جامعه شناسی دین

نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۱٬۰۵۶ مورد.

۴۱.

مقایسه الگوهای فراغت فردی، خانوادگی و دوستانه نوجوانان و میانسالان شهر اصفهان و بررسی نقش هویت جنسیتی، دینداری و مولفه های آن در این الگوها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم سروش محمدتقی ایمان یاسر رستگار محسن فرودستان

منبع: مطالعات فرهنگ - ارتباطات سال هجدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۷

کلید واژه ها: دینداری تحلیل خوشه نگرش های جنسیتی الگوهای فراغتی نوجوانان و میانسالان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۹۲ تعداد دانلود : ۴۱۷

هدف تحقیق مقایسه الگوهای فراغتی نوجوانان (18-15 سال) و میانسالان (55-35 سال) برای نشان دادن تغییر الگوهای فراغتی و منطق شکل گیری آنها در خانواده های ایرانی و بررسی نقش هویت جنسیتی و دینداری در این الگوها است. تحقیق به روش پیمایشی بوده و 2615 نفر از نوجوانان و میانسالان از 15 منطقه اصفهان انتخاب شدند. فراغت به صورت فردی، خانوادگی و دوستانه دسته بندی شده و در یک پرسشنامه محقق ساخته الگوها با تحلیل عاملی استخراج شدند. درگروه نوجوانان فراغت خانوادگی در دو الگو، فراغت فردی در سه الگو و فراغت دوستانه در دو الگوی دسته بندی شدند. در میانسالان فراغت فردی در سه الگو، فراغت خانوادگی در سه الگو و الگوهای فراغت دوستانه در دو الگو شبیه به نوجوانان دسته بندی شدند. نتایج نشان می دهد که الگوهای فردی در دوگروه با هم تفاوت کیفی دارند. در گروه نوجوان مصرف موسیقی و فیلم اهمیت زیادی داشته و دینداری الگوها را از هم جدا می کند. در گروه میانسالان هویت جنسیتی و تحصیلات الگوها را از هم جدا کرده است. برخی از سبک های فردی و خانوادگی با دینداری رابطه منفی دارند. سپس پاسخگویان بر اساس الگوهای فراغت فردی با استفاده از تحلیل خوشه دو مرحله ای دسته بندی شدند. در گروه نوجوان یک خوشه دیندار درکنار سه خوشه کمتر دیندار قرار دارد. در خوشه دیندار فراغت در هر سه حوزه، مذهبی است. در گروه میانسال یک خوشه با تحصیلات پایین و هویت جنسیتی سنتی تر و یک خوشه با تحصیلات بالا و هویت جنسیتی مدرن تر بدست آمد که گروه اول در الگوهای فردی مذهبی میانگین بالاتری دارند. گروه دوم در الگوهای غیرمذهبی میانگین بالاتری داشته و در الگوهای خانوادگی نیز فعالتر بوده اند.

۴۲.

مقایسه اثربخشی زوج درمانی مبتنی بر عوامل مشترک با محتوای آموزه های اسلامی و بدون آن بر افزایش گفتگوی مؤثر زوجین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رحمان مهدی نژاد قوشچی اسماعیل اسدپور

منبع: فصلنامه فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴۱

کلید واژه ها: زوج درمانی مبتنی بر عوامل مشترک زوج درمانی مبتنی بر عوامل مشترک با محتوای آموزه های اسلامی گفتگوی مؤثر زوجین

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۰۳ تعداد دانلود : ۶۴۷

این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی دو روش زوج درمانی مبتنی بر عوامل مشترک با محتوای آموزه های اسلامی و بدون آن بر افزایش میزان گفتگوی مؤثر زوجین انجام شده است. روش تحقیق نیمه آزمایشی بود که از طرح آزمایشی آمیخته 3×3 استفاده شده است. جامعه آماری شامل زوجهایی بود که به دلیل مشکلات ارتباطی به مرکز روانشناسی و مشاوره آرامش ارومیه در سال 1395 مراجعه کرده بودند. نمونه آماری شامل 24 زوج بود که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب ، و در دو گروه آزمایش و گروه کنترل جایگزین شدند. ابزار اندازه گیری پرسشنامه محقق ساخته «مقیاس ارزیابی میزان گفتگوی مؤثر زن و شوهر» بود. گروه های آزمایش در ده جلسه زوج درمانی مبتنی بر عوامل مشترک و زوج درمانی مبتنی بر عوامل مشترک با محتوای آموزه های اسلامی شرکت کردند. به منظور بررسی سؤالهای تحقیق از آزمون آماری تحلیل واریانس با تکرار سنجش استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین گروه های آزمایش و گروه کنترل در میزان گفتگوی مؤثر تفاوت معناداری وجود دارد (p

۴۳.

بررسی جامعه شناختی تاثیر سرمایه فرهنگی بر سبک زندگی دینی دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه مازندران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: قربانعلی ابراهیمی حیدر جانعلی زاده چوب بستی مهدی بولاغی

منبع: جامعه شناسی نهادهای اجتماعی دوره چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۰

کلید واژه ها: سبک زندگی سبک زندگی دینی سرمایه فرهنگی دانشگاه مازندران

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۹۹ تعداد دانلود : ۷۹۰

هدف اصلی این پژوهش تبیین رابطه سرمایه فرهنگی دانشجویان دانشگاه مازندران بر سبک زندگی دینی آنان می باشد. چارچوب نظری این پژوهش، نظریه سبک زندگی و سرمایه فرهنگی بوردیو است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایشی است. نمونه آماری شامل 390 نفر از دانشجویان مشغول به تحصیل دانشگاه مازندران در سال تحصیلی 1395-1394 می باشند که با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شده اند. ابزار این تحقیق پرسشنامه بوده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که سرمایه فرهنگی پاسخگویان در حد متوسط رو به پایین (66/7 از 20) بوده است؛ در حالی که سبک زندگی دینی آنها در حد متوسط رو به بالا ( 02/13 از 20 ) گزارش شده است. نتایج آزمون رگرسیون نشان می دهد که سرمایه فرهنگی و دو بعد آن (سرمایه فرهنگی عینیت یافته و نهادینه شده) بر سبک زندگی دینی تاثیر معکوس و معناداری دارند؛ درصورتی که سرمایه فرهنگی تجسم یافته بر سبک زندگی دینی تاثیر مستقیم و معناداری دارد. این در حالی است که ابعاد سرمایه فرهنگی روی هم رفته توانسته اند 31 درصد از تغییرات سبک زندگی دینی را تبیین نمایند. دانشجویان فرهنگ و دین و ارزش های مبتنی بر جامعه خود را طرد نمی کنند، ولی آنها را تعدیل می کنند تا با تنوع انتخاب های بیشتری روبه رو گردند.

۴۴.

بررسی رابطه بین رهبری خدمتگزار و معنویت در محیط کار با سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی: کارکنان بانک کشاورزی استان همدان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیروس قنبری پرویز نویدی

منبع: جامعه شناسی کاربردی سال بیست و هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۶۶)

کلید واژه ها: استان همدان معنویت در محیط کار رهبری خدمتگزار بانک کشاورزی سرمایة اجتماعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۴۷ تعداد دانلود : ۳۷۲

با توجه به نقش و اهمیت نیروی منابع انسانی به عنوان یکی از سرمایه های اصلی سازمان ها باید گفت اثربخشی این سرمایه در پرتو فراهم کردن محیط کار مناسب و زمینه ارتباط و همکاری با دیگر اعضای سازمان و مشارکت در امور و مسائل مربوط به سازمان است؛ درنتیجه پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه رهبری خدمتگزار و معنویت در محیط کار با سرمایه اجتماعی انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی و طرح پژوهشی همبستگی از نوع مدل یابی معادلات ساختاری است. جامعه آماری شامل کلیّه کارکنان بانک کشاورزی استان همدان است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم هر طبقه 196 نفر به عنوان نمونه آماری برای مطالعه انتخاب شد. برای گردآوری داده های پژوهش از سه پرسشنامه استاندارد رهبری خدمتگزار، معنویت در محیط کار و سرمایة اجتماعی استفاده شد. داده های پژوهش پس از جمع آوری با استفاده از نرم افزارهای آماری Lisrel, SPSS تحلیل شد. نتایج الگویابی معادلات ساختاری نشان داد اثر مستقیم رهبری خدمتگزار بر معنویت در محیط کار، مثبت و معنادار است. اثر مستقیم رهبری خدمتگزار بر سرمایه اجتماعی معنادار نیست. اثر مستقیم معنویت در محیط کار بر سرمایه اجتماعی، مثبت و معنادار است. اثر غیرمستقیم رهبری خدمتگزار بر سرمایه اجتماعی با نقش میانجی معنویت در محیط کار، معنا دار نیست. بر اساس این، توسعه رهبری خدمتگزار در بستر معنویت در محیط کار می تواند از عوامل مؤثر بر افزایش سرمایه اجتماعی باشد.

۴۵.

بررسی نقش پایبندی به دین در پیشگیری از رفتارهای پر خطر در میان جوانان 18-30 ساله شهرستان های استهبان و فسا(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: حبیب احمدی عبدالله شاحسنی

منبع: علوم اجتماعی شوشتر سال یازدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: جوانان فرایض دینی رفتارهای پر خطر باور های مذهبی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۰۳ تعداد دانلود : ۶۷۱

هر جامعه ای دارای باورهایی است که با توجه به آن رفتارهای خاصی مقبول شناخته می شود. دین نیز به عنوان نظامی که از سوی خداوند نازل گردیده است، معیار رفتار های بهنجار را در جامعه معرفی می کند. امروزه با قرار گرفتن در عرصه جهانی و ورود عناصر مدرنیته در جامعه، شاهد کم رنگ شدن باور های دینی و بروز رفتارهای انحرافی در میان جوانان هستیم.هدف اصلی در این پژوهش بررسی نقش باورهای دینی در پیشگیری از رفتارهای پر خطر جوانان است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایش است و داده ها از طریق پرسش نامه در میان 448 نفر از جوانان18-30 در شهرستان های استان فارس (استهبان وفسا) گردآوری شده است. بر اساس یافته های این پژوهش بین متغیر های مستقل جنس، تحصیلات، تاهل، سطح تحصیلات، میزان ارتباط با افراد متمایل به رفتارهای پرخطر، گرایش دوستان به رفتارهای پر خطر، میزان گرایش به باور های دینی و میزان انجام اعمال وفرایض دینی با متغیر وابسته که گرایش به رفتارهای پر خطر است، رابطه معنی دار وجود دارد.

۴۶.

تبیین رابطه حضور در مساجد با شهادت طلبی، ایثارگری و گرایش به ارزش های اسلامی (مورد مطالعه استان کرمانشاه)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: علی مرادی هابیل حیدرخانی

منبع: علوم اجتماعی شوشتر سال یازدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: کرمانشاه ارزش های اسلامی ایثارگری شهادت طلبی حضور در مسجد

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۵۵۰

هدف این مطالعه تبیین رابطه حضور در مساجد و شهادت طلبی، ایثارگری و گرایش به ارزش های اسلامی با تمرکز بر شهر کرمانشاه است. این مطالعه با استفاده از روش کمی و تکنیک پیمایشی انجام و برای جمع آوری داده های مورد نیاز از پرسشنامه استفاده به عمل آمد. جامعه آماری در این مطالعه شهروندان ساکن در شهر کرمانشاه که تعداد کل آن ها برابر 851405 نفر هستند. از این تعداد، 400 نفر بر اساس نمونه گیری تصادفی ساده برای مطالعه انتخاب گردید. جهت برآورد روایی و پایایی ابزار پژوهش از روایی صوری و آلفای کرونباخ و برای تجزیه و تحلیل داده ها متناسب با سطح سنجش متغیرها از آزمون های همبستگی، مقایسه میانگین ها و رگرسیون چندمتغیره استفاده گردید. در این مطالعه سه فرضیه اصلی وجود دارد و در آن ها سعی می شود اثرات حضور در مساجد بر تقویت روحیه ایثارگری، شهادت طلبی و ارزش های اسلامی بررسی شوند. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان می دهد که بین حضور در مسجد و میزان ایثارگری(256/0 =r)، میزان توجه به ارزش های اسلامی(156/0 =r)، و میزان شهادت طلبی(259/0 =r) رابطه معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از رگرسیون نشان می دهد که حضور در مساجد به عنوان متغیر مستقل توانسته است (12/0Beta=) از میزان ایثارگری، (15/0Beta=) از میزان توجه به ارزش های اسلامی و (25/0Beta=) از میزان شهادت طلبی را تبیین و بررسی کند. استدلال می شود که حضور در مسجد به افزایش ایثارگری، توجه به ارزش های اسلامی و میزان شهادت طلبی در جامعه کمک می کند.

۴۷.

تاملی بر نظریه ی خانه نشینی زن در فقه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرج الله هدایت نیا

منبع: مطالعات راهبردی زنان سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۷۶

کلید واژه ها: زن فقه اسلامی حضور اجتماعی خانه نشینی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۹۷ تعداد دانلود : ۸۸۲

الگوی رفتاری زن در خانواده و جامعه از موضوعات بحث برانگیز در فقه اسلامی است. گروهی بر این باورند که زن باید در خانه بنشیند و به مسئولیت های همسری و مادری مشغول باشد و حضورش در جامعه تنها در موارد ضروری مجاز است. گروهی دیگر از این نظریه انتقاد کرده و حضور اجتماعی زن را حقّ مشروع وی به شمار آورده اند. اختلاف نظر در این مسئله ناشی از تنافی ظاهری ادله ی قرآنی و روایی مربوط به آن است. ادله ی متعددی از قرآن و سنت بر مشروعیت حضور اجتماعی زن دلالت دارد و با وجود آنها، روایات متعددی نیز درباره ی لزوم حبس زن در خانه وارد شده است. بسیاری از فقهای عظام با هدف جمع میان دو دسته ادله، روایات خانه نشینی را به استحباب حبس یا جلوس زن در خانه حمل کرده اند و بدین ترتیب «خانه نشینی» به عنوان الگوی رفتاری مطلوب برای زن مسلمان معرفی شده است. فرضیه ی نگارنده در این نوشتار آن است که حکم اولی یا نفسی برای زن مسلمان اباحه ی حضور اجتماعی است و در شرایط عادی نشستن در خانه یا حضور در جامعه رجحانی ندارد. مبتنی بر این فرضیه روایات دالّ بر حبس یا جلوس زن در خانه ناظر به جهات ثانوی است. نگارنده ضمن بررسی پیامدهای خانه نشینی زن رشد یافته در جامعه ی مدرن، تحلیل اخلاقی روایات دالّ بر خانه نشینی زن را نقد کرده و ماهیت ثانوی حکم خانه نشینی را تبیین خواهد کرد.

۴۸.

راهکارهای فقه اسلامی پیشگیری از وقوع آسیب اجتماعی طلاق(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: عدنان رحیم پور حسین رحیم زاده فلاح رحیم پور

منبع: علوم اجتماعی شوشتر سال یازدهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: طلاق پیشگیری آسیب اجتماعی راهکارهای فقه اسلامی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۵۵۶ تعداد دانلود : ۶۰۷

امروزه ازهم گسیختگی نهاد خانواده از مهم ترین عوامل بروز آسیب های اجتماعی در ایران به شمار می رود. به گونه ای که علاوه بر اینکه ازهم گسیختگی نهاد خانواده، خود به عنوان یک آسیب اجتماعی بروز کرده است. طلاق یک پدیده اجتماعی است که عوامل متعددی در وقوع آن دخیل است ازجمله این عوامل می توان به نداشتن تفاهم اخلاقی، عدم تمکین، بیکاری، مشکلات مالی و اقتصادی، اعتیاد و... نام برد. برای کاهش و پیشگیری از این آسیب اجتماعی، فقه اسلامی راهکارهایی پیش بینی کرده از قبیل پند و اندرز زن، قهر و جدا کردن رختخواب خود از همسر و ترک خانه از سوی شوهر که هرکدام به نوبه خود در محکم کردن پیوند خانوادگی تأثیرگذار است؛ همچنین در صورت ترس از اختلاف بین زن و شوهر، حاکم شرع می تواند داورانی از خانواده زن و شوهر تعیین می کند تا میان آنان داوری کرده و کار را به آشتی و سازش یا جدایی و طلاق پایان دهند. هدف از انجام این پژوهش ارائه راهکارهایی از فقه اسلامی جهت کاهش و پیشگیری از معضل بزرگ طلاق بوده است. روش این تحقیق تحلیلی- توصیفی، با ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و نرم افزارهای علوم اسلامی است.

۴۹.

زن در اندیشه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یوسف حسین نژاد سیده معصومه اسماعیل پور

منبع: پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۸

کلید واژه ها: عبودیت زن اندیشه اسلامی وظیفه مداری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۱۱ تعداد دانلود : ۲۳۲۳

نقش زن در اندیشه اسلامی، براساس هدف خلقت، یعنی عبودیت تفسیر می شود و با تعریف وظیفه مداری زن مبتنی بر ایمان به توحید و عاطفه محوری وی؛ جایگاه ویژه ای برای زنان ترسیم می شود. از این رو، زن در منابع اسلامی (قرآن و روایات) علاوه بر انجام وظایف فردی، خانوادگی و اجتماعی، با ایثار و از خودگذشتگی در خط مقدم حوادث اجتماعی نیز نقش آفرینی می کند. در پژوهش حاضر پس از اثبات ارتباط وظیفه مداری زن مسلمان در بستر عبودیت، وظایف وی در سه بخش دسته بندی شد که عبارتند از: وظایف فردی زن مثل خودسازی، علم آموزی، امر به معروف و نهی از منکر؛ وظایف زن در خانواده (نقش همسری، نقش مادری، نقش خانه داری؛ و ولایت مداری زن (وظیفه زن در جامعه؛ یعنی حضور در فعالیت های «سیاسی، علمی فرهنگی و اقتصادی).

۵۰.

عوامل و زمینه های گرایش به معنویت گرایی جدید در میان شهروندان تهرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوتراب طالبی صدیقه رمضانی

منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال ششم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۴

کلید واژه ها: معنویت گرایی جدید گرایش معرفتی گرایش روانی گرایش عملی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۱۰۸۰

مقاله حاضر با هدف فهم چیستی و چرایی گرایش به «معنویت گرایی جدید» در میان شهروندان تهرانی، به بررسی عوامل، زمینه ها و شاخص های گرایش به این پدیده خواهد پرداخت. رویکرد روشی مقاله، کیفی و روش به کار گرفته شده، تحلیل مضمونی است و از مصاحبه نیمه ساختاریافته و نمونه گیری نظری برای گردآوری داده ها بهره برده ایم. از مجموع 23 مصاحبه انجام شده، هشت مضمون به عنوان عامل: تنش اخلاقی، تجربه رنج، محرومیت، دسترسی به معنویت گرایی، ارتباط مؤثر با معنویت گرایان جدید، بحران معنا، تجربه فرامادی و تجربه حدی شناسایی شد. چهار مضمون: مدرن شدگی، نارضایتی فرهنگی، تجربه زیست جهان های دیگر و عاطفه گرایی نیز به عنوان زمینه شناسایی شد. همچنین شاخص های گرایش به سه بعد معرفتی، روانی و عملی تقسیم شد. گرایش معرفتی با باورهای فرامادی جدید، تغییر نظام معنایی، تلاش برای نزدیک سازی نظام معنایی فعلی و پیشین و تغییر غایات زندگی در میان گروندگان مشخص شد. گرایش روانی شامل جذب آثار خوب روانی شدن و تجربه فرامادی بود و گرایش عملی نیز با جذب روش های آسان سازی ارتقای اجتماعی و اقتصادی شدن و همچنین جذب کارکردها شدن معرفی شد.

۵۱.

تحلیل جامعه شناختی حق جمعی بر محیط زیست(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: ایران سلیمانی اکبر مهدوی

منبع: علوم اجتماعی شوشتر سال یازدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: فقه محیط زیست حق جمعی جامعه بشری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۸۲ تعداد دانلود : ۴۵۶

از نگاه دین باوران، چون خداوند علیم و حکیم، آفریدگار بشر است، پس نسبت به ساختار وجودی و مصالح و مفاسد معیشتی و نیازهای حقیقی او در ابعاد گوناگون مادی و معنوی علم کامل و اشراف تمام دارد و همه ی باید ها و نباید ها و احکامی که از او به عنوان «شارع مقدس» صادر شده است، مبتنی بر این حقیقت است؛"" و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء""(نحل/89) قرآن و فقه اسلام بر بهداشت فردی و اجتماعی و نظافت اماکن عمومی و حفظ محیط زیست تأکید فراوان و آن را لازمه ایمان می داند. تأکید بر این که پیروی از احکام شریعت و عمل نمودن به توصیه های دین حنیف اسلام، سعادت بخش و بر طرف کننده ی مشکلات و معضلات بشری است، همان ""حفظ محیط زیست و حفظ حقوق بین نسلی"" و حق انسان در بهره مندی از محیط زیست سالم به عناوین مختلف مطرح گردیده است.این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی در پی بررسی مبانی این حق است و یافته تحقیق اینکه؛ تمام انسان ها نسبت به محیط زیست و حفاظت از آن تعهداتی دارند که در صورت ورود ضرر طبق قواعد فقهیه لا ضرر و اتلاف و تسبیب و ضمان و احترام و دلیل عقل وسیره عقلا... قابل مطالبه است.چون محیط زیست در شکل گیری جسم و جان آدمی سهمی به سزا دارد و انسان ها هرگز نباید از تلاش در راه بالندگی و حفظ سلامت آن باز ایستند پس با به خطر افتادن محیط زیست انسان بدیهی ترین و اساسی ترین حق انسان یعنی حق حیات وی به مخاطره می افتد، به همین جهت جامعه بشری باید حیات اجتماعی را با اتخاذ دستورات فقهی چنان سامان دهد تا تضمینی برای حفظ مبانی و پایه های طبیعی و فرهنگی و معنوی حیات باشد و در حفظ این حق و حریم که به عنوان حق الناس و امانت الهی است کوشا باشند. این مقاله در صدد رسیدن به چنین حق جمعی که یک حق حقوقی و امانت الهی است، تدوین گردیده است.

۵۲.

نگاهی جامعه شناختی به گسترش معنویت گرایی نوپدید در شهر تبریز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نفیسه جابریان علی ربیعی حسن محدثی گیلوایی محمدجواد زاهدی مازندرانی

منبع: تحقیقات فرهنگی ایران سال دهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۸)

کلید واژه ها: نظام ارزشی نظریه پهنه محور معنویت گرایی نوپدید ناهمنوایی با فرهنگ دینی نوگروی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۵۲ تعداد دانلود : ۷۶۱

گرویدن تعداد چشمگیری از مردم شهر تبریز به مجموعه معنویت گرای نوپدید که در این مطالعه «مجموعه میم» نامیده شده است، حاکی از وجود جریان فرهنگی اجتماعی ای است که این مطالعه در پی دستیابی به عوامل مؤثر بر آن است. روش پژوهش مقاله، کیفی با تکنیک نظریه پهنه محور بوده و داده ها از طریق پرسش نامه نیمه ساخت یافته با مصاحبه عمیق از چهارده نفر از گروندگان، جمع آوری و تحلیل شده است. نتایج به دست آمده از تحلیل یافته ها، الگوی پارادایمی را در دو مرحله تشکیل می دهد که ابعاد آن همراه با مهم ترین عناصر تشکیل دهنده آن ها عبارتند از: الف علل مقدم: تنش های زندگی دینی در عصر مدرن، عدم مقبولیت فرهنگ دینی سنتی، قطع وابستگی های عاطفی؛ ب) شرایط علی: نیاز معنوی و بحران معرفتی، بیماری جسمی و روانی؛ ج) پدیده مرکزی1 و زمینه آن: احساس دردمندی با محتوای متفاوت از نظر شدت، استمرار و تنوع؛ د) شرایط مداخله گر1: عدم مقبولیت فرهنگ دینی؛ ﻫ) راهبرد1: رجوع به منابع دینی سنتی، درمان پزشکی، روانپزشکی، مشاوره، ورزش؛ و) پیامد1: ناکارآمدی راهبرد اولیه و تداوم دردمندی؛ ﻫ) پدیده مرکزی2: احساس دردمندی همراه با درماندگی؛ ز) شرایط مداخله گر2: نظام ارزشی؛ جامعه پذیری دینی و ناهمنوایی با فرهنگ دینی، همنوایی مجموعه با فرهنگ کل، تازگی نگرش و مقبولیت شیوه تبیین مجموعه میم، گزارش از شواهد عینی کارآمدی و اثربخشی، شرایط عضوگیری، کمیت و کیفیت شبکه ارتباطی با اعضای مجموعه؛ ح) راهبرد2: انتخاب روش مجموعه میم که پیامد آن نوگروی با دو جهت گیری ابزاری و غایی است.

۵۳.

ادراک و تجربه زیسته زائران پیاده ایرانی در عراق (مورد مطالعه: پیاده روی اربعین آذر ۱۳۹۳- عراق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ندا رضوی زاده

منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره ششم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۲۴)

کلید واژه ها: اربعین جامعه شناسی زیارت زیارت زیارت پیاده گردشگری مذهبی مناسک

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۱۲۶۲ تعداد دانلود : ۶۳۹

از دیرباز و هم زمان با رشد گردشگری در دهه های اخیر، زیارت و سفرهای زیارتی داخلی و خارجی در ایران یکی از فعالیت های مذهبی بوده و استقبال زیادی از آن شده است. زیارت پیادة اربعین یکی از اشکال نوظهور سفر زیارتی است که پیش از این ایرانیان توجه زیادی به آن نداشته اند؛ به همین دلیل پژوهش های تجربی، به ویژه از منظر جامعه شناختی در این زمینه انجام نشده یا هنوز منتشر نشده است. مقالة حاضر با اتکا به رویکرد کیفی و با تحلیل مصاحبه هایی که با ۳۶ زائر پیادة زن و مرد ایرانی در مسیر نجف به کربلا انجام شده، درصدد واکاوی ادراک و تفسیر این زائران از تجربة زیستة خود از این سفر است. پس از تحلیل داده های کیفی، سه مضمون اصلی شناسایی شد: تجربة تعلیق امر مادی؛ رنج مقدس؛ به مثابة مولد معنا؛ برانگیزانندگی عاطفی مناسک جمعی زیارت. این مقولات اصلی شامل شش مقولة فرعی بودند، از جمله: تعلیق عقلانیت ابزاری، به تعلیق درآمدن نظم سلسله مراتبی قشربندی اجتماعی، ادراک امر قدسی و غیبی، چشمداشت پاداش، احساس تعلق هویتی به اجتماع مذهبی با بازسازی تجربة تاریخی رنج آلود و اعلان عملی باور به عقیدة مذهبی با بازسازی تجربة تاریخی رنج آلود. مقولة فرعی «تعلیق عقلانیت ابزاری» نیز خود شامل دو جزء بود: اختیار وانهاده و بازتفسیر امنیت. در انتها دربارة این یافته ها بحث، و دلالت های عملی مرتبط ارائه می شود.

۵۴.

تأثیر فراغت مجازی و بازی های رایانه ای بر هویت دینی نوجوانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی قنبری برزیان

منبع: مطالعات فرهنگ - ارتباطات سال هجدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۹

کلید واژه ها: نوجوانان دینداری فضای مجازی هویت دینی فراغت مجازی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۹۵۳

هدف پژوهش پیش رو، مطالعه تأثیر محتوی، میزان و مدت زمان استفاده از فضای مجازی بر هویت دینی نوجوانان است. این پژوهش حاصل پیمایشی است که در میان 3800 نفر از دانش آموزان دبیرستانی دختر و پسر 15تا 17سال تهران، اصفهان، تبریز، اهواز، مشهد، شیراز، کرج، رشت در سال 1395 انجام شده است. اعتبار ابزار تحقیق، از نوع اعتبار صوری بوده، که اساتید خبره در این حوزه، آن را تایید کردند. پایایی آن هم با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ به صورت میانگین، برای گویه های ابعاد هویت دینی میزان ( ɑ˃ 0/82 ) محاسبه شد. بر اساس یافته های توصیفی این تحقیق، دانش آموزان تهرانی بیشترین میانگین میزان استفاده از فضای مجازی (128دقیقه در روز) و دانش آموزان اصفهانی کمترین (64 دقیقه) میزان استفاده را انجام داده اند . یافته های تبیینی این پژوهش، نشان می دهد که آزمون تا-کندال c رابطه بین محتوی مصرف فضای مجازی با هویت دینی نوجوانان را تأیید نموده است. همچنین رابطه بین میزان ساعات مصرف فضای مجازی با هویت دینی نوجوانان با استفاده از آزمون تا-کندال b با سطح اطمینان 99/0 تأیید گردید. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که میانگین استفاده دختران نوجوان از فضای مجازی بیشتر از پسران نوجوان است. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیونی، سه متغیر میزان ساعات استفاده از فضای مجازی، محتوی فضای مجازی و جنسیت، 87/0 از هویت دینی نوجوانان در مواجه با فضای مجازی برای نوجوانان را تبیین می کنند. پیشنهاد این پژوهش برای سیاستگذاران حوزه فرهنگی، طراحی، تقویت و دسترسی پذیری آسان و ارزان برنامه ها و بازی های رایانه ای متناسب با ساختار فرهنگی اجتماعی جامعه ایرانی اسلامی در فضای مجازی برای نوجوانان است.

۵۵.

تحلیل و بررسی نقش اجتماعی زنان شیعی و پیامدهای آن در سده نخستین عصر غیبت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم سعیدیان جزی

منبع: زن و جامعه سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۲۹)

کلید واژه ها: مهدویت منزلت اجتماعی خودآگاهی زنان شیعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۷۶ تعداد دانلود : ۲۰۵۲

سده آغازین عصر غیبت، دارای ویژگی هایی منحصر به فرد است. درباره حضور زنان در تحولات این عصر و نتایج آن، اقوال و تفاسیر متعددی در منابع اسلامی دیده می شود که در این مقاله بررسی شده است. در این مقاله، بخش هایی از نقش تاریخی زنان شیعی در قالب فعالیت ها و سیاست های آنان در رویارویی با مسایل سده نخستین عصر غیبت و پیامد های آن به روش مطالعه تاریخی و توصیفی - تحلیلی بررسی می شود. هدف آن است تا با بررسی الگوی دین شناختی زن در اندیشه تشیع؛ مقدار مشارکت زنان در تحولات اجتماعی این عصر و تدابیر بزرگان امامیه در این خصوص بررسی شود. بر این اساس، روشن می شود حضور زنان در عرصه های اجتماعی مبتنی بر آموزه های وحیانی و سیره پیشوایان معصوم بوده و از مهم ترین و مؤثرترین عوامل در توسعه نفوذ شیعیان در عرصه مدیریت اجتماعی بشمار می رود. زنان شیعی تحت نظارت و تأیید اهل بیت (ع) و بزرگان امامیه و خاصیت تعلیمی- تبلیغی آموزه های شیعی، نقش مهمی را در تحولات تاریخی این دوران ایفا کردند. درنتیجه عموم جامعه از توانمندی و ظرفیت های زنان به ویژه در عرصه جهاد فرهنگی و برای تقویت هویت شیعی، توسعه مناسبات اجتماعی، نشر معارف دینی، نهادینه کردن فرهنگ انتظار و حضور مؤثر در دگرگونی های فرهنگی و اجتماعی بهره گرفتند. در این مقاله، این مسئله با استناد به منابع اسلامی و پژوهش های معاصر نقد و ارزیابی می شود.

۵۶.

بررسی اندیشه دینی معاد، هویت و جایگاه وجودی انسان در افکار ابن عربی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: محسن فهیم سیده لیلا مرتضوی سمیه عظیمی

منبع: علوم اجتماعی شوشتر سال یازدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: نفس ابن عربی معاد جسمانی بدن اخروی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۷۲ تعداد دانلود : ۶۸۴

در این مقاله علاوه بر بیان دیدگاه ابن عربی در زمینه معاد جسمانی سعی شده به بررسی هویت و جایگاه وجودی انسان، حیثیات و مراتب نفس به بدن و کیفیت سیر صعودی انسان از عالم جسمانی تا برزخ روحانی پرداخته شود. از نگاه ابن عربی، اگر به عالم که سراسر تجلی گاه کمالات حق است نیک بنگری؛ همه آنچه را که در عالم اکبر متفرق است در عالم انسانی خواهی یافت و هیچ حقیقتی در عالم نیست، مگر اینکه به مقتضای شرع و عقل در عالم وجود انسانی ظهور کرده باشد. پس می توان برای انسانی که ازحیث مرتبه اول است و از حیث تحقق آخر است دو معاد جسمانی و روحانی در نظر گرفت و اگر اختلافی در این بین باشد به نحوه اعاده و کیفیت آن باز می گردد. در نهایت ابن عربی معتقد است که روح بعد از مرگ و تعلق به عالم برزخ در قیامت به همراه بدن عنصری حاضر می شود.

۵۷.

انواع گرایشات دینی و تمایلات (Trends) اسلامی در اسلام معاصر نقد دو تیپولوژی مطرح شده توسط عبدالله سعید و طارق رمضان در زمینه انواع دینداری های اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل ذوالفقاری

منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) تابستان ۱۳۹۵ شماره ۷۳

کلید واژه ها: گونه شناسی های دینداری دینداری اسلامی عبدالله سعید طارق رمضان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۹۳۴ تعداد دانلود : ۳۷۶

تا کنون نوع شناسی های بسیاری در مورد گرایشات اسلامی صورت گرفته است بخش عمده ای از این نوع شناسی ها مربوط به نویسندگان غربی است که سعی نموده اند اندیشه های اسلامی را به جناح بندی های چپ و راست غربی ربط دهند و لذا موفق به تفکیک درست گرایشات اسلامی از نگرش های غربی نشده اند. آنها از برچسب ها و عناوینی استفاده کرده اند که با نگرش اسلامی بیگانه است. در حالیکه دو نویسندة مسلمان یعنی عبداله سعید و طارق رمضان از شیوه ای متفاوت برای بیان انواع دینداری های اسلامی استفاده نموده و سعی کرده اند تا با اصلاح نواقص نوع شناسی های غربی، تعریف صحیحی از نگرش های اسلامی ارائه دهند. این مقاله ضمن بیان نوع شناسی این دو نویسنده تلاش دارد با مقایسه آن ها و ارائه مثالها ، مصادیق و دلائل لازم، آنها را در معرض نقد قرار دهد. روش این مقاله مقایسه ای تطبیقی است بدین شکل که براساس معیارها و ویژگی های یک نوع شناسی موفق و سودمند، نوع شناسی های عبدالله سعید و طارق رمضان، با آن مقایسه و با تطابق معیارها و ویژگی های نوع شناسی آن ها با معیارها و ویژگی های یک نوع شناسی مطلوب، خطاها و کاستی ها و تعمیم ها و کلی نگری های اشتباه موجود در آن ها نشان داده خواهد شد. عدم تطبیق مصادیق اغلب گونه شناسی ها با واقعیت های موجود در کشور های اسلامی مخاطب را سردرگم می کند و این در حالیست که سعید و رمضان در گونه شناسی خود این جناح بندی ها را رها کرده و یا به طور قابل قبولی از دینداری اسلامی تفکیک کرده آند.

۵۸.

بازنمایی عنصر شور و احساس در آیین های محرّم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: الله کرم کرمی پور عبدالحسین حاجی ابوالحسنی

منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلید واژه ها: نماد دین پژوهی تفسیرگرایی کلیفورد گیرتز آیین محرم

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۲۱ تعداد دانلود : ۴۲۵

پژوهش حاضر، به روش کیفی، مبتنی بر نظریه تفسیری کلیفورد گیرتز انجام گرفته. مسئله اصلی در این پژوهش، توصیف عناصر شور و احساس در مناسک محرّم، با تأکید بر فهم چیستی آن در قالب دینِ زیسته است. واحد تحقیق آن دسته از یافته های آیینی است که بیشتر عنصر شور و احساس در آن متجلّی است مانند: (سیاه پوشی، سینه زنی، زنجیر زنی، قمه زنی و تعزیه) که محقق آنها را به شیوه قوم نگاری دینی بازنمایی نموده است. راه رسیدن به چنین هدفی ساده نبود، بلکه مستلزم انتخاب روشی پیچیده و ترکیبی بود که محقق را واداشت به روش مشاهده مشارکتی و مصاحبه با پیشکسوتان آیین محرّم به گفتگو بنشیند. در فرایند تجزیه و تحلیل یافته های ذکر شده به شکل تفسیری، پژوهشگر به شرح این واقعیّت پرداخته که آیین محرّم بازتولیدکننده هویت دینی و فرهنگی بوده است، و آیین ها، همان باور دینی مناسک گزار انند که به عینیّت درآمده. حاصل مصاحبه ها و نتیجه مشاهده محقق نشان داد که شور، احساس، و حرکت به عنوان روح مناسک اند، و طبیعتِ آیین محرّم متمایل به محاکات و دیده شدن است. نتیجه به دست آمده ثابت کرد که آیین محرّم از یک طرف، مؤلفه هایی هویت ساز و تقویت کننده ساخت اجتماعی اند، که توانسته اند در بازتولید روحیه، ارتباطات جمعی، روابط درون گروهی، پیوندهای اجتماعی، آگاهی جمعی، و بازسازی باورهای دینی نقش آفرینی کنند، و از طرف دیگر، پیوند دهنده گذشته و حال بوده اند.محقق در پایان به این جمع بندی رسیده که فهم رابطه شور و احساس در مناسک و آیین دینی راه رسیدن به حقیقت دین را هموار خواهد کرد.

۵۹.

اثربخشی آموزش معنویت مبتنی برآموزه های اسلامی بر شکوفایی زنان متاهل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهرا شفیعی رضوان السادات جزایری

منبع: فصلنامه فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده (فرهنگی - دفاعی زنان و خانواده سابق) سال یازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۷

کلید واژه ها: آموزه های اسلامی زنان متأهل آموزش های معنویت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۶۳۸ تعداد دانلود : ۴۱۳

هدف پژوهش بررسی تأثیر آموزش معنویت مبتنی بر آموزه های اسلامی بر شکوفایی زنان متأهل شهر اصفهان بود. این پژوهش به روش نیمه آزمایشی با پیش آزمون پس آزمون و پیگیری انجام شد. جامعه پژوهش شامل تمام زنان متأهل شهر اصفهان در سال 1396 1395 بودند که تعداد 30 زن متأهل، که شرایط ورود به پژوهش را داشتند، انتخاب، و به شیوه تصادفی به یکی از دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند؛ آموزش معنویت مبتنی بر آموزه های اسلامی روی گروه آزمایش طی هشت جلسه 90 دقیقه ای در هفته انجام گرفت. در هر دو گروه آزمایش و کنترل، پیش آزمون، پس آزمون و آژمون پیگیری (45 روزه) در متغیر شکوفایی (پرسشنامه شکوفایی دینره، 2008) اجرا شد. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که آموزش معنویت با تأکید بر آموزه های اسلامی بر شکوفایی زنان متأهل در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل در مرحله پس آزمون و پیگیری تأثیر معنا داری داشته است (0001/0P=) و می تواند به عنوان مداخله مؤثر در جهت ارتقا شکوفایی و بهزیستی روانشناختی زنان متأهل مورد استفاده قرار گیرد.

۶۰.

تحلیل کارکردی سبک زندگی اقتصادی مطلوب در اسلام(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: محمدجواد توکلی امید ایزانلو

منبع: پژوهشنامه سبک زندگی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲

کلید واژه ها: مصرف تولید اقتصاد اسلامی توزیع دولت رفاه سبک زندگی اقتصادی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۵۸ تعداد دانلود : ۸۰۲

نظام های اقتصادی تحلیل های متفاوتی از کارکرد سبک زندگی اقتصادی مورد نظر خود دارند. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی کارکرد سبک زندگی اقتصادی مطلوب در اسلام در مقایسه با کارکرد سبک زندگی اقتصادی در دولت رفاه می پردازد. بنا به فرضیه مقاله سبک زندگی اقتصادی اسامی به واسطه ترویج سه الگوی متمایز ولی تکمیل کننده تولید نافع، مصرف حد کفاف و انفاق مازاد درآمد، کاراتر، عادلان هتر و پایدارتر از سبک زندگی اقتصادی در الگوی دولت رفاه است. بر اساس یافته های پژوهش، الگوی سبک زندگی اقتصادی دولت رفاه به واسطه تحریک هم زمان انگیزه تولید و مصرف، فشار زیادی را به منابع اقتصادی وارد نموده و با کسرهای ممتد بازتوزیعی مواجه است. در مقابل، الگوی سبک زندگی اقتصادی اسامی به صورت همزمان به تحریک تولید نافع، کنترل مصرف در حدف کفاف و تشویق انفاق مازاد درآمد در راه خدا می پردازد. این الگو نه تنها باعث افزایش کارآیی و کمک به حفظ منابع زیست محیطی می شود؛ بلکه با سرازیر کردن مازاد درآمد افراد به سمت فقرا با کمترین هزینه ممکن به بهبود عدالت توزیعی کمک می نماید. ازاین رو، سبک زندگی اقتصادی اسلامی به واسطه تحقق همزمان کارآیی، عدالت و پایداری نسبت به سبک زندگی اقتصادی دولت رفاه برتر است.

درخت حوزه‌های تخصصی