درخت حوزه‌های تخصصی

جمعیت شناسی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
آینده پژوهی ارتباطات انسان شناسی جامعه شناسی جمعیت شناسی سیاست اجتماعی مفاهیم علوم اجتماعی (هویت، سرمایه اجتماعی و ...) نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۴۱ تا ۲۶۰ مورد از کل ۹۸۹ مورد.
۲۴۱.

تعیین کننده های بُعد خانوار در شهرستان های ایران در سال 1390(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ 107-132

کلید واژه ها: بعد خانوار باروری میانگین سن ازدواج تعیین کننده های زمینه ای مدرنیزاسیون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۳ تعداد دانلود : ۲۹۴
الگوهای زناشویی، میزان باروری، مرگ ومیر، طلاق، بیوگی، مهاجرت و نوع خانواده بر تغییرات بُعد خانوار تأثیر گذارند. هدف اصلی این مقاله مشخص کردن سهم تعیین کننده های بلافصل و زمینه ای بعد خانوار در شهرستان های ایران می باشد. این پژوهش از نوع مطالعه تحلیل ثانویه، که با استفاده از داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 انجام گرفته است. واحد تحلیل در این مطالعه، شهرستان است. از منظر میانگین بعد خانوار، در بین شهرستان های کشور تفاوت قابل توجهی وجود دارد؛ به طوری که عدد آن از 6/6 نفر در شهرستان کنگان تا 9/2 نفر در شهرستان طالقان متغیر است. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که کاهش باروری یکی از مهم ترین عوامل کاهش بعد خانوار است. بعد خانوار، رابطه ی مستقیمی با میزان باروری، میانگین سن ازدواج و بیکاری دارد. از سویی دیگر، رابطه ی معکوسی با شاخص های مدرنیزاسیون و میزان اشتغال زنان دارد. باروری بیشترین تاثیر مثبت (61/0= β) و مدرنیزاسیون بیشترین تاثیر معکوس (41/0= β) را بر بعد خانوار دارند. مطالعات آینده می توانند نقش سایر عوامل مانند تغییر در ترتیبات زندگی و فردگرایی را در تغییرات بعد خانوار مورد بررسی قرار دهند.
۲۴۲.

شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال سیزدهم تم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۶ 89-118

کلید واژه ها: مهاجرت تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره مدل تحلیل سلسله مراتبی الگوی تحلیلی تاپسیس شهرآبادان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۳ تعداد دانلود : ۴۷۵
پدیده مهاجرت از شهر تحت تأثیر عوامل مختلفی می باشد و حاصل برآیند نظرات و تصمیمات افرادی است که جهت دستیابی به رفاه و امکانات بهتر اقدام به مهاجرت می کنند. مقاله پیش رو بر آن است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از نظریات مهاجرتی جذب و دفع، سرمایه انسانی، محرومیت نسبی و نظریه مهاجرتی نئوکلاسیک ها، تأثیر شاخص های اثرگذار بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان را با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (مدل تحلیل سلسله مراتبی و الگوی تحلیلی تاپسیس)، شناسایی و رتبه بندی کند. جامعه آماری تحقیق ساکنان شهر آبادان می باشند. با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، 5 محله انتخاب شدند و تعداد 385 نفر از ساکنان شهر به روش نمونه گیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفته اند. اطلاعات موردنیاز با استفاده از روش پیمایش و با کمک پرسشنامه به دست آمده است. نتایج به دست آمده، بیانگر آن است که از بین شاخص های مختلف (اقلیمی- جغرافیایی، خدماتی- رفاهی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و امنیتی)، شاخص اقتصادی بیشترین تأثیر را بر تمایل به مهاجرت افراد از شهر آبادان به دیگر نقاط کشور داشته است. همچنین بیشترین ضریب تأثیر در میان مؤلفه های شاخص اقتصادی مربوط به بیکاری و درآمد پایین می باشد.
۲۴۳.

فراملی گرایی و جنسیت: واکاوی مشارکت زنان دیاسپورای ایرانی در توسعه زادگاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۵ و ۱۰۶ 101-114

کلید واژه ها: سرمایه انسانی زنان متخصص دیاسپورای ایرانی توسعه سرزمین مادری فراملی گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۳۹۴
سرمایه فکری و سرمایه انسانی به عنوان عامل اصلی ایجاد مزیت رقابتی پایدار و محرک اصلی رشد و توسعه جوامع مختلف است. مهاجرت زنان تحصیل کرده و متخصص به عنوان مسئله ای اجتماعی تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر توسعه ملی دارد و در سالهای اخیر روندی رو به افزایش یافته است که نیازمند بررسی و تحلیلی جامع و یکپارچه به منظور دستیابی به مدلی برای مدیریت این موضوع است. در این مقاله تلاش خواهد شد، تا با تاکید بیشتر بر سیاست های جذب و مشارکت استعدادها به عنوان یکی از شاخص های اصلی سرمایه فکری، به ارتباط مفهومی مهاجرت و توسعه زادگاهی پرداخته شود. با توجه به نظریات فراملی گرایی، مهاجران ایرانی در دیاسپورا به عنوان عامل مهمی از عوامل توسعه پایدار، با سرمایه های متنوع اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی فرصت های گرانبهایی هستند که می توانند با شکل دهی به جریان ارسال پول، تجارب، مهارت ها و دانش روز دنیا، کمک بزرگی به توسعه کشور نمایند. حمایت همه جانبه از مهاجران متخصص به ویژه زنان به عنوان حاملان فرهنگی جامعه و تلاش در جهت جذب آنان به هر طریق ممکن، تضمین کننده توسعه و پیشرفت پایدار جامعه می باشد. پژوهش پیش روی از نظر هدف کاربردی و از نظر روش مطالعه اسنادی است و با تمرکز بر رابطه بین مهاجرت های بین المللی و توسعه پایدار در سرزمین مادری، درصدد آسیب شناسی ارتباط دوسویه و موثر زنان مهاجر در دیاسپورای ایرانی با کشور مبدا می باشد.
۲۴۴.

مهاجرت بازگشتی دانشجویان ایرانی و تعیین کننده های آن: مطالعه ای در بین دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا و کانادا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۳ و ۱۰۴ 112-91

کلید واژه ها: مهاجرت بازگشتی تمایل به بازگشت انطباق پذیری مهاجران در حا ل تحصیل آمریکا و کانادا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۹ تعداد دانلود : ۴۸۶
مقاله حاضر به بررسی میزان تمایل به بازگشت ایرانیان در حال تحصیل در آمریکا و کانادا و عوامل مرتبط با آن می پردازد. با بهره گیری از چارچوب نظری که تلفیقی از مهمترین نظریات مهاجرت بازگشتی، رویکرد چندملیت گرایی، رویکرد ساختاری به مهاجرت بازگشتی و رویکرد اقتصاد نئوکلاسیک بود، فرضیات پژوهش طراحی شد. این فرضیات، در رابطه با بررسی رابطه متغیر وابسته، یعنی میزان تمایل به بازگشت مهاجران و متغیرهای مستقل، یعنی شبکه ارتباطات فرد مهاجر در ایران، حس تعلق ملی و خانوادگی، نگرش نسبت به وضعیت اقتصادی و شغلی کشور مبداء، میزان انطباق پذیری اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با جامعه مقصد طراحی شدند و مورد آزمون قرار گرفتند. نمونه گیری این پژوهش به دلیل سختی دسترسی به جامعه آماری به صورت گلوله برفی انجام گرفت. در نهایت از میان 177 نفر افراد نمونه، نتایج زیر به دست آمد. در میان عوامل اجتماعی، میزان انطباق پذیری اجتماعی و احساس تعلق ملی و خانوادگی، بیشترین میزان رابطه را با میزان تمایل به بازگشت داشتند و پس از آن به ترتیب، شبکه ارتباطات در ایران، و نگرش نسبت به وضعیت اقتصادی جامعه مبداء، بیشترین سهم را در تبیین میزان تمایل به بازگشت ایفا کردند. متغیرهای مستقل میزان انطباق پذیری اقتصادی و فرهنگی، دارای کمترین مقدار رابطه با متغیر وابسته پژوهش، یعنی میزان تمایل به بازگشت بودند.
۲۴۵.

تحلیل گفتمان سیاست های رسانه ای شده افزایش جمعیت: ارائه یک راهبرد ترویجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ 133-164

کلید واژه ها: سیاست های کلی جمعیت روزنامه ایران روزنامه کیهان تحلیل گفتمان انتقادی ترویج نظریه رفتار برنامه ریزی شده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۴۲۶
با وجود تاکید اخیر برنامه ها و سیاست های رسمی و آشکار برخی کشورها بر افزایش جمعیت، مطالعات اندکی درباره نقش رسانه ها در موفقیت سیاستهای جمعیت منتشر شده است. پس از اعمال سیاست کنترل جمعیت در ایران، با ابلاغ سیاست های کلی جمعیت در 30 اردیبهشت 1393 تغییر سیاستها به افزایش جمعیت وجهه ای رسمی یافت. علیرغم توجه سیاست های ابلاغی به ابعاد مختلف (کمی و کیفی) جمعیت، نحوه بازتولید گفتمانی و ترویج این سیاست ها در رسانه ها عمدتا با توجه به بعد کمیت جمعیت انجام می شود، که به نظر می رسد هم توانایی این پیام ها در تغییر رفتار را کاهش داده و هم تصویری ناقص از سیاست های جمعیتی ارائه می دهد. در این مقاله، با استفاده از نظریه رفتار برنامه ریزی شده عوامل موثر بر تغییر رفتار معرفی شده و با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی، گفتمان های اصلی دو روزنامه کیهان و ایران شناسایی می شوند. سپس، گفتمان ها از نظر حضور یا فقدان عوامل اثرگذار بر تغییر رفتار باروری تحلیل می گردند. در نهایت، سه اصل برای بهینه کردن فعالیت های ترویجی سیاست های جمعیتی ایران معرفی می شوند که عبارتند از الف) توجه به عوامل متعدد اثرگذار بر رفتار باروری؛ ب) اتخاذ رویکرد مخاطب آگاه، گزینشگر، و عقلانی؛ و ج) برقراری ارتباط و همکاری علمی بین روزنامه نگاران و جمعیت شناسان.
۲۴۶.

آسیب شناسی سیاستگذاری جمعیتی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۵ و ۱۰۶ 151-127

کلید واژه ها: آسیب شناسی سیاستگذاری توزیع جمعیت جمعیت ج.ا.ا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۷ تعداد دانلود : ۵۶۰
سیاست های جمعیتیبه کلیه تمهیداتی که دولت و نهادهای اجرایی و قانونی برای تأثیر گذاشتن بر ویژگیهای کمی و کیفی یک جمعیت تصویب و اجرا می کنند، اطلاق می شود. فی الواقع سیاستهای جمعیتی، اصطلاحی است در جمعیت شناسی با تعاریف مختلف که همگی این تعاریف اشاره دارند به مجموعه اصول و تدابیر و برنامه های مشتمل بر اقدامات مؤثر بر رشد و ساختار و توزیع جمعیت، یعنی تشریح چگونگ ی و حدود فعالیت دولت در مسائل جمعیت ی و بطور خلاصه به "کلیه اصول و قوانین ی در حوزه جمعیت که از سوی دولت در جهت هماهنگ سازی شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه در راستای دستیابی به توسعه پایدار، تدوین می گردد" اطلاق می گردد. امروزه بسیاری کشورها در حالت عدم تعادل جمعیتی قرار دارند، از یک سو کشورهای در حال توسعه با مشکلات و مسائل رشد بی رویه جمعیت دست و پنجه نرم می کنند، از سوی دیگر جوامع توسعه یافته از نتایج منفی شدن رشد جمعیت و سالخوردگی جمعیت رنج می برند. این مقاله در پی آسیب شناسی و تشریح چالش ها و مسائل جمعیتی پیش روی جامعه ایران در بستر ساختارهای اقتصادی و منابع طبیعی است، تا از این رهگذر اقدامات پیشگیرانه لازم در زمینه جلوگیری از بروز بحران های جمعیتی آتی صورت پذیرد.
۲۴۷.

نگاهی به ساخت سنی و وضع مشارکت در بازار کار مردان و زنان در معرض ازدواج و طلاق از دریچه سرشماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۵ و ۱۰۶ 57-76

کلید واژه ها: پویایی جمعیت ساختار سنی نسبت تأهل در جوانی نرخ مشارکت اقتصادی نرخ بیکاری نسبت اشتغال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۴۶۶
تصمیم سازی و برنامه ریزی برای جمعیت یک جامعه، نیازمند آگاهی از مشخصه های خاص آن جمعیت و به ویژه رصد مستمر تحولات آنهاست. جمعیت زنان و مردان، به ویژه زنان دارای همسر و هرگز ازدواج نکرده به عنوان یکی از ارکان اساسی محاسبه میزان های عمومی و بازتعریف شده ازدواج و میزان طلاق متأهلان قابل توجه هستند. در این مقاله به منظور مطالعه پویایی ساختار سنی-جنسیافرادی از جمعیت که در معرض رویدادهای ازدواج و طلاق هستند، شاخص هایی چون نسبت ازدواج و تأهل در جوانی و نسبت ازدواج در سالمندی معرفی و محاسبه شدند. محاسبات نشان می دهد، تجرد در جوانی بیش از آنکه برای زنان مطرح باشد مسئله ای مردانه است که توجه مسئولان امر را می طلبد. در مقابل تأهلدرجوانی مسئله ای زنانه بوده و به دلیل اهمیتی که زمان ورود زنان جوان به چرخه باروری دارد، می تواند به عنوان نکته مثبتی مورد توجه قرار گیرد. همچنین به منظور بررسی اختلاف جنسیتی میان نسبتتأهلدرجوانی زنان و مردان، فاصله جنسیتی تأهلدرجوانیتعریف شده است. یافته ها نشان می دهند، این فاصله بعد از گذشت ۲۰ سال از سرشماری ۱۳۷۵، بیشتر شده است. علاوه بر این با توجه به تأثیر وضعیت اقتصادی و اشتغال بر تصمیم به ازدواج یا طلاق، مطالعه وضعیت مشارکت در بازار کار افراد بر حسب وضع زناشویی با محاسبه شاخص های نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ بیکاری و نسبت اشتغال صورت گرفته است. کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال مردان دارای همسر، همزمان با افزایش نرخ بیکاری مردان در معرض تجربه نخستین ازدواج، از دیگر یافته های این بررسی هستد. شواهد حاکی از این است که شرایط بازار کار برای مردان، عاملی است که شکل گیری مردانه بودن تجرد در جوانی را سبب شده است. به نظر می رسد،با انجام اقدامات موثر درخصوص بهبود این شرایط برای مردان، افزایش تأهل در جوانی برای مردان دور از انتظار نباشد.
۲۴۸.

نقش مهاجرت داخلی در بازتوزیع جمعیت ایران (دوره زمانی 1395-1370)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ 33-66

کلید واژه ها: مهاجرت داخلی بازتوزیع جمعیت اثرگذاری مهاجرت مهاجرت خالص الگوی سکونتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۳ تعداد دانلود : ۳۶۹
مهاجرت با ایجاد تغییر در توزیع جمعیت و الگوهای سکونتی، روی توزیع منابع، خدمات بهداشتی و رفاهی و توسعه اقتصادی مناطق تأثیر فراوانی دارد و موجب تغییر در برنامه ریزی های منطقه ای و ملی می شود. به منظور اثربخشی این برنامه ریزی ها، دارا بودن دانشی عمیق در مورد جریان های مهاجرتی ضروری است. مطالعه حاضر، با استفاده از داده های سرشماری 1375 تا 1395 به بررسی تأثیر مهاجرت بر بازتوزیع جمعیت و تغییر الگوهای سکونتی کشور (براساس دوره های زمانی پنج ساله 95-1370) پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که در دوره مطالعه، همواره شهرستان های مرزی (به ویژه غرب و جنوب شرقی کشور) بالاترین مهاجرفرستی و شهرستان های بزرگ (عمدتاً در مناطق مرکزی کشور)، بالاترین مهاجرپذیری را تجربه کرده اند. علی رغم تفاوت های شهرستانی، میزان اثربخشی مهاجرت طی دوره های 95-1385 کاهش یافته است. مسیر مهاجرت های داخلی نیز پس از سه دوره مهاجرت (70-1365، 75-1370 و 85-1380) که از سمت مناطق کم تراکم به سمت مناطق پرتراکم در جریان بوده است، در دوره 90-1385 جریان معکوسی را تجربه کرد و از سوی مناطق پرتراکم به سمت مناطق کم تراکم شکل گرفت. اما مجدداً در دوره آخر (95-1390)، با شدت بیشتری به مهاجرت از سمت مناطق کم تراکم به مناطق پرتراکم بازگشت. انتظار می رود چنانچه از تمرکزگرایی امکانات و سرمایه گذاری ها در شهرستان های بزرگ کاسته نشود و روند توسعه ناموزون کشوری ادامه پیدا کند، جریان های مهاجرتی همچنان از سوی مناطق کم تراکم به سمت مناطق پرتراکم استمرار یابد.
۲۴۹.

داده ها و تحلیلپی آمدهای اجتماعی بلایای طبیعی: (موردِ زلزله بم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۳ و ۱۰۴ 37-57

کلید واژه ها: بلایای طبیعی بحران داده مسائل اجتماعی زلزله بم کرمان ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۳۳۱
رخدادهای طبیعی یا انسانی در برخی مواقع خسارت هایی به جوامع انسانی تحمیل کرده و لذا از آنها به عنوان بحران نام برده می شود. خسارت ناشی از بحران ها نه تنها به وسعت و عمق آنها بستگی دارد، بلکه مقاومت و اقدامات پیشگیرانه جوامع انسانی نیز در آن دخیل است. بحران های طبیعی و از جمله آنها زلزله، یکباره رخ داده و باعث می شود وقایع اجتماعی از حالت طبیعی خود خارج شود. خارج شدن وقایع از حالت عادی خود، همراه خواهد بود با به وجود آمدن شکل های جدیدی از پدیده های اجتماعی که گاه در شکل مسئله ظاهر خواهند شد. زلزله بم روند طبیعی واقعه مرگ را تغییر داده است. هم تعداد مرگ ها را تغییر داده و هم نوع مرگ ها بر حسب سن و جنس. تعداد مرگ ها در سال وقوع زلزله بیش از 50 برابر سال های دیگر است و نکته مهمتر اینکه مرگ ها به لحاظ سن و جنس کاملا متفاوت از مرگ های طبیعی هستند. انتظار است، تحت تاثیر خارج شدن مرگ از حالت طبیعی خود، مسائل جدیدی در حوزه اجتماعی و مناسبات آن شکل گرفته باشد. روش تحقیق حاضر در تشخیص اثر زلزله بر پدیده های اجتماعی،مقایسه داده های جمعیتی در سال های قبل و بعد از زلزله و همچنین مقایسه داده های محدوده زلزله با محدوده خارج از زلزله است. نتایج نشان دهنده این است که متفاوت بودن مرگ ها بر حسب سن و جنس، باعث شده تغییراتی در مناسبات اجتماعی در سطح خانواده ها به وجود آید. کوچک شدن بعد خانوار، به همراه افزایش خانواده های زن سرپرست و خانواده های جوان سرپرست، از این گونه تغییرات هستند. اگرچه داده های مورد استفاده در تحقیق به صورت مستقیم در ارتباط با زلزله بم جمع آوری نشده بودند، یافته ها حاکی از این بود که با روش بکارگرفته شده، از همین داده ها نیز می توان به تحلیل پیامدهای بحران ها پرداخت. داده ها و تحلیل آنها نقش بسزایی در شناخت پیامدهای اجتماعی بحران ها دارند. برخی از پیامدها به صورت پنهان وجود داشته و ممکن است در مدت زمان طولانی پس از بحران نیز پایدار باشند. جمع آوری داده های دقیق تر و مستمر حتی در سال های بعد از بحران، می تواند به شناخت مسائل جدیدی در مناسبات اجتماعی منجر گردد، تا برنامه ریزی های بهتری در کاهش پیامدهای اجتماعی منفی پس از بحران صورت پذیرد.
۲۵۰.

بررسی اثر تمپو و کوانتوم بر وقایع جمعیّتی و معرّفی روشهایی برای تعدیل شاخص ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۵ و ۱۰۶ 115-126

کلید واژه ها: اثر تمپو اثرکوانتوم وقایع جمعیتی شاخص های مقطعی شاخص های نسلی شاخص تعدیل شده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۷ تعداد دانلود : ۴۰۶
اثر تمپو به معنی توّرم یا اُفتِ موقّتی یک واقعه جمعیتی(تولد، ازدواج و فوت) براثر افزایش یا کاهش در میانگین سن وقوع آن رویداد تعریف می شود. تورشِ ناشی از اثر تمپو درمیزان «مرگ ومیر ویژه سنی» و «امید زندگی» به دلیل تغییر در توزیع سنی مرگ ومیرهای نسلی به سمت سنین پیرتر و یا جوان تر رخ می دهد. در خصوص شاخص های باروری نیز، تغییرات در برنامه های باروریِ «نسلی» می تواند روندهای گمراه کننده ای در میزان باروری کل ( TFR ) «مقطعی» ایجاد کند. تشخیص اینکه باروری تا چه اندازه بوسیله اثرات تمپو(زمانی) کاهش یا افزایش می یابد، موضوع بسیار مهمی است؛ چراکه با تعمیم میزان های پایینِ باروری فعلی به آینده، این واقعیت که این میزان ها بر اثر افزایش موقتیِ سنِ فرزندآوری کاهش یافته اند، اغلبناآگاهانه نادیده گرفته می شود. در همین راستا برخی جمعیت شناسان به منظور حذف اثر تمپو(زمانبندی)، راه حل هایی برای تعدیل شاخص باروری کل ارائه داده اند که به تناسب داده های موجود و مورد نیاز، قابل استفاده می باشند. در این مقاله به شیوه مرور دیدگاه صاحبنظران جمعیت شناسی، ابتدا اثرات تمپو و کوانتوم بر شاخص های مرگ و میرو باروری مورد بررسی قرار می گیرد و سپس روشها و تکنیکهای محاسبه شاخص باروری «تعدیل شده زمانی [1] » معرفی می گردد. 2-Tempo- Adjusted
۲۵۱.

زمینه های طرح مهاجرت خانوادگی از سوی زنانِ مهاجر ساکنِ استان تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ 9-32

کلید واژه ها: زنان قدرت در خانواده مهاجرت خانوادگی مطرح کننده مهاجرت استان تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۴۳۳
در جریان مهاجرت های داخلی در ایران، زنان حضور قابل توجهی دارند. اما با وجود این، در مطالعات تجربی کمتر بشمار آمده اند. مطالعه حاضر به دنبال بررسی سهم زنان در طرح مهاجرت در خانواده است. برای این منظور تعداد 500 نفر زن مهاجر دارای همسر در مناطق 4 و 5 شهر تهران و نیز شهر ملارد با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که زنان از قدرت نسبتاً بالایی در خانواده برخوردارند و در بسیاری از موارد اولین فرد مطرح کننده مهاجرت خانوادگی به استان تهران هستند. برخلاف ادعای مرسوم یعنی تبعی بودن مهاجرت زنان، نتایج این مطالعه گویای آن است که زنان خود از زمینه سازان مهاجرت بوده و با توجه به روند رو به بهبود موقعیت زنان در جامعه، حتی انتظار می رود سهم آنها در زمینه سازی مهاجرت خانواده افزایش یابد. مهاجرت به استان تهران و سکونت در تهران بی تردید پیامدهایی برای زنان و حتی کلیت خانواده آنها به دنبال خواهد داشت و ساختار کنونی خانواده ها پس از مهاجرت به چالش کشیده خواهد شد.
۲۵۲.

وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی: مطالعه ای کیفی در شهر شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ 165-192

کلید واژه ها: زنان سرپرست خانوار محدودیت شغلی فقر آموزشی مضیقه اقتصادی شهر شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۹۲
در این مقاله با روش کیفی و با رویکرد نظریه زمینه ای، وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار مورد واکاوی قرار گرفته و چگونگی مواجهه آنان با این شرایط تحلیل می شود. بدین منظور 40زن سرپرست خانوار در مرکز مشاوره سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) شهر شیراز با روش نمونه گیری هدفمند و نظری انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختارمند بود. داده ها با روش نظریه زمینه ای استروس و کوربین (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) تحلیل شد. براساس مدل پارادایمی بدست آمده، زنان سرپرست خانوار در این مطالعه از نظر برخورداری از مسکن، شغل مناسب و تحصیل، بهداشت و درمان و حتی امنیت غذایی در مضیقه هستند. ناتوانی جسمی، محدودیت خانواده برای انجام کار، پرستاری از اعضای خانواده و اجاره نشینی به عنوان شرایط زمینه ای و بی اعتمادی کارفرما، تبعیض در پرداخت دستمزد، احساس ناامنی در محیط شغلی و مشکلات ترکیب وظایف کار و خانه به مثابه شرایط مداخله گر باعث ایجاد یک محیط خانوادگی ناایمن برای زنان شده اند. راهبرد کنش زنان در برخورد با چنین شرایطی، محدودبودن شبکه روابط اجتماعی، ترک تحصیل و شغل، صرفه جویی و چشم پوشی از بسیاری از خواسته ها و نیازهاست. پیامد تداوم این چرخه معیوب ناتوانی و محرومیت، بازتولید انواع بیماری و ناتوانی، سوء تغذیه، حاشیه نشینی و در نهایت احساس ناامیدی و درماندگی است. نتایج این مطالعه بسترسازی برای افزایش فرصت های شغلی و حذف موانع فرهنگی اجتماعی اشتغال زنان، توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و فرزندان آنها را پیشنهاد می دهد.
۲۵۳.

برابری جنسیّتی و همگرایی باروری در کشورهای با اکثریّت مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۸) 7 - 34

کلید واژه ها: برابری جنسیتی همگرایی باروری گذار باروری باروری زیر سطح جایگزینی کشورهای با اکثریّت مسلمان سیاست گذاری جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۳۳۰
باروری در کشورهای با اکثریّت مسلمان در چند دهه گذشته کاهش قابل ملاحظه ای یافته است. امروزه، شمار قابل توجّهی از این کشورها باروری زیر سطح جایگزینی را تجربه می کنند. هدفِ این بررسی، تبیین همگرایی 47 کشور با اکثریّت مسلمان با سطوح و روندهای باروری در کشورهای توسعه یافته است. داده ها از پایگاه داده های بخش جمعیّت سازمان ملل، پایگاه داده های بانک جهانی و گزارش توسعه انسانی سازمان ملل اقتباس شد. نتایج نشان داد گذار باروری در کشورهای مسلمان که به سال های دهه 1350 بر می گردد، از نیمه دهه 1370 سرعت بیش تری یافته است. تا نیمه هزاره سوّم، بیش از 76 درصد از این کشورها در وضعیّت باروری کنترل شده خواهند بود. اگرچه تجربه همگرایی باروری، شدّت و زمان بندی آن در کشورهای مختلف متفاوت است، امّا تحلیل های مقطعی نشان داد که همگرایی با افزایش برابری جنسیّتی و گسترش استفاده از روش های پیشگیری از حاملگی در کشورهای مسلمان همراه بوده است. در نتیجه، هرگونه سیاست گذاری برای افزایش باروری و جلوگیری از تداوم باروری زیر سطح جایگزینی در این گروه از کشورها، باید با توجّه به جایگاه و موقعیّت زنان در جامعه و خانواده صورت بگیرد. اتّخاذ سیاست های همسو و موافق با خواسته ها و تمایلات زنان، احتمال موفّقیت دولت های کشورهای مسلمان برای افزایش باروری را بیش تر می کند.
۲۵۴.

سطح و روند تغییرات نابرابری های بین فردی طول عمر در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۸) 61 - 82

کلید واژه ها: انحراف استاندارد طول عمر ایران جدول عمر ضریب جینی نابرابریِ بین فردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۳۵۸
کاهش اساسی و مستمر مرگ ومیر، از دستاوردهای مهم توسعه اقتصادی اجتماعی در طی دو قرن اخیر است. با رسیدن به مراحل نهایی گذار مرگ ومیر، یکی از مهم ترین پرسش ها، میزان نابرابری های موجود در بهبود طول عمر است. مطالعه حاضر، به بررسی نابرابری های بین فردی طول عمر در دوره  1395-1352 می پردازد و بدین منظور، سه شاخصِ ضریب جینی، انحراف استاندارد کل و انحراف استاندارد بزرگسالان به کار می رود. یافته ها نشان می دهد که روند نابرابری بین فردیِ طول عمر رو به کاهش است، با این وجود، سرعت آن در بزرگسالان بسیار کمتر است. روند تغییرات نشان می دهد که در دهه 1350 این نابرابری در زنان، بیش از مردان بوده اما در طی سال های بعد، نابرابری طول عمر در مردان بیش از زنان است. این فاصله رو به افزایش است و اگر روند کنونی، در آینده ادامه یابد، این تفاوت، بیشتر نیز خواهد شد. به دلیل میزان های بالای مرگ ومیر مردان جوان در ایران، در صورت کاهش مرگ ومیر در سنین جوانی، نابرابری بین فردیِ طول عمر در مردان، روند کاهشی خود را با سرعت بیشتری طی خواهد کرد.
۲۵۵.

بررسی وضعیت توسعه پایدار نقاط شهری شهرستان های مرزی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۸) 135 - 180

کلید واژه ها: شهرستان های مرزی توسعه پایدار شهری مرز پایداری وضعیت پایداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۳۲۷
هدف اصلی این مقاله، رتبه بندی، طبقه بندی و سطح بندی شاخص های توسعه پایدار مناطق شهری شهرستان های مرزی کشور در سال 1395 است. برای سنجش توسعه پایدار از داده های سرشماری های عمومی نفوس و مسکن، داده های آمارگیری های نمونه ای و سایر منابع استفاده شده است. این سنجش در چهار بُعد اقتصادی، اجتماعی-جمعیتی، کالبدی-دسترسی و زیست محیطی و در مقیاس نقاط شهری شهرستان های مرزی کشور (118 شهرستان) انجام شده است. برای تعیین وزن هریک از گویه های ابعاد توسعه پایدار، از روش آنتروپی شانون و برای رتبه بندی از مدل ویکور استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند: حدود 3 درصد نقاط شهری شهرستان های مرزی کشور در وضعیت ناپایدار، 42 درصد در وضعیت نسبتاً ناپایدار، 53 درصد در وضعیت بینابین یا پایداری متوسط و حدود 2 درصد در وضعیت نسبتاً پایدار قرار دارند. همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهند که در این مناطق، وضعیت همه شاخص های جمعیتی-اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی چندان مساعد نیست و غلبه اصلی به خصوص در شاخص های اقتصادی، زیست محیطی و دسترسی-کالبدی با دامنه های ناپایدار و نسبتاً ناپایدار است. تنها در شاخص اجتماعی-جمعیتی، وضعیت تاحدودی مساعد بوده و اکثر شهرستان های مرزی در وضعیت متوسط توسعه پایدار قرار دارند. با عنایت به یافته های تحقیق، نیاز به توجه و برنامه ریزی های عملی برای توسعه این مناطق وجود دارد.
۲۵۶.

علل عمده مرگ ومیر ایران در سال 1395 با استفاده از جداول عمر چند کاهشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال سیزدهم تم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۶ 155-185

کلید واژه ها: علل عمده مرگ امید زندگی در بدو تولد جداول عمر چندکاهشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۰ تعداد دانلود : ۵۷۱
افزایش امیدزندگی در رهگذر انتقال جمعیتی از مهمترین تحولات جمعیتی ایران در قرن اخیر است. این پژوهش بعد از ارزیابی و تسطیح داده های فوت سازمان ثبت احوال کشور و سرشماری ایران در سال 1395، تغییرات امیدزندگی را بر حسب علل فوت بررسی می نماید. یافته ها نشان داد در دهه اخیر پوشش ثبت مرگ ومیر افزایش چشمگیری داشته به گونه ای که پس از ارزیابی و تسطیح داده ها می توان با روش مستقیم جداول عمر ایران را محاسبه نمود. طبق نظر فرایزر مستطیل شدگی مرگ ومیر در حال شکل گیری است و هنوز امکان زیادی برای بهبود کاهش مرگ ومیر در سنین 50 تا70 سالگی وجود دارد. در سال 1395 پنج علل اصلی مرگ (بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها، حوادث، بیماری های دستگاه تنفسی و عفونی و انگلی) بیش از 71 درصد آمار فوت را به خود اختصاص دادند. با حذف آنها، به امیدزندگی مردان 6/9 و زنان 8/10 سال افزوده می شود. بیماری های قلبی عروقی و سرطان ها در سنین سالمندی و بزرگسالی علل مهم مرگ هستند. مرگ به دلیل حوادث در همه سنین بویژه در مردان جوان ملاحظه می شود. ایران هنوز پتانسیل زیادی برای کاهش مرگ ومیر در همه سنین را دارد. بنابراین پس از شناخت گلوگاه ها می توان با برنامه ریزی های مناسب، امیدزندگی را افزایش داده و سرعت کاهش رشد جمعیت را نیز کندتر نمود.
۲۵۷.

تحلیل و پیش بینی جمعیت لازم التعلیم دانش آموزی تا افق 1420 براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن1390 و1395(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۵ و ۱۰۶ 77-100

کلید واژه ها: جمعیت لازم التعلیم پیش بینی دانش آموزان نرخ بازماندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۱ تعداد دانلود : ۵۰۸
برنامه ریزی آموزشی بدون هیچ شکی نیازمند شناخت و آگاهی از آمار دانش آموزان در چند سال آینده است، البته این امر تا حدی پیچیده می باشد، زیرا جمعیت ایران به دلیل سیاست های جمعیتی متفاوت در ادوار مختلف از روندهای موجی برخوردار بوده که همین امر مستقیما بر جمعیت لازم التعلیم دانش آموزی اثر گذار است و باید مورد توجه دقیق قرار گیرد. در این مقاله تلاش شده است با توجه به پیش بینی های بین المللی و با استفاده از فرضیات مختلف، جمعیت دانش آموزان لازم التعلیم یا در سن مدرسه به تفکیک دوره های تحصیلی تا سال1420 در یک سناریو محتمل محاسبه و تحلیل گردد، مبنای تحلیل و سال پایه، داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سالهای 1390 و1395 می باشد. در تحلیل های صورت گرفته علاوه بر پیش بینی جمعیت لازم التعلیم به تفکیک سال در کل کشور، پیش بینی های ثبت نام نیز با توجه به نرخ بازماندگی از تحصیل برآورد شده است، اگرچه این نرخ عمدتا در دوره تحصیلی متوسطه دوم میزان اریبی آمار مربوطه را افزایش می دهد. بنابراین پیش بینی ها نشان می دهند جمعیت لازم التعلیم به تفکیک دوره های تحصیلی (ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم) روند سینوسی با شیب کاهشی را تا سال 1420 طی می کند، لذا ضروری است برنامه ریزی در این سالها، با توجه به این روند صورت بگیرد.
۲۵۸.

تأثیر مکانیزم های شبکه های اجتماعی بر قصد فرزندآوری زنان نقاط شهری استان بوشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷) 1 - 39

کلید واژه ها: شبکه های اجتماعی واگیری اجتماعی فشار اجتماعی یادگیری اجتماعی حمایت اجتماعی قصد فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۴۰۱
فرض اساسی نظریه شبکه های اجتماعی این است که تصمیمات مهمی ازجمله فرزندآوری که در زندگی اتخاذ می شوند، می توانند تحت تأثیر این شبکه ها قرار گیرند. با وجود مطالعات متعدد و ارزشمندی که در تبیین باروری در ایران انجام گرفته است، کمتر به نقش شبکه های اجتماعی، به صورت مستقل و منسجم توجه شده است. یکی از سؤالات اساسی که در این زمینه مطرح می گردد، این است که شبکه های اجتماعی از طریق چه مکانیزم هایی بر قصد فرزندآوری افراد تأثیر می گذارند؟. نمونه مورد بررسی در این مطالعه، شامل 600 زن حداقل یک بار ازدواج کرده در نواحی شهری استان بوشهر است که به صورت نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که با کنترل متغیرهای سن، تعداد فرزندان در حال حاضر زنده، تحصیلات و اشتغال زنان، متغیرهای مکانیزم وشبکه، تأثیر مهمی بر قصد باروری زنان دارند. نتایج رگرسیون لجستیک دووجهی نشان داد که مکانیزم های فشار اجتماعی، واگیری اجتماعی و حمایت اجتماعی به صورت مثبت، و متغیر یادگیری اجتماعی منفی، به صورت منفی بر قصد باروی زنان مورد مطالعه تأثیرگذارند. با توجه به اینکه مکانیزم های شبکه های اجتماعی با توجه به ویژگی های زندگی مدرن، در حال تغییر است، مطالعه آنها در طول زمان و مکان های مختلف، برای اتخاذ سیاست های مناسب در زمینه باروری لازم و ضروری می باشد.
۲۵۹.

تحلیل مقطعی- سنی اثر الگوی مرگ زودرس بر درآمد از دست رفته صندوق تأمین اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷) 167 - 198

کلید واژه ها: صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی دریافتی های بیمه ای جدول عمر چندکاهشی حوادث غیرعمدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۲۶۳
مواجهه صندوق های بازنشستگی با عدم توازن دریافتی ها و پرداختی ها و نگرانی از ورشکستگی آن ها در دوره ای که «پنجره فرصت جمعیتی» یا «سود جمعیتی» نامیده می شود، یک تناقض تأمل برانگیز است. درحالی که حتی در شرایط ثبات جمعیتی، عوامل مختلفی می تواند بر دریافتی ها و/یا پرداختی ها و توازن آنها اثر بگذارد، انتساب همه مشکلات به تغییرات جمعیتی ناروا است. حق بیمه دریافتی به عنوان بخش مهمی (بیش از90 درصد) از دریافتی های صندوق تأمین اجتماعی، متأثر از سازوکارهای اقتصادی- بیمه ای و جمعیتی- اجتماعی است. هدف این مقاله، برآورد و تحلیل خسارت های مالی ناشی از مرگ بیمه شدگان در سنین فعالیت برای صندوق تأمین اجتماعی است. این برآورد و تحلیل با استفاده از داده های ثبتی مرگ، داده های سازمانی مستخرج از سازمان تأمین اجتماعی و سرشماری سال های 1390و 1395، و به کارگیری جدول عمر چندکاهشی انجام می شود. نتایج نشان می دهد که چهار علت اصلی مرگ (بیماری های قلبی-عروقی، سرطان ها، غدد، تغذیه و متابولیک و حوادث غیرعمد) در مجموع، 375 هزار سال از عمر ایرانی های در سنین فعالیت می کاهد. حدود دوسوم از این سال های از دست رفته، فقط در اثر مرگ زودرس ناشی از بیماری های قلبی-عروقی و حوادث غیرعمد رخ می دهد. این تعداد سال های عمر از دست رفته، در سال 1394، برای بیمه شدگان 64-15 ساله، مجموعاً حدود 3306 میلیارد ریال به صندوق تأمین اجتماعی خسارت وارد کرده است.
۲۶۰.

برازش الگوی سنی مهاجرت داخلی در ایران با برنامه مدل چند نمایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۸) 109 - 133

کلید واژه ها: مهاجرت داخلی الگوی سنی مدل چندنمایی مدل راجرز و کاسترو ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۲۴۸
الگوهای سنی یک مقیاس کلیدی برای مقایسه کردن مهاجرت های داخلی یا خارجی در بین کشورها و یا در طی زمان می باشد. میزان های مشاهده شده مهاجرتی نظم های قوی را در الگوهای سنی نشان می دهد. این نظم ها را می توان به وسیله توابع ریاضی که به عنوان برنامه مدل های مهاجرتی چندنمایی شناخته شده است نشان داد. مدل های چند نمایی روشی برای هموار کردن الگوهای سنی، اصلاح داده های گمشده و مقایسه الگوهای سنی مهاجرت می باشند. در سرشماری های صورت گرفته در ایران، سؤالات مهاجرت وجود داشته و فهم قابل توجهی را از الگوهای مهاجرت و حجم تحرکات جمعیتی در کشور به دست داده است. ولی این داده ها از لحاظ سن با خطا مواجه بوده و الگوی سنی مناسبی برای مهاجران از این طریق قابل ترسیم نیست. مقاله حاضر با استفاده از سیستم مدل های چندنمایی، طراحی شده به وسیله راجرز و کاسترو (1981)، به بررسی الگوهای سنی و جنسی مهاجرت در کشور پرداخته است. نتایج تحقیق نشان داد مدل 7 پارامتری منطبق بر الگوی سنی مهاجرت داخلی ایران بوده است و الگوی سنی مهاجرت داخلی ایران شبیه به مدل استاندارد می باشد که در نهایت الگوی برآوردشده مهاجرت در سنین منفرد و به تفکیک جنس برای استفاده محققان ارائه شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان