لیلا باقری

گرد آوری داد ه های فرهنگی، به منظور رفع کمبود اطلاعات از فعالیت های فرهنگی جامعه، یکی از انتظارهایی است که می توان از اولیای امور فرهنگی داشت. سیاست گذاران فرهنگی به دلیل کمبود این اطلاعات، دشواری های بسیاری داشته و در پی ریزی سیاست های کلان فرهنگی با موانع جدی روبه رو بوده اند، بنابراین ارائه سیمایی عینی از وضعیت فرهنگی کشور منوط به روشی معتمد و جامع است. از آنجا که نشریه های حوزه خانواده در کشور جزو کالاهای فرهنگی به شمار می آید و تأثیر بسزایی بر فرهنگ جامعه دارد، پژوهش حاضر پایه ریزی و انجام شد تا با بررسی و شناخت بیشتر، محتوای نشریه های حوزه خانواده خصوصاً پیام ها و مطالب فرهنگی آن را ـ که در دوره ای یک ماهه به مخاطب ارائه می دهند ـ بررسی کنیم و به تصویری از این پیام دست یابیم. برای تحقق این هدف یکی از مهم ترین موضوع های مدنظرمان عبارت است از: ـ بررسی دقیق مسائل فرهنگی قابل توجه نشریه ها، عکس ها و آگهی های همه نشریه های مورد پژوهش و تحلیل محتوای آنها. اهمّ یافته های پژوهش عبارت است از: ـ بیش از سه چهارم تیترهای روی جلد این مجله ها با اخبار روز همخوانی ندارد. ـ مطالبی که مستقیم به روابط والدین و فرزندان، روابط فرزندان با هم و روابط کل اعضای خانواده پرداخته باشد، بسیار اندک است که توصیه می شود توجه بیشتری به این مطالب شود.

رشد تکنولوژی های اطلاعاتی ارتباطی از نظر کمّی و کیفی گستره ارتباطات انسانی را بسط داده و ارکان مختلف حیات اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار داده است. در این راستا می توان به کاربرد روزافزون امکانات موجود در اینترنت در بین اقشار مختلف اشاره کرد. گروه های اجتماعی مختلف با انگیزه های متفاوت از اینترنت استفاده می کنند، اما این پدیده در بین دانشجویان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. دانشجویان علاوه بر انگیزه تفنن، سرگرمی و اشتیاق آشنایی با دنیای ناشناخته، به خاطر اهداف علمی آموزشی و یافتن فرصت های تحصیلی و شغلی جزء کاربران اصلی اینترنت به شمار می روند. به این دلیل مطالعه تأثیرات استفاده از اینترنت بر دانشجویان می تواند بخشی از پیامدهای رواج تکنولوژی های ارتباطی را آشکار سازد. نوشتار حاضر با این هدف سازمان یافته است که تأثیر استفاده از اینترنت بر سرمایة اجتماعی و سرمایة انسانی دانشجویان را بررسی نماید. فرضیات اصلی تحقیق عبارتند از: استفاده از اینترنت با میزان سرمایه اجتماعی افراد رابطه مثبت دارد. استفاده از اینترنت با میزان سرمایه انسانی افراد رابطه مثبت دارد. این تحقیق با روش پیمایش انجام شده است. جمعیت آماری دانشجویان دانشگاه تهران در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری و در چهار گروه تحصیلی علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و هنر هستند که 400 نفر از آن ها با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. یافته های به دست آمده، فرضیات تحقیق را تأیید می کند و نشان می دهد که الگوی استفاده از اینترنت با میزان سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی افراد رابطه ای مستقیم و معنادار دارد.

جشنوارة فیلم فجر فرصتی است تا ارزیابی کلی ای از سینما ایران به دست دهد؛ بدین منظور هم زمان با برگزاری جشنواره در بهمن 1388 از افراد 15 ساله و بالاتر ساکن در مناطق بیست ودوگانة شهر تهران یک بررسی پیمایشی از طریق نظرسنجی تلفنی انجام شده است. انتخاب تلفن های منازل مسکونی تصادفی و نمونة مورد بررسی 1065 تن بوده است. نتایج نظرسنجی نشان می دهد که 9/42 درصد از پاسخ گویان هدف خود را از شرکت در جشنواره «دیدن فیلم هایی که هنوز اکران عمومی نشده است» اعلام کرده اند و به نظر 40 درصد از آن ها «در جشنوارة امسال فیلم هایی نبودند که اجازة اکران و یا حضور در جشنواره نیابند.» 3/86 درصد از پاسخ گویان موضوع فیلم و 1/57 درصد از پاسخ گویان تبلیغات فیلم را از عواملی می دانند که به میزان بالایی در جذابیت فیلم ها مؤثرند. همچنین با افزایش سن به شدت از تعداد دفعات به سینما رفتن کاسته می شود و بالعکس.

در سال های اخیر سبک زندگی به عنوان یک ساز و کار بروز تفاوت های ذائقه افراد در چگونگی گذران اوقات فراغت، مدیریت بدن و مصرف فرهنگی، توسط متخصصان رشته های مختلف به ویژه علوم اجتماعی برای برنامه ریزی و سیاستگذاری توجه شده است. شناخت روند پژوهش های انجام شده با تمرکز بر کم و کیف دانش تولید شده در این حوزه از اهداف این مقاله بوده است. برای دستیابی به این منظور، 59 منبع علمی؛ مقاله، پایان نامه و کتاب (حاصل پژوهش و مجموعه مقالات پژوهشی) از طریق جست وجوی واژة «سبک زندگی» در پژوهش های رشته علوم اجتماعی در پایگاه های علمی تخصصی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، کتابخانه ملی، مجلات تخصصی نور، اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و کتابخانه های دانشگاه های شهر تهران شناسایی و با استفاده از روش مرور نظام مند بررسی شدند. نتایج نشان داد که بیش از دو سوم پژوهش های سبک زندگی بین سال های 1385 تا 1390 انجام شده است. شش گونه سبک زندگی از این پژوهش ها استخراج شد که بیشترین گونه های بررسی شده به ترتیب به سبک زندگی شبه مدرن (12/34درصد)، پیشامدرن یا سنتی (94/28درصد)، لذت محور، علم محور، جهان محلی و ورزش محور اختصاص داشته است. توجه به سبک زندگی با تمرکز بر بررسی رابطه آن با متغیرهای سرمایه فرهنگی، سرمایه اقتصادی و دینداری بیشترین میزان بررسی در این عرصه را به خود اختصاص داده است.

بی آلایشی از پایه های استوارکننده عشق زوجین و بخشایشگری لازمه مهار کشمکش و ستیز و پویا ماندن عشق آن ها است. هدف پژوهش آزمودن تأثیر مشاوره گروهی آدلری  در افزایش بی آلایشی و بخشایشگری میان فردی زوجین بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی است و در چهارچوب طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه انجام شد. جامعه آماری زوجین سنندجی 47-24 ساله مراجعه کننده به مرکز مشاوره و خدمات روان شناختی «پرتو بامداد» در سال 1393 بود که 14-3 سال از ازدواج آن ها گذشته بود. آزمودنی ها 20 نفر بودند که با روش نمونه گیری غیر تصادفی در دسترس انتخاب و به شیوه تصادفی در دو گروه یک اندازه 10 نفری آزمایش و گواه گمارده شدند. اعضای گروه آزمایش 12 نشست مشاوره گروهی آدلری  را همراهی کردند و گروه گواه در فهرست انتظار نهاده شد. داده ها با سنجه بی آلایشی واکر و تامپسون 1983 و سنجه بخشایشگری میان فردی احتشام زاده، احدی، عنایتی و حیدری (1389) گردآوری شد. برآیندهای آزمون کوواریانس تک متغیره نشان داد که مشاوره گروهی آدلری  در افزایش بی آلایشی زوجین(0/001 =P و 50/011= F) و افزایش همه مؤلفه های بخشایشگری میان فردی اعم از «ارتباط دوباره و مهار کین خواهی»  (0/001= P و 122/596 =F)، مهار رنجش (0/013= P و 7/646= F) و درک واقع بینانه (0/001 =P و 48/563= F) آن ها کارساز بود. کاربست مشاوره گروهی آدلری  بی آلایشی و بخشایشگری میان فردی زوجین را با بالا بردن کنش همکاری و دگرگونی روش های سازش نایافته زندگی آن ها افزایش داد ازاین رو انجام پژوهش های دیگر برای آسودگی از سودمندی این کاربست در افزایش بی آلایشی و بخشایشگری میان فردی زوجین ایرانی مراجعه کننده به مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی پیشنهاد می گردد.

در سال های اخیر یکی از بحث های جدی در حوزة فرهنگی کشورمان موضوع میزان سرانة مطالعة ایرانیان بوده است؛ به گونه ای که در ابتدای سال 87 بحث در این زمینه به رسانه ها نیز راه یافت و ارقامی از 2 دقیقه مطالعه در روز تا 30 دقیقه در روز مطرح گردید. به منظور روشن تر شدن این موضوع و ارائة آماری که با استفاده از روش های علمی و مشخص به دست آمده و قابل اتکا باشد، دو پیمایش با عنوان «بررسی میزان مطالعة شهروندان تهرانی» در دو سال متوالی 1387 و 1388 به اجرا درآمد که مهمترین نتایج آن در این مقاله ارائه می شود. مهمترین نتایج به دست آمده به شرح زیر است: ـ میزان مطالعه در سال 88 نسبت به سال قبل آن رو به کاهش بوده و از 90 دقیقه در شبانه روز (24 ساعت) به 1/76 دقیقه در یک شبانه روز رسیده است. از بین منابع مطالعه، مطالعة روزنامه، نشریه و مجله کاهش چشمگیری را نشان می دهد. ـ مقایسة میانگین مطالعة پاسخگویان در هر شبانه روز به تفکیک وضعیت تأهل در دو سال 87 و 88 حاکی از کاهش روند میانگین مطالعه در بین هر دو گروه متأهل و مجرد در سال 88 است. شایان ذکر است افراد مجرد تقریباً نزدیک به دو برابر افراد متأهل مطالعه می کنند. ـ در دو سال 1387 و 1388 بیشترین موضوع مورد مطالعة پاسخگویان در حوزة منابع مذهبی بوده که این رقم در سال 1388، 6/20 درصد بوده که نسبت به سال 1387 (3/15 درصد) افزایش را نشان می دهد.

این مقاله، حاصل پژوهشی است که با هدف مقایسة نگرش دو گروه نسل سوم انقلاب (18 تا 29 سال) و نسل اول و دوم انقلاب (29 سال به بالا) نسبت به دفاع مقدس در پنج بعد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، نظامی و امنیتی، هویتی و بین المللی انجام شده است. در بخش نظری از دیدگاه ها و اندیشه های امام خمینیرحمه الله علیه و رهبر معظم انقلاب، رویکردها و نظریه های حفظ و نشر ارزش های دفاع مقدس و دیدگاه های شکاف نسلی استفاده شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، پیمایش است. جامعة آماری شامل کل افراد باسواد 18 سال و بالاتر مناطق 22 گانة شهر تهران بوده و از نمونه گیری خوشه ای سه مرحله ای استفاده شده است. نتایج آزمون فرضیات این مطالعه نشان می دهد که: بین نگرش نسل های انقلاب اسلامی و میزان تأثیر بعد سیاسی، بعد فرهنگی و اجتماعی، بعد نظامی و امنیتی و بعد هویتی دفاع مقدس بر جامعه رابطه مثبت وجود دارد؛ یعنی با افزایش سن، نظر پاسخگویان در خصوص تأثیر مثبت این ابعاد بر جامعه افزایش می یابد. هم چنین بین نگرش نسل های انقلاب اسلامی و نگرش کلی نسبت به دفاع مقدس رابطه هست؛ یعنی با افزایش سن، نگرش مثبت نسبت به دفاع مقدس افزایش می یابد. البته بر اساس یافته های پژوهش، رابطه ای میان نگرش نسل های انقلاب اسلامی و میزان تأثیر بعد بین المللی دفاع مقدس بر جامعه وجود نداشت.

سلطان احمد اُویس از سلاطین هنرمند و شاعر آل جلایر است که به سه زبان عربی، فارسی و ترکی شعر می سرود. متأسّفانه در داخل ایران نسخه ای از دیوان اشعار سلطان احمد جلایر وجود ندارد. امّا در خارج از ایران بنابر نوشته های کتب تاریخی، ادبی و هنری چنین برمی آید که دو نسخه از دیوان اشعار سلطان احمد جلایر موجود است. نسخه اوّل در کتابخانه ایاصوفیه ترکیه و نسخه دوم - که اساس کار در این پژوهش است - در نگارخانه فریر با شماره f 1932 نگهداری می شود و بیشتر اشعار آن شامل غزلیّات احمد بن اُویس است؛ سلطان احمد اگرچه در قالب های دیگر شعری طبع آزمایی کرده، شاعری غزل سرا بوده و تعداد غزل های او از سایر قالب ها بیشتر است. این شاعر 622 غزل دارد که مجموع ابیات آن به 4385 بیت می رسد. وی غزل را به شیوه شاعران قرن هشتم سروده که از لحاظ وزن و مضمون، متنوّع و درون مایه آن عشق و عرفان است. وی در غزل های خود مضامین متنوّعی از جمله: مضامین عارفانه، عاشقانه، انتقادی و ... را به کار گرفته؛ امّا نکته قابل توجّه این است که در غزلیّات عرفانی همانند اکثر عارفان به اصول و اندیشه هایی معتقد است که بخشی از آن ها را در انعکاس واژگان صوفیانه او می بینیم.

در این مقاله آموزش های فنی وحرفه ای به زندانیان در محل ندامتگاهها مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه حاضر به روش کیفی و با رویکرد تفسیر گرایی اجتماعی، تلاش نموده تا به این سوال که دوره های آموزشی مهارتی ارائه شده در زندان با چه مشکلات و موانعی روبروست؟ پاسخ دهد. در این راستا از فنون مصاحبه عمیق استفاده گردید و سپس با استفاده از استراتژی نظریه زمینه ای مورد تحلیل قرار گرفت. در مرحله کد گذاری محوری مشاهده شد که می توان مقوله های عمده آنرا مطابق با تحلیل SWOT تحلیل کرد و در نهایت پیشنهادات ارائه شده نیز طبق همین مدل پس از ارائه نظریه نهایی از نظریه زمینه ای استخراج شده ارائه گردید. نتایج به دست آمده از تحقیق بر این امردلالت می نمایند که آموزشهای مهارتی زندانیان تحت تاثیر عوامل کلان ساختاری جامعه و عوامل سطح میانی سازمان همچون بوروکراسی و عوامل محیطی و فیزیکی بر انگیزه مربیان و زندانیان است و بر اثر بخشی و کارایی دوره های آموزشی در زندان تاثیر گذار خواهد بود.

آسیب شناسی علمی پژوهش های ادبیات پایداری از ضرورت های این حوزه است که می تواند در شناسایی مسائل و ضعف های علمی، دستیابی به راهکارها و سیاست های پژوهش محور در این عرصه کارساز باشد. روش تحقیق این پژوهش اکتشافی بوده است. اطلاعات از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته از یازده تن از استادان و صاحب نظران گردآوری و برای تحلیل آن ها از روش تحلیل مضمون و نرم افزار مکس کیودا استفاده شد.دیدگاه مصاحبه شوندگان به مسئله شناسی در ادبیات پایداری به 5 مقوله تقسیم شد. این مقولات عبارتند از: تفکیک سؤال و مسئله در پژوهش های علمی؛ تضاد بین ذهن و عین به عنوان منشأ شکل گیری مسئله؛ شکل گیری مسئله فارغ از تعصب و تقیّد؛ اصالت دادن به روش علمی؛ به روز شدن مسائل حوزه ادبیات پایداری و ژرف نگری در آن ها.آسیب های حوزه پژوهش در دو سطح و هر یک در چهار بعد طبقه بندی شد: 1. آسیب های علمی و پژوهشی شامل: سرمایه انسانی؛ مسئله شناسی؛ مباحث نظری و روش شناسی. 2. آسیب های ساختاری و سازمانی شامل: غلبه نگاه سیاسی و ایدئولوژیک، ضعف در سیاستگذاری، مسائل اقتصادی و مدیریت ناکارآمد.به منظور رفع مشکلات در هر دو سطح، راهکارهایی از سوی مصاحبه شوندگان ارائه شد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:تعیین سیاست ها، دستورالعمل ها و نقشه راه؛ شناسایی نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدیدها از طریق انجام پژوهش های بنیادی و وضعیت سنجی، تشکیل بانک اطلاعات و شبکه سازی فعالان و علاقه مندان این حوزه، گسترش ارتباطات ملی و فراملی با برگزاری همایش و ... .

رشد جمعیت، شهرنشینی، توسعه فعالیت های اقتصادی و بالارفتن سطح استانداردهای زندگی سبب افزایش چشمگیر تقاضا برای گردشگری در محیط های طبیعی شده است. کمیابی این منابع و محدودیت های منابع مالی برای احیاء و ایجاد محیط های مناسب تفرجی، مدیریت منابع طبیعی را به سوی ارزشگذاری جاذبه های گردشگری طبیعی و استفاده از مشارکت مردم در جهت حفظ و احیای این منابع سوق می دهد. پژوهش حاضر میزان تمایل به پرداخت ورودیه مردم برای استفاده از منطقه گردشگری کهمان در استان لرستان و تعیین ارزش اکوتوریسمی آن را مورد توجه قرار داده است. میزان تمایل به پرداخت افراد برای بازدید از این منطقه با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط از طریق پرسش نامه دوگانه دو بعدی محاسبه شده است. برای بررسی تاثیر متغیرها بر میزان تمایل به پرداخت از الگوی لاجیت استفاده شده و پارامترهای این الگو با استفاده از حداکثر درستنمایی برآورد شده اند. نتایج نشان داد که بیش از 96 درصد افراد مورد پرسش حاضرند برای بازدید از منطقه کهمان مبلغی به عنوان ورودیه پرداخت کنند و متوسط تمایل به پرداخت برای هر بازدید 9784 ریال می باشد. بر این اساس ارزش تفرجی این منطقه در سال 1761120000 ریال می باشد. این نکته می تواند برنامه ریزان و مدیران اجرایی را در برنامه ریزی تفرجی و بهره برداری پایدار از این منطقه یاری نماید.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثر نیایش بر نشاط و امید بوده است. به منظور اجرای این پژوهش، از طرح آزمایشی استفاده شد. 106 شرکت کننده به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. با استفاده از داستان در هر دو گروه موقعیتی ایجاد شد که در آن سنجش امید و نشاط موضوعیت پیدا کرد. داستان با استفاده از پرسش نامه باز - پاسخ انتخاب شد. گروه آزمایش افزون بر داستان، متنی نیایشی را خواندند که برگرفته از نیایش امام سجاد علیه السلام و به زبانی روان و امروزی بود. سپس با سنجش امید و نشاط از طریق صوت افراد، اثر نیایش بررسی شد. نتایج، فرضیه اثرگذاری نیایش بر نشاط و امید را تأیید نکرد. در تفسیر این یافته می توان گفت نیایشِ لحظ ه ای برای ایجاد حالت نشاط و امید کافی نیست و برای تأثیر بیشتر لازم است نیایش استمرار داشته باشد تا شخصیت خدابین فرد شکل گیرد و نیایش عمدتاً فرآیند یکپارچه کردن شخصیت خدابین است. ممکن است تأثیر نیایش بر هیجان های مثبت، در چارچوب تأثیر کلان و نه خُرد نیایش مطرح باشد.