فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۰۱ تا ۲۲۰ مورد از کل ۹۴۵ مورد.
۲۰۱.

بررسی عوامل مؤثر بر میزان طلاق استان های ایران با استفاده از مدل تحلیل مسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نسبت شهرنشینی میزان باروری کل میانگین درآمد خانوارها تحلیل مسیر میزان خام طلاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۳۵۰
این مطالعه با هدف بررسی تأثیر علّی متغیرهای جمعیت شناختی، اقتصادی و اجتماعی بر میزان خام طلاق استان های ایران انجام شد. در این مطالعه، به تحلیل ثانویه داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال های 1390 و 1395، آمارگیری نیروی کار سال های 1397-1390، آمارگیری از هزینه و درآمد خانوارهای شهری 1396-1390 و آمارهای ازدواج و طلاق سازمان ثبت احوال کشور با استفاده از روش تحلیل مسیر پرداخته شده است. در این پژوهش، 23 متغیر مورد بررسی قرار گرفت که از میان آنها تعداد شش متغیر شامل نسبت شهرنشینی، میزان باروری کل، نسبت جنسی، میانگین درآمد خانوارهای شهری، نسبت زنان متأهل دارای تحصیلات عالی و ضریب جینی یک سال قبل، معنی دار شد. بیشترین اثر مستقیم، مربوط به متغیر درآمد خانوارهای شهری، سپس میزان باروری کل و سهم زنان متأهل با تحصیلات عالی در جهت منفی است. علاوه بر آن، نسبت شهرنشینی، نسبت جنسی و سهم زنان متأهل با تحصیلات عالی، اثر غیرمستقیم بر میزان خام طلاق دارند. به این ترتیب،  تغییرات میزان خام طلاق استان های کشور با تغییرات متغیرهای نامبرده، قابل تبیین است و می تواند تاحدودی تفاوت های استانی طلاق را توضیح دهد.
۲۰۲.

تعیین کننده های بُعد خانوار در شهرستان های ایران در سال 1390(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بعد خانوار باروری میانگین سن ازدواج تعیین کننده های زمینه ای مدرنیزاسیون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۲۴۴
الگوهای زناشویی، میزان باروری، مرگ ومیر، طلاق، بیوگی، مهاجرت و نوع خانواده بر تغییرات بُعد خانوار تأثیر گذارند. هدف اصلی این مقاله مشخص کردن سهم تعیین کننده های بلافصل و زمینه ای بعد خانوار در شهرستان های ایران می باشد. این پژوهش از نوع مطالعه تحلیل ثانویه، که با استفاده از داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 انجام گرفته است. واحد تحلیل در این مطالعه، شهرستان است. از منظر میانگین بعد خانوار، در بین شهرستان های کشور تفاوت قابل توجهی وجود دارد؛ به طوری که عدد آن از 6/6 نفر در شهرستان کنگان تا 9/2 نفر در شهرستان طالقان متغیر است. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که کاهش باروری یکی از مهم ترین عوامل کاهش بعد خانوار است. بعد خانوار، رابطه ی مستقیمی با میزان باروری، میانگین سن ازدواج و بیکاری دارد. از سویی دیگر، رابطه ی معکوسی با شاخص های مدرنیزاسیون و میزان اشتغال زنان دارد. باروری بیشترین تاثیر مثبت (61/0= β) و مدرنیزاسیون بیشترین تاثیر معکوس (41/0= β) را بر بعد خانوار دارند. مطالعات آینده می توانند نقش سایر عوامل مانند تغییر در ترتیبات زندگی و فردگرایی را در تغییرات بعد خانوار مورد بررسی قرار دهند.
۲۰۳.

شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهاجرت تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره مدل تحلیل سلسله مراتبی الگوی تحلیلی تاپسیس شهرآبادان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۷ تعداد دانلود : ۴۳۲
پدیده مهاجرت از شهر تحت تأثیر عوامل مختلفی می باشد و حاصل برآیند نظرات و تصمیمات افرادی است که جهت دستیابی به رفاه و امکانات بهتر اقدام به مهاجرت می کنند. مقاله پیش رو بر آن است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از نظریات مهاجرتی جذب و دفع، سرمایه انسانی، محرومیت نسبی و نظریه مهاجرتی نئوکلاسیک ها، تأثیر شاخص های اثرگذار بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان را با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (مدل تحلیل سلسله مراتبی و الگوی تحلیلی تاپسیس)، شناسایی و رتبه بندی کند. جامعه آماری تحقیق ساکنان شهر آبادان می باشند. با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، 5 محله انتخاب شدند و تعداد 385 نفر از ساکنان شهر به روش نمونه گیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفته اند. اطلاعات موردنیاز با استفاده از روش پیمایش و با کمک پرسشنامه به دست آمده است. نتایج به دست آمده، بیانگر آن است که از بین شاخص های مختلف (اقلیمی- جغرافیایی، خدماتی- رفاهی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و امنیتی)، شاخص اقتصادی بیشترین تأثیر را بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان به دیگر نقاط کشور داشته است. همچنین بیشترین ضریب تأثیر در میان مؤلفه های شاخص اقتصادی مربوط به بیکاری و درآمد پایین می باشد.
۲۰۴.

زمینه های طرح مهاجرت خانوادگی از سوی زنانِ مهاجر ساکنِ استان تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنان قدرت در خانواده مهاجرت خانوادگی مطرح کننده مهاجرت استان تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۳۹۰
در جریان مهاجرت های داخلی در ایران، زنان حضور قابل توجهی دارند. اما با وجود این، در مطالعات تجربی کمتر بشمار آمده اند. مطالعه حاضر به دنبال بررسی سهم زنان در طرح مهاجرت در خانواده است. برای این منظور تعداد 500 نفر زن مهاجر دارای همسر در مناطق 4 و 5 شهر تهران و نیز شهر ملارد با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که زنان از قدرت نسبتاً بالایی در خانواده برخوردارند و در بسیاری از موارد اولین فرد مطرح کننده مهاجرت خانوادگی به استان تهران هستند. برخلاف ادعای مرسوم یعنی تبعی بودن مهاجرت زنان، نتایج این مطالعه گویای آن است که زنان خود از زمینه سازان مهاجرت بوده و با توجه به روند رو به بهبود موقعیت زنان در جامعه، حتی انتظار می رود سهم آنها در زمینه سازی مهاجرت خانواده افزایش یابد. مهاجرت به استان تهران و سکونت در تهران بی تردید پیامدهایی برای زنان و حتی کلیت خانواده آنها به دنبال خواهد داشت و ساختار کنونی خانواده ها پس از مهاجرت به چالش کشیده خواهد شد.
۲۰۵.

علل عمده مرگ ومیر ایران در سال 1395 با استفاده از جداول عمر چند کاهشی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علل عمده مرگ امید زندگی در بدو تولد جداول عمر چندکاهشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۲ تعداد دانلود : ۵۳۰
افزایش امیدزندگی در رهگذر انتقال جمعیتی از مهمترین تحولات جمعیتی ایران در قرن اخیر است. این پژوهش بعد از ارزیابی و تسطیح داده های فوت سازمان ثبت احوال کشور و سرشماری ایران در سال 1395، تغییرات امیدزندگی را بر حسب علل فوت بررسی می نماید. یافته ها نشان داد در دهه اخیر پوشش ثبت مرگ ومیر افزایش چشمگیری داشته به گونه ای که پس از ارزیابی و تسطیح داده ها می توان با روش مستقیم جداول عمر ایران را محاسبه نمود. طبق نظر فرایزر مستطیل شدگی مرگ ومیر در حال شکل گیری است و هنوز امکان زیادی برای بهبود کاهش مرگ ومیر در سنین 50 تا70 سالگی وجود دارد. در سال 1395 پنج علل اصلی مرگ (بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها، حوادث، بیماری های دستگاه تنفسی و عفونی و انگلی) بیش از 71 درصد آمار فوت را به خود اختصاص دادند. با حذف آنها، به امیدزندگی مردان 6/9 و زنان 8/10 سال افزوده می شود. بیماری های قلبی عروقی و سرطان ها در سنین سالمندی و بزرگسالی علل مهم مرگ هستند. مرگ به دلیل حوادث در همه سنین بویژه در مردان جوان ملاحظه می شود. ایران هنوز پتانسیل زیادی برای کاهش مرگ ومیر در همه سنین را دارد. بنابراین پس از شناخت گلوگاه ها می توان با برنامه ریزی های مناسب، امیدزندگی را افزایش داده و سرعت کاهش رشد جمعیت را نیز کندتر نمود.
۲۰۶.

برابری جنسیّتی و همگرایی باروری در کشورهای با اکثریّت مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برابری جنسیتی همگرایی باروری گذار باروری باروری زیر سطح جایگزینی کشورهای با اکثریّت مسلمان سیاست گذاری جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۲۷۸
باروری در کشورهای با اکثریّت مسلمان در چند دهه گذشته کاهش قابل ملاحظه ای یافته است. امروزه، شمار قابل توجّهی از این کشورها باروری زیر سطح جایگزینی را تجربه می کنند. هدفِ این بررسی، تبیین همگرایی 47 کشور با اکثریّت مسلمان با سطوح و روندهای باروری در کشورهای توسعه یافته است. داده ها از پایگاه داده های بخش جمعیّت سازمان ملل، پایگاه داده های بانک جهانی و گزارش توسعه انسانی سازمان ملل اقتباس شد. نتایج نشان داد گذار باروری در کشورهای مسلمان که به سال های دهه 1350 بر می گردد، از نیمه دهه 1370 سرعت بیش تری یافته است. تا نیمه هزاره سوّم، بیش از 76 درصد از این کشورها در وضعیّت باروری کنترل شده خواهند بود. اگرچه تجربه همگرایی باروری، شدّت و زمان بندی آن در کشورهای مختلف متفاوت است، امّا تحلیل های مقطعی نشان داد که همگرایی با افزایش برابری جنسیّتی و گسترش استفاده از روش های پیشگیری از حاملگی در کشورهای مسلمان همراه بوده است. در نتیجه، هرگونه سیاست گذاری برای افزایش باروری و جلوگیری از تداوم باروری زیر سطح جایگزینی در این گروه از کشورها، باید با توجّه به جایگاه و موقعیّت زنان در جامعه و خانواده صورت بگیرد. اتّخاذ سیاست های همسو و موافق با خواسته ها و تمایلات زنان، احتمال موفّقیت دولت های کشورهای مسلمان برای افزایش باروری را بیش تر می کند.
۲۰۷.

داده ها و تحلیلپی آمدهای اجتماعی بلایای طبیعی: (موردِ زلزله بم)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بلایای طبیعی بحران داده مسائل اجتماعی زلزله بم کرمان ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۳۰۴
رخدادهای طبیعی یا انسانی در برخی مواقع خسارت هایی به جوامع انسانی تحمیل کرده و لذا از آنها به عنوان بحران نام برده می شود. خسارت ناشی از بحران ها نه تنها به وسعت و عمق آنها بستگی دارد، بلکه مقاومت و اقدامات پیشگیرانه جوامع انسانی نیز در آن دخیل است. بحران های طبیعی و از جمله آنها زلزله، یکباره رخ داده و باعث می شود وقایع اجتماعی از حالت طبیعی خود خارج شود. خارج شدن وقایع از حالت عادی خود، همراه خواهد بود با به وجود آمدن شکل های جدیدی از پدیده های اجتماعی که گاه در شکل مسئله ظاهر خواهند شد. زلزله بم روند طبیعی واقعه مرگ را تغییر داده است. هم تعداد مرگ ها را تغییر داده و هم نوع مرگ ها بر حسب سن و جنس. تعداد مرگ ها در سال وقوع زلزله بیش از 50 برابر سال های دیگر است و نکته مهمتر اینکه مرگ ها به لحاظ سن و جنس کاملا متفاوت از مرگ های طبیعی هستند. انتظار است، تحت تاثیر خارج شدن مرگ از حالت طبیعی خود، مسائل جدیدی در حوزه اجتماعی و مناسبات آن شکل گرفته باشد. روش تحقیق حاضر در تشخیص اثر زلزله بر پدیده های اجتماعی،مقایسه داده های جمعیتی در سال های قبل و بعد از زلزله و همچنین مقایسه داده های محدوده زلزله با محدوده خارج از زلزله است. نتایج نشان دهنده این است که متفاوت بودن مرگ ها بر حسب سن و جنس، باعث شده تغییراتی در مناسبات اجتماعی در سطح خانواده ها به وجود آید. کوچک شدن بعد خانوار، به همراه افزایش خانواده های زن سرپرست و خانواده های جوان سرپرست، از این گونه تغییرات هستند. اگرچه داده های مورد استفاده در تحقیق به صورت مستقیم در ارتباط با زلزله بم جمع آوری نشده بودند، یافته ها حاکی از این بود که با روش بکارگرفته شده، از همین داده ها نیز می توان به تحلیل پیامدهای بحران ها پرداخت. داده ها و تحلیل آنها نقش بسزایی در شناخت پیامدهای اجتماعی بحران ها دارند. برخی از پیامدها به صورت پنهان وجود داشته و ممکن است در مدت زمان طولانی پس از بحران نیز پایدار باشند. جمع آوری داده های دقیق تر و مستمر حتی در سال های بعد از بحران، می تواند به شناخت مسائل جدیدی در مناسبات اجتماعی منجر گردد، تا برنامه ریزی های بهتری در کاهش پیامدهای اجتماعی منفی پس از بحران صورت پذیرد.
۲۰۸.

وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی: مطالعه ای کیفی در شهر شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنان سرپرست خانوار محدودیت شغلی فقر آموزشی مضیقه اقتصادی شهر شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۲۴۱
در این مقاله با روش کیفی و با رویکرد نظریه زمینه ای، وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار مورد واکاوی قرار گرفته و چگونگی مواجهه آنان با این شرایط تحلیل می شود. بدین منظور 40زن سرپرست خانوار در مرکز مشاوره سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) شهر شیراز با روش نمونه گیری هدفمند و نظری انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختارمند بود. داده ها با روش نظریه زمینه ای استروس و کوربین (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) تحلیل شد. براساس مدل پارادایمی بدست آمده، زنان سرپرست خانوار در این مطالعه از نظر برخورداری از مسکن، شغل مناسب و تحصیل، بهداشت و درمان و حتی امنیت غذایی در مضیقه هستند. ناتوانی جسمی، محدودیت خانواده برای انجام کار، پرستاری از اعضای خانواده و اجاره نشینی به عنوان شرایط زمینه ای و بی اعتمادی کارفرما، تبعیض در پرداخت دستمزد، احساس ناامنی در محیط شغلی و مشکلات ترکیب وظایف کار و خانه به مثابه شرایط مداخله گر باعث ایجاد یک محیط خانوادگی ناایمن برای زنان شده اند. راهبرد کنش زنان در برخورد با چنین شرایطی، محدودبودن شبکه روابط اجتماعی، ترک تحصیل و شغل، صرفه جویی و چشم پوشی از بسیاری از خواسته ها و نیازهاست. پیامد تداوم این چرخه معیوب ناتوانی و محرومیت، بازتولید انواع بیماری و ناتوانی، سوء تغذیه، حاشیه نشینی و در نهایت احساس ناامیدی و درماندگی است. نتایج این مطالعه بسترسازی برای افزایش فرصت های شغلی و حذف موانع فرهنگی اجتماعی اشتغال زنان، توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و فرزندان آنها را پیشنهاد می دهد.
۲۰۹.

تحلیل مقطعی- سنی اثر الگوی مرگ زودرس بر درآمد از دست رفته صندوق تأمین اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی دریافتی های بیمه ای جدول عمر چندکاهشی حوادث غیرعمدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۲۲۸
مواجهه صندوق های بازنشستگی با عدم توازن دریافتی ها و پرداختی ها و نگرانی از ورشکستگی آن ها در دوره ای که «پنجره فرصت جمعیتی» یا «سود جمعیتی» نامیده می شود، یک تناقض تأمل برانگیز است. درحالی که حتی در شرایط ثبات جمعیتی، عوامل مختلفی می تواند بر دریافتی ها و/یا پرداختی ها و توازن آنها اثر بگذارد، انتساب همه مشکلات به تغییرات جمعیتی ناروا است. حق بیمه دریافتی به عنوان بخش مهمی (بیش از90 درصد) از دریافتی های صندوق تأمین اجتماعی، متأثر از سازوکارهای اقتصادی- بیمه ای و جمعیتی- اجتماعی است. هدف این مقاله، برآورد و تحلیل خسارت های مالی ناشی از مرگ بیمه شدگان در سنین فعالیت برای صندوق تأمین اجتماعی است. این برآورد و تحلیل با استفاده از داده های ثبتی مرگ، داده های سازمانی مستخرج از سازمان تأمین اجتماعی و سرشماری سال های 1390و 1395، و به کارگیری جدول عمر چندکاهشی انجام می شود. نتایج نشان می دهد که چهار علت اصلی مرگ (بیماری های قلبی-عروقی، سرطان ها، غدد، تغذیه و متابولیک و حوادث غیرعمد) در مجموع، 375 هزار سال از عمر ایرانی های در سنین فعالیت می کاهد. حدود دوسوم از این سال های از دست رفته، فقط در اثر مرگ زودرس ناشی از بیماری های قلبی-عروقی و حوادث غیرعمد رخ می دهد. این تعداد سال های عمر از دست رفته، در سال 1394، برای بیمه شدگان 64-15 ساله، مجموعاً حدود 3306 میلیارد ریال به صندوق تأمین اجتماعی خسارت وارد کرده است.
۲۱۰.

تأثیر مکانیزم های شبکه های اجتماعی بر قصد فرزندآوری زنان نقاط شهری استان بوشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شبکه های اجتماعی واگیری اجتماعی فشار اجتماعی یادگیری اجتماعی حمایت اجتماعی قصد فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۳۵۷
فرض اساسی نظریه شبکه های اجتماعی این است که تصمیمات مهمی ازجمله فرزندآوری که در زندگی اتخاذ می شوند، می توانند تحت تأثیر این شبکه ها قرار گیرند. با وجود مطالعات متعدد و ارزشمندی که در تبیین باروری در ایران انجام گرفته است، کمتر به نقش شبکه های اجتماعی، به صورت مستقل و منسجم توجه شده است. یکی از سؤالات اساسی که در این زمینه مطرح می گردد، این است که شبکه های اجتماعی از طریق چه مکانیزم هایی بر قصد فرزندآوری افراد تأثیر می گذارند؟. نمونه مورد بررسی در این مطالعه، شامل 600 زن حداقل یک بار ازدواج کرده در نواحی شهری استان بوشهر است که به صورت نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که با کنترل متغیرهای سن، تعداد فرزندان در حال حاضر زنده، تحصیلات و اشتغال زنان، متغیرهای مکانیزم وشبکه، تأثیر مهمی بر قصد باروری زنان دارند. نتایج رگرسیون لجستیک دووجهی نشان داد که مکانیزم های فشار اجتماعی، واگیری اجتماعی و حمایت اجتماعی به صورت مثبت، و متغیر یادگیری اجتماعی منفی، به صورت منفی بر قصد باروی زنان مورد مطالعه تأثیرگذارند. با توجه به اینکه مکانیزم های شبکه های اجتماعی با توجه به ویژگی های زندگی مدرن، در حال تغییر است، مطالعه آنها در طول زمان و مکان های مختلف، برای اتخاذ سیاست های مناسب در زمینه باروری لازم و ضروری می باشد.
۲۱۱.

تحلیل و پیش بینی جمعیت لازم التعلیم دانش آموزی تا افق 1420 براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن1390 و1395(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جمعیت لازم التعلیم پیش بینی دانش آموزان نرخ بازماندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۰ تعداد دانلود : ۴۳۷
برنامه ریزی آموزشی بدون هیچ شکی نیازمند شناخت و آگاهی از آمار دانش آموزان در چند سال آینده است، البته این امر تا حدی پیچیده می باشد، زیرا جمعیت ایران به دلیل سیاست های جمعیتی متفاوت در ادوار مختلف از روندهای موجی برخوردار بوده که همین امر مستقیما بر جمعیت لازم التعلیم دانش آموزی اثر گذار است و باید مورد توجه دقیق قرار گیرد. در این مقاله تلاش شده است با توجه به پیش بینی های بین المللی و با استفاده از فرضیات مختلف، جمعیت دانش آموزان لازم التعلیم یا در سن مدرسه به تفکیک دوره های تحصیلی تا سال1420 در یک سناریو محتمل محاسبه و تحلیل گردد، مبنای تحلیل و سال پایه، داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سالهای 1390 و1395 می باشد. در تحلیل های صورت گرفته علاوه بر پیش بینی جمعیت لازم التعلیم به تفکیک سال در کل کشور، پیش بینی های ثبت نام نیز با توجه به نرخ بازماندگی از تحصیل برآورد شده است، اگرچه این نرخ عمدتا در دوره تحصیلی متوسطه دوم میزان اریبی آمار مربوطه را افزایش می دهد. بنابراین پیش بینی ها نشان می دهند جمعیت لازم التعلیم به تفکیک دوره های تحصیلی (ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم) روند سینوسی با شیب کاهشی را تا سال 1420 طی می کند، لذا ضروری است برنامه ریزی در این سالها، با توجه به این روند صورت بگیرد.
۲۱۲.

بررسی اثر تمپو و کوانتوم بر وقایع جمعیّتی و معرّفی روشهایی برای تعدیل شاخص ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اثر تمپو اثرکوانتوم وقایع جمعیتی شاخص های مقطعی شاخص های نسلی شاخص تعدیل شده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۲ تعداد دانلود : ۳۵۹
اثر تمپو به معنی توّرم یا اُفتِ موقّتی یک واقعه جمعیتی(تولد، ازدواج و فوت) براثر افزایش یا کاهش در میانگین سن وقوع آن رویداد تعریف می شود. تورشِ ناشی از اثر تمپو درمیزان «مرگ ومیر ویژه سنی» و «امید زندگی» به دلیل تغییر در توزیع سنی مرگ ومیرهای نسلی به سمت سنین پیرتر و یا جوان تر رخ می دهد. در خصوص شاخص های باروری نیز، تغییرات در برنامه های باروریِ «نسلی» می تواند روندهای گمراه کننده ای در میزان باروری کل ( TFR ) «مقطعی» ایجاد کند. تشخیص اینکه باروری تا چه اندازه بوسیله اثرات تمپو(زمانی) کاهش یا افزایش می یابد، موضوع بسیار مهمی است؛ چراکه با تعمیم میزان های پایینِ باروری فعلی به آینده، این واقعیت که این میزان ها بر اثر افزایش موقتیِ سنِ فرزندآوری کاهش یافته اند، اغلبناآگاهانه نادیده گرفته می شود. در همین راستا برخی جمعیت شناسان به منظور حذف اثر تمپو(زمانبندی)، راه حل هایی برای تعدیل شاخص باروری کل ارائه داده اند که به تناسب داده های موجود و مورد نیاز، قابل استفاده می باشند. در این مقاله به شیوه مرور دیدگاه صاحبنظران جمعیت شناسی، ابتدا اثرات تمپو و کوانتوم بر شاخص های مرگ و میرو باروری مورد بررسی قرار می گیرد و سپس روشها و تکنیکهای محاسبه شاخص باروری «تعدیل شده زمانی [1] » معرفی می گردد. 2-Tempo- Adjusted
۲۱۳.

سطح و روند تغییرات نابرابری های بین فردی طول عمر در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انحراف استاندارد طول عمر ایران جدول عمر ضریب جینی نابرابریِ بین فردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۹۹
کاهش اساسی و مستمر مرگ ومیر، از دستاوردهای مهم توسعه اقتصادی اجتماعی در طی دو قرن اخیر است. با رسیدن به مراحل نهایی گذار مرگ ومیر، یکی از مهم ترین پرسش ها، میزان نابرابری های موجود در بهبود طول عمر است. مطالعه حاضر، به بررسی نابرابری های بین فردی طول عمر در دوره  1395-1352 می پردازد و بدین منظور، سه شاخصِ ضریب جینی، انحراف استاندارد کل و انحراف استاندارد بزرگسالان به کار می رود. یافته ها نشان می دهد که روند نابرابری بین فردیِ طول عمر رو به کاهش است، با این وجود، سرعت آن در بزرگسالان بسیار کمتر است. روند تغییرات نشان می دهد که در دهه 1350 این نابرابری در زنان، بیش از مردان بوده اما در طی سال های بعد، نابرابری طول عمر در مردان بیش از زنان است. این فاصله رو به افزایش است و اگر روند کنونی، در آینده ادامه یابد، این تفاوت، بیشتر نیز خواهد شد. به دلیل میزان های بالای مرگ ومیر مردان جوان در ایران، در صورت کاهش مرگ ومیر در سنین جوانی، نابرابری بین فردیِ طول عمر در مردان، روند کاهشی خود را با سرعت بیشتری طی خواهد کرد.
۲۱۴.

بررسی وضعیت توسعه پایدار نقاط شهری شهرستان های مرزی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شهرستان های مرزی توسعه پایدار شهری مرز پایداری وضعیت پایداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۲۹۷
هدف اصلی این مقاله، رتبه بندی، طبقه بندی و سطح بندی شاخص های توسعه پایدار مناطق شهری شهرستان های مرزی کشور در سال 1395 است. برای سنجش توسعه پایدار از داده های سرشماری های عمومی نفوس و مسکن، داده های آمارگیری های نمونه ای و سایر منابع استفاده شده است. این سنجش در چهار بُعد اقتصادی، اجتماعی-جمعیتی، کالبدی-دسترسی و زیست محیطی و در مقیاس نقاط شهری شهرستان های مرزی کشور (118 شهرستان) انجام شده است. برای تعیین وزن هریک از گویه های ابعاد توسعه پایدار، از روش آنتروپی شانون و برای رتبه بندی از مدل ویکور استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند: حدود 3 درصد نقاط شهری شهرستان های مرزی کشور در وضعیت ناپایدار، 42 درصد در وضعیت نسبتاً ناپایدار، 53 درصد در وضعیت بینابین یا پایداری متوسط و حدود 2 درصد در وضعیت نسبتاً پایدار قرار دارند. همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهند که در این مناطق، وضعیت همه شاخص های جمعیتی-اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی چندان مساعد نیست و غلبه اصلی به خصوص در شاخص های اقتصادی، زیست محیطی و دسترسی-کالبدی با دامنه های ناپایدار و نسبتاً ناپایدار است. تنها در شاخص اجتماعی-جمعیتی، وضعیت تاحدودی مساعد بوده و اکثر شهرستان های مرزی در وضعیت متوسط توسعه پایدار قرار دارند. با عنایت به یافته های تحقیق، نیاز به توجه و برنامه ریزی های عملی برای توسعه این مناطق وجود دارد.
۲۱۵.

نقش مهاجرت داخلی در بازتوزیع جمعیت ایران (دوره زمانی 1395-1370)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهاجرت داخلی بازتوزیع جمعیت اثرگذاری مهاجرت مهاجرت خالص الگوی سکونتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۳۲۵
مهاجرت با ایجاد تغییر در توزیع جمعیت و الگوهای سکونتی، روی توزیع منابع، خدمات بهداشتی و رفاهی و توسعه اقتصادی مناطق تأثیر فراوانی دارد و موجب تغییر در برنامه ریزی های منطقه ای و ملی می شود. به منظور اثربخشی این برنامه ریزی ها، دارا بودن دانشی عمیق در مورد جریان های مهاجرتی ضروری است. مطالعه حاضر، با استفاده از داده های سرشماری 1375 تا 1395 به بررسی تأثیر مهاجرت بر بازتوزیع جمعیت و تغییر الگوهای سکونتی کشور (براساس دوره های زمانی پنج ساله 95-1370) پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که در دوره مطالعه، همواره شهرستان های مرزی (به ویژه غرب و جنوب شرقی کشور) بالاترین مهاجرفرستی و شهرستان های بزرگ (عمدتاً در مناطق مرکزی کشور)، بالاترین مهاجرپذیری را تجربه کرده اند. علی رغم تفاوت های شهرستانی، میزان اثربخشی مهاجرت طی دوره های 95-1385 کاهش یافته است. مسیر مهاجرت های داخلی نیز پس از سه دوره مهاجرت (70-1365، 75-1370 و 85-1380) که از سمت مناطق کم تراکم به سمت مناطق پرتراکم در جریان بوده است، در دوره 90-1385 جریان معکوسی را تجربه کرد و از سوی مناطق پرتراکم به سمت مناطق کم تراکم شکل گرفت. اما مجدداً در دوره آخر (95-1390)، با شدت بیشتری به مهاجرت از سمت مناطق کم تراکم به مناطق پرتراکم بازگشت. انتظار می رود چنانچه از تمرکزگرایی امکانات و سرمایه گذاری ها در شهرستان های بزرگ کاسته نشود و روند توسعه ناموزون کشوری ادامه پیدا کند، جریان های مهاجرتی همچنان از سوی مناطق کم تراکم به سمت مناطق پرتراکم استمرار یابد.
۲۱۶.

بررسی انزوای اجتماعی سالمندان شهر تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انزوای اجتماعی سالمندان تهرانی عوامل اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۴ تعداد دانلود : ۶۱۰
بسیاری از سالمندان دوره پیری را به عنوان دوره تنهایی توصیف و از آن به عنوان یک تجربه ناخوشایند یاد می کنند. با توجه به روند رو به رشد جمعیت سالمندان و اینکه کشورمان تجربه سالمندی را آغاز کرده، پرداختن به نیازهای اجتماعی و شبکه ارتباطی سالمندان حائز اهمیت است. هدف اصلی تحقیق، بررسی انزوای اجتماعی سالمندان شهر تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن بود. این مطالعه مقطعی و از نوع توصیفی است. مطالعه حاضر در سال 1396 و در میان 384 نفر از سالمندان 65 سال و بالای شهر تهران که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده بودند، انجام گردید. ابزارگردآوری اطلاعات شامل پرسشنامه بومی شده سنجش انزوای اجتماعی بود. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 25 در دو سطح توصیفی و تحلیلی انجام شد. بر اساس یافته های پژوهش میزان انزوای اجتماعی در سالمندان موردمطالعه حدود 62 درصد بود. بررسی ابعاد انزوای اجتماعی این قشر آسیب پذیر نشان داد که دو بعد پیوندهای انجمنی (8/81 درصد) و سرمایه اجتماعی ابزاری (2/78 درصد) بالاترین میزان انزوا را به خود اختصاص داده اند. بخش ساختاری مدل نیز حاکی از آن است که بیشتر مسیرهای مستقیم و غیرمستقیم مدل تائید شده است. تنها مسیر مستقیم پایگاه اقتصادی-اجتماعی به انزوای اجتماعی تائید نشده است. بالاترین تأثیر را حمایت اجتماعی بر سلامت با ضریب (0.7) داشته است، تمامی متغیرهای تحقیق به استثنای پایگاه اقتصادی – اجتماعی که اثر مستقیم نداشته است، دارای اثر منفی بر روی انزوای اجتماعی بوده اند. بیشترین اثر مستقیم بر انزوای اجتماعی مربوط به متغیر اعتماد اجتماعی با ضریب(0.41- ) می باشد.
۲۱۷.

مطالعه جامعه شناختی نگرش مردم به فرزندآوری دراستان همدان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرزندآوری فرزند دلخواه سن ازدواج پایگاه اقتصادی اجتماعی ازدواج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۳ تعداد دانلود : ۶۴۱
یکی از مسائلی که امروزه برای پژوهشگران علوم اجتماعی و خاصه جمعیت شناسان جای بحث و بررسی دارد، نگرش مردم به فرزندآوری است. این پدیده که امروزه به صورت یک مساله اجتماعی، نمود پیدا کرده است، نظر طیف گسترده ای از متخصصان را نیز به خود مشغول کرده است؛بنابراین هدف اصلی مطالعه حاضر مطالعهجامعه شناختینگرشمردمبهفرزندآوری در استانهمدان است. روش مطالعه پیمایشی بوده و ابزار جمع آوریداده ها پرسشنامه است. جامعه آماری، تمام زنان 15-49 ساله استان همدان، در سال 1395 است، که تعداد آنها برابر 321562 نفر است. با توجه به تعداد زیاد افراد مورد مطالعه، 384 نفر با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران و با روش تصادفی خوشه ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. اما با توجه به عدم عودت تعداد زیادی از پرسشنامه ها، به ناچار تحلیل ها بر روی 305 پرسشنامه صورت گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و برای بررسی فرضیه های پژوهش از تکنیک های آماری مانند آزمون پیرسون، تحلیل واریانس و مقایسه میانگین ها و برای برآورد مدل تجربی، از رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده به عمل آمد. نتایج حاصل نشان می دهد که نگرش به فرزندآوری تحت تأثیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی پاسخگویان، تعداد فرزند دختر، تعداد فرزند دلخواه، تمایل به پدر یا مادر شدن، میزان استفاده از اینترنت، فاصله سنی همسران و سن مناسب ازدواج قرار دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون، نشان می دهد که سه متغیر تعداد فرزند دلخواه، پایگاهاقتصادی-اجتماعی و فاصلهسنیبالابرایازدواج به ترتیب میزان اهمیتی که در تبیین متغیر وابسته داشته اند، وارد معادله رگرسیونی شده و رویهم رفته توانسته اند 0.39 از تغییرات متغیر نگرش به فرزندآوری را پیش بینی نمایند.
۲۱۸.

بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به طلاق در شهر شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خانواده ازدواج گرایش به طلاق عوامل اجتماعی شهر شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۴۹۹
طلاق به عنوان یکی از جدی ترین آسیب های اجتماعی در سال های اخیر، گریبان گیر جامعه ایران شده و چالش های بسیاری را برای نهاد خانواده، به عنوان یکی از ارکان اصلیِ جامعه، به وجود آورده است. آمار طلاق در کل کشور از یک سو، و در کلان شهرهایی مانند شیراز از سویی دیگر، ما را بر آن داشته است که در جستجوی عوامل اجتماعی مؤثر بر آن در شهر شیراز باشیم. تحقیق حاضر، با رویکردی جامعه شناختی، در بین شهروندان 59-15 ساله، و متأهل شهر شیراز صورت گرفته است. نمونه مورد بررسی 380 نفر می باشد که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده است. فرضیه های تحقیق، با استفاده از نظریات مبادله، همسان همسری، نظریه نقش ها، نظریه قشربندی جنسیتی و نظریه شبکه، طراحی و به آزمون گذاشته شده اند. نتایج نشان داد که متغیرهای مستقل، قادر به تببین 62 درصد از تغییرات گرایش به طلاق به عنوان متغیر وابسته تحقیق بوده اند و در این بین، به ترتیب، تصور مثبت از طلاق (404/0=بتا)، رضایت جنسی و عاطفی (184/0-=بتا)، دخالت اطرافیان (160/0=بتا) و جنسیت (زن بودن) (115/0=بتا) بیشترین تأثیر را بر گرایش به طلاق داشته اند. تصور مثبت به طلاق به عنوان مهمترین عامل، بیانگر آن است که ذهنیتِ افراد تا حد زیادی می تواند بر گرایش به طلاق مؤثر باشد. همچنین رگرسیون چندگانه نشان داد، متغیرهای همسان همسری، انتظارات برآورده نشده، مدت ازدواج، سن، تحصیلات پاسخگو و همسر، تعداد فرزند و درآمد همسر تأثیر معناداری بر گرایش به طلاق نداشته است.
۲۱۹.

اثر تحصیلات عالی زنان روستایی بر اشتغال در نقاط روستایی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحصیلات عالی زنان روستایی اشتغال زنان روستایی توانمندسازی زنان مدل لجستیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۲۷۸
ارتقای سطح تحصیلات به لحاظ تاثیراتی که بر ایجاد فرصت ها و کسب شغل و درآمد دارد می تواند مورد توجه محققان و سیاستگذاران قرار گیرد. در دهه های اخیر با توجه به رشد سریع در سطح تحصیلات عالی زنان در ایران و ورود افراد با تحصیلات بالاتر به بازار کار، می توان کاهش نابرابری و کاهش فقر را از طریق اشتغال زنان درسطح کل کشور انتظار داشت.بر اساس سرشماری ۱۳۹۵ نقاط روستایی کشور با در اختیار داشتن حدود ۲۷ درصد تولید ناخالص داخلی تنها ۱۳/۲ درصد از جمعیت آن را زنان دارای تحصیلات عالی تشکیل می دهد. هدف این مقاله بررسی ارتباط سطح تحصیلات عالی با کسب شغل و درآمد است. برای این منظور، از داده های طرح آمارگیری نیروی کار در سال های مختلف و همچنین طرح آمارگیری از هزینه- درآمد خانوارهای روستایی سال ۱۳۹۴، با حجم نمونه ۱۹۳۸۱ خانوار استفاده شده است. نتایج مدل لجستیک حاکی از آن است اگرچه زنان سرپرست خانوار در حالت کلی نسبت به مردان سرپرست خانوار شانس کم تری برای شاغل بودن دارند، اما درصورتی که زنان سرپرست خانوار از تحصیلات دانشگاهی برخوردار باشند، شانس بیش تری برای شاغل شدن نسبت به مردان خواهند داشت و از این رو با کسب شغل و کاهش نابرابری، اثر مثبتی بر رشد تولید ناخالص داخلی هم روستا و هم کل کشور خواهند داشت. به عنوان یک توصیه سیاستی پیشنهاد می شود که گسترش کیفی و توسعه اقتصاد دانش بنیان در دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی و تحقیقاتی در دستور کار قرار گیرد. در نتیجه این اقدام می توان کاهش نابرابری و فقر و همچنین رشد تولیدات در سطح منطقه ای را انتظار داشت.
۲۲۰.

مسأله مندی زمان در دوران بازنشستگی:کاوشی کیفی از مسأله فراغت در میان مردان بازنشسته شهر تبریز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اوقات فراغت مسأله مندی زمان بازنشستگی گذران وقت تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۳۷۳
برای بسیاری از افراد، ورود به دوران بازنشستگی، مرحله ای مهم در چرخه زندگی همراه با پیامدهای معنادار اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و خانوادگی است. انتقال از وضعیت شاغل بودن به بازنشسته شدن، یک گذار نقش مهم در مسیر زندگی است که به رغم آنکه شاید اهمیت آن از پذیرش و انتقال نقش های جدید در دوران جوانی مانند عهده دار شدن نقش های شغلی، همسری، والدی، و نظایر آن کمتر نباشد، اما کاوش های علمی چندان گسترده ای پیرامون آن صورت نگرفته است. پژوهش حاضر به مطالعه مسأله مند بودن اوقات فراغت در میان مردان بازنشسته شهر تبریز و نحوه مواجهه آنان با موضوع گذران وقت در دوران پس از اشتغال می پردازد. با استفاده از رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای، 23 نفر از مردان بازنشسته شهر تبریز مصاحبه شدند. اطلاعات گردآوری شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها در قالب خط داستان، (شامل 10 مقوله اصلی از قبیل دیگری امیدبخش، دوآلیسم جهت گیری دینی، بازنشستگی سالم، جامعه پذیری نسلی ورزشی) و مدل پارادایمی ارائه شدند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مردان بازنشسته در شهر تبریز، استراتژی های گذران وقت متنوعی را تجربه می کنند. به بیان دیگر، بازنشستگان مرد، استراتژی های متفاوتی را برای پر کردن اوقات فراغت و مقابله با سردرگمی به کار می برند. اما لزوما این استراتژ ی ها مفید واقع نمی شوند و در واقع عده ای از آنان با وجود تمام آسایش ها و لذات این دوران، ممکن است هنوز نتوانند از این دوران حس خوشایندی داشته باشند و با گسست مضاعف سرمایه ای که هم مادی و هم معنوی است روبرو شوند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان