فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۸۱ تا ۲۰۰ مورد از کل ۸٬۵۷۱ مورد.
منبع:
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۱ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹
273 - 332
حوزه های تخصصی:
هدف از تحقیق حاضر ارائه چارچوبی از تربیت ولایی به عنوان یک رویکرد تربیت اسلامی است؛ تحقیق حاضر با روش کیفی تحلیل محتوا انجام شده است. تربیت ولایی اجمالا تربیتی است که بر ولایت الهی و هدایت اولیاء الهی مبتنی باشد. مساله اصلی تحقیق این است که بتوان مبنای یک نظام تربیت اسلامی را بر پایه قرآن کریم و روایات بنا نهاد؛ که مبتنی بر ولایت باشد از این جهت که رکن رکین اسلام است. تمثیل شجره طیبه در قرآن کریم به شبکه انسان های مومن با محوریت اولیاء الهی اشاره دارد لذا تمثیل قابل توجهی برای تربیت ولایی به نظر می رسد. سوالات تحقیق این است که اولا تعریف تربیت ولایی در قرآن کریم با محوریت آیه شجره طیبه چیست؟ دوما نظام تربیت ولایی بر اساس معانی ولایت مقتضی چه اهداف، اصول و روش هایی برای تعلیم و تربیت اسلامی است؟ طبق یافته های تحقیق، تربیت ولایی در تمثیل شجره طیبه عبارت است از تربیتی شبکه ای که از طریق اتصال و ارتباط قلبی انسان ها به اولیاء خدا به عنوان افراد دارای دو خصیصه نشاط و شجاعت؛ و پذیرش رهبری آن ها انجام شده؛ و نفی ولایت مستکبرین سبب آزادسازی انسان ها از نظامات ارباب رعیتی فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می شود". اهداف تربیت ولایی عبارتند از تولی و تبری، تشبه به اولیاء و تقرب الی الله. اصول تربیت ولایی عبارتند از لزوم اتخاذ مربی و هم مسلکان طریق، لزوم شبکه ای بودن و سلسله مراتب بودن ساختار تربیتی و لزوم دائم التعلیم و التعلم بودن عموم مردم. روشهای تربیت ولایی عبارتند از پویایی و انعطاف، آزادسازی مردم از بندهای مادی و ذهنی، حکمت آموزی و در نهایت همیاری و همدلی.
بررسی جایگاه اخلاق فضیلت در اخلاق هنجاری(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اخلاق وحیانی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۶)
91 - 119
حوزه های تخصصی:
اخلاق فضیلت به عنوان یکی از شاخه های سه گانه اخلاق هنجاری مشهور است، ولی برخی از فلاسفه اخلاق موافق جایگاه مستقلی برای آن در اخلاق هنجاری نیستند. سؤال مقاله حاضر این است که سخن حق در مورد جایگاه اخلاق فضیلت در پژوهش های اخلاق هنجاری چیست؟ آیا ادله قائلین به استقلال اخلاق فضیلت در مقابل دیگر رقبا یعنی وظیفه-گرایی و غایت گرایی، بدون اشکال می باشد؟ راه حل پیشنهادی چیست؟ گردآوری داده ها در این مقاله کتابخانه ای بوده و با روش توصیفی تحلیلی به تبیین سؤالات و پاسخ گویی به آنها پرداخته است. قائلین به اخلاق فضیلت تقریر های مختلفی برای اخلاق فضیلت داشته اند که فضیلتمندیِ فاعلِ اخلاقی در همه آنها مشترک است. علل روی آوری به اخلاق فضیلت نیز متعدد بوده و بیشتر ناظر به نقاط ضعف نظریه های رقیب است. بررسی ها نشان از آن دارد که هم به تقریرهای اخلاق فضیلت اشکال وارد است و هم ادله روی آوری به آن قابل خدشه می باشد. نتیجه آن است که اگرچه اخلاق فضیلت جایگاه مستقلی در اخلاق هنجاری ندارد ولی دغدغه های منطقی قائلین به اخلاق فضیلت، توسط نظریه ی غایت گرای اخلاق اسلامی، معروف به نظریه قرب الهی، قابل حل می باشد.
بررسی ارزش اخلاقی فرزندآوری(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اخلاق وحیانی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۶)
119 - 151
حوزه های تخصصی:
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی درصدد تعیین ارزش اخلاقی فرزندآوری با رویکرد نقد دیدگاههای مطرح شده و تبیین دیدگاه صحیح برآمده است. بررسی نشان می دهد دو دیدگاه می توان درباره ارزش اخلاقی فرزندآوری تبیین و صورت بندی نمود که عبارت هستند از دیدگاه ضداخلاقی بودن فرزندآوری و دیدگاه ارزش ذاتی داشتن آن. دیدگاه قائلان به ارزش ذاتی فرزندآوری که بر پایه ارزش ذاتی انسان و نیز ارزش ذاتی ادراک ارزش ها توسط انسان، صورت-بندی شده است، با اشکال خلط ارزش ذاتی و غیری مواجه است و در نتیجه قابل پذیرش نیست. همچنین استدلال بر ضداخلاقی بودن فرزندآوری از طریق ضداخلاقی بودن ازدواج، به جهت ضعف تبیین های ارائه شده ناتمام و غیر قابل پذیرش است. در نهایت این پژوهش نشان می دهد با استناد به دیدگاه ضرورت بالقیاس الی الغیر و از طریق بررسی منابع دینی جهت فراهم آوردن کبرای کلی قیاس که تعیین کننده محمول(خوب/ بد) برای موضوع(فرزندآوری) در قضیه اخلاقی است، می توان به دیدگاه سومی دست یافت که عبارت باشد از ارزش غیری فرزندآوری. در این دیدگاه فرزندآوری چون زمینه نیل به کمال نهایی انسان را فراهم می کند، دارای ارزش اخلاقی غیری دانسته شده است.
مدل رهبری دین مدار برای مدارس متوسطه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
عوامل بسیاری بر ارتقای کیفیت نظام آموزشی و بهبود فرایند یاددهی و یادگیری تأثیر دارد، از جمله رهبری آموزشی که جریان تعلیم و تربیت را تسهیل و تسریع می نماید. در این میان، رویکرد دینی رهبران آموزشی و بهره گیری از معارف اسلامی در مدیریت مدرسه می تواند نقش ممتاز و برجسته آنان را دوچندان نماید. هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل رهبری دین مدار برای مدارس متوسطه ایران بوده است. این پژوهش از لحاظ هدف، توسعه ای بوده و رویکردی کیفی داشته است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه با 15 نفر از خبرگان، جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها و طراحی مدل با استفاده از روش داده بنیاد و در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام پذیرفت. متغیرهای علّی پژوهش در سه بخش عوامل فردی، سازمانی و حاکمیتی مشخص شدند. همچنین عوامل سازمانی، شامل مهارت های رهبران اثربخش و ویژگی های رهبران اثربخش به عنوان متغیرهای زمینه ای شناسایی شدند و ماهیت تعلیم و تربیت، عوامل حقوقی قانونی، عوامل تکنولوژیکی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل محیطی و عوامل اجتماعی فرهنگی نیز به عنوان متغیرهای مداخله گر تعیین گردید و راهبردهای رهبری دین مدار در دو بخش راهبردهای حاکمیتی و سازمانی تعریف شد. نتایج پژوهش نشان داد که رهبری دین مدار، پیامدهایی همچون افزایش اثربخشی در انجام مسؤولیت ها، به روزآوری مدارس، تکریم ذینفعان، کمک به پیشرفت همه جانبه افراد و مدیریت اثربخش روابط با افراد را به همراه خواهد داشت.
مؤلفه های اثرگذار بر شکاف نسلی دانش آموزان مقطع متوسطه دوم منطقه چهار شهر تهران از منظر والدین و معلمان (با تأکید بر تربیت دینی)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: مطالعه حاضر با هدف کشف مولفه های اثرگذار بر شکاف نسلی در بین دانش آموزان منطقه چهار شهر تهران انجام شده است. روش: جامعه مورد مطالعه کلیه والدین و معلمان دانش آموزان منطقه چهار شهر تهران بودند. حجم نمونه بر اساس اشباع نظری 23 نفر تعیین شد. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته و تکنیک تحلیل داده ها تحلیل مضمون بود. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که «سیال و مجازی شدن تفکر/یادگیری، تعدد مراجع هویت بخش دینی/تربیتی، کسب حیثیت افزایی و معنابخشی گروهی، ضعف انتقال ارزش های شناختی/مهارتی دین، فهم ایستا و محافظه کارانه ارزش ها، دین گریزی و ضعف باورهای دینی، ضعف در بازپیوندسازی خود با ارزش های خانوادگی» از مولفه هایی هستند که منجر به شکاف نسلی در بین دانش آموزان مورد مطالعه می شوند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان می دهد که فهم ایستای دانش آموزان از ارزش ها به مثابه مهمترین عامل درونی و ضعف در انتقال ارزش های دینی/تربیتی به عنوان مهمترین عامل برونی منجربه بروز شکاف نسلی در بین آنها شده است. لذا، باید با طراحی مطلوب ابزارهای نرم آموزشی، انتقال ارزش های شناختی/مهارتی دین را در جهت کاهش این شکاف بکار گرفت. واژگان کلیدی: شکاف نسلی، تعدد مراجع هویت بخش دینی، کسب حیثیت افزایی و معنابخشی گروهی، فهم محافظه کارانه ارزش ها.
تاثیر خودگویی مثبت بر میزان خودکارآمدی دانش آموزان دختر دوره ابتدایی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های اخلاقی سال سیزدهم بهار ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۱)
185-198
حوزه های تخصصی:
این پژوهش، با هدف تعیین اثربخشی خودگویی مثبت بر میزان خودکارآمدی دانش آموزان دختر دوره ابتدایی اجرا شد. جامعه آماری در این تحقیق عبارت بودند از دانش آموزان دختر دوره دوم ابتدایی که در سال تحصیلی 1398-1399در منطقه 20 تهران مشغول به تحصیل بودند.این پژوهش مبتنی بر طرحی نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون بود. ابتدا از بین مدارس ابتدایی دخترانه منطقه 20 تهران دو مدرسه به صورت تصادفی انتخاب و سپس از هرمدرسه از بین کلاس های پایه ششم به صورت تصادفی یک کلاس به عنوان نمونه انتخاب شده و از طریق نمونه گیری تصادفی دانش آموزان انتخاب شده یکی از مدارس به عنوان گروه آزمایش 34 نفر و مدرسهدیگر به عنوان گروه کنترل 34 نفر انتخاب شدند. دانش آموزان گروه آزمایش به مدت یک ماه ، هشت جلسه آموزش خودگویی مثبت دریافت کردند.ابزار اندازه گیری آزمون خودکارآمدی عمومی شرر بود که در مورد هر دو گروه به صورت پیش آزمون و پس آزمون اجرا شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس تک متغیری و آزمون تعقیبی بن فرونی استفاده شد.نتایج تحلیل کوواریانس و همچنین آزمون بن فرونی جهت مقایسه میانگین ها نشان داد که خودگویی مثبت بر افزایش خودکارآمدی دانش آموزان به طورمعناداری مؤثراست.
کارکردهای نکاح موقت در سلامت اخلاقی جامعه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های اخلاقی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴۹)
91 - 110
حوزه های تخصصی:
زواج المتعه یا ازدواج موقت ازدواجی است که مردی با زنی برای مدت معین ازدواج کرده باشد و نکاح دائم آن است که محدود به زمان معینی نباشد. فلسفه تشریع و کار کردهای نکاح موقت با عقد دائم متفاوت بوده و شارع حکیم به مقتضای طبیعت انسان و با توجه به ویژگیهایی که در نهاد بشریت به ودیعه نهاده است، به تبیین احکام این قسم از نکاح پرداخته است. لذا در نوشتار حاضر در پژوهشی توصیفی- تحلیلی، ضمن برشمردن کار کردهای نکاح موقت از قبیلسد کردن زنا ، رفع نقص و مکمل دائم ، تخفیف و ساده گیری، عدم پاسخ گویی نکاح دائم به تمایلات جنسی و... ،باتوجه به آیات و روایات استنادی چنین به نظر می رسد که این کار کردهای در گسترش و تشویق این نوع نکاح به عنوان یک راه حل در مسائل جنسی برای سلامت اخلاقی جامعه ی امروزی موثر تلقی شده است. معالوصف پژوهش مذکور، هر یک از این کار کردها را تشریح و پاسخ های نیز ارائه نموده است.
شاخصه های تربیتی اخلاقی مؤثر در قصه گویی دیجیتال کودکان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
زمانی که فناوری با خلاقیت بشری پیوند می خورد مرز آن حتی به عالم خیال نیز راه پیدا می کند. مصادیق بارز قصه گویی نوین استفاده از فناوری هایی چون قصه گویی دیجیتال، صوتی، اینترنتی، تلویزیون و تلفن است که در کنار قصه گویی سنتی و چهره به چهره شکل گرفته است. قصه گویی دیجیتال از پدیده های جدید در عالم فناوری و قصه گویی است. هدف از پژوهش حاضر تعیین شاخص های تولید قصه های دیجیتال توسط کودکان می باشد. تعیین شاخص های تولید قصه های دیجیتال توسط کودکان از طریق نظرسنجی از خبرگان آگاه به موضوع با استفاده از تکنیک دلفی، مورد شناسایی قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان است که با استفاده از روش گزینشی، هدفمند و قضاوتی از نظرات 30 نفر از آنها استفاده شد. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی است که به روش های کتابخانه ای و کیفی با رویکرد دلفی انجام شد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، ترکیبی از مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. به منظور سنجش توافق بین نظرات خبرگان از ضریب همبستگی کندال استفاده شده است. یافته های پژوهش توافق شدید بین نظرات خبرگان در دور اول و دوم را نشان می دهد. انتخاب موضوع قصه، نوشتن یا پیدا کردن قصه، تهیه فیلم و عکس، تهیه و ضبط صدا، ویرایش و ایجاد هماهنگی بین صدا و تصویر، مشاهده و بازنگری قصه دیجیتال، ارائه قصه دیجیتال، بازخور و بازبینی به عنوان مراحل تولید قصه های دیجیتال توسط کودکان شناسایی شدند
طراحی و اعتباریابی الگوی مطلوب مسئولیت پذیری دینی دانش آموزان در برنامه درسی دوره ابتدایی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۰ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۵
365 - 381
حوزه های تخصصی:
مسئولیت پذیری یکی از اهداف فرهنگی و اجتماعی مهم تعلیم و تربیت است که در آموزه های دین اسلام نیز بر آن تأکید شده است. هدف مهمی که آموزش وپرورش برای تربیت نسل های آینده دارد، نهادینه نمودن مسئولیت پذیری افراد است تا مسئولیت های مختلف را در زندگی خود در ابعاد جامعه، خانواده و خود ایفا نمایند. هدف اصلی تحقیق حاضر طراحی و اعتباریابی الگوی مطلوب مسئولیت پذیری دانش آموزان در برنامه درسی دوره ابتدایی است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش آمیخته از نوع اکتشافی است که برای طراحی الگوی مطلوب، از روش کیفی و برای اعتباریابی الگوی پیشنهادی از روش کمی استفاده شد. جامعه آماری برای طراحی الگوی مطلوب، پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی، مبانی نظری، تجربیات جهانی و الگوهای موجود در زمینه پژوهش و همچنین مصاحبه نیمه ساختاریافته با 15 نفر از متخصصان برنامه ریزی درسی و برای اعتبارسنجی الگوی مطلوب، متشکل از متخصصان برنامه ریزی درسی با ملاک هایی مانند مدرک تحصیلی PhD، دارای تجربه عملی و همچنین تألیف مقالات و کتب در زمینه پژوهش بود. نمونه گیری نظری از نوع هدفمند و ملاک محور بود. ابزار گردآوری اطلاعات برای طراحی الگوی مطلوب با استفاده از الگوی اکر و برای اعتباریابی الگوی پیشنهادی پرسشنامه بود. روش تجزیه وتحلیل یافته ها توصیفی- تحلیلی استنتاجی بوده و از روش سنتزپژوهی و آزمون t تک نمونه ای استفاده شد. بر اساس مصاحبه حضوری از افراد موردنظر، طبق عناصر ده گانه اکر از نتایج مصاحبه حضوری انجام یافته، کدگذاری باز- کدگذاری محوری- کدگذاری انتخابی صورت گرفت و تحلیل محتوای کیفی با توجه به نظریه اکر با نتیجه گیری و به دست آمدن مؤلفه های مسئولیت پذیری بر اساس مبانی نظری، مکتوب و پیشینه تحقیق به دست آمد. سپس با توجه به عناصر ده گانه اکر سنتزپژوهی انجام شد. در نهایت یافته ها نشان می دهد که الگوی مطلوب برنامه درسی مسئولیت پذیری بر اساس مبانی نظری و برنامه درسی متشکل از سه بخش ابعاد (اجتماعی، اخلاقی، قانونی، محیط زیست و سیاسی)، مقوله های اصلی (شناختی، عاطفی (احساسی)، خلاقیت و مهارت)، و عناصر ده گانه اکر است که از نظر صاحب نظران و متخصصان و کارشناسان برنامه ریزی درسی نتایج آزمون تی تک نمونه های ارزیابی اعتبار درونی الگوی طراحی شده نشان داد که نظر متخصصان مربوط به ارزیابی با سطح معنی داری 001/0 و در سطح آلفای 01/0 به طور معنی داری بیشتر از حد وسط بوده است (01/0>P) معتبر تشخیص داده شد؛ بنابراین در این پژوهش تلاش شد طراحی الگوی مناسب برای برنامه درسی مسئولیت پذیری دانش آ موزان به نحوی انجام گیرد که اجزای آن با یکدیگر تعامل لازم را داشته و الگوی مذکور بتواند در زمان اجرا، نتایج کاربردی لازم را ارائه نماید و در نهایت با اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی متخصصان بیان نمودند که با توجه به الگوی برنامه درسی به ویژه در برنامه درسی مسئولیت پذیری دانش آ موزان بین حوزه های موردمطالعه و عناصر برنامه درسی ارتباط منطقی وجود دارد.
بنیان های انسان شناختی تکوین تفکر مثبت در کودکان و مدلول های تربیتی آن ازدیدگاه اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم تربیتی از دیدگاه اسلام سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸
119 - 148
حوزه های تخصصی:
این مقاله با هدف تبیین بنیان های انسان شناختی تکوین تفکر مثبت در کودکان و مدلول های تربیتی آن ازدیدگاه اسلام نگاشته شده است و بدین منظور، نگارندگان کوشیده اند ضمن تبیین مفهوم تفکر مثبت، بنیان های انسان شناختی شکل گیری این گونه تفکر و اهداف آن را ازدیدگاه اسلام بررسی و علاوه بر آن، روش های ایجاد تفکر مثبت در کودکان از این منظر را معرفی کنند. این تحقیق به لحاظ رویکرد کلی آن درزمره پژوهش های کیفی و قیاسی قرار می گیرد و ازنظر روش، تحلیلی- استنباطی و ازلحاظ شیوه گردآوری اطلاعات ازنوع کتابخانه ای است. جامعه آماری پژوهش، شامل متون اسلامی و نیز آثار اندیشمندان مسلمان مرتبط با موضوع تحقیق است. برپایه یافته های این مطالعه، بنیان های انسان شناختی تکوین تفکر مثبت عبارت اند از: دوبُعدی بودن وجود انسان، بندگی انسان دربرابر خدا، وجودداشتن اختیار در انسان، اجتماعی بودن انسان، خوددوستی، کمال جویی، مقدمه بودن زندگی دنیوی برای زندگی اخروی، و در نهایت، تفاوت داشتن انسان ها با یکدیگر به لحاظ ظرفیت ها و قابلیت هایشان. اهداف تفکر مثبت ازدیدگاه اسلام را نیز درقالب چهار محور می توان برشمرد: ایجاد شادمانی و رضایت در زندگی، باورداشتن به ناپایداری مشکلات، توکل به خدا و توانایی استفاده از سبک های مقابله ای مؤثر دربرابر مشکلات. درنهایت، روش های، تکوین تفکر مثبت در کودکان ازدیدگاه اسلام عبارت اند از: تشویق به ایجاد و گسترش عواطف مثبت در کودکان، بخشایشگری، یادآوری کردن نعمت ها و سپاسگزاری درقبال آن ها، صبر و متوجه کردن کودکان به زندگی ابدی.
واکاوی ضرورت سرگرمی در سبک زندگی از منظر آموزه های اخلاقی اسلام(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
مطالعات اخلاق کاربردی سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴۸)
73 - 102
حوزه های تخصصی:
سبک زندگی مادی انسان امروزی، سرگرمی را به مثابه گریزگاهی از مشکلات و رسیدن به آرمان های ادعایی تمدن جدید بشری مطرح کرده است. با این حال، به اذعان بسیاری از منتقدان، این مشغولیت محبوب با آسیب ها و مضراتی برای انسان همراه بوده است. ازآنجاکه بررسی دیدگاه اسلامی برای برون رفت از مسائل موجود در این عرصه امری قابل اعتناست و دانش اخلاق و به طور خاص دانش اخلاق کاربردی عهده دار ارزش گذاری افعال انسان، در موارد بحث انگیز است، این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، در پی مشخص کردن ضرورت سرگرمی در سبک زندگی اسلامی از منظر آموزه های اخلاقی اسلام است. در تحقیق حاضر، از کاربست آموزه های اخلاق اسلامی برای سرگرمی ها، این نتایج به دست آمد: خاستگاه اصلی نیاز به سرگرمی در سبک زندگی اسلامی، صنعتی شدن جوامع یا اموری چون غریزه، لذت خواهی (به معنای آنچه لذت گرایان می گویند) یا مذهب نیست، بلکه خاستگاه اصلی این نیاز، فطرت انسان است؛ بر این اساس، ضرورت پرداختن به سرگرمی در سبک زندگی به حدی است که می توان آن را از جمله مؤلفه های اساسی زندگی خردمندانه دانست و اختصاص ندادن اوقاتی به آن را رفتاری غیرعقلایی و نکوهیده محسوب کرد. با این حال، نباید پرداختن به سرگرمی به شکل افراطی و به گونه ای باشد که موجب غفلت انسان از دیگر فعالیت های مهم خود شود.
سویه های اخلاقی در مسئولیت مدنی دولت ها متناسب با نقش آنها(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
نقش دولت در اجتماع سیاسی مهمترین بحث فلسفه سیاسی درباره دولت است. با این حال چه منشا دولت را قرارداد بدانیم و چه دولت را پدیده ای طبیعی تلقی کنیم، رسالتی که برای آن قایل می شویم تا حدی می تواند مستقل از بحث درباره منشا آن مطرح شود. نظریه های مرتبط با نقش دولت را در دو گروه عمده می توان جای داد. گروه نخست که به مداخله محدود دولت در اجتماع نظر دارد این گروه مکتب لیبرالیسم و گرایشها و برداشتهای متفاوت آن را شامل می شود. در این گروه نقش دولت بنابر اصل، نقش منفی و بازدارنده است و مداخله دولت در حقوق شهروندان جنبه استثنایی دارد که باید براساس مفاهیم پایه ای آزادی، عدالت و برابری توجیه شود.گروه دوم، ویژه نظریه های مبتنی بر مداخله دولت در اجتماع و ایفای نقش رفاهی دولت است. در این نظریه ها نقطه ی آغازین بحث، اجتماع است و فرد تابع اجتماع تلقی می شود. هرچند که در این گروه نیز برای آزادی حرمت بسیار قایل هستند. با این حال تأمین آزادی را جز در سایه عدالت(بویژه عدالت توزیعی) و برابری میسر نمی دانند. شاخص ترین نماینده این گروه مکتب سوسیالیسم است که در نظامهای سیاسی اروپای امروز رواج بسیاری دارد. این نقش های دولت ها از منظر اخلاقی به نحو قابل توجهی بر سرنوشت افراد جامعه و فعالان اقتصادی موثر بوده و بعضا موجب خسارت های فراوانی به ایشان شده است. بر این اساس لازم است تا ضمن بررسی ماهیت سیاست های این دو گروه از حیث قرارگیری در دسته اعمال حاکمیتی یا تصدی، از منظر اخلاقی نیز، به بررسی امکان جبران خسارات ناشی از آن و مبنای این جبران خسارت پرداخته شود.
بررسی و تحلیل شیوه خودتربیتی از دیدگاه علامه مصباح یزدی(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
«خودتربیتی» یعنی: تربیت نفس خود. علامه مصباح به اقتضای دیدگاه فلسفی، اخلاقی و تفسیری خود، نظریه تربیتی ویژه ای را ارائه نموده که شیوه خودتربیتی نیز متأثر از آن است. به علت اهمیت موضوع خودتربیتی و به سبب جامع بودن اندیشه این دانشمند، بررسی و تحلیل این شیوه دارای اهمیت است. این تحقیق ضمن ارائه اندیشه تربیتی مشارالیه به صورت «توصیفی»، ابعاد گوناگون آن را به شیوه «تحلیلی» بررسی و واکاوی کرده و شواهدی از آیات قرآن برای این منظور ارائه داده است. از جمله یافته های پژوهش این است که در این شیوه، به پیش فرض های عقلی و منطقی و ویژگی های مشترک و اختصاصی انسان ها و همچنین به همه ابعاد نفس توجه شده است. با وجود پیچیدگی نفس، به وضوح ارتباط ابعاد نفس و جایگاه آنها مشخص است. نقطه ثقل در خودتربیتی، امیال و گرایش هاست و جایگاه عبودیت و دین مداری به خوبی در آن روشن است.
چیستی مراء و بازشناسی آن در آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اخلاق وحیانی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۴)
65 - 91
حوزه های تخصصی:
گفتگو یکی از رایج ترین راه های ارتباط با دیگران است. اگر فهمیدن و فهماندن از حالتی طبیعی و درست برخوردار باشد رابطه جمعی سالمی شکل می گیرد و مکالمه به بار می نشیند. گاهی گفتگوها به انگیزه های مختلف از حالت صحیح و مرام اخلاقی بیرون می رود و به جای درستی، مهرورزی، راهنمایی و روشن نماییِ حق، به آسیب هایی چون میل به چیرگی، فضل نمایی، تفاخر و تعصب منحرف می شود. یکی از این آسیب های گفتگو «مراء» است. این عنوان ویژه اخلاق اسلامی است و در آیات و روایات به کار برده شده است؛ «مراء» ابهام معنایی دارد و در چیستی و مؤلفه های آن تردید و اختلاف است. مسأله این پژوهش بررسی معنای درست «مراء» بر اساس کاربرد لغت عرب و مفهوم ریشه ای آن با بهره گیری از آیات و روایات است. این تحقیق با اطلاعات اهل لغت، آیات قرآن و تفسیر، مجموعه روایات و تحلیل های اخلاقی و فقهی با روش تحلیل منطقی انتقادی انجام شده است. هدف تشخیص چیستی مراء و کاربست درست آن در حوزه های گوناگون اخلاق گفتگو است. یافته های پژوهش نشان داده اند که مراء به جر و بحث تند با ورود بر سخن دیگری اطلاق می شود که در نتیجه، طرفِ گفتگو از سر ناراحتی چیزی بگوید تا بتوان به نفع خود از آن بهره برد. لذا مراء از جهت اخلاقی پیوسته قبیح و نادرست است. از نظر فقهی نیز متناسب با مفاسدی که به بار می آورد حکمِ مرجوح تکلیفی است که از کراهت تا حرمت را در بر می گیرد.
برابری در آراء و نظرات شورای نگهبان با تاکید بر کرامت انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های اخلاقی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴۹)
207 - 236
حوزه های تخصصی:
امروزه برابری حقوقی کرامت محور، نقش بی بدیلی در حقوق بشر نوین یافته است. از این رو، از یک طرف، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصول متعددی از جمله بند نهم اصل سوم و اصول نوزدهم و بیستم به اصل برابری پرداخته و از طرف دیگر شورای نگهبان به عنوان نهاد صیانت از قانون اساسی به هنگام تطبیق قوانین و مقررات با شرع و قانون اساسی باید این اصول را مدنظر قرار داده و به آنها استناد نمایید. در این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی، سعی بر آن است تا جایگاه برابری از منظر کرامت انسانی در نظرات شورای نگهبان مورد بررسی قرار گرفته تا مشخص گردد شورای نگهبان در آرا و نظرات خود تا چه حد به این اصل مبنایی استناد داشته و حقوق مصرح در فصل دوم قانون اساسی را تضمین نموده است؛ چراکه کرامت انسانی، بنیاد برابری حقوقی بوده و انسانها از حیثیت برابری برخوردار و در نتیجه در حق ها نیز برابرند. مطالعه نظرات شورای نگهبان از ابتدای انقلاب تاکنون نشان می دهد که این شورا در نظرات خود در موارد متعددی به اصل برابری و منع تبعیض استناد داشته است؛ اما نکته قابل تأمل این است که نوع نگرش شورا به اصل برابری، گاهی صرفاً شکلی است و برابری ماهوی و تبعیض مثبت در مواردی نادیده گرفته شده است.
بررسی ویژگی های اخلاقی و فکری انسان کامل در آثار مسلّم عطّار(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
جست و جوی انسان کامل و پیروی از او همواره آرمان بشر در طول تاریخ بوده است. عطّار همواره با تأسی به انبیای الهی، به کمال انسانی می اندیشد و معتقد است راه یافتن به دنیای علم و معرفت و حقیقت، فقط با دستگیری انسان کامل میسر می شود. عطار شاعر نام آور قرن هفتم، خود پیر دل سوخته ای است که با عشق الهی برای پیمودن طریق حقیقت، چراغ شریعت را فروزان کرده و فرا راه طالبان حقیقت قرار داده است تا هفت وادی عرفان را از طلب تا فقر و فنا، منزل به منزل طی کنند. او همواره به کمال انسانی می اندیشد و در تمام آثار خود به نوعی موضوع انسان کامل را مطرح می کند. شیخ عطار شاعر و عارف بزرگی است که هم به عرفان نظری هم به عرفان عملی هر دو نظر داشته و بین آنها ارتباط برقرار کرده و بسیاری از نکات اخلاقی را با دقت بیان کرده است که شاید از این حیث در آثارش همانند یک معلم اخلاق عمل کرده است. او با استفاده ی از شیوه ی تمثیل به خوبی توانسته است هم مسائل عرفانی و هم نکات اخلاقی را که برگرفته از فرهنگ قرآنی و دستورات دینی است آشکار کند. این نوشتار بر آن است با روش توصیفی تحلیلی به بیان نگرش و اندیشه عطار نیشابوری در مورد ویژگی های اخلاقی و فکری انسان کامل و چگونگی پیمودن مراحل کمال در آثار مسلّم عطار بپردازد.
تحلیل انتقادی گفتمان تربیتی در ادبیات داستانی دینی کودکان: تحلیل داستان پرواز به سوی سیاره آزادی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تربیت اسلامی سال هفدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۱
63 - 79
حوزه های تخصصی:
ادبیات داستانی کودکان یکی از مؤثرترین اشکال تعلیم و تربیت غیررسمی است؛ که متأثر از ایدئولوژی و گفتمان های موجود برخی عناصر تربیتی را در کانون توجه قرارمی دهد. محمود حکیمی به عنوان یکی از پرکارترین نویسندگان کودکان در فضای اجتماعی و سیاسی سال های قبل از انقلاب اسلامی و در تقابل با گفتمان نظام سلطه به نگارش داستان هایی برای کودکان پرداخته است و تربیت دینی را که دغدغه ی خود و بخشی از جامعه روشنفکری آن زمان بود را محتوای مناسب برای داستان هایش انتخاب کرده است. پژوهش حاضر با روش تحلیل گفتمان انتقادی و به صورت هدفمند داستان «پرواز به سوی سیاره آزادی» را که از گونه داستان های دینی است، با هدف استخراج برخی عناصر تربیتی شامل اهداف تربیتی، الگوهای رفتاری و روش های تربیتی که در نظام های اعتقادی (ایدئولوژی ها) بیشتر موردتوجه قرار می گیرند، تحلیل و تبیین کرده است. نتایج این پژوهش ازنظر تحلیل گفتمانی وجود پنج گفتمان را تائید می کند. حکیمی چهار گفتمان رایج هم عصر خود یعنی؛ گفتمان چپ مارکسیست، مسیحیت، ملی گرایی و سکولار را توصیف و موردنقد قرار داده است. گفتمان پنجم، گفتمان اسلام شیعه و گفتمان غالب و تعلق گفتمانی او است و مضامین تربیتی در این اثر متأثر از همین گفتمان و در تقابل با سایر گفتمان ها شکل گرفته و ضمن به حاشیه بردن سایر گفتمان ها، گفتمان خود را برتری بخشیده است.
رویکردهای اخلاقی در تعین دیه و ارش با تکیه بر اولویت های پزشکی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تعیین دیه و ارش درزمینه نوع و میزان جنایات و عوارض ناشی از آن از وظایف مشترک پزشکی قانونی و سیستم قضایی است, لذا اظهارنظر پزشکان قانونی با رعایت اصول علم پزشکی و پایبندی به رویکردهای اخلاقی مربوط به حوزه پزشکی و حقوق می تواند در جهت اجرای هرچه بهتر عدالت و احقاق حقوق مادی, معنوی و اخلاقی مجنی علیه راهگشا باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و باهدف بررسی موارد متناقض تعیین دیات بر اساس علم پزشکی و رعایت موازین اخلاقی، ابتدا به بیان ارتباط اخلاق با فقه، حقوق و پزشکی قانونی پرداخته و سپس مصادیقی از این موارد متناقض را مورد تجزیه وتحلیل قرار داده است، درنتیجه بازنگری قوانین مربوط به دیات با عبور از کانال مقتضیات زمان و با در نظر گرفتن رویکردهای علم روز و رعایت اصول معنوی و اخلاقی در راستای جبران ضررهای مادی و معنوی حاصل از آسیب های جسمی و روحی ضرورت می یابد.
تحلیل مقایسه ای مستندات اخلاقی دانشگاه های برتر جهان اسلام با دانشگاه های برتر دنیا(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه اخلاق سال ۱۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۷
۱۲۰-۹۵
حوزه های تخصصی:
هدف پژوهش تحلیل مقایسه ای مستندات اخلاقی دانشگاه های برتر جهان اسلام با دانشگاه های برتر دنیا است. جامعه پژوهش مشتمل بر 100 دانشگاه برتر جهان و 100 دانشگاه برتر جهان اسلام است. در این پژوهش از نمونه گیری تمام شماری و روش های مطالعات اسنادی و کتابخانه ای با بهره گیری از روش بهینه کاوی تجارب موفق ملی و بین المللی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد دانشگاه های برتر جهان (100%) نسبت به دانشگاه های برتر جهان اسلام (85%) بیشتر به مستندات اخلاقی توجه دارند. باید بیان کرد که وحدت رویه خاصی در بیان محتوای مستندات اخلاقی به چشم نمی خورد. در مستندات اخلاقی دانشگاه ها بیشترین توجه نسبت به تعهد افراد در قبال دانشگاه است تا تعهد دانشگاه در قبال افراد. همچنین پیشنهاد هایی برای ایجاد سند جامع اخلاقی متناسب با دانشگاه های کشور های اسلامی ارائه شده است.
عوامل و موانع بینشی توکل در اخلاق اسلامی با تأکید بر دیدگاه آیت الله مصباح یزدی(مقاله ترویجی حوزه)
حوزه های تخصصی:
در دیدگاه آیت الله مصباح یزدی تنها راه رسیدن به سعادت، ایمان و رکن اصلی آن «توکل» بر خداوند متعال است. «توکل» یعنی: انسان با ایمان و باور کامل، همه امور را به خداوند واگذارد و او را تکیه گاهى مطمئن براى خود قرار دهد. در این صورت خداوند نیز او را کفایت می کند. توکل فعلی اختیاری است که به یکباره و ناگهانی حاصل نمی شود، بلکه ملازم با نوع بینش، گرایش و کنش انسانی است. کسب و تقویت بینش و معرفت صحیح اولین گام در رسیدن به توکل است؛ زیرا با بررسی عوامل و موانع توکل در بعد بینشی، می توان با چشمی باز و به درستی در مسیر توکل قدم گذاشت. اما سؤال آن است که کدام عوامل بینشی به تقویت توکل می انجامد؟ و چه موانعی از ایجاد و تقویت آن جلوگیری می کند؟ پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل و موانع بینشی توکل در اخلاقی اسلامی با تأکید بر دیدگاه آیت الله مصباح یزدی، پس از تفحص، جمع بندى، طبقه بندى و ویرایش اطلاعات با روش توصیفى تبیینی انجام شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که برای توکل باید معتقد به توحید بود و علاوه بر اعتقاد، باید به آن باورها ایمان داشت، و باید فهمی درست از خود و رابطه خود با خداوند پیدا کرد و از آن معارف غافل نبود و به این رابطه بیّن توجه داشت. همچنین دانستن نحوه تأثیرگذاری خداوند در عالم و آثار و نتایج توکل نیز تأثیر بسزایی در کسب این فضیلت دارد. از سوی دیگر، فقدان بینش توحیدی، غفلت، عدم درک صحیح از انسان و اعتقاد به وساطت غیرخدا در امور، از موانع بینشی توکل محسوب می شوند.