، به این مسئله بپپردازد که انگلستان در پس نقشة «لغو تجارت برده در خلیج فارس» چه اهدافی را دنبال می کرد.