تمدن به عنوان یک پدیده اجتماعی، محصول تفکرات نهفته در ورای آن است. برای ساختن تمدن، وجود اندیشه تمدنساز ضروری و اجتنابناپذیر میباشد. در اینکه آیا تمدنسازی در جوهره اندیشه اسلامی، قابل مشاهده هست یا نه، موضوعی است که در این نبشتار به اندازه وسع علمی خود و گنجایش مقاله به آن اهتمام ورزیدهایم. نگارنده معتقد است اسلام اصیل به لحاظ برخورداری از توانمندیهای بالا، میتواند تمدّنی متناسب با نیازهای انسان معاصر بیافریند؛ چنانکه در گذشته این توانایی را از خود نشان داده است. برخی از عناصر تمدنسازی اسلام عبارتند از: عقلگرایی، جهانگرایی، عدالتگرایی، علمگرایی، جامعگرایی، آسانگیری و اخلاقگرایی.
رابطه میان دین و اخلاق را مى توان از جهات گوناگون مورد بررسى قرار داد. یکى از این وجوه بررسى رابطه اخلاق و دین به لحاظ رفتارى است. سؤال این است که آیا دین تأثیرى بر انجام عمل اخلاقى دارد یا خیر. در این مورد دیدگاه هاى مخالف و موافقى وجود دارد که در این مقاله آنها را مورد بررسى قرار خواهیم داد.
مخالفان معتقدند که صرف تصدیق الزامات اخلاقى براى انجام عمل اخلاقى کفایت مى کند و دیگر نیازى به دین براى این کار وجود ندارد. در مقابل، موافقان معتقدند که به دلایل متعددى رفتار اخلاقى وابستگى هایى به دین و اعتقادات دینى عامل اخلاقى دارد. نکته قابل توجه آنکه در زبان فارسى تاکنون کار تحقیقى عمده اى در این زمینه صورت نگرفته است.