نصرالله مولایی هشجین

وقوع مخاطرات محیطی از جمله زلزله، درسکونتگاه های روستایی آسیب های جبران ناپذیری به همراه دارد. یکی از مهم ترین آسیب ها، آسیب های اقتصادی است. این اعتقاد وجود دارد که با آگاهی و شناخت از میزان تاب آوری اقتصادی که از ابعاد مهم و تاثیرگذار تاب آوری است، می توان با برنامه ریزی مناسب در زمینه کاهش صدمات و آثار مخرب مخاطرات محیطی گام برداشت. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن، توصیفی تحلیلی است. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز دو روش اسنادی و میدانی (ابزار پرسش نامه) به کار رفته است. در روش پرسش نامه ای، داده های لازم درقالب پرسش نامه درسطح 5 دهستان شامل 100 روستا، گردآوری و برای تحلیل داده ها از روش های آماری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، دهستان های شهرستان آوج و واحد تحلیل سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای این شهرستان است که براساس روش کوکران، تعداد 370 سرپرست به صورت تصادفی انتخاب شده است. پس از مطالعات اسنادی، به کمک روستاییان و مدیران روستایی سه شاخص اقتصادی شامل وضعیت مسکن و اشتغال و درآمد، سیاست های حمایتی در محدوده مورد مطالعه شناسایی و به کمک شاخص ها نمرات تاب آوری محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد گویه های استفاده از وام ها و کمک های بانک ها برای نوسازی و بهسازی با میانگین 69/3 و استحکام بنای ساختمان با میانگین 43/2 به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را بر تاب آوری اقتصادی روستاهای مورد مطالعه داشته اند و دهستان حصار ولیعصر بالاترین و دهستان و خرقان شرقی پایین ترین نمره تاب آوری اقتصادی را دارا است. همچنین از آزمون T تک نمونه ای برای اثبات معناداری و قابلیت تعمیم نتایج پژوهش و تحلیل رگرسیون جهت نشان دادن تاثیر بعد اقتصادی بر تاب آوری استفاده شده که میزان آماره ضریب تعیین برابر 513/0 است و نتایج حاکی از وابستگی موثر بعد اقتصادی بر تاب آوری در محدوده مورد مطالعه می باشد.

مفهوم زیست پذیری پیچیده و شامل جنبه های مختلف زندگی است که در مکان های مختلف تعاریف نسبتاً مشابه ای دارد. به طور کلی می توان گفت تمامی مولفه هایی که زمینه ساز ایجاد سکونتگاهی با کیفیت هستند میزان زیست پذیری و سطح رضایت ساکنان روستایی را افزایش می دهند. این مولفه ها در ابعاد مختلف محیطی- اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، نهادی- مدیریتی و کالبدی ظاهر می شوند. از میان این ابعاد، علی رغم این واقعیت که بعد اقتصادی تنها عامل موثر بر زیست پذیری نیست به طرز قابل توجهی در درک این مفهوم برای ساکنان موثر است. به همین دلیل در پژوهش حاضر به شناسایی و تحلیل زیست پذیری اقتصادی در سکونتگاه های روستایی پیرامون کلانشهر رشت (37 روستا) با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی پرداخته شده است. پس از مطالعات اسنادی، به کمک روستاییان و مدیران روستایی چهار شاخص اقتصادی شامل اشتغال و درآمد، هزینه های خانوار، ارزش زمین و مسکن و گردشگری در محدوده مورد مطالعه شناسایی و به کمک شاخص ها نمرات زیست پذیری محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد روستای پیرکلاچای بالاترین و روستای ورازگاه پایین ترین نمره زیست پذیری اقتصادی و شاخص ارزش زمین و مسکن (00/9) موثرترین و شاخص گردشگری (2/1) کم اثرترین شاخص ها بر زیست پذیری اقتصادی هستند. همچنین از آزمون T تک نمونه برای اثبات معناداری و قابلیت تعمیم نتایج پژوهش و تحلیل رگرسیون جهت نشان دادن تاثیر بعد اقتصادی بر زیست پذیری استفاده شده که نتایج حاکی از تاثیر اندک بعد اقتصادی بر زیست پذیری در محدوده مورد مطالعه است که البته با فراهم نمودن زمینه ای در جهت افزایش اشتغال و همچنین تمرکز بر جذب گردشگر با توجه به پتانسیل های موجود می توان امید داشت با تقویت زیست پذیری اقتصادی، سطح زیست پذیری روستاهای مورد مطالعه افزایش یابد.

مفهوم کیفیت زندگی که در چند دهه اخیر، مورد توجه پژوهشگران و اندیشمندان برخی رشته های علمی قرار گرفته است دارای ابعاد مختلفی بوده و نشان دهنده میزان برخورداری و بهره مندی از ابزار مادی رفاه فردی و اجتماعی و همچنین توانمندی های افراد در زمینه های علمی و اجتماعی است کیفیت زندگی، امروزه به عنوان عنصری کلیدی در سیاست گذاری و بررسی سیاست های حوزه عمومی مورد بحث قرار می گیرد. هدف این پژوهش، تحلیل جغرافیایی کیفیت زندگی روستاهای شهرستان انزلی با تاکید بر شاخص های کالبدی است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و میدانی است. برای تحلیل موضوع، از داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 و همچنین مطالعات میدانی در قالب داده های آماری هستند بنا بر این 25 روستا بررسی شده اند. سنجش کیفیت کالبدی روستاها با بهره گیری از هشت شاخص و مدل Topsis انجام شده است. رابطه کیفیت زندگی روستاها با متغیرها با نرم افزار SPSS و آزمون همبستگی پیرسون محاسبه شد که میزان رابطه بین امتیاز کیفیت کالبدی روستاها با فاصله از مرکز شهرستان، 63/0-، با فاصله از منطقه آزاد تجاری-  اقتصادی انزلی، 62/0- و با تعداد جمعیت، 74/0 است که در هر سه مورد رابطه بین متغیرها و کیفیت کالبدی روستاها، کاملا بارز و نشان دهنده رابطه معکوس و متوسط رو به بالای کیفیت کالبدی روستاها با دو متغیر فاصله از مرکز شهرستان و منطقه آزاد تجاری -  اقتصادی و رابطه قوی مستقیم بین تعداد جمعیت و کیفیت کالبدی روستاها است و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که در کیفیت کالبدی روستاهای شهرستان بندر انزلی، سه متغیر فاصله روستاها از مرکز شهرستان (بندر انزلی)، فاصله از منطقه آزاد تجاری-  اقتصادی انزلی و اندازه روستاها (تعداد جمعیت) تاثیر گذار هستند.

برای پایدارسازی اقتصاد روستایی ،وجود تنوع، یکی از ضروریات جوامع مختلف قلمداد شده و رعایت این اصل، ثبات و پایداری ساختارهای اقتصادی را تسهیل خواهد نمود. بر همین اساس هدف از این پژوهش تحلیل عوامل پیش برنده تنوع بخشی در فعالیت های اقتصادی  روستاهای شهرستان است. این تحقیق کاربردی است و روش انجام آن توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق نیز 68 نفر از دهیاران و کارشناسان دستگاه های اقتصادی شهرستان ماسال هستند که حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان تعیین گردید. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است که گویه های آن با نظرات کارشناسی استاد راهنما و مبانی نظری تحقیق تهیه و تنظیم شده است. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها نشان داد که 23 عامل پیش برنده در تنوع بخشی فعالیت های اقتصادی روستاهای شهرستان ماسال نقش دارد . نتایج آزمون فریدمن نشان داد که شاخص وجود زمینه های متعدد جهت جذب توریسم با رتبه میانگین 09/20، دارای بیشترین اهمیت و شاخص سطح سواد جوانان روستایی به ویژه دختران با رتبه میانگین 53/5 دارای کمترین اهمیت در بین عوامل مطرح شده است. بر اساس یافته های به دست آمده می توان نتیجه گرفت که تدوین طرح جامع تنوع بخشی به اقتصاد روستاهای شهرستان ماسال با شناسایی و گنجاندن تمامی ظرفیت های محدوده موردمطالعه ازجمله مواردی است که باید در اولویت کار مسئولان این شهرستان قرار گیرد. 

اکولوژی اجتماعی شهر، شیوه های اجتماعی و اقتصادی شهر را به تصویر می کشد و بر هویت محیط اجتماعی شهر تاکید دارد و در پی آن است تا همه شهروندان بتوانند به زندگی شایسته ای دست یابند. جدایی گزینی های اجتماعی-فضایی یکی از مسایل مهم کنونی شهرها  به شمار می رود و از زمینه های بروز این پدیده، حضور مهاجرین در شهرها است که با توجه به شرایط شان مکان های خاصی از شهر را برای سکونت خود انتخاب می کنند. جدایی گزینی جمعیت مهاجر در قالب نقطه ای، لکه ای و پهنه ای در بخش های خاصی از شهر و بویژه سکونتگاه های غیررسمی شکل گرفته و گسترش پیدا می کند. شهر رشت بزرگترین و مهمترین شهر منطقه شمال ایران، شهری مهاجر پذیر است که جمعیت آن طی سا ل های 1335 تا1395 ازتعداد 109491 نفر به 679995 نفر، تحت تاثیر مهاجرت های درون استانی و برون استانی 2/6 برابر افزایش یافته است. هدف تحقیق حاضر تحلیل الگوی سکونت گزینی جمعیت مهاجر با رویکرد اکولوژی اجتماعی در شهر رشت است که از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش شناسی، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق، کارشناسان فنی شهرداری های مناطق پنجگانه شهر رشت است که با بهره گیری از طراحی و تکمیل تعداد 38 پرسشنامه به روش دلفی، داده ها و اطلاعات مورد نیاز در کنار مطالعات اسنادی جمع آوری شده است.یافته هاو نتایج تحقیق نشان می دهد الگوی سکونت جمعیت مهاجران به صورت؛ نقطه ای، لکه ای و پهنه ای بوده که این الگو در محلات با نسبت بالای جمعیت مهاجر مانند برخی محلات مناطق چهار و پنج برعکس می باشند. برنامه ریزی از طریق آماده سازی زمین های بلافصل شهر رشت مطابق با طرح های جامع و تفصیلی و نیز ساختاری-راهبردی به توسعه کالبدی-فضایی و بویژه توسعه اجتماعی-فرهنگی الگوی سکونت پهنه ای، لکه ای و نقطه ای مهاجرین کمک خواهد نمود.

توسعه گردشگری به عنوان یکی از راهکارهای نجات روستاها از فقر، مهاجرت، مشکلات اقتصادی، ایجاد رفاه، حفظ ارزش های فرهنگ سنتی و در مجموع حفظ منابع طبیعی قلمداد می شود. این مقاله با هدف تبیین اثر گردشگری در تحولات اقتصادی نواحی روستایی شهرستان رودسر در دو دهه اخیر می باشد. مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی بوده. داده های پژوهش از راه منابع اسنادی و مطالعات میدانی در قالب، مشاهده، مصاحبه و پرسش نامه بدست آمده است. برای تعیین نمونه با استفاده از روش کوکران از بین 4354 خانوار، تعداد 384 خانوار روستایی و 63 نفر از مدیران محلی به عنوان حجم نمونه انتخاب شد و در 27 روستا که زمینه های بیش تری برای گردشگری داشتند پرسش نامه بین مدیران و روستائیان توزیع شد سپس روایی از راه متخصصین و پایایی گویه ها از روش ضریب آلفای کرونباخ 82/0 محاسبه شد.برای بررسی کمی داده ها از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد. نتایج نشان می دهد گردشگری در مناطق روستایی شهرستان رودسر بر اشتغال با شدت میانگین 83/3 تاثیرگذار بوده که این میزان نشان دهنده شدت اثر گذاری است و میزان افزایش درآمد خانوارها دارای میانگین 61/3 می باشد ساخت خانه های دوم با میانگین 54/3 و کاهش بیکاری با میانگین 45/3 حاکی از تاثیرات مثبت گردشگری است؛ که توانسته است موجب رونق درآمد، جلوگیری از مهاجرت و تنوع فعالیت اقتصادی شود در واقع گردشگری در مناطق روستایی موجب توسعه اقتصادی نواحی روستایی شده است.

یکی از مشکلات در کشورهای در حال توسعه، مسائل و چالش های توسعه روستایی می باشد؛ چرا که راهبردها و اهداف گذشته در زمینه توسعه یکی از ابزارهای اصلی تماس اجتماعی در بین جوامع مختلف است. در پژوهش حاضر از روش تحقیق توصیفی تحلیلی در ابتدا با مطالعه اسناد مکتوب، اقدام به جمع آوری داده ها و اطلاعات اولیه نموده. گردشگری به عنوان یکی از شکل های توسعه اقتصادی و یدشگری شهرستان رودسر در طی دو دهه اخیر پرداخته و این سؤال اساسی را مورد ارزیابی قرار دادند که آیا همراه با افزایش کمی و کیفی گردشگران به محدوده مورد مطالعه جریان سرمایه به نفع جامعه روستایی رخ داده است ؟ جامعه نمونه انتخابی شامل 34 روستا که دارای بیشترین جاذبه از نظر طبیعی ، مذهبی و فرهنگی بوده اند در چهار بخش مرکزی ، چابکسر، کلاچای و رحیم آباد انتخاب شدند . نتایج حاصله از گویه های تعریف شده برای سنجش میزان مراودات و تاثیرات آن بر رابطه شهر و روستا به کمک آزمون آماری T ، حاکی از آن بوده که در ازای تحولات مثبت گردشگری برای روستاها ، برخی مشکلات نیز برای روستاها به ارمغان آمده است در این تحقیق به نتایجی در زمینه دگردیسی فعالیتهای کشاورزی روستایی رسیده ایم . همچنین از نظر فرهنگی تمام روستاها تحت نفوذ فرهنگ شهری از نظر نوع پوشش ، تغییر در نوع معماری و ساخت منازل ، و تغییر در مراودات روستایی بوده اند.

از آنجا که زیست پذیری مقدمه ای لازم برای دست یابی به توسعه پایدار است، امروزه، ارزیابی و سنجش آن در حوزه برنامه ریزی و سیاست گذاری برای سکونتگاه های روستایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. زیست پذیری شامل ابعاد مختلفی مانند محیطی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، نهادی- مدیریتی، و کالبدی است که ارزیابی و بهبود هر بُعد در دست یابی به سکونتگاه زیست پذیر لازم و ضروری است. هدف از پژوهش حاضر تبیین زیست پذیری محیطی روستاهای پیرامون کلان شهر رشت است. نوع پژوهش کاربردی، روش مورد استفادهآن توصیفی- تحلیلی،و داده ها با استفاده از منابع اسنادی و مطالعات میدانی گردآوری شده است. جامعه آماری این پژوهش روستاهای پیرامون کلان شهر رشت است. برای ارزیابی زیست پذیری محیطی، پنج مؤلفه فضای سبز، آلودگی ها (کیفیت محیط)، کیفیت بصری، چشم انداز و منظر روستایی، و تاب آوری (28 گویه) شناسایی شد. سپس،با کمک روستاییان، مدیران روستایی، و شناخت محدوده مورد مطالعه اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شد. در این پژوهش از آزمون T تک نمونه برای اثبات معناداری و قابلیت تعمیم نتایج پژوهش استفاده شد. در نهایت، به کمک تحلیل رگرسیون مشخص شد شاخص های محیطی بر زیست پذیری سکونتگاه های روستایی مؤثر بوده که در این میان بیشترین تاثیر مربوط به شاخص تاب آوری و کمترین آن مربوط به شاخص فضای سبز بوده است. همچنین، در نهایت، روستاهای مورد مطالعه در پنج سطح خیلی مطلوب، مطلوب، مطلوبیت متوسط، نامطلوب، و خیلی نامطلوب سطح بندی شد که در این میان روستای آلمان در بالاترین و روستای کرچوندان در پایین ترین سطح از نظر زیست پذیری محیطی قرار دارند.

زیست پذیری به معنای توان و قابلیت یک مکان برای تامین نیازهای زیستی ساکنان اعم از مادی و غیر مادی در جهت ارتقاء کیفیت زندگی و ایجاد بستری مناسب برای شکوفایی توانمندی های ساکنین است که در احساس رضایت افراد از محیط زندگی شان پنهان شده و مقدمه ای برای رسیدن به پایداری و ارتقاء کیفیت زندگی است و امروزه ارزیابی و سنجش آن در حوزه برنامه ریزی و سیاست گذاری سکونتگاه های روستایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. هدف از پژوهش حاضر سطح بندی سکونتگاه های روستایی براساس شاخص های زیست پذیری در روستاهای پیرامون کلانشهر رشت می باشد. سطوح زیست پذیری براساس شاخص های مربوطه مشخص می شود. نوع تحقیق کاربردی و روش مورد استفاده توصیفی- تحلیلی است و برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از تکنیک کوپراس استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد شاخص پیوستگی و تعلق مکان بیشترین و شاخص گردشگری کمترین تاثیر را بر زیست پذیری روستاهای مورد مطالعه داشته است. نتایج تکنیک کوپراس نشان می دهد روستاهای آلمان و پیرکلاچاه به ترتیب دارای بهترین وضعیت زیست پذیری و روستاهای ورازگاه و کلش طالشان در بدترین وضعیت زیست پذیری قرار گرفته اند و بر اساس درصد اهمیت روستاهای مورد مطالعه در پنج سطح زیست پذیری خیلی مطلوب، زیست پذیری مطلوب، زیست پذیری متوسط، زیست پذیری نامطلوب و زیست پذیری خیلی نامطلوب قرار دارند. نتایج بدست آمده در پژوهش می تواند راهگشای برنامه ریزی های آتی بوده و با علم به اولویت روستاها، برنامه های پیشنهادی کاربردی تر و در راستای افزایش رفاه ساکنان باشد.

سکونتگاههای روستایی به عنوان یکی از فضاهای جغرافیایی موجود، در دهه های اخیر شاهد تحولات بسیاری بوده است. منشا این تحولات را می توان در ابعاد مختلف جست که در میان این ابعاد بعد کالبدی به دلیل ملموس بودن بیشتر از سایر ابعاد توسط ساکنان درک می شود. در حال حاضر تحول و تغییر در سکونتگاههای انسانی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیاست. این بحث دارای ابعاد متنوع و پیچیده ایست که به طور مستقیم و غیر مستقیم بر کیفیت زندگی ساکنان، سطح رفاه و ماندگاری در محیط روستا اثر گذار بوده که همان نتایج مطلوب زیست پذیری است. به همین علت تحقیق حاضر درصدد بررسی نقش تحولات کالبدی بر زیست پذیری سکونتگاههای روستایی می باشد. هدف تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی و محدوده مورد مطالعه سکونتگاههای روستایی در شهرستان لاهیجان(23 روستا)می باشد. اطلاعات مورد نیاز به شیوه اسنادی(سرشماری عمومی نفوس و مسکن، طرح هادی و بازنگری آن) و میدانی(دهیاران و سرپرستان خانوار) جمع آوری شده که پس از طی مراحل شاخص سازی تلفیق و تدقیق شده است. جهت سنجش تحولات کالبدی از 5 مولفه مسکن، تحولات حمل و نقل، تحولات خدمات عمومی، تحولات گردشگری، تحولات تغییر کاربری اراضی و 71 متغیر و جهت سنجش زیست پذیری از 141 متغیر و تکنیک تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج نشان می دهد به ترتیب تحولات خدمات عمومی ، تحولات تغییر کاربری اراضی، تحولات گردشگری، تحولات حمل و نقل و تحولات مسکن موثرترین تا کم اثرترین عامل ها بر زیست پذیری در محدوده مورد مطالعه بوده اند.

مقدمه: ایران بنا به موقعیت خاص جغرافیایی خود، یکی از مهمترین مناطق کوچ نشینی در جهان به شمار می رود. بطوریکه مظاهر فرهنگی کوچ نشینان در تمام شئونات این کشور نفوذ کرده است و سرزمینی است که با کوچ نشینی آشنا بوده و علیرغم کاهش تعداد و سهم جمعیت آنان در مقایسه با جمعیت یکجانشینی شهری و روستایی در طول تاریخ، هنوز کوچ نشینان به عنوان سومین جامعه مهم در کنار جوامع شهری و روستایی به شمار می روند. هدف پژوهش: با توجه به پراکنش جغرافیایی کوچندگان در سطح ایران و ضرورت تعیین قلمرو این جامعه با شیوه خاص فعالیت و انجام پژوهش ها و مطالعات تخصصی، هدف تحقیق حاضر تعیین قلمرو کوچ نشینان ایران براساس منابع موجود و نتایج سرشماری عشایر کوچنده کشور طی سال های 1366، 1377 و 1387 می باشد. روش شناسی تحقیق: با توجه به ماهیت مروری بودن تحقیق، با بهره گیری از روش گردآوری داده ها و اطلاعات به شیوه اسنادی- کتابخانه ای و تجربیات علمی نگارنده، از روش تحقیق توصیفی- کاربردی برای تعیین قلمرو کوچ نشینان در مقیاس ناحیه ای و تقسیمات سیاسی- کشوری استفاده شده است. قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر براساس نتایج سرشماری عشایر کوچنده با بیش از هشت هزار سال سابقه استقرار در مقیاس ایران می باشد که به غیر از استان کردستان در تمامی استان های کشور در قالب کل قلمرو ایلی و یا بخشی از آن توزیع شده اند. یافته ها و بحث: توزیع و پراکنش جمعیت شهری و روستایی در قلمروهای ایلی و پیوندها و روابط این سه جامعه در قلمروهای ایلی کوچندگان و محدوده های زیست ییلاقی، قشلاقی و بازلاقی و بروز مشکلات و مسایل در قلمروهای ایلی، نیازمند انجام پژوهش های مختلف، مسئله محور و در تخصص های مختلف در قلمرو کوچ نشینان و اثرات و پیامدهای زندگی و پیوند و ارتباط جوامع کوچ نشین، روستانشین و شهرنشین می باشد. نتایج: کوچ نشینان از مجموع کل مساحت ایران در گستره ای به وسعت 963 هزار کیلومترمربع، معادل 59 درصد از مساحت کشور پراکنده شده اند و قسمت عمده ای از قلمروهای کوچ نشینان، فضای زیستی مشترک با جوامع روستایی و شهری دارند و توزیع کوچ نشینان در 29 استان، 254 شهرستان از مجموع 30 استان و 368 شهرستان به ترتیب با 93 و 69 درصد در قالب 104 ایل و 560 طایفه مستقل با 7/1 درصد از جمعیت کشور براساس نتایج سرشماری 1387 عشایر کوچنده کشور مؤید این مطلب است.

مقدمه: گسترش گردشگری از پدیده های مهم امروزاست، درواقع در شرایط کنونی میعادگاه گردشگران از شهرهای بزرگ و تاریخی به سوی فضاهای روستایی و طبیعی تغییر ماهیت داده که این امر  به نوبه ی خود در زمینه توسعه نواحی روستایی تأثیر به سزایی گذاشته است. هدف: آنچه در پژوهش حاضر به عنوان هدف اصلی در نظر گرفته شد، تعیین نقش گردشگری در پایداری کالبدی و نهادی روستاها می باشد. روش شناسی تحقیق: این پژوهش از نظر هدف تحقیق کاربردی؛ از لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری داده ها نیز به صورت کتابخانه ای و میدانی است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 365 خانوار برآورد شده است. اعتبار سنجی روایی و پایایی پرسشنامه از طریق نظرات اساتید جغرافیا و برنامه ریزی روستایی با استفاده از نرم افزار SPSS با محاسبه آلفای کرونباخ در گویه های بهبود زیرساخت  و بهبود کیفیت دسترسی به خدمات  مورد تأیید قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آماری پیرسون استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: 85 روستای برخوردار از منابع و جاذبه های گردشگری شهرستان آمل استان مازندران مورد هدف قرار داده است. نتیجه گیری: نتایج تحلیل به دست آمده نشان می دهد که بهبود زیرساخت و بهبود کیفیت دسترسی به خدمات در روستا، مرتبط با توسعه پایدار روستایی است.

حکمروایی خوب به عنوان مفهومی جدید در مدیریت روستایی از آن جهت اهمیت دارد که کشور در سال های اخیر به دنبال اجراکردن نقش پُررنگی برای مشارکت مردم در همه سطوح است؛ از جمله روستایی و ایجاد سازوکارهای مدیریتی چون شوراهای روستایی و دهیاری ها . از این رو، حکمروایی روستایی را می توان چنین تعریف کرد: فرایند تأثیرگذاری همه ارکان دخیل روستایی بر مدیریت روستایی با همه سازوکارهایی که با آن ها بتوان به سوی تعالی و پیشرفت روستا و مردم روستایی حرکت کرد. حکمروایی روستایی همانا به اجرا درآوردن تصمیمات و سیاست های مردم روستایی هم سو با منافع خودشان است که درعین حال با منافع ملی، منطقه ای، و محلی نیز سازگار است. با توجه به اهمیت روستاها و مدیریت آن ها، این پژوهش در پی تبیین عوامل مؤثر بر کارایی، اثربخشی مدیریت، و مشارکت روستایی در توسعه روستاهای شهرستان صومعه سرا بوده است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و از نظر روش شناسی کمی- کیفی است. از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای مشخص کردن نرمال یا غیرنرمال بودن داده ها استفاده شد. با توجه به نرمال بودن داده ها، از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون نمونه زوجی t در نرم افزار آماری SPSS برای تحلیل یافته ها استفاده شد. از آنجا که میزان خطای رابطه کمتر از 05 / 0 بود و با توجه به ضریب تعیین رابطه که در این تحقیق 95 درصد درنظر گرفته شده بود، نتایج به دست آمده بیانگر آن است که بین افزایش کارایی، اثربخشی، و مشارکت روستایی و حکمروایی خوب و بهبود آن در محدوده مورد مطالعه رابطه مستقیم وجود دارد.

امروزه فشار بسیار زیادی برای ارائه نتایج سریع در پروژه ها وجود دارد و برای موفقیت در پروژه ای باید عوامل متعددی در نظر گرفته شوند تا عوامل ایجاد کننده ریسک در مدیریت کاهش یابد. مدیریت پروژه برنامه ریزی و هدایت پروژه در چهارچوب زمان، هزینه و کیفیت مشخص به سوی ایجاد نتایج مشخص آن است. به بیان دیگر مدیریت پروژه بکارگیری دانش، مهارتها، ابزار و تکنیک های لازم در اداره جریان اجرای فعالیت ها، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجرای پروژه است. این پزوهش بر اساس روش تحقیق توصیفی- تحلیلی تدوین گردیده و شیوه جمع آوری داده ها و اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. محدوده مورد مطالعه، واقع در غرب استان گیلان مشتمل برشهرستان های؛ آستارا، تالش، رضوانشهر و ماسال می باشد. جامعه آماری و نمونه پروژه های اجرای طرح های هادی روستایی غرب استان گیلان را برای بازه زمانی(1390الی 1394) به تعداد 115پروژه شامل بوده است. نتایج تحقیق حاضر براساس رتبه بندی حوزه های مدیریت پروژه اجرای طرح های هادی روستایی در غرب گیلان و الویت بندی آنها نشان می دهد که تغییر مدیریت کیفیت پروژه با امتیاز نهایی 2.04 رتبه اول و مدیریت تدارکات پروژه با امتیاز نهایی 4.2 دارای رتبه اخر بوده است که وضعیت مدیریتی تهیه ، تدوین و اجرای طرح های هادی روستایی را نشان می دهد.

مقدمه: تالاب ها عمدتاً در مجاورت سکونتگاه ها قرار دارند و بین تالاب ها و پایداری سکونتگاه های روستایی حاشیه رابطه دوسوی ای وجود دارد. به همان اندازه که پایداری جوامع روستایی به پایداری تالاب ها وابسته است. همچنین تالاب انزلی از مراکز مهم جذب گردشگر گیلان محسوب می شود و معیشت ساکنان حاشیه تالاب به لحاظ کشاورزی، صیادی و تامین مواد اولیه صنایع دستی به حیات آن بستگی دارد. هدف : تحلیل پایداری اقتصادی در جوامع روستایی حاشیه تالاب بر اساس الگوی بوم روستا و هدف این پژوهش بوده و فرضیه تاثیرگذاری بازسازی تالاب انزلی در پایداری روستاهای حاشه ای آن و فرضیه تاثیر تحولات محیطی تالاب بر تعلق خاطر بومیان به روستا مورد بررسی قرار گرفته است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و بر مبنای روش از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد و شاخص هایی جهت تعیین میزان پایداری روستاها تدوین شدند و در پایان، تجزیه و تحلیل داده ها به صورت تحلیلی و مقایسه ای صورت پذیرفته است. قلمرو جغرافیایی: حوزه آبریز تالاب دارای مساحتی حدود ۳۷۴ هزار هکتار است و حوزه مطالعاتی در این پژوهش 15 روستای (روستاهای بندر انزلی و صومعه سرا) حاشیه تالاب می باشد. یافته ها: براساس مطالعات میدانی انجام شده در مورد روستاها مشخص شد که بخش عمده ای از جمعیت فعال این روستاها متاثر از زمین های کشاورزی به فعالیت های کشاورزی مشغول می باشند. با توجه به اینکه قسمت اعظم برنج کاری و کشاورزی و درختان غیرمثمر در قسمتی از جلگه گیلان قرار گرفته و اشتغال زایی را برای کشاوران فراهم آورده است و اولویت های اول کشاورزان ناحیه، کشت برنج بوده و نیز به علت وجود آب مکفی برای رشد گیاه مذکور از محبوبیت ویژه ای برخوردار می باشد. علاوه بر کشت و کار برنج، حاشیه تالاب به لحاظ داشتن محیطی متفاوت از لحاظ برنج کاری، دارای اثرات مثبت بر دامداری و دامپروری به علت دارا بودن زمین های حاصلخیز برای رشد و تنوع پذیری و انبوهی در گونه های گیاهی می باشد. همچنین بررسی ها حاضر نشان داد که تعداد گردشگران نسبت به 10 سال گذشته در 3/73 درصد از روستاها روند افزایشی داشته است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که حدود 32 درصد خانوارها برای تامین معیشت خود به صیادی و حدود 16 درصد نیز به شکار می پردازند. علاوه بر شکارچیان و صیادان غیررسمی، بخش تعیین کننده درآمدهای حدود 500 خانوار از حاشیه نشینان بعنوان آب بندان دار در شش ماه از سال مستقیما از تالاب تامین می گردد. نتایج بدست آمده از وابستگی اشتغال بیش از 65 درصد روستاییان به تالاب بیانگر اهمیت وجود آن در زمینه پایداری اقتصادی مردم روستا می باشد.

با توجه به گسترش شهرها و مجتمع های مسکونی نیاز به امنیت به یک ساختمان دارای اهمیت بسیاری است در تحقیقات علوم انسانی و به خصوص معماری تبدیل شده است. این پژوهش با هدف بررسی عوامل موثر امنیت محیطی در مجتمع های مسکونی صورت گرفت جامعه پژوهش حاضر بیش از 3000 نفر است که با توجه به فرمول کوکران بیش از تعدا 341 نفر از آن ها به عنوان نمونه پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته اند که از طریق پرسشنامه محقق ساخت و توزیع آن پرسشنامه، داده ها با استفاده از نرم افزار Spss در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند در این پژوهش از آزمون خی دو، کولموگراف- اسمیرنف و همچنین آزمون هبستگی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و نتایج تحلیل نشان می دهد که 5 عامل اصلی بر امنیت محیطی و کاهش جرم در مجتمع های مسکونی تاثیر به سزایی دارند. این 5 عامل عبارتند از امنیت فیزیکی، نظارت، ترس از جرم، قلمروپایی، مدیریت و نگهداری که بعد از مقایسه میانگین به ترتیب نظارت با 3.61، امنیت فیزیکی با 3.23، قلمروپایی با 2.84، ترس از جرم 2.83و مدیریت و نگهداری با 2.50 دارای بیشترین تاثیر و امتیاز از دید پاسخ دهندگان دارد.

مقدمه: امروزه تغییرات سریع محیطی، سازمانی و فناوری، محیط رقابتی پیچیده ای را برای سازمان ها ایجاد کرده است و از سویی با تحقق بهره وری در راستای توسعه پایدار، زندگی افراد جامعه از جهت کمی و کیفی ارتقا پیدا می کند. هدف پژوهش: بررسی و ارائه راهبردهای  فناوری اطلاعات در توسعه پایدار نواحی روستایی استان زنجان. روش شناسی تحقیق: تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش شناسی توصیفی- تحلیلی می باشد. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی است. با توجه به تعداد بالای خانوارها در روستاها با استفاده از فرمول کوکران تعداد 360 خانوار به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شدند. جهت تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. قلمروجغرافیایی پژوهش: جامعه آماری تحقیق حاضر خانوارهای روستاهای دارای دفاتر ICT هفت شهرستان استان زنجان می باشد. براین اساس استان زنجان در سال 1394 دارای 226 روستای دارای دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده است. به منظور مطالعه دقیق، 10 درصد روستاها که شامل 22 روستا می شود به عنوان روستاهای مورد مطالعه تحقیق انتخاب شدند. یافته ها و بحث: مجموعه فرصتها و تهدیدهای موجود و موثر در این ناحیه از لحاظ فناوری اطلاعات و ارتباطات در غالب ابعاد توسعه روستایی(اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، اکولوژیکی و نهادی) مورد توجه و بررسی قرار گرفته اند. نتایج: در مجموع تعداد 20 نقطه قوت و فرصت به عنوان مزیت ها و تعداد 20 نقطه ضعف و تهدید به عنوان محدودیت های پیش روی قابل شناسایی است. شاخص مسئولیت پذیری روستائیان در نوجوانی و جوانی دارای بالاترین نمره می باشد. شاخص عدم حضور مروجان جهت آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات و پائین بودن استفاده اهالی روستا از فناوری های نوین دارای بالاترین نمره می باشد. شاخص تمایل خریداران جهت آشنایی با محصولات روستا دارای بالاترین نمره می باشد. ضعف جایگاه بخشداری ها جهت حمایت از فعالیت های شورای اسلامی و دهیاری ها مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات بالاترین نمره نهایی تهدید را دارا می باشد. با توجه به اینکه نمره نهایی نقاط قوت و ضعف و نمره نهایی فرصت ها و تهدیدات معادل، جهت استراتژیک توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات بیانگر انتخاب استراتژی رقابتی می باشد.

شناسایی نقاط ضعف، قوت، فرصت ها و تهدیدهای نظام فعلی مدیریت روستایی، و اصلاح نظام مدیریت روستایی، شرایط را جهت توسعه روستاها، از نظر ابعاد اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی فراهم می کند. هدف پژوهش بررسی نظام مدیریت روستایی و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روستایی در ناحیه مرکزی گیلان است. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، اطلاع از وضعیت و سطح توسعه یافتگی شهرستان های مورد مطالعه در ابعاد پنجگانه با بهره گیری از روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار مشاهده مستقیم در بازدید از اقدامات دهیاری ها در ابعاد مختلف توسعه استفاده شد و سپس از طریق ابزار مصاحبه با متخصصان، مدیران و دست اندرکاران مدیریت روستایی و توزیع پرسشنامه، جمع آوری نظرات آنان انجام گرفته است در این پژوهش نتایج حاصل از عوامل مؤثر بر توسعه روستایی از دیدگاه مدیران و کارشناسان در امور روستا توسط پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفته است. داده ها و اطلاعات توسط نرم افزار SPSS در دو سطح توصیفی و استنباطی ارائه شد. نتایج پژوهش نشان داد که در بعد اقتصادی، گویه های «برآورد و تنظیم بودجه سالانه دهیاری»، «صدور پروانه کسب»، «تأثیر بهبود مدیریت نوین بر توسعه اقتصادی روستا»، «انواع بیمه های روستایی» و «تهیه طرح ها و پیشنهادات اصلاحی» در بخش اقتصادی با کسب بیشترین امتیازات، نسبت به سایر گویه ها از اهمیت بالایی برخوردارند و تأثیرگذاری بیشتری دارند. همچنین در بعد اجتماعی فرهنگی نیز گویه های «همکاری با سازمان ثبت احوال»، «شناخت کمبودهای اجتماعی و ارائه طرح»، «معرفی خانواده های بی سرپرست به بهزیستی»، «فراهم کردن امکانات فرهنگی، آموزشی و تهیه طرح» با کسب بیشترین امتیازات، نسبت به سایر گویه ها تأثیرگذاری بیشتری دارند.

مقدمه: در سالهای اخیر و در طول برنامه های عمرانی طراحی شده با گذشت بیش از 7 دهه برنامه ریزی در زمینه توسعه روستایی سیاستگذاری کالبدی و توجه به توسعه کالبدی روستاها با هدف بهبود وضعیت مسکن- بالا بردن کیفیت امکانات زیر ساختی ، دسترسی راحت روستاییان به این امکانات ، جلوگیری از مهاجرت روستاییان و و ماندگاری آنان در روستا در قالب طرح هادی با هدف از بین یردن فقر مورد توجه برنامه ریزان و سیاسنگذاران قرار میگیرد. روش شناسی: روش تحقیق توصیفی –تاریخی و تحلیلی است.برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ا ی و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری کل روستاهای کوهستانی و جلگه ای غرب گیلان ا(شهرستان های آستارا، تالش ، رضوانشهر و ماسال ) بوده و برای تحلیل داده ها از نرم افزار اکسل وGIS بهره گرفته شده است نتایج و بحث: برخورداری تعداد 141 روستای جلگه ای بالای بیست خانوار(55.73 درصدد) و تعداد112 روستای کوهستانی بالای بیست خانوار(44.27 درصدد) از مجموع 253 روستای غرب گیلان که در طی برنامه پنجم توسعه از طرح هادی مصوب بهره مند گردیده اند و هم چنین اجرای تعداد 171 طرح اجرایی برای روستاهای برخوردار از طرح هادی مصوب(83.82 درصدد) در بخش جلگه ای و تعداد33 روستای کوهستانی (16.18 درصدد) از مجموع 204روستای غرب گیلان که از طرح هادی مصوب اجرایی بهره مند گردیده اند نتیجه گیری: در نهایت حدود 70 درصد از کل طرح هادی مصوب واجرایی غرب گیلان را بخش جلگه ای به خود اختصاص داده است.

تبیین عملکرد تعاونی های تولید کشاورزی در توسعه روستاهای شهرستان ساوجبلاغ بود بعنوان هدف اصلی پژوهش در نظر گرفته شد. برای انجام این تحقیق از روش توصیفی تحلیلی استفاده شد. جامعه آماری شامل «روستاییان عضو تعاونی و مدیران تعاونی» به تعداد 708 نفر بود. حجم نمونه ها برای نظرسنجی با ابزار پرسشنامه بر اساس روش کوکران، 250 نمونه برآورد شد. این تحقیق بصورت مطالعه موردی در 28 روستای برخوردار از شرکت تعاونی در انجام پذیرفت. روش تجزیه و تحلیل داده ها، استفاده از آمار کیفی (محاسبه فراوانی، درصد فراوانی، میانگین وزنی و انحراف از معیار گویه های پرسشنامه) و استفاده از آمار استنباطی (انجام آزمون آماری خی دو برای آزمون فرضیه های تحقیق و انجام آزمون ویلکاکسون برای مقایسه نتایج بدست آمده از نظرسنجی ها در مورد عملکرد تعاونی های تولید کشاورزی در قبل و بعد از تأسیس) بوده است. قلمرو مکانی تحقیق روستاهای برخوردار از شرکت تعاونی در شهرستان ساوجبلاغ استان البرز بودند. تعاونی تولید کشاورزی اگرچه در افزایش مشارکت، همیاری و کار گروهی روستاییان مؤثر بوده اند؛ اما بدلیل کسب میانگین وزنی کمتر از حد متوسط 3 در اغلب گویه های مورد بررسی، این مشارکت چندان ملموس نبوده است. براساس نتایج آزمون آماری ویلکاکسون، بخش کشاورزی در زمان بعد از تأسیس تعاونی تولید کشاورزی با شرایط مطلوب تری نسبت به زمان قبل از تأسیس مواجه بوده است. علاوه بر این، مشخص شد که مقادیر میانگین وزنی اغلب گویه های مورد بررسی در زمینه ماندگاری جمعیت روستاهای برخوردار از شرکت تعاونی کشاورزی، کمتر از حد متوسط 3 بود. لذا فعالیت این تعاونی ها در افزایش یا ماندگاری جمعیت روستاها، تأثیر زیادی نداشته است. تعاونی های کشاورزی توانایی حل مشکلات عملکردی از جمله توسعه اشتغال، تأمین سرمایه و گسترش مکانیزاسیون فعالیت های بخش کشاورزی را دارند، ولی به علت ضعف اقتصادی روستا و محدویت منابع و زیرساخت ها در این نقاط، عملکرد چندان قابل قبولی نداشته اند.