درخت حوزه‌های تخصصی

کتابخانه دانشگاه گلاسگو هر سال با حدود 60000 شماره مجله سرو کار دارد؛ تعدادی که مخصوص کتابخانه های دانشگاهی متوسط به بالا در انگلستان به شمار می رود. از این تعداد 4500 تا 5000 عنوان به صورت اشتراکی و 1500 عنوان دیگر به صورت اهداف و مبادله دریافت می شود. در حال حاضر در حدود 600 عنوان مجله الکترونیکی از طریق صفحات وب کتابخانه و فهرست پیوسته قابل دسترسی است. این تعداد همواره در حال افزایش است, اما همانطور که ملاحظه می کنید مجلات الکترونیکی هنوزهم خیلی در اقلیت اند. با این حال زمان نسبتاً زیادی از وقت سازمانی دانشگاه گلاسگو و همچنین کتابخانه های آموزش عالی, دولتی, پزشکی و شرکتی دیگر را طی چند سال گذشته به خود اختصاص داده اند, و این مقاله, درباره برخی از نقاط ضعف و قوت این شیوه جدید مدیریت مجلات بحث می کند.

در این گفتار مسایل مربوط به آموزش و تربیت کتابداران و کارشناسان اطلاع رسانی از نظر وضعیت موجود اطلاعات رایج در کشورهای در حال رشد بررسی شده است. امروزه هر نوع تحول اساسی که در حوزه اطلاعاتی رخ می دهد، بویژه پیشرفتهای فنی حاصله و ایجاد شبکه های  قوی تجارتی با استفاده از بانکهای اطلاعاتی که می‌توان از تمام نقاط جهان از طریق خطوط ارتباطی راه دور بدانها دسترسی داشت، در نظر گرفته شده و اهمیت پیشرفت تسهیلات اطلاعاتی به یک حد متعادل رشد، در تمام بخشهای اجتماعی کشورهای در حال رشد مورد تاکید قرار گرفته است.

شاخص جدید علم که تحت عنوان نمایه استراتژی علمی (Science Strategy Index) معرفی شده است، امکان مقایسه طرحهای ساختاری در نظامهای علمی کشورهای مختلف را فراهم می کند. نقطه شروع، تقسیم بندی کمی نظام علمی به رشته های اصلی (علوم زیستی، فیزیک، شیمی، علوم مهندسی، ریاضی) است، همانگونه که بوسیله انتشارات تحت پوشش پایگاه اطلاعاتی چند رشته ای نمایه استنادی علمی (Scince Citation Index=SCI) منعکس شده است. این مقایسه طرحهای ساختاری، به اندازه و ابعاد یک کشور مشخص بستگی ندارد. ابتدا شاخص برای مقایسه ساختار یکایک کشورها با ساختار جهانی به کار می‌رود. پس از تعمیم، امکان مقایسه ساختار علمی کشورها ممکن می شود و می‌توان کشورهایی را که ساختار مشابهی دارند، شناسایی کرد. نقشه های خوشه ای کشورها (اقتباس شده از این روش) مستلزم بحث عمیقی پیرامون استراتژیهای مختلف علمی کشورها و نیز زمینه های احتمالی جغرافیائی، سیاسی، ارتباطی و تاریخی برای طرحهای کشف شده است.

براساس ضوابط برنامه عمرانی پنجم و با توجه به رشد اقتصادی و اجتماعی کشور، افزایش تولیدات ساختمانی یکی از هدفهائی است که با نیل به آن نیازهای مسکن در شهر و روستا رو به کاهش می رود.

طی روزهای 18 و19 اردیبهشت 1372 نخستین سمینار بررسی نقش اطلاع رسانی در تحقیق و توسعه، توسط کمیتهء همکاریهای اطلاع رسانی برگزار گردید. گزارش زیر، بر اساس پرسشنامه ای که بین شرکت کنندگان در این سمینار توزیع شده بود، تهیه گردیده است.

تغییرات سریع و همه جانبه, کتابخانه ها و کتابداران را در آستانة عصر جدیدی قرار داده است که با گذشتة نه چندان دور, بسیار متفاوت است. سیستمهای کامپیوتری که در کتابخانه ها, تا دهة 80 مورد استفاده قرار می گرفت, ارتباطی پیوسته و مستقیم با عملکردهای سنتی کتابخانه ها برقرار می نمود. علی رغم توانایی و قابلیتهای عملی و گستردة فهرستهای قابل دسترسی برای عموم (OPACs) و سیستمهای محلی متصل بدانها, کتابخانه ها هنوز مدلی سنتی از مجموعه های فیزیکی و محلی هستند که عمدتا از طریق ابزارهای کتابشناختی ناهماهنگ, می توان بدانها دسترسی یافت. هم اکنون پیشرفتهای قابل توجهی دیده می شود که در حال تغییر بنیاد این مدل است. تکنولوژیهای نو, فهرستهای کتابخانه ها را از راهنماهای سادة منابع به سیستمهای جامع اطلاعاتی تغییر داده اند و در مرحلة ایفای تعهد خود در انتقال مستقیم منابع اطلاعاتی کتابخانه های دنیا و مراکز اطلاع رسانی, به میز استفاده کنندگان هستند.

در این مقاله از یکی از جنبه های دانش اطلاع رسانی یعنی تجزیه و تحلیل مدارک و رابطه آن با نظریه زبان شناسی سخن میرود منظور از تجزیه و تحلیل مدارکدر این مورد بخصوص استخراج مفاهیم از مدارک نوشته شده است. البته مدارک نوشته شده را نباید منحصر به مدارک علمی نمود، بلکه سایر مدارک مانند متون ـ مدارک تاریخی ـ اساطیر ـ فرهنگ عامه ـ نوشته های مذهبی و مانند اینها نیز در این رده مورد توجه هستند. منظور از ارائه این مقاله در درجه اول بحث درباره مدارک علمی است و در درجه دوم اشاره به گروههای مختلف متون تا آنجا که در حدود معین به روش تحلیل مدارک مربوط می شوند.

در نبردی که از آغاز پیدایش انسان بین او و طبیعت آغاز شد، انسان با برخورداری از نیروی فکری خویش توانست از پدیده های مفید طبیعت به سود بقای خود بهره برداری نموده و از عوامل زیان بخش احتراز جوید. تعمق در این کشمکش بی پایان نشان می دهد که واکنش های انسان در برابر پدیده های طبیعی بر پایه اطلاعاتی که قبلا کسب گردیده استوار بوده است. زمانی که حجم این اطلاعات از ظرفیت حافظه آدمی فزون تر شد، او برای انتقال این اطلاعات به فواصل دور به چاره جویی پرداخت و نوشتن را به منظور ثبت و انتقال اطلاعات پدید آورد، و از این زمان فن ثبت و انتقال اطلاعات همگام با رشد تمدن بشر توسعه یافت.

در این مقاله فرم های جستجوی اطلاعات از بانک های خارجی در سال 1374 تجزیه و تحلیل شده و از نظر وضعیت تحصیلی، مقطع و گروه تحصیلی، نوع دانشگاه، موضوعات درخواستی، میزان درآمد حاصله و تراکم مراجعین در ماههای مختلف سال مورد بررسی قرار گرفته است.

نویسندگان این مقاله مشکلات زمین شناسان را در بازیابی و پردازش اطلاعات بررسی نموده اند. زمین شناسان در مصاحبه ها و پرسشنامه های مربوطه اهمیت منابع اطلاعاتی را خاطر نشان نموده و روش های مستمر و نیازی اطلاع یابی خود را توصیف کرده اند. نشریات [ادواری] و تماس های شخصی از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. زمین شناسان علاقه اندکی به جستجوی شخصی دارند و نیازمند آموزش های اضافی در ارتباط با خدمات, منابع و روش های جستجوی اطلاعات می باشند. نتایج همچنین بیانگر نظرات مختلفی دربارة متون زبان بیگانه, اختلاف الگوهای اطلاع یابی که وابسته به موقعیت شغلی و فرصت زمانی می باشد, و مسائل ناشی از محدودیت های ایجاد شده توسط کارفرمایان هستند. چند اشاره ضمنی از این مطالعه برای کتابداران حاصل گردیده است.

توسعه فضای مجازی به افزایش رقابت در این حوزه و در نتیجه بالا رفتن انتظارات مشتریان از ارزش دریافتی شده است. به همین دلیل ارائه خدمات الکترونیکی برای تاثیر گذاری بر نیات رفتاری مشتریان بسیار مورد اهمیت است. در این پژوهش ارتباط میان کیفیت خدمات الکترونیک با نیات رفتاری (قصد خرید مجدد، تبلیغات شفاهی و تمایل به پرداخت بیشتر) از طریق ارزش ادراک شده و اعتماد مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر به روش پیمایشی انجام گرفته است. پاسخ دهندگان از میان مشتریان شرکت آسیا تک انتخاب شده اند که در نهایت 384 پرسشنامه به منظور تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری به وسیله نرم افزار آموس جمع آوری و تحلیل شده است نتایج پژوهش نشان می دهدکیفیت خدمات الکترونیک بر ارزش ادراک شده و اعتماد تاثیر مثبت و معنادار دارد. همچنین ارزش ادراک شده و اعتماد نیز نیات رفتاری مشتریان را بصورت مثبت و معنادار تحت تاثیر قرار می دهد . از طرفی کیفیت خدمات الکترونیک از طریق ارزش ادراک شده و اعتماد بصورت غیر مستقیم بر ابعاد نیات رفتاری اثر می گذارد، اما بصورت مستقیم ارتباطی میان کیفیت خدمات الکترونیک و ابعاد نیات رفتاری یافت نشد.

در این مقاله امتیازات و اشکالات روشهای فعلی انتخاب مجلات مورد بحث قرار می گیرد. نتیجه بحث روشنگر این واقعیت است که میزان استفاده از مجلات درجه اهمیت آنها را مشخص می نماید. طرحی جهت انتخاب مطلوب مجلات ارائه می گردد. روش کاهش میزان بهره وری مجلات در تعیین اولویت ها و تدوین راهنماهای انتخاب بکار گرفته می شود. در مورد انتخاب  مجلات بیشترین اولویت را می بایستی به مجلاتی داد که بیشتر استناد می‌شوند, چکیده می گردند و مورد استفاده قرار می گیرند.

فعالیت اطلاع رسانی را در ایران می توان پدیده ای نو دانست زیرا اگر چه اولین مرکز اسناد یعنی مرکز اطلاعات فنی شرکت ملی نفت ایران در چند سال پیش تشکیل شد ولی از آنجائیکه این مرکز در زمینه ای کاملاً تخصصی و محدود فعالیت می کرد هر چند با استفاده از روشهای معمول در سازمانهای مشابه خارجی می توانست بخوبی نیاز مراجعان خود را برآورد, نمی توانست اقدامی به منظور برنامه ریزی این فعالیت و ایجاد روشهای قابل اجرا و استفاده در سطح ملی انجام دهد.

این‌ پژوهش‌ با هدف‌ سنجش‌ میزان‌ حضور ایرانیان‌ در «نمایه‌نامة‌ استنادی‌ علوم‌» در سال‌های‌ 1993 تا 1997 اجرا شده‌ است‌ و تلاش‌ گردیده‌ در آن‌، تصویری‌ عینی‌ از فعالیتهای‌ علمی‌ در سطح‌ ایران‌ و جهان‌ ارائه‌ شود. برای‌ این‌ منظور تولید اطلاعات‌ علمی‌ ایرانیان‌ در قالب‌ مقالات‌ و در زمینه‌ علوم‌ پایه‌ از «نمایه‌نامة‌ استنادی‌ علوم‌» استخراج‌ شده‌ و وضعیت‌ ایران‌ با جهان‌ مقایسه‌ شده است‌.نتایج‌ به‌ دست‌ آمده‌ از این‌ پژوهش‌ نشان‌ می‌دهد یکد هم‌ درصد از تولید مقالات‌ علوم‌ پایة‌ جهان‌ به‌ ایران‌ اختصاص‌ دارد. بیش‌ از نیمی‌ از فعالیت‌های‌ علمی‌ ایرانیان‌ (8/52 درصد) در زمینة‌ تولید مقالات‌ علوم‌ پایه‌ بوده‌ است‌ که‌ از بین‌ رشته‌های‌ مختلف‌ علوم‌ پایه‌، رشت ة‌ شیمی‌ با داشتن‌ 23/55 درصد از کل‌ تولید مقالات‌ علوم‌ پایه‌، بیش‌ترین‌ تعداد مقالات‌ علوم‌ پایه‌ را به‌ خود اختصاص‌ می‌دهد. بعد از آن‌ به‌ ترتیب‌ 91/25 درصد مقالات‌ در زمینة‌ فیزیک‌، 29/12 درصد در زمینة‌ ریاضی‌، 99/4 درصد در زمینة‌ زیست‌شناسی‌ و 58/1 درصد زمین‌شناسی‌ می‌باشند. به‌ تفکیک‌ رشته‌های‌ علوم‌ پایه‌ سهم‌ ایران‌ در جهان‌، 14/0 درصد در شیمی‌، 087/0 درصد در فیزیک‌، 17/0 درصد در ریاضی‌، 02/0 درصد در زیست‌شناسی‌ و 063/0 درصد در زمین‌شناسی‌ می‌باشد.

برنامه ریزی های منطقه ای و عمرانی ایجاب می کند که برای شناخت مسائل اقتصادی و اجتماعی کشور، سنجش عملکرد سیاستها در زمینه تعیین اولویت های مختلف و مطالعه تغییرات اقتصادی و اجتماعی حاصله و اتخاذ تصمیمات اجرائی لازم و بموقع، بررسی هائی چند بر مبنای داده های آماری انجام گیرد. این بررسی ها مبتنی بر اطلاعات آماری دستگاههای مختلف مملکتی انجام می گیرد و انتشارات سازمانهای دولتی که در سطوح وسیع، اطلاعات و ارقام آماری مورد نیاز را در اختیار قرار می دهد، در انجام بررسی های مزبور نقش اصلی و سازنده را ایفا می کند. اطلاعات و داده های آماری معمولاً از دو طریق سرشماری و آمارگیری نمونه ای و گاهی از طریق ثبت جاری وقایع فراهم و گردآوری می شوند.

کنفرانس بین دولتها بمنظور بحث پیرامون زیربنای ملی مراکز اسناد, کتابخانه ها و آرشیو به دعوت یونسکو از تاریخ 23 تا 27 سپتامبر 1974 در پاریس با حضور نمایندگان هشتاد و پنج کشور عضو یونسکو تشکیل شد. تشکیل این کنفرانس براساس تصمیمات هفدمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو در سال 1972 بود که مقرر می داشت یونسکو با همکاری فدراسیون بین المللی دکومانتاسیون, فدراسیون بین المللی انجمنهای کتابداری و شورای بین المللی آرشیو, برای تشویق برنامه ریزی مراکز اسناد, کتابخانه ها و آرشیو, به عنوان جزو جدائی ناپذیر توسعه ملی, این کنفرانس را تشکیل دهد تا طی آن نتایج بدست آمده از جلسات کارشناسان یونسکو در سطوح منطقه ای و دیگر کمیته های کارشناسی مورد بررسی قرار گیرد و خطوط اصلی برنامه ریزی و خط مشی ایجاد زیربنای اطلاعات برای توسعه ملی تعیین شود